নীলোৎপল শৰ্মা বসন্তৰ নতুন সোঁতৰ সৈতে গাঁওখনত উল্লাসেৰে ৰঙালী বিহু আহি উপস্থিত হয়। গৰমৰ দিনবোৰত জুইৰ কঁপনি থমকি গ’লেও বিহুৰ উল্লাসে সকলোৰে মনত এটা নতুন তেজ ঢালি দিছে। গগনৰ কপোতীয়া নীল আকাশত ধুনীয়া ৰঙা মেঘৰ খণ্ডবোৰ উৰি ফুৰিছে। নদীৰ পাৰৰ শস্যক্ষেতৰ মাজেৰে উজনী বাতাস বই আহিছে, সেই বাতাসেৰে ঢোল আৰু পেঁপাৰ সুৰ গাঁওখনত বিস্তাৰ লাভ কৰিছে। কণমানি ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে নতুন কাপোৰ লগাই বিহুৰ ৰঙেৰে উল্লাসত মাতি উঠিছে। বিহুৰ আগতে গাঁওবাসীয়ে নিজৰ ঘৰ-আঙণ পৰিষ্কাৰ কৰি, নতুন ল’ৰা-ল’ৰীয়ে নতুনেৰে সাজি-গুজি আঙণত ঢোলবাদনৰ ধুনীয়া প্ৰতিযোগিতা আৰম্ভ কৰিছে। প্ৰতি ঘৰতে পিঠা-পনা, লাৰু, মিঠাই, পানী-পুৰিৰ সুগন্ধ গগনত মিহলি হৈ ফুৰিছে। গাঁওখনৰ পুৰণি পথবোৰৰ দুয়োফালে ৰঙা, গধূলি…

পৃথ্বী শৰ্মা অভিজিৎ এখন মধ্যবিত্ত পৰিয়ালৰ পৰা আহি বিশ্ববিদ্যালয়ত ইতিহাসৰ ছাত্ৰ হিচাপে নিজকে প্রতিষ্ঠিত কৰিবলৈ সচেষ্ট হৈছিল। গুৱাহাটীৰ কচুবিল অঞ্চলৰ এটা সৰু ভাড়া ঘৰত থাকি তেওঁ প্ৰাচীন অসমীয়া সংস্কৃতিৰ ওপৰত গৱেষণা চলাইছিল, বিশেষকৈ কামৰূপৰ প্ৰাচীন সময়ৰ ধৰ্মীয় সংমিশ্ৰণ আৰু লোকবিশ্বাসৰ ওপৰত। নিজৰ অধ্যাপকসকলে তেওঁক সদায় উৎসাহিত কৰিছিল, কিয়নো অভিজিতৰ মগজুত এটা অতৃপ্ত কৌতূহল আছিল—যিবোৰ কথা পাঠ্যপুথি বা সাধাৰণ গৱেষণাপত্ৰত নথকা, সেয়া বিচাৰি উন্মোচন কৰিবলৈ তেওঁ সদায় বেছি আগ্ৰহী। একদিন তেওঁৰ অধ্যাপকজন, ড° নাৰায়ণ শৰ্মাই, তেওঁক এজন বুঢ়া ভিক্ষুৰ কাহিনী শুনাইছিল, যিয়ে কৈছিল যে হাজোত কেতিয়াবা এখন পাণ্ডুলিপি আছিল য’ত সংস্কৃত, পালি আৰু অসমীয়া ভাষাৰ মিশ্ৰণত এখন গুপ্ত গ্ৰন্থ ৰচনা কৰা…

নিৰ্মল বৰকটকী আৰ্যনে তেওঁৰ টাঙা পিঠিত চামৰাৰে নিৰ্মিত জ্যাকেটখন আঁতৰাই দিলেও মানসিক উত্তেজনা আৰু আশংকাই তেওঁৰ সুৰত আজিও বাজি আছিল। ক’তো শূন্যত উদং মাৰি থকা গগনৰ ৰং যেন তেওঁৰ অন্তৰৰ অৱস্থাক প্ৰতিফলিত কৰি আছিল। মুঠতে বৰ্তমান সময়ৰ চাপেৰে ভৰা জীৱনত এই ক্ষুদ্ৰ গাঁওখনলৈ অহা আছিল বিশেষ কাৰণ। এতিয়া তেওঁৰ দৃষ্টি সৰিয়হৰা মাটিৰ ফালে ভাঁজ খাই থকা এটা বৃহৎ দিঘল পিপঁৰ গছত পৰিল, যাক লৈ গাঁওবাসীয়ে বহুদিন ধৰি অপৰূপ কল্পনা আৰু ভয়ংকৰ বিশ্বাস গঢ়ি উঠাইছে। এই গছটো যেন পুৰণি সময়ৰ পৰা আত্মাৰ স্মৃতিবাহী হৈ অহা যেন, য’ত গাঁওখনৰ প্ৰত্যেক মৃত ব্যক্তি তেওঁৰ অস্তিত্ব এৰি গৈছে বুলি সৰ্বসাধাৰণৰ ভাষ্য। সাংবাদিক হিচাপে আৰ্যনৰ…

