সময়সূত্ৰ

ৰণদীপ হাজৰিকা

ৰঙিয়া—ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ পাৰত এখন সৰু নদীমুখৰ চহৰ, ৰাতি হ’লেই যাৰ গলিত গলিত নিকুটে বগা ধোঁৱা উঠি থাকে। বিদ্যুৎ বিভাগৰ কলিৰ ডেকা ইঞ্জিনিয়াৰ ৰণদীপ বৰা, সেই ধোঁৱাৰ মাজতে পুৰণি কংক্ৰিটৰ ঘৰৰ এটা কোণত বহি থাকে, মূখত চিগাৰেট আৰু চকুত গভীৰ গম্ভীৰতা। তেওঁ সময়-প্ৰযুক্তিৰ এটা গুপ্ত অভিসন্ধিৰ মাজত জুতি লৈছিল। বাইৰ পৰা চালে, তেওঁৰ জীৱনটো সাধাৰণ—দুপুরীয়া লাঞ্চৰ পাছত কামত যোৱা, সন্ধিয়াত ঘূৰি অহা, আৰু ৰাতি বিছনালৈ যাবলৈ সাজু হোৱাৰ আগতে ইলেক্ট্ৰনিক ক’ইল চাবৰ বাহানাত টেবুলত বহি থাকি থাকি কিবা এপিনে চোৱা। কিন্তু তাৰ ভিতৰত চলি আছিল সময় আৰু স্মৃতিৰ এক অপাৰ গৱেষণা। তেওঁৰ বাবে সময় ক’বল কোনো কেলেণ্ডাৰ নহয়, সময় হৈছে অভিমান, অনুতাপ আৰু সম্ভাৱনাৰ এক সূক্ষ্ম সমীকৰণ। তেওঁ জীৱনত এটা ভুল কৰিছিল—এটা এনে ভুল যিয়ে তেওঁৰ ভগ্নীৰ জীৱন লৈ গৈছিল। সেয়া এজন দাদা হিচাপে তেওঁৰ গ্লানি, এজন ইঞ্জিনিয়াৰ হিচাপে অপৰাধবোধ, আৰু এজন মানুহ হিচাপে এক স্থায়ী বিষাদ। তাৰ পৰা মুক্তি পাবলৈ, তেওঁ সময়ক বন্দী কৰিবৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল।

আঠ বছৰ ধৰি ৰণদীপে এটা ব্যক্তিগত গৱেষণাগাৰৰ ভাৰসা লৈ গোপনে এটি যন্ত্ৰ গঢ়ি তুলিছিল, যি তিনি খোপাত ভাগ—“চিনাকি”, “সন্ধান” আৰু “সূত্ৰ”। প্ৰথম খোপা, “চিনাকি”, সময়ৰ এক ৰেখা চিনাক্ত কৰে—ঘটনাৰ বেলেগ বেলেগ ধাৰা, যিটো আমাৰ বাস্তৱত সম্ভৱ হৈছিলেই বা নহ’ব পাৰে। দ্বিতীয় খোপা, “সন্ধান”, সেই ধাৰাৰ সৈতে ৰণদীপৰ ব্যক্তিগত সম্পৰ্ক নিৰ্ণয় কৰে—কাৰ কাৰণে কেনেকৈ তেওঁৰ সিদ্ধান্তসমূহে সময়ত প্ৰভাৱ পেলালে। আৰু শেষ খোপা “সূত্ৰ”—এটা সুকঠিন গাণিতিক ক’ড, যিটো সময়ৰ একাংশত সৰু পৰিৱর্তন আনিবলৈ সক্ষম। ৰণদীপে এই তিনিখন খোপাক একেলগ কৰি সময়ৰ ডাটা-মাত্ৰা সংগ্ৰহ কৰি এটি “প্ৰথম সূত্ৰ” তৈয়াৰ কৰিলে—এটা সময়-সূত্ৰ যি ঠিক যেনে পদাৰ্থৰ অণু-ৰেখা চিনাকি কৰিব পৰা যায়, তেনে এটা পৰিস্থিতিৰ সময়-আকাৰ চিনাকি কৰিব পাৰে। এতিয়া ইয়াৰ জৰিয়তে তেওঁ ২০১৭ চনলৈ ঘূৰি যাব পাৰে, যিখন বছৰত তেওঁৰ ভগ্নী নীতু এজন দ্ৰুতগামী ৰে’লত মৃত্যু বৰণ কৰিছিল। সেইটো ৰণদীপৰ বাবে জীৱনৰ ক’লা দাগ—এক ভগ্ন আত্মাৰ জীৱন। সেই মুহূর্ত সলনি কৰি তেওঁ ভাবিছিল সকলো ঠিক কৰিব পাৰিব। কিন্তু তেওঁ জানিছিল—সময় অতি সংবেদনশীল; ইয়াক হাত দিয়া মানে নিৰ্বিকল্প জগতৰ সৈতে ধাক্কা খোৱা। তথাপিও, তেওঁৰ গ্লানিয়ে তেওঁৰ বিজ্ঞানক হেঁপাহি তুলিছিল।

