অন্বেষা হাজৰিকা
অধ্যায় ১ – পুৰণি মঠত প্ৰৱেশ
গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ইতিহাস বিভাগৰ অধ্যাপক অজয় শইকীয়া বহু দিন ধৰি আহোম ৰাজত্বৰ গুপ্ত ইতিহাসৰ ওপৰত গৱেষণা কৰি আছিল। তাৰ গৱেষণাৰ মূল বিষয় আছিল আহোম রাজন্যসকলৰ সময়ত ৰচনা কৰা গুপ্ত মানচিত্ৰ আৰু দলিলসমূহ যিবোৰে অসমৰ সুৰক্ষা, ৰাজনৈতিক চালাকি আৰু ভৌগোলিক গোপনীয়তাৰ এক অভিনৱ কাহিনী ক’ব পাৰে। এইবোৰ দলিলৰ বেছিভাগ ইতিমধ্যে গুৱাহাটীৰ জাদুঘৰ আৰু কিছুমান ৰাজবংশীয় আর্কাইভত পোৱা গৈছিল, কিন্তু বহুত অংশ সদায়ই রহস্যৰ আঁৰত লুকাই ৰ’ল। একদিন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ গ্ৰন্থাগাৰৰ এটা পুৰণি পান্ডুলিপি চোৱাৰ সময়ত অধ্যাপক অজয়ে কাগজৰ কোঁচত এটা নাম পায়—‘ৰঙামাটি মঠ’। সেই নামৰ সৈতে জড়িত এক ধোঁৱাশাৰ কাহিনী উল্লেখ আছিল, য’ত কোৱা হৈছিল যে এই মঠৰ ভিতৰত এটা অদ্ভুত ডায়েৰী লুকাই আছে। ডায়েৰীটোত আহোম ৰাজত্বৰ এক গুপ্ত মানচিত্ৰ সংৰক্ষিত হৈ আছে যি মানচিত্ৰই ৰাষ্ট্ৰীয় সম্পদৰ বাবে বহুত গুৰুত্বপূৰ্ণ হ’ব পাৰে। অজয়ৰ মনত সন্দেহৰ লগে লগে এক তীব্ৰ কৌতূহল জন্মে। তেওঁ ভাবে—যদি সত্যই এনে এটা গুপ্ত ডায়েৰী পোৱা যায়, তেন্তে অসমৰ ইতিহাসৰ বহু অন্ধকাৰ অধ্যায় উন্মোচিত হ’ব। বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা কিছুদিনৰ ছুটি লৈ তেওঁ একা-একা যাত্ৰা আৰম্ভ কৰে।
অজয় গুৱাহাটী চহৰৰ ব্যস্ততাৰ পৰা আঁতৰাই দীঘলীয়া বাস যাত্ৰাত গাঁওখনলৈ আহে। গাঁওখনৰ নাম পাটশালা পেছৰ ফালে থকা এটা পাহাৰীয়া অঞ্চলত ‘ৰঙামাটি’ বুলি পৰিচিত। পথৰ দুয়োফালে সবুজ ধানখেত, বাঁহৰ বগা আৰু সৰু-সৰু নদীপথে তেওঁৰ আগমনক স্বাগত জনায়। গাঁওখনৰ মানুহবোৰ সাধাৰণ, সহজ-সৰল। তেওঁলোকৰ ভাষাত এক মিশ্ৰিত অসমীয়া-আহোম টান, যি শুনি অধ্যাপককো একেলগে ইতিহাসৰ আভাস যেন অনুভৱ হয়। গাঁওখনৰ প্ৰবীণসকলে অধ্যাপকক মঠৰ বিষয়ে সৰু সৰু কথাবোৰ ক’য়—“বাবু, সেই মঠত কোনোদিনে সন্ধিয়া-ৰাতি যোৱা নহয়, কিয়নো তাত অদ্ভুত শব্দ শোনা যায়। কেতিয়াবা ডাঙৰ লাইটৰ দৰে জ্বলি উঠি নি:শব্দে নিভি যায়।” আন এজন বৃদ্ধা কয়, “তাতে পুৰণি ধাতুৰ বাকচ আছে বুলি শুনিছো, যাৰ ভেতৰ কি আছে ক’তো নাজানে। কেতিয়াবা দুখিনি ছোৱালী সেই মঠৰ ওচৰত গৈছিল, আৰু তেওঁলোক বমি কৰি অসুস্থ হৈ পৰিছিল।” এইবোৰ কথা শুনি অধ্যাপকৰ কৌতূহল আৰু বাঢ়ে। তেওঁ ভাবে যে এই ভয়ৰ কাহিনীবোৰৰ অন্তৰালে নিশ্চয় কিবা সত্য আছে। ৰঙামাটি গাঁওখনত ৰাতি থকাটো তেওঁৰ বাবে একেবাৰে নতুন অভিজ্ঞতা হয়—তাতে বিদ্যুতৰ প্ৰকোপ কম, ৰাতিৰ আঁধাৰত আকাশত পহিলা তাৰাবোৰ দীঘল বতাহত টুপুৰ-টাপুৰকৈ জ্বলি উঠে, গাঁওবাসীয়ে লগত বসি ঢোল-খোলৰ সুৰত গীত গায়। এই সকলোবোৰ পৰিবেশত অজয়ে নিজকে একেবাৰে ভিন্ন জগতত অনুভৱ কৰে।
পৰদিনা অজয় গাঁওবাসীৰ এজন যুৱকক লগ পায়, যিজনে তেওঁক মঠলৈ লৈ যাবলৈ সন্মত হয়। দুপৰীয়া বেলিকৈ তেওঁলোক বাঁহৰ জংল পাৰ হৈ এক দীৰ্ঘ গলিৰে আগবাঢ়ে। দূৰৰ পৰা অজয়ে মঠটো চায়—এটা উচু টিলাৰ ওপৰত বগা-পাথৰেৰে গাঁথি থকা অট্টালিকা, যাৰ ওপৰত বনজ পাতা আৰু শেওলা থুপ খাই আছে। মঠৰ গেটটো ভাঙি পৰিছে, গোটেই ঠাইটোত এক ধৰণৰ নিস্তব্ধতা খেলে। যুৱকজন ভয়ত ভিতৰলৈ নাযাবলৈ অনুৰোধ কৰে, কিন্তু অজয়ৰ মনত ইতিহাসৰ লালসা আৰু গৱেষণাৰ উন্মাদনা ভয়তকৈ বেছি শক্তিশালী। তেওঁ ভিতৰলৈ প্ৰৱেশ কৰে। মঠৰ ভিতৰত প্ৰবেশ কৰামাত্ৰ বায়ুৰে এক গম্ভীৰ শীতলতা বোলায়, যেন শতাব্দীধৰি কোনো লোকে স্পৰ্শ নকৰা ঠাইত তেওঁ আহি উপস্থিত হৈছে। ভাঙি পৰা দেউলীৰ গা ঘেঁষি আঁধাৰত টোপনি যোৱা বাদুলী উৰি উঠে, মাটিত ধূলি আৰু শুকান পাতা ছটিয়াই থাকে। এটা কোণত পুৰণি কাষৰ বেদীৰ ওপৰত তামৰ পাতৰে খোদাই কৰা অক্ষৰ অজয়ৰ চকুত পৰে। অক্ষৰবোৰে আহোম ভাষাৰ এক প্ৰাচীন ৰূপৰ আভাস দিয়ে, যদিও সেয়া স্পষ্ট নাছিল। অজয় হাতৰ লাইটৰে আঁধাৰত খুঁটি-খুঁটি পৰ্যবেক্ষণ কৰে। মঠৰ মাজত এটা দীৰ্ঘ পথ, যি গভীৰ ভেতৰৰ কক্ষলৈ লৈ গৈছিল। সেই পথত ভাঙি পৰা শিলৰ বেদি, অচিনাকী ভগ্ন মূর্তি আৰু কিছুমান খোদাই দেখা যায়। এই সঁচা মুহূর্তত অজয় অনুভৱ কৰে যে তেওঁ এক গুপ্ত কাহিনীৰ দৱাৰত উপস্থিত হৈছে। তেওঁৰ মনে মনেৰে কয়—এই মঠৰ আঁতৰতেই হয়তো লুকাই আছে সেই অদ্ভুত ডায়েৰী, যিয়ে আহোম ইতিহাসৰ নতুন দিশ উন্মোচন কৰিব। কিন্তু ডায়েৰীৰ সন্ধান বিচাৰি এই মঠত প্ৰৱেশ কৰাৰ লগে লগেই তেওঁ অনুধাৱন কৰে, ই কেৱল গৱেষণাৰ ঠাই নহয়—ই এক রহস্য, য’ত ইতিহাস আৰু ভীতিৰ ছায়া একেলগে জপাই আছে।
অধ্যায় ২ – অদ্ভুত গাঁওবুঢ়া