হেমেন বৰুৱা নিমাতীঘাটৰ পাৰত সন্ধিয়া নামি আহিছিল। ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ সোঁত অলপ অলপকৈ গাম্ভীৰ্য সহৰে বৈ গৈ আছিল, আৰু তাৰ ওপৰত নামি আহিছিল এটি ৰুপালী জোনাক। একেখন চাহৰ দোকান—এখন বেলচা চালিৰ তলত তেলবাতি এটাৰ মিঠা পোহৰ—প্ৰতিদিনৰ দৰে আজি পুনৰ উমাল হৈ আছিল। দোকানখনৰ মালিক, কানাই কাকু, তেওঁৰ চিৰচেনা গম্ভীৰতাৰে চাহ ৰঙাই আছিল। চাউলৰ বস্তাৰ ওপৰত পোনপটীয়া বহি থকা ছাত্ৰ, মাছ ধৰা লৈ ওলোৱা মুণ্ডা-জাক, আৰু এখন বগা কাগজ লৈ বহি থকা ঋজু বৰা—এইসকলো মূৰ একেটা দৃশ্যত মিলি আছিল। ঋজু হ’ল এজন শিল্পী, যি গুৱাহাটীৰ ব্যস্ততাৰ পৰা পালাই আহিছিল নিমাতীঘাটৰ সন্ধিয়াৰ নিৰৱতালৈ। তেওঁৰ চকুত কালি, চুলিত বতাহৰ সৰসৰ, আৰু হাতখনত এটা ব্ৰাউন…

ইন্দ্ৰাণী ফুকন আকাশত মেঘ জমা হৈছিল, যেন সেই গাঁওখনৰ ওপৰত ওজনীয় এটি নিৰৱ অভিশাপ বগাই আছিল। দীৰ্ঘ দহ বছৰৰ পাছত পল্লবী ওভতি আহিছিল অগুৰিপাৰ গাঁৱলৈ—এটা সুপ্ত স্মৃতিৰ পাহাৰৰ তলৰ জীয়াই থকা দুখ-সুখৰ পাতনি খুলি লৈ। গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত স্নাতকোত্তৰ শেষ কৰাৰ পিছত জোৰদাৰ এটি সংবাদ সংস্থাত কাম পালে যদিও, বহুদিন ধৰি এক বুজাব নোৱাৰা ক্লান্তি, একেটা সপোনৰ ঘূৰ্ণি আৰু ঠাইদেউতাৰ দিন-দিন অসুস্থতাৰ খবৰে যেন অলক্ষ্যে তাক গাঁৱলৈ টানি আনিছিল। ছাঁ ছাঁকৈ গৈ থকা বেলিৰে সৈতে গাঁওখনত প্ৰৱেশ কৰোতেই, তেজপীয়া নদীৰ পাৰত থকা সেই অগুৰি নদী, সৰুতে য’ত সি বানৰ পাৰত খেলিছিল, এতিয়া যেন সুধি উঠিছিল—“কিয় ঘূৰি আহিলি, পল্লবী?” বতাহৰ চক্ৰকূটত উৰুৱা…

অমৃত শৰ্মা সপ্তাহজুৰি বৰষুণে ধুই-পখালি নিছে কমলাবাৰী গাঁৱখন। ধেমালি নদীখনৰ পাৰতে থকা বিদ্যালয়খনৰ ওপৰফালৰ ছাঁতত অমৃতে প্ৰথমদিনটো সঙ্গীতৰ ক্লাছ লৈছিল। শহৰৰ ৰঙীন কোলাহল এৰি আহি এই সৰু, নিৰৱ গাঁৱখনত আহিবলৈ নিজেই সিদ্ধান্ত লৈছিল তেওঁ। শব্দৰ ভিৰৰ পৰা আঁতৰ হৈ সুৰৰ মাজে এক শুদ্ধ বিশ্ৰাম বিচাৰিছিল অমৃত। কিন্তু গাঁৱৰ শূন্যতা, সুগন্ধি কাদামাটিৰ গন্ধ আৰু বেলিৰে খেলি ফুৰা কণমানি পোৱালিৰ হাঁহিৰ মাজে তেওঁ অলপতে ধৰি পেলালে এক নবীন আশাৰ সুৰ। স্কুলৰ পৰা ওলাই আহি নদীৰ দাঁতিলৈ গ’ল অমৃত—তেওঁ শুনিছিল, সন্ধিয়া বেলিকালি এই ঠাইত ৰঙ্গৰ শিল্পীজনী অহা-যোৱা কৰে। আৰু সঁচাকৈয়ে, এটি ডাঙৰ গছৰ তলত বহি থকা, ওচৰৰ গছবিলাকৰ ছাঁ আৰু ধেমালি পানীৰ মাজত…

তন্ময় গোস্বামী ড° অরিন্দম ডেকা, এখনি নামী হাৰ্পেটোলজিষ্ট, উলাহগাঁৱ নামৰ এখন পৰিসৰ গাঁওলৈ আহিল, যাৰ নামো নক্সাত গোপন হৈ থাকে। গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ৰিসাৰ্চ গ্ৰান্ট পাই, তেওঁ অহা দুই মাহ এই গাঁওৰ আশেপাশৰ বনাঞ্চলত এণ্ডেমিক ভাঁটিয়াজাতীয়া গোখোৰা (pit viper) সৰ্পৰ ওপৰত অধ্যয়ন চলাবলৈ আহিছে। কামৰ উৎসাহত উচ্ছ্বসিত অরিন্দমে গাঁওলৈ যোৱাৰ পথেৰে যেতিয়া যাত্ৰা আৰম্ভ কৰে, তেতিয়া তেওঁৰ মনত মাথোঁ বৈজ্ঞানিক আগ্ৰহ আছিল; কিন্তু গাঁৱৰ পৰা দহ কিলোমিটাৰ আগতেই পাহাৰীয়া জঙল পথত জিপখন খৰকৈ ঠেক খাই থমকি ৰয়। সন্ধিয়া নামিছে, বনজাকৰ মাজত গাড়ীৰ হেডলাইটৰ তীব্ৰ পোহাৰে পথ এন্ধাৰ কৰাৰ বিপৰীত এক অদ্ভুত নিস্তব্ধতা এনে অনুভৱ কৰাইছিল যেন কাৰোবাৰ চকু তেওঁলৈ চোৱাৰ…