তেওঁ সেই ৰাতি শেষবাৰৰ দৰে চিগাৰেটটো টানি শেষ কৰিলে, আৰু যন্ত্ৰখন চলাই দিলে। প্ৰচণ্ড শব্দেৰে এটি স্পন্দন গৰ্জন কৰিলে—তেওঁৰ সৰু কোঠালীটো কিছু সময়লৈ কঁপিবলৈ ধৰিলে, যেন অজানিতে এক মহাজাগতিক দিশাচ্যুতি ঘটিছে। তেওঁ নিজৰ ডায়েৰীত লিখি থোৱা শেষ কথাখন মনত পেলালে—”যদি মই ঘূৰি নাও আহোঁ, জানিবা মই সময়ক চিনা চেষ্টা কৰিছোঁ।” যন্ত্ৰখনৰ পৰা এক অলোকিক পোহৰ ওলাই আহিল, আৰু ৰণদীপ…আৰু ৰঙিয়া, সময়ৰ লহৰিত এক নিমিষত গালি গ’ল। নিজৰ প্ৰস্তুত মগজুতেও তেওঁ অনুভৱ কৰিলে—এই যাত্ৰা কেৱল এটা ঘটনাৰ বাবে নহয়; এইটো হ’ল সময়ৰ সৈতে আত্মিক দ্বন্দ্ব, য’ত সময়েই আপোন জ্ঞান আৰু অস্তিত্বৰ সীমা পৰীক্ষা কৰি ল’ব। আৰু সেয়াই আছিল—সময়সূত্ৰৰ আৰম্ভণি।

–

অতীতত গলি যোৱাৰ অনুভৱটো একেবাৰে ভিন্ন আছিল—কোনো টানেল, কোনো আলোচক্ৰ, কোনো তৰল পথ—যন্ত্ৰখনৰ ভিতৰত ৰণদীপে অনুভৱ কৰিছিল যেন সময়, স্থান, আৰু চিন্তাৰ সীমানাবোৰ একেলগে গলি গৈ আছে। তেওঁৰ মগজু এটা এন্ধাৰৰ মাজেৰে গতি কৰি আছিল, আৰু তাত তেওঁ দেখিছিল—স্মৃতি, বাস্তৱ, সম্ভাৱনা, আৰু জীৱনৰ অলেখ টুকুৰা। তেওঁ জানিছিল, এটা সময়লৈ যাবলৈ কেৱল তাৰিখ জানিলেই নহয়; সেই সময়ৰ ‘সূত্ৰ’ বুজিব লাগে—মানুহবোৰৰ মগজুৰ বিকিৰণ, মাটিৰ কণাৰ স্পন্দন, আৰু সকলো সম্ভৱ ঘটনা ধাৰাৰ ভিতৰত যি ধাৰা বাস্তৱতে আৰম্ভ হৈছিল, তাকেই বাচি তাত সোমাব লাগে। তেওঁ এই সকলো ক্ৰিয়া “প্ৰথম সূত্ৰ”ৰ গাণিতিক বিন্যাসৰে আগতিয়াকৈ সাজি ৰাখিছিল—এক সমান্তৰাল বৈজ্ঞানিক চমু-কোড, যাৰ সহায়ত তেওঁ ২০১৭ চনৰ মে’ মাহৰ দ্বিতীয় সোমবাৰৰ ৰাতিপুৱা ১০.১০ বজাৰ সময়ৰ ৰঙিয়াৰ ষ্টেচনলৈ আত্ম-হস্তান্তৰ কৰিছিল। এক অপূৰ্ব চাপৰ অনুভৱ—যন্ত্ৰৰ ভিতৰত এশ গৰাকী ৰণদীপ যেন সময়ৰ ৰশ্মিৰে আত্মভেদ কৰি এটা বাস্তবত জন্ম ল’বলৈ সাজু আছিল।