অজয় শইকীয়া ৰঙামাটিৰ মঠৰ ভিতৰত প্ৰথম দিনটো কাটোৱাৰ পিছত এক প্ৰকাৰৰ অস্থিৰতা আৰু উত্তেজনাৰ লগত গাঁওলৈ উভতি আহে। গাঁওখনৰ ঘৰত তেওঁক ঠাই দিয়া এজন গৃহস্থৰ পৰা তেওঁ শুনিলে যে গাঁওখনত এজন অদ্ভুত গাঁওবুঢ়া আছে, যিয়ে মঠৰ কাহিনী আৰু তাত লুকাই থকা দলিলৰ বিষয়ে বহুতো জানে। সন্ধিয়া নামি আহোঁতেই অজয়ে সিদ্ধান্ত লয় গাঁওবুঢ়াক লগ পাবলৈ যাব। গাঁওখনৰ মাজত এটা কুঁহিপাতৰ ঘৰ, য’ত জোনৰ পোহৰৰ মাজেৰে এক কুঁজুৰি কণ্ঠৰ গীত শুনা যায়। গৃহস্থই আঙুলিয়াই দিয়া সেই ঘৰৰ ওচৰত অজয় যেতিয়া ওলাব ধৰিলে, ভেতৰৰ পৰা এবাৰ ‘ক’ন, কোন আহিলে?’ বুলি বেমাৰ কণ্ঠৰ শব্দ উঠিল। অজয়ে ভিতৰলৈ প্ৰৱেশ কৰিলে—সৰু মাটিৰ ঘৰ, কোণত শুকান বাঁহৰ কুঁটি, আৰু একেবাৰে আগচুই অহা উমাল জুইৰ কাষত বসি থকা গাঁওবুঢ়া। গাঁওবুঢ়াৰ দুচকুত এটা অদ্ভুত জ্যোতি আছিল, বয়সেৰে দেহ খঙা খঙা, কিন্তু কণ্ঠত দৃঢ়তা। অজয়ে নিজকে পৰিচয় দিয়াৰ লগে লগে গাঁওবুঢ়াই মৃদু হাহি মাৰি ক’লে—“তুমি বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক, নহয়নে? বহু দূৰলৈ নাম শুনিছোঁ। কেতিয়াও ভাবিছিলোঁ, একদিন কোনো এজন আহিব আৰু এই মঠৰ সন্ধান ল’ব। কিন্তু শুনিব লাগে, বাবু—এই ডায়েৰী সৰ্বসাধাৰণ ডায়েৰী নহয়। ইয়াৰ বাবে বহু প্ৰাণ গৈছে, আৰু এতিয়াও যদি তুমিও সন্ধান ল’বলৈ যাও, তেন্তে তোমাৰ জীৱনো সেই বিপদৰ আঁৰত থাকিব।”
অজয় চকুত চকু ৰাখি গাঁওবুঢ়াৰ কথাবোৰ মনোযোগেৰে শুনি থাকে। গাঁওবুঢ়াই চিগাৰেটৰ ধোঁৱা উলাই সজোৰে কাষৰ জুইত কাঠৰ টুকুৰা পেলাই দিয়ে আৰু ক’ব ধৰিলে যে এই মঠ আৰু ইয়াৰ ডায়েৰীৰ ইতিহাস বহু শতাব্দী পুৰণি। আহোম ৰাজত্বৰ এক প্ৰভাৱশালী সময়ত এজন ৰাজ-লেখক আছিল, যিয়ে ৰাজসিংহাসনৰ ষড়যন্ত্ৰ আৰু গুপ্ত মানচিত্ৰৰ সকলো বিবৰণ এটা গোপন ডায়েৰীত লিখিছিল। সেই মানচিত্ৰৰ সহায়ত কেৱল ৰাজা আৰু ৰাজনৈতিক উপদেষ্টাহে জানিছিল কোন ফালে সোনকীয়া পথ, কোন ঠাইত সুৰঙ্গ, আৰু কোন গোপন জলপথেৰে শত্রুক আক্ৰমণ কৰিব পাৰি। সেই ডায়েৰীৰ খবৰ পাচঁ গোটে ৰাজঘৰৰ লোকে জানিছিল, কিন্তু সময়তে অনেকেই লোভৰ বাবে ইয়াৰ সন্ধান কৰিবলৈ গ’ল আৰু একো ভিন্ন পথত জীৱন হেৰুৱাই গ’ল। গাঁওবুঢ়াই ক’লে—“মই যেতিয়া যুবক আছিলো, তেতিয়াও গাঁওখনৰ কেইজনমান মানুহ সেই মঠলৈ গৈছিল। কেতিয়াবা উভতি নাহিল, কেতিয়াবা উভতি আহি পাগল হোৱা মানুহৰ দৰে জ্বলন্ত চকুৰে শূন্যলৈ চাই থাকিছিল। তেতিয়াৰ পৰা গাঁওবাসী ভয়তে সেই মঠৰ কাষলৈ নাযায়। তুমি যদি ডায়েৰীৰ সন্ধান লৈছা, তেন্তে জানিবা—ইতিহাসৰ লগত খেলা কৰাৰ মূল্য বহুত ভৰপূৰ।” অজয়ৰ অন্তৰত কৌতূহলৰ লগে লগে এক শীতল ভীতি উন্মোচিত হয়, কিন্তু তেওঁৰ গৱেষণাৰ আগ্ৰহে সেই ভীতি আঁতৰি দিয়ে।
গাঁওবুঢ়াৰ মুখত শীতল আলোঁধৰ পোহৰত এক অদ্ভুত কপালৰ ভাঁজ দেখা যায়। তেওঁৰ কণ্ঠত যেন দীৰ্ঘ দুখ আৰু ত্যাগৰ সুৰ বাজি উঠিছিল। গাঁওবুঢ়াই ক’লে—“বাবু, এই ডায়েৰী কেৱল ইতিহাস নহয়, ই এক অভিশাপো বুজিবা। যি মানুহে ইয়াৰ শিৰোনামটো পঢ়ে, তেওঁ অনুধাৱন নকৰি এক ধৰণৰ বিপজ্জনক যাত্ৰাত নামি যায়। ইতিহাসত সত্য বিচাৰি বহুতে যাত্ৰা কৰিছে, কিন্তু সত্যৰ ওচৰ চাপিলেই তেওঁলোক বোৰ হৈ গ’ল। যদি তুমিও যাও, সাৱধান হ’বা। মঠৰ ভিতৰত ডায়েৰী লুকাই থকা ঠাই পোৱাটো সহজ নহয়। ইয়াৰ ৰক্ষক আছে, যাক তুমি দেখা নাপাও, কিন্তু যেতিয়া তুমি ডায়েৰীৰ ওচৰত উপনীত হ’বা, তেতিয়া সেয়া নিজেই আপোনক চিনাই ল’ব।” এই কথাবোৰ শুনি অজয়ৰ অন্তৰত এক অস্পষ্ট ভয় ঘুৰি মাৰিলে, কিন্তু একেদৰে তেওঁ উপলব্ধি কৰিলে যে এই ডায়েৰী তেওঁৰ গৱেষণাৰ গতিৰ মোক্ষম সূত্র। গাঁওবুঢ়াৰ চকুত একে সময়ে ভয় আৰু স্নেহৰ মিশ্ৰণ আছিল। তেওঁ শেষত এটা গভীৰ শ্বাস ল’লে আৰু ক’লে—“যাবা, কিন্তু মনত ৰাখিবা—জীৱন আৰু মৃত্যু একেই দৰেই পাতল। তুমি যদি সত্যৰ পথত হাঁহিবা, তেন্তে শূন্যই তোমাক বিচাৰি উলিয়াব। এই গাঁও আৰু মই তোমাক ৰক্ষা কৰিব নোৱাৰিম।” অজয় বুজিলে যে এই গাঁওবুঢ়াই সাধাৰণ মানুহ নহয়; তেওঁৰ কথাত এতিয়া সময় আৰু ইতিহাসৰ এক অদ্ভুত গন্ধ আছে। অজয়ৰ মনত স্পষ্ট হৈ গ’ল—যি বিপদেই আহক, তেওঁক এই মঠৰ গুপ্ত ডায়েৰীৰ সন্ধান অব্যাহত ৰাখিব লাগিব, কাৰণ ইতিহাসৰ গোপন সত্যৰ খোজ লোৱাৰ তীব্ৰ বাসনাই তেওঁৰ জীৱন-অস্তিত্বৰ একমাত্র উদ্দেশ্যত পৰিণত হৈছে।
অধ্যায় ৩ – মঠৰ গোপন কোঠা