তেওঁ খুলি উঠিল এবিধ গৰম বতাহৰ মাজত—বাহিৰত সূৰ্য উদিত হৈ থকা দৃশ্য, ষ্টেচনৰ কংক্ৰিট প্লেটফৰ্ম, মানুহেৰে ভৰপূৰ ছাঁ, চিলিম-ধোৱা চাহৰ দোকানৰ গোন্ধ, আৰু নীতুৰ চিকাৰিওলা কণ্ঠ। তেওঁ যেন একেই সময়তে দুবাৰ এই দৃশ্য দেখা পাইছিল—এবাৰ ২০১৭ চনত, আৰু এবাৰ এতিয়া সময়ভ্ৰমন কৰি। নীতু, তেওঁৰ ভগ্নী, তেতিয়া ১৯ বছৰীয়া; ষ্টেচনৰ এখন বেঞ্চত বহি ফোনত কথা পাতি আছিল, আৰু তেওঁৰ বেগখন ভাঙি গৈছিল—সেই সময়তে তেওঁ নিজৰ বন্ধুবৰ্গক ফোন কৰি ক’লে, “মই আহিছোঁ, কিন্তু ৰে’ল দেৰি কৰিছে।” ৰণদীপে জানে—সেই ৰে’লখনেই আছিল, য’ত গৈ তেওঁ নোহোৱা হৈছিল। তেওঁ কোনো গঠনাত্মক কাৰ্য্য নকৰিলে, সময়ৰ সূত্ৰ তেওঁৰ মাতৃক, বা অদিতিক বা আন কাকো প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে। কিন্তু তেওঁ চাই থাকিব নোৱাৰিলে। এজন বিৰক্ত লোক, বৰষুণত ভিজি পৰা জামাত অহা এগৰাকী যাত্ৰীৰ আড়ালত ৰৈ থকা তেওঁ, এগৰাকী বেয়া-ধৰ্মীয়া যাত্ৰীৰ ভংগীত আগবাঢ়ি গৈ, নীতুক সুধিলে, “আপুনি এই ৰে’লটো ধৰে নেকি?” নীতুৱ আচৰিত হৈ চকু পাতিলে—তেওঁ নিজৰ দাদাক চিনা নোৱাৰিলে, কাৰণ তেওঁ এই সময়ত অতি কম বয়সৰ, আৰু এই ৰূপত দেখা নাছিল। ৰণদীপে সুধিলে, “এই ৰে’লখনত বোমা আছে বুলি কোৱা হৈছে… মই শুনিছোঁ। আপুনি নহয় যাওক।” নীতু অলপ সংকোচেৰে বেগটো আঁতৰাই ল’লে, আৰু ৰে’লখন গৈ গ’ল—এইবাৰ নীতু উঠা নাছিল। আৰু ৰণদীপ থমকি ৰ’ল—তেওঁ কি সময় সলনি কৰিলে? সঁচাকৈ বোমা আছিল নেকি, নে তেওঁ মিছা তথ্য দিল? তাৰ ফলাফল কি হব?

যন্ত্ৰটো তেওঁৰ সৈতে আছিল, কিন্তু কোনো গতি নকৰিলে ই সময় চাব নোৱাৰিব। তেওঁ টোকাবোৰ চাই চাই ল’বলৈ ধৰিলে—ঘটনাৰ সূত্ৰ পুনৰ সজাব লাগিব। কিন্তু যেতিয়া তেওঁ আধা ঘণ্টা পিছত এখন চাহৰ দোকানতে বহি থাকিল, তেতিয়াই হঠাৎ শুনিলে—”ৰঙিয়াৰ এজনী কলেজীয়া ছাত্ৰীয়ে ঘৰৰ ওচৰত গৰমত অজ্ঞান হৈ মৃত্যু বৰণ কৰিছে।” স্কুটাৰৰ পৰা নামি অহা এজন মানুহে ক’লে—”তেনেই নীতি বৰা! সেইজনী, জানানে?!” ৰণদীপৰ চকু ধোঁৱাৰ মাজেৰে উৰি গ’ল। তেওঁয়ে হয়তো ৰে’লৰ পৰা বচাই আনিলে, কিন্তু সময় নিজেই হয়তো নিজৰ সূত্ৰ মিলাই অন্য এক মৃত্যুৰ দিশ লৈ গ’ল। তেওঁ এতিয়া বুজি পালে—সময় হৈছে এক গাম্ভীৰ্যপূৰ্ণ ছাঁ, যাৰ ছাঁত কিবা সলনি কৰিলে, মূল বস্তুবোৰ ভগা-চূৰা হৈ অন্য ঠাইত বিকৃতি হয়। সময়ক বাচি ল’ব নোৱাৰি, কাৰণ সময় নিজৰ পথ নিজেই গঢ়ে। তেওঁ মনত পেলালে সূত্ৰ-চক্রৰ মূল কথাটো—”আপুনি সময়ক সলনি নকৰে, আপুনি কেৱল তাৰ দিশ ঘূৰাই দিয়ে। কিন্তু সময় ঘূৰি ঘূৰি নিজৰ পথত উভতিবই।” আৰু এইবাৰ, ৰণদীপ বুজি পালে—যন্ত্ৰটোত ত্ৰুটি নাই, কিন্তু উদ্দেশ্যত আছে ভুল। নীতুক ৰে’লৰ পৰা বচাই আনিলে, কিন্তু তেওঁ সেই দিনটোতে অজ্ঞান হৈ মৃত্যুবৰণ কৰিলে। ই সময়ৰ প্ৰতিশোধ নে সময়ৰ ন্যায়, তেওঁ জানিব নোৱাৰিলে। কেৱল জানিলে—সময়সূত্ৰ ইতিমধ্যে উলংঘা হৈছে।

–

বুকুত গৰম বতাহৰ দৰে এটা হাঁহি-বিষাদ মিশ্ৰ অনুভূতি লৈ ৰণদীপ ষ্টেচনৰ পৰা ওলাই আহিছিল। লগে লগে ৰঙিয়াৰ গলিবোৰ যেন আগৰকৈ সৰুক হৈ পৰিছিল, মানুহবোৰৰ মুখ যেন আৰু বেছি চিনাকি আৰু অচিনাকি লগা হৈছিল। তেওঁ জানিছিল, নীতুক ৰে’লৰ পৰা বচাই আনিছে, কিন্তু সময়ৰ নিয়ম উলংঘা কৰাৰ ফলাফলবোৰ এতিয়াও তীক্ষ্ণভাৱে অনুধাৱন কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা নাছিল। হঠাৎ, ৰঙিয়া চহৰৰ এখন পুৰণি চা দোকানৰ কাগজত ছপা এটা খবৰেই যেন আঘাতৰ দৰে ওলাল—”স্থানীয় ছাত্ৰীৰ অকাল মৃত্যু: হিট ষ্ট্ৰোক সন্দেহ”। নামটো স্পষ্ট: নীতি বৰা। ঠিক তেনেই, তেওঁৰ কাৰ্যত কোৱা এটা মিছা তথ্য নীতিৰ পদক্ষেপ পৰিবৰ্তন কৰিলে, কিন্তু সময় মাফ নকৰিলে। এফালৰ পৰা ৰে’লৰ মৃত্যুৰ পৰা বচিলেও, সময় তেওঁৰ জীৱনৰ সুতো অন্য দিশত ছিঙি পেলালে। ৰণদীপৰ মাথোঁ চকুত আঙুলিৰে স্পৰ্শ দিয়া যেন এক বিষাদৰ জ্বলন্ত চোতাল লাগিল। তেওঁৰ ভগ্নীৰ মৃত্যুৰ সময়ৰেখা তেওঁ পাল্টালে, কিন্তু ফলাফল আগৰ দৰেই ঘটিল—কেৱল পটভূমি সলনি হ’ল, দৃশ্য একে ৰৈ গ’ল।