সন্ধিয়া নামি অহাৰ লগে লগে গাঁওখনৰ আকাশত এক গভীৰ নিৰৱতা খেলে। গাঁওবাসী সকলে আগৰেই নিজৰ ঘৰখনত মোমবাতি জ্বলাই নিস্তব্ধতাত ঢুকি পৰিছিল। কেৱল দূৰত কুকুৰৰ একোত্ৰ চিঞৰ আৰু বাঁহজোপাৰ মাজেৰে উৰুৱা নিশাচৰ পখীৰ ডাকে গাঁওখনৰ ভয়াৱহ বতৰক অধিক শীতল কৰি তুলিছিল। অজয় গাঁওবুঢ়াৰ কথাবোৰ দিনটো ভৰিৰে ভাবি গৈছিল, কিন্তু তেওঁৰ অন্তৰস্থ ইতিহাস-পিপাসাই ভয়ক ঢাকি পেলাইছিল। তেওঁ সিদ্ধান্ত লৈছিল—যি বিপদেই আহক, আজি নিশাই তেওঁ মঠত প্ৰৱেশ কৰিব। একেলগে যাবলৈ এজন স্থানীয় যুৱক—নাম দিগন্ত—তেওঁক আগবাঢ়ি আহিছিল। দিগন্তৰ বয়স বাওঁশ-বাইশ, কিন্তু চকুত জ্যোতি আৰু দেহত সাহস। যদিও গাঁওবাসী সকলো এই অভিযানৰ বিপক্ষে আছিল, তথাপি দিগন্তৰ মনত ছাত্ৰসুলভ দুঃসাহস আৰু কৌতূহল আছিল। রাতি বিয়লি হৈ যেতিয়া গাঁওখন অন্ধকাৰত ঢাকি গ’ল, অজয় আৰু দিগন্ত হাতত লাইট ল’ই মঠৰ ফালে আগবাঢ়িলে। জংগলীয়া পথত থুপ থুপ শুকান পাতা খচখচাইছিল, যেন দুয়োটা পদক্ষেপকেইটা পৰিস্ফুট শব্দেৰে আঁধাৰৰ বুকুত খুন্দি ধৰিছিল। অজয়ৰ বুকুত উৎকণ্ঠাৰ ঢৌ উঠিছিল, কিন্তু কৌতূহলৰ টানেই তেওঁৰ আগবাঢ়ি যাবলৈ প্ৰেৰণা দিছিল।
মঠখনৰ ফালে পৌঁছাতেই তেওঁলোকৰ দেহত এটা সুঁৱৰ মৰণজ্বলা শীতল বায়ু প্ৰৱাহিত হ’ল। দেউলীৰ ভগ্ন গাঁথনিৰ মাজেৰে বাদুলি উৰি গৈছিল, মাটিত ধূলি আৰু শুকান পাতৰ লগত এক ধৰণৰ আঁচলীয়া গন্ধে বাতাস ভৰাই তুলিছিল। মঠখনৰ প্ৰৱেশদ্বাৰৰ খোদাইবোৰ আঁধাৰতো স্পষ্টকৈ দেখা নাযায়, কিন্তু লাইটৰ কিৰণেৰে উজ্জ্বল হোৱাৰ লগে লগে অজয়ে লক্ষ্য কৰিলে—এনে খোদাই যি তেওঁ আগতে কেতিয়াও দেখা নাছিল। তাত এক ধৰণৰ চিহ্ন, আংশিক আহোমীয়া, আংশিক সংস্কৃত, আৰু একেবাৰে অচিনাকী লিপিৰ মিশ্ৰণ দেখা গৈছিল। শিলালিপিৰ তলত পুৰণি ৰঙা চিহ্ন যেন শুকান ৰক্তৰ দাগৰ দৰে পৰিস্ফুট হৈ আছিল। দিগন্ত শিস্ মাৰি ক’লে—“চাৰ, এইবোৰ সঁচাকৈয়ে মানুহেৰে খোদাই কৰা চিহ্ন নেকি? নাইবা কিবা অদ্ভুত সাধনাৰ অংশ?” অজয় মাথোঁ চুপেৰে হাত বুলাই ক’লে—“ইতিহাসৰ কাষত কেতিয়াবা ধৰ্ম, সাধনা আৰু ভয়ৰ ৰেখাও একেলগে গা ঘঁষি থাকে।” তেওঁলোকে মঠৰ মাজেদি অতি সাৱধানেৰে আগবাঢ়ি গ’ল। ভগ্ন বেদীৰ ওপৰত অচিনাকী মূর্তি, কাষত লতাপাতত ঢকা ভাঙি পৰা শিলৰ খুঁটি, আৰু মাটিত ছটিয়াই থকা শিলখণ্ডবোৰে মঠখনক যেন এটা ভয়াৱহ জগৎ কৰি তুলিছিল। লাইটৰ ক্ষীণ পোহৰত প্ৰতিটো খোপ, প্ৰতিটো কক্ষ একোটা প্ৰশ্নৰ দৰে বহি আছিল—যেন মঠখন নিজেই অজানাৰ প্ৰতীক।
এখন লম্বা গলিৰ পৰা অজয়ে আৰু দিগন্তই এক বিশেষ কোঠাৰ প্ৰবেশদ্বাৰ চিনাক্ত কৰিলে। গেটটো অতি ভগ্ন, কিন্তু তাৰ ওপৰত খোদাই কৰা আছিল—এক শাপ-সদৃশ বাক্য, যাৰ অৰ্থ অজয়ৰ অনুমানত আছিল—“যি ভিতৰলৈ প্ৰৱেশ কৰে, তেওঁ নিজৰ হৃদয়ক আঁধাৰৰ আগত সমৰ্পণ কৰিব।” বাক্যটোৱে দুয়ো জনক এক মুহূর্তৰ বাবে স্তব্ধ কৰি দিছিল। কিন্তু ইতিহাসৰ লোভ আৰু অদ্ভুত কৌতূহলে তেওঁলোকক থমকি ৰখাব নোৱাৰিলে। কোঠাটোৰ ভিতৰত প্ৰৱেশ কৰামাত্ৰেই বাতাসত এটা ভিন্ন গন্ধ মূখৰিত হ’ল—এটা আঁচলীয়া, পুৰণি চামড়াৰ লগত শুকান পাত আৰু ছেঁকীয়া কাঠৰ গন্ধ, যেন শতাব্দী ধৰি বন্ধ হৈ থকা এঘৰ এখন হঠাৎ খুলা হৈছে। কোঠাটোৰ ভিতৰত দেউলীৰ গাঁথনি একেবাৰে ভাঙি ভাঙি পৰিছিল, কিন্তু কাষত থকা শিলালিপিসমূহ একেবাৰে অক্ষত আছিল। অজয়ে হাতৰ আঙুলিৰে চিহ্নবোৰ বুলাই গৈছিল, আৰু তেওঁ উপলব্ধি কৰিলে—এইবোৰ শব্দ কেবল ইতিহাস নহয়, ই কোনোবাই নিজৰ অস্তিত্ব আঁকি থোৱা ধৰণৰ কাহিনী। মাটিৰ কোণত থুপ থুপ শুকান কাগজৰ চিৰা, আৰু ভগ্ন কাঠৰ বাকচৰ অৱশেষ দেখা গ’ল। লাইটৰ কিৰণ সেই বাকচৰ ভাঙি যোৱা তালা আৰু ভিতৰৰ গাঢ় আঁধাৰত পৰি এটা অচিনাকী চকচকে পদাৰ্থত প্ৰতিফলিত হ’ল। অজয় আৰু দিগন্তৰ বুকুত ধপধপনিতেৰে ঢৌ উঠিল। হয়তো এই কোঠাটোৱেই সেই গুপ্ত ডায়েৰীৰ প্ৰথম সোঁচনি। কিন্তু লগে লগে দেউলীৰ কাষৰ পৰা একোটা হাওঁহুৰি শীতল শব্দ উঠিল, যেন কিবা অদৃশ্য শক্তিয়ে তেওঁলোকক আগবাঢ়িবলৈ সতর্ক কৰি দিছিল। তেতিয়াই অজয়ে বুজি পালে—ইতিহাসৰ গোপন পথত তেওঁলোকে এতিয়া সত্যৰ সিহঁত সীমাৰেখালৈ প্ৰৱেশ কৰি পৰিছে, য’ত প্ৰতিটো পদক্ষেপে জীৱন আৰু মৃত্যুৰ মাজত ৰেখা টানি ৰাখিছে।
অধ্যায় ৪ – প্রথম সূত্র
মঠৰ গোপন কোঠাত অজয় আৰু দিগন্ত যেতিয়া লাইটৰ ক্ষীণ কিৰণত ভগ্ন বাকচটোৰ ওচৰত ওচৰিল, তেতিয়াই এক ধৰণৰ শীতল বায়ুৰ ঢৌ তেওঁলোকৰ দেহত বোলাই গৈছিল। মাটিৰ ওপৰত থুপ থুপ শুকান কাগজৰ চিৰাবোৰৰ মাজত এটা তুলনামূলকভাৱে অক্ষত কাগজৰ টুকুৰা অজয়ৰ চকুত পৰিল। সতর্কতাৰে তেওঁ ই উঠালে, আৰু লাইটৰ পোহৰত চাই দেখিলে—একেবাৰে অচিনাকী আঁকাবাঁকা চিহ্ন আৰু শব্দেৰে ভৰা। দিগন্ত প্ৰথমতে কাগজটোক কেৱল ভগ্ন পান্ডুলিপি বুলি গণ্য কৰিলে, কিন্তু অজয়ৰ চকুত উজ্জ্বলতা ঝলক খাই উঠিল। “ই সৰল লিখা নহয়, ই আহোম লিপি,” তেওঁ নীচু স্বৰে ক’লে। কাগজৰ মলিন গন্ধ, শুকান কালি আৰু শতাব্দীৰ ধূলিয়ে এক ধৰণৰ ইতিহাসৰ ভাৱনাই মেলিছিল। চিহ্নবোৰো সৰল নহয়, আঁকাবাঁকা আৰু ভাঁজ থকা, যেন বিশেষ কোনো ক’ড বা সংকেত আকাৰত লিখা হৈছে। কেতিয়াবা চিহ্নবোৰ ৰেখা আৰু বিন্দুৰ সংমিশ্ৰণ, কেতিয়াবা অচিনাকী ভাঁজ কৰা বৃত্ত। অজয়ৰ অন্তৰত সজোৰে ধাক্কা লাগিল—এইবোৰ সাধাৰণ লিখনি নহয়, ইয়াৰ ভিতৰত গুপ্ত ইতিহাসৰ প্ৰথম দৰজাই লুকাই আছে। তেওঁৰ আঙুলিয়ে কাগজৰ তলত এক ৰঙা চিহ্ন বুলাই গ’ল, যি শুকান ৰক্তৰ দৰে দেখা গৈছিল। দিগন্ত ভয়েৰে পিছপৰা খুজিলে, কিন্তু অজয়ে দৃঢ়ভাৱে ক’লে—“ভয় নকৰা, ই ইতিহাসৰ প্ৰথম সূত্র।”
গাঁওলৈ উভতি যোৱাৰ পাছত অজয় ডায়েৰীৰ টুকুৰাটোক দীৰ্ঘ সময় ধৰি পৰীক্ষা কৰি থাকিল। তেওঁ বিশ্ববিদ্যালয়ত আহোম লিপি আৰু সংস্কৃতৰ ওপৰত বহু সময় গৱেষণা কৰিছিল, কিন্তু ইয়াৰ দৰে আঁকাবাঁকা চিহ্নৰ সংমিশ্ৰণ তেওঁ কোনোদিনো দেখা নাছিল। টেবুলৰ ওপৰত লাইটৰ পোহৰত কাগজখন থৈ তেওঁ কালি-কলম লৈ প্ৰতিটো চিহ্নক আঁকিবলৈ ধৰিলে। কেতিয়াবা চিহ্নবোৰ বৰ্ণৰ দৰে, কেতিয়াবা নকশাৰ দৰে লাগিছিল। দিগন্ত ওচৰত বহি বিস্ময়ত ভৰা চকুৰে এই প্ৰক্ৰিয়াটো চাই আছিল। অজয় নীচু স্বৰে ক’লে—“ইতিহাসৰ গোপন মানচিত্ৰৰ প্ৰথম স্তৰ এইডাল কাগজতেই লুকাই আছে। আহোমসকলে নিজৰ সাম্ৰাজ্য সুৰক্ষাৰ বাবে সাধাৰণ মানচিত্ৰৰ দৰে নহয়, ক’ডৰ দৰে তথ্য লিখিছিল। সেই ক’ড বুজিবলৈ লিপিৰ অন্তৰালৰ গুপ্ত নিয়ম জানিব লাগিব।” কাগজখনৰ কাষত একে একে লিখা আছিল কিছু সংখ্যা আৰু অচিনাকী সংকেত। সংখ্যাবোৰে কোনো ধৰণৰ স্থান-সংকেত সূচনা দিছিল বুলি অজয়ৰ অনুমান। তেওঁ দিগন্তক ক’লে—“এই সংখ্যাবোৰ স্থান বা সময়ৰ গুপ্ত সংকেত হ’ব পাৰে। যদি আমি সঠিকভাৱে বুজিবলৈ সক্ষম হওঁ, তেন্তে মঠৰ ভিতৰত গোপন ডায়েৰীৰ প্ৰকৃত ঠাই বিচাৰি পাম।” দিগন্তৰ বুকুত ভয় আৰু উত্তেজনা একেলগে জাগ্ৰত হৈছিল। গাঁওবুঢ়াৰ কথাবোৰ তেওঁৰ কাণত বাজি উঠিছিল—‘ডায়েৰীৰ সন্ধান বহু প্ৰাণে হেৰুৱাইছে’। তথাপি অজয়ৰ গৱেষণাৰ উন্মাদনাই তেওঁৰ ভিতৰত এক অনুজ্ঞা জন্মাইছিল—যে তেওঁ এই যাত্ৰাৰ সহযাত্রী হ’ব লাগিব।
তিনিদিন ধৰি অজয় সেই টুকুৰা ডায়েৰীৰ ওপৰত অধ্যয়ন কৰি থাকিল। কেতিয়াবা গভীৰ ৰাতিলৈ, কেতিয়াবা ভোৰৰ লগালগে, তেওঁ কাগজখনৰ ৰেখাবোৰত চকু পিৰাই ৰাখিছিল। একোটা চিহ্নৰ আকারত তেওঁ অতীতৰ বাণীৰ সুৰ শুনি পায়, যেন লিপিখনেৰে ইতিহাসে নিজৰ গুপ্ত কাহিনী ক’ব খুজিছে। শেষত তেওঁৰ মনত এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ উপলব্ধি হ’ল—চিহ্নবোৰৰ বিন্যাস এটা সম্পূৰ্ণ মানচিত্ৰ নহয়, কিন্তু কোনো এক বিশেষ স্থানক সঁকেত দিছে। সংখ্যা আৰু বৃত্তৰ সংমিশ্ৰণত তেওঁ গাঁওখনৰ উত্তৰ ফালে থকা এটা ডাঙৰ শিলৰ গুহাৰ নামক সঁকেত বিচাৰি পায়। সেই গুহাখন স্থানীয়ৰ মাজত ‘বজ্ৰশিলা’ নামেৰে জনাজাত, য’ত গাঁওবাসী সচৰাচৰ নাযায় কিয়নো তাত বাঘৰ ডেৰাবোৰ আছে বুলি বিশ্বাস। অজয় দৃঢ়ভাৱে কয়—“ইয়াহে প্ৰথম সূত্র, ইয়াতেই দ্বিতীয় অংশ লুকাই আছে।” দিগন্তৰ চকুত ভয়ৰ ছায়া দেখা গ’ল, কিন্তু অজয়ৰ দুচকুত প্ৰতিজ্ঞাৰ জ্যোতি। তেওঁ বুজিলে—এতিয়াৰ পৰা তেওঁ সাধাৰণ গৱেষক নহয়, তেওঁ ইতিহাসৰ গুপ্ত যাত্ৰাৰ যোদ্ধা। আহোম লিপিৰ এই টুকুৰাই তেওঁৰ যাত্ৰাক নতুন দিশ দিছে। কিন্তু তেওঁৰ মনৰ গভীৰতাই ক’ব ধৰিলে—এই প্ৰথম সূত্রৰ অন্তৰত যে যি আছে, ই কেৱল ইতিহাস নহয়, ই এক অভিশপ্ত সত্য। যি সত্য বিচাৰি তেওঁ যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছে, সেয়া হয়তো তেওঁৰ জীৱনৰ মূল্যেৰে লাভ কৰিব লগা হ’ব।
অধ্যায় ৫ – অনুসৰণকাৰীৰ ছায়া
অধ্যাপক ডায়েৰীৰ টুকুৰাটোৰ গোপন চিহ্নবোৰ বুজিবলৈ ব্যস্ত থাকোঁতেই তেওঁৰ মনত এটা অদ্ভুত আতংকীয় অনুভূতি জন্ম ল’লে। গাঁওটোৰ পৰিসৰ যিমানেই শান্ত হ’লেও, যেন কোনোবা অদৃশ্য চকু সদায় তেওঁলোকৰ ওপৰত নিবিষ্ট হৈ আছে। সন্ধিয়াৰ সপোনেৰে ভৰা গাঁওখনত ডাঙৰ বটগছৰ ছায়া আৰু নদীৰ গৰগৰৰ শব্দৰ মাজত অধ্যাপকৰ মনোত এৰাই নোৱাৰা এক সন্দেহ জন্মাইছিল। তেওঁ অনুভৱ কৰিলে যে মঠলৈ যাবলৈ যেতিয়া পথাৰৰ মাজেদি পাৰ হৈ গৈছিল, সেয়া একেবাৰে নিস্তব্ধ নাছিল—কোনোবাজনে যেন নীচৰ পৰা অনুসৰণ কৰিছিল। অধ্যাপকে প্ৰথমতে ভাবিলে হয়তো এইবোৰ মাথোঁ তেওঁৰ মনৰ কল্পনা, কিন্তু অচিৰেই প্ৰমাণসম্ভৱ সূক্ষ্ম সংকেতবোৰ তেওঁৰ মনক অধিক সজাগ কৰি তুলিলে। ডাঙৰ ডাঙৰ বাঁহজোপাৰ কাষত পদধ্বনিৰ গুঞ্জন, শুকান পাতৰ ওপৰত আকস্মিক ভঙনিৰ শব্দ, আৰু মঠৰ প্ৰাচীৰৰ আঁতৰি পৰা অচেনা ছায়া—সকলোতে একে সংকেত আছিল যে তেওঁ আৰু তেওঁৰ সঙ্গীসকল একা নহয়।