তেওঁ খিয়াল কৰিলে, সময়ত হস্তক্ষেপ কৰাৰ প্ৰকৃত অৰ্থ হ’ল কোনো বস্তু “নাযাওঁ” বুলি ভাবি তাক “অন্য ৰাস্তাৰে যাওঁ” বুলি প্ৰেৰণ কৰা। সময়ৰ সূত্ৰ—এক তীব্ৰ গাণিতিক চালনা, য’ত সময়ৰ প্ৰতিটো পৰিৱৰ্তনৰ বাবে সমান্তৰাল সংখ্যক বিকল্প ধাৰা উদ্ভৱ হয়। কিন্তু সেই বিকল্পবোৰত জীৱন সদায় একে ৰূপ নাথাকে। হয়তো সময়ে নিজৰ লাচিততা ৰক্ষা কৰিবলৈ মূল ঘটনাৰ “কাৰ্য”খনেই ৰাখি লৈ, “কাৰণ”খন সলনি কৰে। এই সময়তে তেওঁ নিজৰ যন্ত্ৰটো পুনৰ চেক কৰিলে। যন্ত্ৰখন ঠিকেই কাম কৰিছিল, আৰু তেওঁৰ লগত সংগ্ৰহিত ঘটনাৰ সূত্ৰবোৰো সক্ৰিয় আছিল। কিন্তু এজন বিজ্ঞানীৰ দৃষ্টিভংগীৰ বাহিৰেও তেওঁৰ ভিতৰত এজন দাদাৰ হৃৎপিণ্ড আছিল। সেই হৃদয়ে পাছে লগ ধৰিলে—”যদি মই নীতুক ৰক্ষা নকৰো, তেন্তে মই কোন?” আৰু যদি ৰক্ষা কৰিও, কিন্তু সময় নিজেই নতুন এক মৃত্যুৰ জাল বুনি ৰাখে, তেন্তে মই ক’লৈ যাওঁ? সেই সময়ত তেওঁৰ মগজুত এক নতুন প্ৰশ্ন জন্ম ল’লে—তেওঁ যদি একে সময় একাধিকবাৰ ভ্ৰমণ কৰে, তেন্তে কি হয়?