এই সন্দেহ ধীৰে ধীৰে ভয়ত পৰিণত হ’বলৈ ধৰিলে যেতিয়া অধ্যাপকক সাৱধান কৰিলে তেওঁৰ এক সহকর্মীয়ে, যি গাঁৱৰ মানুহৰ সৈতে লগ পাইছিল। তেওঁ কয় যে কিছুমান অচেনা লোক কেইদিন ধৰি গাঁওৰ চহৰত ওলোৱা-যোৱা কৰি আছে, আৰু তেওঁলোকৰ চকু সদায় মঠৰ ফালে নিবদ্ধ হৈ থাকে। গাঁওবাসীয়ে এই নতুন অতিথিসকলক সন্দেহজনক বুলিও কোৱা আৰম্ভ কৰিছিল, কাৰণ তেওঁলোকৰ কথোপকথনত ধনৰ লোভৰ গন্ধ পাইছিল। অধ্যাপকে এতিয়াহে বুজিলে যে ডায়েৰীৰ গোপন কোড আৰু মানচিত্ৰৰ সন্ধানত তেওঁহঁত একমাত্ৰ নুহে, বৰং আন এটা শক্তিশালী গোপন দলো এই ৰহস্যৰ অন্তলৈ যাবলৈ চেষ্টা কৰিছে। সেই দলৰ লোকসকলে নিঃসন্দেহে ইতিহাসৰ গুপ্তধনক স্বৰ্গীয়া জ্ঞানৰ অংশ বুলি নহয়, ধন-সম্পত্তিৰ পৰ্বত বুলি ভাৱিছে। সেই কথা উপলব্ধি কৰিয়েই অধ্যাপকক এটা বেলেগ চিন্তা অস্থিৰ কৰি তুলিলে—যদি এই ধনৰ লোভত অন্ধসকল প্ৰথমে মানচিত্ৰখন পায়, তেন্তে ইতিহাস মাটি দিছা হব আৰু পৰম্পৰাগত সম্পদ ধ্বংস হৈ যাব। এই উপলব্ধিৰ লগে লগে অধ্যাপক নিজৰ দলেৰে অধিক সচেতন হ’ল, তেওঁলোকৰ প্ৰতিটো পদক্ষেপৰ আগতে পৰিকল্পনা কৰিবলৈ ধৰিলে।
তথাপিও অনুসৰণকাৰীসকলে থমকি ৰোৱা নাছিল। প্ৰতিদিনেই নতুন নতুন সংকেত পোৱা গৈছিল যে তেওঁলোকৰ পাছত কিছুমান লোক নিৰৱে ঘূৰি ফুৰিছে। কেতিয়াবা ৰাতিপুৱাত মঠৰ দৰ্জাৰ সন্মুখত তাজা বুটামাৰ ছাপ দেখা যায়, কেতিয়াবা আবার অধ্যাপকে কাগজৰ মুঠি ফাঁকি মাৰি এটা সৰু লিখনি পায়—”তুমি একা ন’হা।” এইবোৰ হুঁচটত পোৱা সংকেতসকলে তেওঁৰ ৰক্তক ঠাণ্ডা কৰি দিছিল। গাঁওখনৰ পৰিৱেশো যেন ধীৰে ধীৰে সজাগ হৈ উঠিছিল; লোকসকলে গোপনে গোপনে আলোচনা আৰম্ভ কৰিছিল যে মঠৰ গোপন ভাণ্ডাৰখন কোনোবা হস্তগত কৰিবলৈ ওলাইছে। অধ্যাপক জানিছিল যে এই পৰিস্থিতি মোকাবিলা কৰিবলৈ তেওঁহঁতক সৰুতে সৰু ভুলটো এৰাই চলিব লাগিব। অধ্যাপকৰ অন্তৰত এতিয়া এটা নতুন দ্বন্দ্ব আৰম্ভ হৈছে—তেওঁ ইতিহাসৰ সত্য অনুসন্ধানৰ উদ্দেশ্যে আহিছিল, কিন্তু এতিয়া তেওঁৰ কঁকালৰ তলৰ পথতো অচেনা বিপদৰ ছায়াই কুটকুটি মাৰি আছে। অনাগত বিপদক লৈ হৃদয়ত দোলা অনুভৱ কৰিলে বেলেগ কথা, কিন্তু অধ্যাপক জানিছিল—সত্য আৰু ঐতিহ্যক ৰক্ষা কৰাৰ দায়িত্ব এৰাই গম নালাগে, যিমানেই বিপদৰ ছায়াই অনুসৰণ কৰি থাকক নোখোজাকৈ।
অধ্যায় ৬ – নদীৰ মাজত গুপ্ত সংকেত
ডায়েৰীৰ আঁকাবাঁকা চিহ্ন আৰু গোপন আহোম লিপি অধ্যাপক আৰু তেওঁৰ দল ধীৰে ধীৰে উকেলি উঠিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। প্ৰথমতে চিহ্নবোৰ অগোছালো বুলি মনে হৈছিল, যেন কোৱা কথা নাইবা অযথা আঁকাজোঁকা, কিন্তু অধ্যাপকে বুজিলে এগৰাকী দক্ষ লিপিকাৰে ইয়াৰ মাজত গুপ্ত সংকেত ৰখা আছিল। কিছুমান চিহ্নে নদীৰ পানীৰ দৰে বাঁকা ধৰণেৰে গৈছিল, কিছুমান আবার বৃত্তাকাৰে পুনৰাবৃত্তি হৈছিল। এইবোৰ মিলাই ধৰি অধ্যাপক দেখিলে যে মানচিত্ৰৰ দিশ কেৱল মঠৰ সীমাৰ বাহিৰলৈ নহয়, বৰং নদীৰ ফালে গৈছিল। গাঁওৰ মানুহৰ পৰা তেওঁ জানিবলৈ পালে যে সেই নদীখনৰ মাজত এখন ডাঙৰ পাথৰৰ শিল আছে, যিটো গাঁওবাসীয়ে পূজাৰ বস্তু হিচাপে মানে। স্থানীয় লোকসকলে কয়, সেই শিলখনৰ কাষত ৰাতিপুৱা গম্ভীৰ ঢোলৰ দৰে পানীৰ শব্দ হয় আৰু কেউবাজনে বিশ্বাস কৰে যে ইয়াত প্ৰেতাত্মা বসতি কৰে। কিন্তু অধ্যাপকে জানিছিল, এই ধৰণৰ ভাঁওতাহীন কল্পনা সাধাৰণতে কোনো গুপ্ত ঐতিহাসিক সত্য ঢাকিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। তেনে বিশ্বাসৰে গাঁওবাসী শিলৰ প্ৰকৃত মাহাত্ম্যৰ পৰা আঁতৰি থাকিলেও, অধ্যাপকৰ অন্তৰজ্ঞান নিশ্চিত আছিল—সেই শিলত গুপ্ত সংকেত খোদাই হৈ আছে।
তেওঁলোকৰ যাত্ৰা একেবাৰে সহজ নাছিল। পুৱাৰ লগে লগে দলটি নাও লৈ নদীৰ মাজলৈ গৈছিল, পানীৰ সোঁত এতিয়া বৰকৈ বৃদ্ধি পাইছিল আৰু নদীৰ বুকুত ধোঁৱা কুঁদুৰাৰ দৰে উজনি-বাহৰ মিশ্ৰণ ধৰি আছিল। গাঁওৰ নাওখনে কেতিয়াবা সোঁতৰ গতিত তীব্ৰ হৈ গৈছিল, কেতিয়াবা আকৌ শিলত খুন্দি থমকি পৰিছিল। এইসময়তে অধ্যাপক আগত কিবা চকচকীয়া দেখা পালে। ধীৰে ধীৰে নাওটো আগুৱাই গৈছিল আৰু সেই মুহূৰ্ততে নদীৰ মাজৰ ডাঙৰ পাথৰৰ শিলটো সন্মুখত আহি পৰিল। প্রথমে দেখাত সৰল এক কদম-ডাঙৰ শিল যেন লাগিছিল, কিন্তু সাৱধানতকৈ চাই দেখিলে সৰু সৰু খোদাই দেখা গ’ল। পানীৰ ছাঁ আৰু সূৰ্যৰ পোহৰত সেই খোদাইবোৰ জীয়াই উঠা যেন লাগিছিল। সৰ্বাধিক বিস্ময়ৰ বিষয় আছিল এক বিশেষ চিহ্ন—দুইফালে ডাঙৰ বাঁকা ডাৱৰাৰে ঘেৰাও কৰা ৰজসিংহাসনৰ প্ৰতিকৃতি। এইটো প্ৰকৃত আহোম ৰাজচিহ্ন বুলি অধ্যাপক সন্দেহ নকৰে। তলত দেখা গ’ল সৰু সৰু লিপিৰে গোপনে খোদাই কৰা চিহ্নসমূহ, যিবোৰে কিবা গুপ্ত দিশ নিৰ্দেশ কৰিছে যেন। দলৰ সকলো সদস্য শিলৰ গা স্পৰ্শ কৰিলে এক অদ্ভুত শিহৰণে তেওঁলোকক ভৰি ধৰিলে, যেন শতাব্দীৰ পৰম্পৰাগত ইতিহাস এক মুহূৰ্তৰ বাবে জীৱন্ত হৈ উঠিছে।
অধ্যাপক ধীৰে ধীৰে সেই চিহ্নবোৰ কপি কৰিবলৈ ধৰিলে আৰু তেওঁৰ খাতাত আঁকিব ধৰিলে। তেওঁৰ মনত একেবাৰে নতুন ধাঁধাৰ সূচনা হ’ল—চিহ্নবোৰ কেৱল সিংহাসনৰ প্ৰতীক নহয়, ইয়াৰ মাজেৰে হয়তো গুপ্ত ধনৰ দিশৰ সূচনাও দিয়া হৈছে। গোপন সংকেতবোৰ চাবলৈ যিমানেই ওলাল, তেতিয়াহে স্পষ্ট হ’ল যে শিলটোৰ খোদাই সময়ৰ লগত মচি যোৱা সত্ত্বেও তলৰ মাটি আৰু পানীৰ আৱৰ্তনেই ইয়াক সুৰক্ষিত ৰাখিছে। তেতিয়া অধ্যাপকৰ কাণত নদীৰ সোঁতৰ পৰা আহি থকা এক অচেনা শব্দ পৰিল—যেন দূৰ কোনোবা মানুহে নাওৰ দাঁতিত খুন্দি আছে। তেওঁ পিছফালে চাই দেখিলে, নদীৰ আন দিশত এটা নাও ধীৰে ধীৰে সোঁতৰ স’তে আগুৱাই আহিছে। দূৰত্বত কেৱল ছায়া দেখা গৈছিল, কিন্তু অধ্যাপকৰ অন্তৰজ্ঞানত সন্দেহ নাই—তেওঁলোকক অনুসৰণ কৰা সেই দলো এতিয়াও পিছু ধৰি আহিছে। সময় খুব সীমিত আছিল, আৰু অধ্যাপকে জানিছিল যে এই গুপ্ত সংকেত দ্রুত লিপিবদ্ধ কৰি নিরাপদে গাঁওলৈ ফিৰাই নিয়াব লাগিব। নদীৰ বুকুত খোদাই কৰা আহোম ৰাজসিংহাসনৰ চিহ্ন অমূল্য সম্পদ, ইয়াক শত্রুৰ হাতত পৰিবলৈ দিয়া মানে ইতিহাসক ধ্বংসৰ পথত ঠেলি দিয়া। সেই উপলব্ধিৰ লগে লগে অধ্যাপক আৰু তেওঁৰ দল সোনকালে কাম আৰম্ভ কৰিলে—কেউবা শিলৰ মাপ ল’লে, কেউবা লিপি নকল কৰিলে, আৰু অধ্যাপক নিজৰ হৃদয়ৰ গভীৰতাৰে প্ৰাৰ্থনা কৰিলে যাতে সময় আৰু ভাগ্যে তেওঁলোকক এই গুপ্ত সংকেতৰ গুঢ় অৰ্থ উকেলিবলৈ সহায় কৰে।
অধ্যায় ৭ – অতীতৰ আহ্বান
অজয়ৰ হাতত টুকুৰা ডায়েৰীখন যেন জীৱিত হৈ উঠিছে। মঠৰ কোঠাত বহি পৃষ্ঠাবোৰ উকেলি, তেওঁ ধীৰে ধীৰে আঁকাবাঁকা চিহ্নবোৰৰ অৰ্থ উলিয়াবলৈ চেষ্টা কৰি থাকে। পৃষ্ঠাবোৰত লিখা আছে—যি বৰ্তমান যুগৰ লোকৰ বাবে অস্পষ্ট, সেই সময়ত আহোম ৰাজসিংহাসনে গুপ্তভাণ্ডাৰৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল। চিহ্নবোৰে ইতিহাসৰ এক অদ্ভুত সময়ৰ গল্প ক’ব খুজিছে। অধ্যাপক লক্ষ্য কৰে যে আহোমসকলে শুধুমাত্ৰ ৰাজ্যৰ ধন-সম্পত্তি সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে নহয়, নিজৰ ৰাজনৈতিক, সাম্ৰাজ্যিক আৰু সাংস্কৃতিক তথ্যসমূহ লুকুৱাই ৰাখিবলৈও গুপ্ত পদ্ধতি অবলম্বন কৰিছিল। কেতিয়াবা সংখ্যাৰ সংমিশ্ৰণ, কেতিয়াবা আকাৰ আৰু অৱস্থান—এই সকলোবোৰে এক ধৰণৰ মানচিত্ৰ বা সংকেত ৰূপ লৈছিল। অধ্যাপক মনতান্ধকাৰৰ মাজেৰে ভাবিবলৈ ধৰিলে—এই মানচিত্ৰ, যি পুৰণি অথচ এতিয়াও আংশিক অক্ষত, তেওঁৰ হাতত আহিলেই ইতিহাসক পুনৰ সংজ্ঞায়িত কৰিব পাৰে। তিনি দিন ধৰি ৰাতি-বেলি উকেলি, চিহ্নবোৰ অধ্যাপক নিজৰ তাত্ত্বিক জ্ঞানৰ সৈতে মিলাই বুজিবলৈ চেষ্টা কৰে। তেওঁ উপলব্ধি কৰে যে যি তথ্য বৰ্তমান সময়ৰ লোকৰ বাবে গুপ্ত, সেইবোৰে কোনো এক বিশাল ষড়যন্ত্ৰৰ আঁচল দৃশ্যও উন্মোচন কৰিব পাৰে।
ডায়েৰীৰ পৃষ্ঠাবোৰ উলিয়াই অধ্যাপক ধীৰে ধীৰে দেখিলে—কেতিয়াবা খণ্ড খণ্ড মানচিত্ৰৰ অংশ, কেতিয়াবা সংখ্যা আৰু চিহ্নৰ সংমিশ্ৰণ। তেওঁ বুজিলে যে এই খণ্ডবোৰকে মিলাই এক সম্পূৰ্ণ তথ্যসূত্র বনাব পাৰি। ইতিহাসৰ বহু খণ্ড হেৰাই গ’লেও আহোমসকলে এসময়ত গুপ্তভাণ্ডাৰৰ ব্যৱস্থা কৰা আছিল—মানে ৰজসিংহাসনৰ গুপ্ত কৌশল, ৰাজনৈতিক চতুৰতা, আৰু সাম্ৰাজ্যিক ভৱিষ্যতৰ প্ৰতি সচেতনতা। অধ্যাপক অনুভৱ কৰে—যি সময়ত লিপি খোদাই কৰা হৈছিল, সেই সময়ৰ ৰাজসিংহাসনৰ চৰিত্ৰ, ৰাজ্যিক স্থিতি আৰু শত্রুৰ প্ৰতিক্ৰিয়া সকলো সংমিশ্ৰিত হৈ এই গুপ্ত তথ্যক আকাৰ দিছিল। তেওঁ কাগজখনৰ চিহ্ন আৰু নদীৰ পাথৰৰ শিলত খোদাই কৰা চিহ্নৰ লগত মিলাই চাবলৈ ধৰিলে। প্ৰতিটো সংখ্যা, প্ৰতিটো ৰেখা যেন অতীতৰ আহ্বান, যি তেওঁৰ কাণলৈ ক’লে—“সত্যৰ সন্ধান কৰা, কিন্তু সাৱধানে।” অধ্যাপক অনুভৱ কৰিলে যে এই আহ্বান মাত্ৰ ইতিহাসৰ বাবে নহয়, বৰং তেওঁৰ ব্যক্তিগত পৰীক্ষা—সাহস, ধৈৰ্য আৰু বুদ্ধি পৰীক্ষা কৰাৰ বাবে আহিছে।
এতিয়া অধ্যাপক সম্পূৰ্ণ অৱধানৰ সৈতে ডায়েৰীৰ সকলো পৃষ্ঠাক উকেলি গৈছিল। তেওঁ দেখিলে—যি সময়ত ৰাজসিংহাসনৰ দ্বাৰা গুপ্তভাণ্ডাৰ নিৰ্দেশিত হৈছিল, সেই সময়ৰ লিপি আৰু চিহ্ন একেবাৰে সূক্ষ্ম, কিন্তু সুগঠিত পদ্ধতিত তথ্য সংৰক্ষণ কৰিছিল। এই তথ্যসমূহে কেবল ধন-সম্পত্তি নহয়, ৰাজ্যিক সুৰক্ষা, গুপ্ত পথ, জলপথৰ ব্যৱস্থা আৰু শত্রুৰ নীতিতাৰ বিকল্প পথো সূচনা কৰিছিল। অধ্যাপক অনুভৱ কৰিলে—যদি তেওঁ আৰু দিগন্তে এই গুপ্ত তথ্য সঠিকভাৱে উকেলিব পাৰে, তেন্তে ইতিহাসৰ বহু হেৰাই যোৱা সত্য পুনৰুদ্ধাৰ হ’ব। তিনিটা দিন ধৰি অধ্যাপক আৰু দিগন্তে ৰাতি-দিনে চিহ্নবোৰ মিলাই, মানচিত্ৰৰ অংশবোৰ সংযোগ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। তেওঁলোকৰ চকু আৰু মনৰ মাজেৰে অতীতৰ আহ্বান প্ৰতিফলিত হ’ল—যি আহোমসকলে বহু শতাব্দী পূৰ্বে গুপ্তভাণ্ডাৰ নিৰ্দেশ কৰিছিল, সেই জ্ঞান এতিয়াও জীৱিত আৰু তেওঁৰ হাতত আহিছে। অধ্যাপক বুজিলে—এই আহ্বান কেবল ইতিহাসৰ বাবে নহয়, বৰং তেওঁক এক পৰীক্ষা দিছে—যি ইতিহাসৰ গুপ্ত তথ্য উন্মোচন কৰিব পাৰে, সেই সত্যৰ পথত সতর্কতা, ধৈৰ্য আৰু জ্ঞানৰ লগত আগবাঢ়িব লাগিব।
অধ্যায় ৮ – বিশ্বাসঘাতকতা