বেঞ্চত বহি থাকি থাকি, ৰণদীপে নিজৰ আঙুলিৰ ছাঁ চাইছিল—তাৰ আঙুলিবোৰ যেন সময়ৰ ৰেখাৰেৰে ৰঙিন হৈ উঠিছিল। অৱচেতনভাবে তেওঁ বুজি পাইছিল—সময়ৰ লগত খেল কৰিবলৈ যেতিয়া হাত সুমুৱাই দিয়া হয়, সময়ো সেই হাতবোৰৰ আঙুলিৰে নিজৰ পথ লিখিবলৈ ধৰে। তেওঁ সময়ৰ এক বৈকালিক-বৰ্ষা চলাইছে, য’ত তেওঁৰ নিজৰ অস্তিত্ব কোনো এটি তৃতীয় পথৰ পৰা উপস্থাপন হ’বলৈ ধৰি লৈছে। তেওঁ সিদ্ধান্ত ল’লে—একেবাৰ অতীতলৈ যাব লাগে। কেৱল ঘটনাৰ পৰিণাম বা কাৰণ নহয়, কিয় তেওঁ সেই সময়ত সিদ্ধান্ত লৈছিল, কিয় তেওঁ নীতুক লগ নলৈ গৈছিল, কিয় তেওঁৰ পিতৃয়ে সঁচাকৈ তেওঁক ৰৈ থকাত জোৰ নদিছিল—এই সকলো মূলতঃ এটা বৃহৎ সূত্ৰৰ অংশ। আৰু হয়তো, যদি তেওঁ সেই সূত্ৰবোৰৰ আঁৰত সোমাই, তেন্তে সময়ৰ মূলভিত্তিক টানবোৰক বুজি পোৱাৰ সুযোগ পাব। সেই চিন্তা কৰি, তেওঁ যন্ত্ৰখনৰ ভিতৰলৈ চুপকৈ সোমাই পৰিল—এইবাৰ লক্ষ্য, তেওঁৰ নিজ শৈশৱ, আৰু সেই সময়… য’ত সময়ৰ বীজ সদায় পুতা থাকে—শুদ্ধ সিদ্ধান্ত অথবা অনুতাপৰ আগতীয়া নিৰ্বাচন।

–

সময় যন্ত্ৰখন পুনৰ এক জঁপ মাৰিলে—এইবাৰ লক্ষ্য ২০০১ চনৰ ৰঙিয়াৰ এগৰাকী কণমানি ছোৱালীৰ জন্মদিন। ৰণদীপৰ ভগ্নী নীতি বৰাৰ পঞ্চম জন্মদিন। সেই দিনটোৰে সৈতে জড়িত আছিল তেওঁৰ জীৱনৰ অন্যতম গভীৰ অভিজ্ঞতা—এক অশান্ত পৰিবেশ, ঘৰৰ ভিতৰ যুদ্ধ, আৰু তেওঁৰ পিতৃ-মাতৃৰ মাজত হোৱা ভয়ংকৰ বিবাদ, যাৰ ফলত ৰণদীপ ঘৰৰ পৰা ওলাই গৈছিল, আৰু নীতুক একা এৰি থৈছিল। সেই সময়তে মাকৰ ওপৰত বহুত মানসিক চাপ পৰিছিল, যাৰ ফলত মাকৰ অসুস্থতা বাঢ়ি গৈছিল, আৰু বহু বছৰ পিছত মৃত্যুৰে গতি পাইছিল। ৰণদীপ জানিছিল—তেওঁ যদি সেই মুহূর্তলৈ ঘূৰি যাব পাৰে, যদি ঘৰৰ দৰ্জাটো বন্ধ হোৱাৰ আগত তেওঁ নিজৰ শৈশৱৰ ‘নিজ’ক একোটা কথা ক’ই দিব পাৰে, যদি তেওঁ নীতুক এদিনৰ বাবে বৰঙনি নিদিয়াকৈ, বৰং লগতে থাকিব পাৰে, তেন্তে হয়তো সময়ৰ মূল সূত্ৰ এটাত সামান্য স্পৰ্শ যোগাই সময়ৰ সমীকৰণবোৰ সাম্যাবস্থালৈ নিয়াব পাৰি। সময় যন্ত্ৰখন চলিল, আৰু এবাৰ চকুত ধূপৰ ধোঁৱা উঠি থকা এখন বগা গাঁও, বাটৰ দাঁতিত দাঁড়ি থকা এখন শিশু দল, আৰু ঢোল পিটি অহা এগৰাকী যাত্রাপালাৰ বাউলী—এই দৃশ্যই তেওঁৰ চকু ভৰি দিলে।