অধ্যাপক অজয়ে ডায়েৰীৰ গুপ্ত চিহ্ন আৰু মানচিত্ৰ উকেলি, গুপ্তভাণ্ডাৰৰ সন্ধানৰ উদ্দেশ্যে দিগন্তৰ সৈতে একেবাৰে নিবিষ্টভাৱে কাম কৰি আছিল। তেওঁ দিগন্তক নিজৰ লগত এক অৱিচল সহায়ক বুলি মানি লৈছিল। ডিগন্তে বহুদিন ধৰি অধ্যাপকক সহযোগ কৰিছিল—মঠৰ সন্ধান, নদীৰ পাথৰৰ গুপ্ত সংকেত, আৰু পুৰণি লিপিৰ অৰ্থ উলিয়াবলৈ। অধ্যাপক বিশ্বাস কৰিছিল যে এই যুৱক তেওঁৰ একান্ত সঙ্গী, যাৰ সততা আৰু কৌশল তেওঁক এই গুপ্ত যাত্ৰাত সহায় কৰিব। কিন্তু কোনো সময়ত বিশ্বাস আৰু বিশ্বাসঘাতকতাৰ সীমা একেখন নহয়। পইছাৰ লোভ, গুপ্ত ভাণ্ডাৰৰ কাহিনী শুনি আৰু অনুসৰণকাৰী দলেৰে যোগাযোগে, দিগন্তৰ মনত এধৰণৰ প্ৰৱঞ্চনাৰ উদ্ভৱ ঘটালে। তেওঁ জানিছিল যে অধ্যাপক ততালিকে সতৰ্ক, কিন্তু অতিমাত্রাত ধন আৰু ধন-সম্পত্তিৰ লোভে তেওঁৰ বিচাৰক ম্লান কৰি পেলাইছিল। এক নিশা, যেতিয়া মঠৰ কোঠাত দুয়ো জনে বহি চিহ্ন উকেলি আছিল, দিগন্ত মনৰ মাজত এক পরিকল্পনা চলাইছিল—ডায়েৰীখন চুপিচুপি অনুসৰণকাৰী দলৰ হাতত পৌঁছাই দিয়ে।
অজয়ে প্ৰথমে এই সন্দেহৰ কোনো প্ৰতিফলন নপালে। তেওঁ দিগন্তক প্ৰতিটো পদক্ষেপৰ বাবে নিৰ্দেশ দিছিল, কাগজখিনি সংৰক্ষণৰ বাবে সাৱধানতাৰে পৰামৰ্শ দিছিল, আৰু গুপ্ত সংকেত উলিয়াবলৈ ধৈৰ্য ধৰা শিকাইছিল। কিন্তু দিগন্তৰ অন্তৰালত ধন-সম্পত্তিৰ লোভ আৰু অনুসৰণকাৰী দলেৰে গোপন যোগাযোগৰ আঁচে ধীৰে ধীৰে বিশ্বাসঘাতকতাৰ ৰেচা সজাইছিল। তেওঁ নাওবা, নিশা মঠত লুকি লুকি অধ্যাপকক অবিহনে ডায়েৰীখন কাকো দেখুৱাবলৈ মনস্থ কৰে। সেই সময়ত অধ্যাপক কেতিয়াবা দিগন্তৰ দৃষ্টি আৰু আচৰণৰ সৰু সৰু বিকৃতিটো লক্ষ্য কৰিছিল—কেতিয়াবা দিগন্তৰ চকুত অচিনাকী দীপ্তি, কেতিয়াবা অজনে কৰা নিৰ্দেশনাৰ প্ৰতি মৃদু অশান্তি। প্ৰথমে অজয়ে ভাবিলে—সেইবোৰ নিছল চিন্তা, কিন্তু সময় গৰিষ্ঠ হ’লে তেখেতৰ অন্তৰভাৱই সততা নোহোৱাটো বুজাই দিলে।
শেষত, নিশা গভীৰ হৈ গৈছিল আৰু মঠৰ কোঠাত পানীৰ ছাঁত আৰু বাতাসৰ আওৰাই এক অদ্ভুত নিৰৱতা সৃষ্টি কৰিছিল। দিগন্ত ডায়েৰীখন চুপিচুপি বাহিৰলৈ কঢ়িয়াবলৈ উদগ্রীৱ হৈছিল, কিন্তু অধ্যাপক এয়া ধৰি লৈছিল—তেওঁ ডিগন্তৰ চকুত থকা অশান্তি, ধীৰে ধীৰে কৰা হাতৰ গতি, আৰু মনৰ বিকৃত অভিব্যক্তি চিনে লৈছিল। তেওঁ নীৰৱে অৱধান ৰাখি পৰিস্থিতি নিৰীক্ষণ কৰিলে আৰু দিগন্তৰ পরিকল্পনাৰ ধাৰণাত ফাঁকি দিছিল। অধ্যাপক বুজি পাইছিল—বিশ্বাসৰ বিপৰীতে, লোভই কোনোওক দুষ্ট পথলৈ নিয়া ক্ষমতা ৰাখে। কিন্তু তেখেত নিজৰ অভিজ্ঞতা আৰু ধৈৰ্যৰ জৰিয়তে তেওঁক থমকি ৰখাৰ আৰু গুপ্ত ডায়েৰীৰ সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰাৰ এক বুদ্ধিমত্তা উদ্ভাৱন কৰিলে। ডিগন্তৰ বিশ্বাসঘাতকতাই অধ্যাপকক নতুন সতর্কতা আৰু কৌশলৰ প্ৰয়োজনীয়তা শিকালে—এতিয়া তেওঁ জানিছিল যে ইতিহাসৰ এই গুপ্ত যাত্ৰাত কেৱল ধৈৰ্য, জ্ঞান আৰু বুদ্ধিয়েৰে আগবাঢ়িব পাৰিব। আৰু সেই নিশা, অধ্যাপক মনৰ গভীৰতাৰে সিদ্ধান্ত কৰিলে—বিশ্বাসঘাতকতাই ভাঙিলেও, সত্য আৰু ইতিহাসৰ গুপ্ত তথ্য সুৰক্ষিত ৰাখিবলৈ তেওঁ নিজে একান্ত দায়িত্ব ল’ব।
অধ্যায় ৯ – শেষ লড়াই
মঠৰ ভিতৰত নিশাৰ অন্ধকাৰ ঘন হৈ পৰিল। অধ্যাপক অজয় আৰু গাঁওবুঢ়া চুপিচুপি সেই ধনলোভী দলেৰ প্ৰতিপক্ষৰ উপস্থিতি অনুভৱ কৰিছিল। ধন-সম্পত্তিৰ লোভে যি দল সৃষ্টি কৰিছিল, তেওঁলোক নিৰৱে মঠৰ গোপন পথবোৰেৰে আগুৱাই গৈছিল। অজয়ে বুজিলে—সদ্য উকেলি হোৱা ডায়েৰীৰ গোপন সংকেত আৰু আহোমসকলে ছাকি থোৱা গুপ্ত মানচিত্ৰই সেই ধনলোভী দলৰ লক্ষ্য। গাঁওবুঢ়াৰ অভিজ্ঞতা আৰু অধ্যাপকৰ জ্ঞান মিশ্ৰিত হৈ তেওঁলোকে মঠৰ ভগ্নশিলালিপি আৰু আঁকাবাঁকা পথৰ মাজেৰে আগবাঢ়ি গৈছিল। প্ৰতিটো কোঠা, প্ৰতিটো গলিৰ পৰা পানীৰ ছাঁ, বাতাসৰ শব্দ আৰু ছায়াৰ খেলা—সকলোয়ে যুদ্ধৰ বাবে তেওঁলোকক সতর্ক কৰি তুলিছিল। ধনলোভী দলটোৱে তীব্ৰ আক্ৰমণ আৰম্ভ কৰিলে, ডাঙৰ শক্তি আৰু অস্ত্ৰৰ সৈতে, কিন্তু অধ্যাপক আৰু গাঁওবুঢ়াই মঠৰ জটিল পথ আৰু গুপ্ত সংকেতৰ জ্ঞানৰ সহায়ত প্ৰতিটো পদক্ষেপ আগত চিনাক্ত কৰিছিল।
যুঁজাৰ মাজত ধনলোভী দলৰ সদস্যই একেবাৰে সাহসী আৰু নিৰ্মম ৰূপত আগবাঢ়িছিল। তেওঁলোকে মঠৰ ভগ্ন কাঠৰ বেদী, ছাতিৰে ঢকা কোঠা আৰু পানীৰ পাথৰৰ শিলৰ মাজেৰে আগবাঢ়ি গৈছিল। কিন্তু অধ্যাপক অজয় আৰু গাঁওবুঢ়াই প্ৰত্যেক প্ৰচেষ্টা সমৰ্থন কৰি প্ৰতিফলিত কৰিছিল। গাঁওবুঢ়াৰ অভিজ্ঞতা আৰু গুপ্ত পথৰ জ্ঞান ধনলোভী দলক বিভ্ৰান্ত কৰিলে, কেতিয়াবা তেওঁলোককে অচিনাকি গলিত সোমাই ৰাস্তা হেৰোৱাত বাধ্য কৰিলে। অধ্যাপক অজয়ে ডায়েৰীৰ গোপন সংকেতৰ মাধ্যমে সঠিক পদক্ষেপ নিৰ্দেশ কৰিছিল—কোন পথত লুকাই থোৱা অস্ত্ৰ আছে, কোন কোঠা গুপ্ত কৌশলৰ সুৰক্ষা দিছে। সংঘাতৰ মাজত দুয়ো পক্ষই একে সময়ত গলিত হঠাৎ সংঘাতৰ সন্মুখীন হৈছিল। ছাঁ আৰু অন্ধকাৰৰ মাজেৰে, লোকে লোকে ছটিয়াই থকা বেদীৰ মাজেৰে আৰু আঁতৰ ল’ৰা আৰু লোকেৰে অৱহেলিত অংশৰ মাজেৰে যুদ্ধ চলি আছিল। প্ৰতিটো আঘাত আৰু প্ৰচেষ্টাই সংঘাতক অধিক তীব্ৰ আৰু ঘন কৰি তুলিছিল।
শেষত, অধ্যাপক অজয় আৰু গাঁওবুঢ়াই গুপ্ত কৌশলৰ জ্ঞান আৰু সাহসৰ সহায়ত ধনলোভী দলক পৰাস্ত কৰিলে। ধনলোভী দলৰ কোনোবাই মঠৰ ভিতৰত দীৰ্ঘ সময় স্থায়ী বাঁচি নাছিল। তেওঁলোকক শিলৰ মাজেৰে লুকাই থকা আঁতৰ গলিত আটকাই, প্ৰয়োজনীয় সতর্কতাৰ সহায়ত বাৰে বাৰে প্ৰচেষ্টা ব্যৰ্থ কৰিলে। অধ্যাপক আৰু গাঁওবুঢ়াই ডায়েৰীৰ গুপ্ত মানচিত্ৰ আৰু চিহ্নৰ সহায়ত শেষ পৰ্যন্ত নিৰাপদে ধন-সম্পত্তি আৰু গুপ্ত তথ্য সুৰক্ষিত ৰাখিলে। সংঘাতৰ অন্তত, মঠত শান্তি প্ৰতিষ্ঠিত হ’ল। কেতিয়াবা ধনলোভী দলৰ প্ৰচেষ্টা আৰু বিশ্বাসঘাতকতা ইতিহাসৰ গুপ্ত তথ্য উন্মোচনৰ পথক বন্ধ কৰিবলৈ যথেষ্ট শক্তিশালী হ’লেও, অধ্যাপক আৰু গাঁওবুঢ়াৰ সাহস, বুদ্ধি আৰু অভিজ্ঞতাই বিজয় নিশ্চিত কৰিলে। এই যুঁজাই প্ৰমাণ কৰিলে—যি ইতিহাসৰ গুপ্ত মানচিত্ৰ ৰক্ষা কৰে, সেই সত্য আৰু ঐতিহ্যৰ প্ৰতি দৰ্শনধাৰীৰ কৰ্তব্য আৰু সততা একেবাৰে নিৰ্ণায়ক।
অধ্যায় ১০ – ডায়েৰীৰ সত্য
অজয়ৰ হাতত ডায়েৰীখনৰ শেষ পৃষ্ঠাবোৰ ধীৰে ধীৰে উলিয়াই গৈছিল। মঠৰ কোঠাত নিশাৰ অন্ধকাৰ, পানীৰ ছাঁ আৰু বাতাসৰ নিস্তব্ধতা—সকলোয়ে যেন এক একাকী ধ্যানৰ অৱস্থান প্ৰদান কৰিছিল। পৃষ্ঠাবোৰত কালি শুকাই গ’লেও চিহ্নবোৰ এতিয়াও উজ্জ্বল আছিল, আঁকাবাঁকা ৰেখা আৰু সংখ্যা যেন এক অন্তৰ্জ্ঞানৰ প্ৰেৰণা বহন কৰি আছিল। অধ্যাপক ধীৰে ধীৰে বুজিবলৈ ধৰিলে—ডায়েৰীখন কোনো এক গুপ্ত ধনৰ মানচিত্ৰ নহয়। প্রথমে তেওঁ নিজকে আৰু দলক আশ্বাস দিয়াৰ বাবে ভাবিছিল যে ডায়েৰীখনৰ উদ্দেশ্য ধন-সম্পত্তি উদ্ধাৰ। কিন্তু ধীরে ধীরে বুজি পালে যে আহোমসকলে কেবল ভূ-সম্পদৰ চিন্তা কৰা নাছিল, তেওঁলোকে নিজৰ সাংস্কৃতিক, ৰাজনৈতিক আৰু ধৰ্মীয় চেতনাৰ প্ৰতিফলন এই পৃষ্ঠাবোৰত ৰাখিছিল। প্ৰতিটো চিহ্ন, প্ৰতিটো সংখ্যা, প্ৰতিটো বৃত্ত যেন ইতিহাসৰ এক গুপ্ত পাঠ্য। ডায়েৰীখনৰ প্ৰতিটো পৃষ্ঠাই দেখুৱাইছিল যে আহোমসকলে নিজৰ প্ৰজাসকলক এক সংহত, বুদ্ধিমত্তাৰে পৰিপূৰ্ণ সমাজৰ মানসিকতাৰ সৈতে সংযুক্ত কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল।
অধ্যাপক অজয়ে প্ৰতিটো পৃষ্ঠাক মনোযোগীভাৱে উকেলি আৰু প্ৰতিটো চিহ্নৰ অৰ্থ স্থিৰ কৰি ৰাখিল। তেওঁ দেখিলে—যি চিহ্ন আৰু সংকেত বৰ্তমান সময়ৰ বাবে গুপ্ত আৰু ধন-সম্পত্তিৰ দিশ দৰ্শায় বুলি বুজা হৈছিল, সেইবোৰৰ মাজত বহুতো বৌদ্ধিক, ধৰ্মীয় আৰু সাংস্কৃতিক বাণী লুকাই আছে। কেতিয়াবা সংখ্যাবোৰে ৰাষ্ট্ৰীয় শক্তি আৰু ৰাজ্যিক স্থিতিৰ প্ৰতীক, কেতিয়াবা লিপিৰ ৰেখা আৰু ছাঁয়ে লোকৰ নৈতিক চেতনা, সমাজৰ একতাবোধ আৰু ঐতিহ্যৰ সংৰক্ষণৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে সংকেত দিছিল। অধ্যাপক বুজিলে—গোপন ধন লুকোৱা আছে বুলিয়ে গাঁওবাসী আৰু বাহ্যিক মানুহৰ মাজত গুজব পোহৰিবলৈ ধৰিছিল, কিন্তু বাস্তৱত এই ধন আছিল এসময়ৰ সাংস্কৃতিক ভাণ্ডাৰ—যি ধন-সম্পত্তি নহয়, ইতিহাস আৰু চেতনা সংৰক্ষণৰ বাবে। এই উপলব্ধিয়ে অধ্যাপকক এক গভীৰ সন্তুষ্টি দিছিল। তেওঁ অনুভৱ কৰিলে যে ইতিহাসৰ গুপ্ত ধন হ’ল জ্ঞান, চেতনা, আৰু পৰম্পৰাৰ সংহতি, আৰু ডায়েৰীখন সেই সকলোবোৰ এক সৰু কিন্তু শক্তিশালী ৰূপত বহন কৰি আহিছে।
শেষত, অধ্যাপক সিদ্ধান্ত ল’লে যে ডায়েৰীখন কেৱল তেওঁৰ হাতত নহ’ব। বিশ্ববিদ্যালয়ত সংৰক্ষণ কৰি, তাত অধ্যয়ন আৰু গৱেষণাৰ বাবে উপলব্ধ কৰিব। লগতে তেওঁ গাঁওখনৰ মানসিক আৰু সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য পুনৰজীৱন্ত কৰিবলৈ উদ্যোগ ল’ব। মঠত থকা গাঁওবুঢ়াৰ লগত আলোচনা কৰি, অধ্যাপক স্থিৰ কৰিলে—ডায়েৰীখনৰ জ্ঞানৰ বাণী স্থানীয় শিক্ষাৰ সৈতে মিশাই, গাঁওবাসী আৰু শিক্ষাৰ্থী সকলক আহোমসকলৰ ঐতিহাসিক চেতনাৰ বিষয়ে জাগ্ৰত কৰিব। তেওঁ জানিছিল—ডায়েৰীখনৰ গুপ্ত তথ্য আৰু চিহ্ন সকলোৰে বাবে উপলব্ধ কৰিলে ইতিহাসৰ সত্যিকাৰ অৰ্থ প্ৰকাশ পাব। শেষ পৃষ্ঠাবোৰ উকেলি অধ্যাপক উপলব্ধি কৰিলে যে, এই যাত্ৰাই কেৱল গুপ্ত ধনৰ সন্ধান নহয়, বরং তেওঁক এক গভীৰ শিক্ষাই দিছে—যি ধন অমূল্য, যিটো সময়ৰ সোঁতৰ মাজেও জীৱন্ত থাকে, সেই হৈছে সংস্কৃতি, চেতনা, আৰু মানুহৰ মানসিক ঐতিহ্য। এই অন্তৰ্দৃষ্টি অধ্যাপকক নিশ্চিত কৰিলে—ডায়েৰীখনৰ সত্যই ইতিহাসৰ, গাঁওৰ আৰু মনুষ্যতাৰ প্ৰতীক, আৰু ইয়াৰ সংৰক্ষণ আৰু প্ৰচাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কৰ্তব্য।
****