ঘূৰি পোৱা সময়খন আছিল ৰঙিয়াৰ ওচৰৰ গাঁও—উজনিপাৰা। ঘৰখন এতিয়াও চিনাকি, যদিও অলপ সৰু। দেউতাক গোটেইবাৰ ধুমধাম কৰি কাণে কাণে মাতিছিল—অধিক মাত নকৰিব, নহ’লে বাজলগা ধৰা যাব। মাকে ঠাণ্ডা হাতে খীৰ বনাইছিল, আৰু নীতু সৰু সৰু পোৱালীৰ সৈতে মাটিত তালি বাজাই থাকিছিল। সৰু ৰণদীপ কোনোবা কোণত ৰাগ কৰি বহি আছিল—এক অদ্ভুত বিষাদৰ কিছুমান মুহূর্ত, য’ত তেওঁ নিজৰ শৈশৱৰ অপৰাধবোধ বুজি পাব নাছিল, মাথোঁ অনুভৱ কৰিছিল যে ঘৰলৈ দম বন্ধ হৈ আহিছে। সময়ৰ নৱতর ৰূপে, ৩৫ বছৰ বয়সৰ ৰণদীপ গাওঁৰ এটা গছত ৰৈ থাকি সেই পৰিবেশ চাই আছিল। তেওঁ জানিছিল, তেওঁৰ সৰু ‘নিজ’ক দেখা দিয়া মানেই বিপদ। সময় নিজৰ অস্তিত্বৰ সৈতে সংঘৰ্ষ সহ্য নকৰে। কিন্তু তেওঁ সিদ্ধান্ত ল’লে—এটা সৰু আভাস দিব, একটো নিৰ্বাক সংকেত, যি সময়ক কঁপন দিয়া নোহোৱাকৈ নিজৰ সত্বাক স্পৰ্শ দিব। তেওঁ খিৰিকিৰে এৰি দিছিল এখন কাগজ—তাত লিখা আছিল: “আজিৰ দিনটো এটা অলপ বেছি মৰম দিবলৈ বাচি লওক। পিচত সময় সুধিব।” সৰু ৰণদীপ সেই কথা পঢ়ি আচৰিত হৈছিল, আৰু হয়তো সেয়া তেওঁৰ মনত থকা বন্ধ খিৰিকি এটাত হালধীয়া পোহৰ এখন লৈ আহিছিল।

যেতিয়া তেওঁ উভতি আহিলে, যন্ত্ৰটো নিজৰ ৰেখাৰ ওপৰত খোজ পেলাইছিল, কিন্তু ৰঙিয়া আৰু উজনিপাৰা দুয়োতে সময়ৰ কিছু বেমেল লগা অনুভৱ হয়। মানুহে যেন বৰ দীঘলকৈ একেটা কথা কৈ থাকে, এখন চাহৰ দোকানত পুৰণি কথোপকথন পুনৰ শুনা যায়, আৰু বিশেষকৈ—তেওঁ নিজৰ পিতৃৰ বিষয়ে কিছু অদ্ভুত বুজ পাই। আগতে যি পিতৃক তেওঁ কঠোৰ আৰু ঠাণ্ডা বুলি ভাবিছিল, এতিয়া তেওঁৰ স্মৃতিৰ মাজেৰে দেখা যায়—একজন হাৰ মনা মানুহ, যিয়ে বেয়া সময়ৰ বাবে কঠোৰ মুখত চকুলো লুকুৱাইছিল। সময় যেন নিজেই তেওঁৰ মন-স্মৃতি-চিন্তাৰ ভিতৰত এটা নতুন চৌপাশ গঢ়ি তুলি আছিল। এই সময়তে, গাওঁখনৰ এটা সাধাৰণ ঘটনা—এজন বৃদ্ধ ডাক্তৰে ৰণদীপক চিনা বুলি মাত দিলে। “তই আগতে আহিছিলি, নহয়নে? সময়ৰ আগতে!”—এই কথাটোৱে এক খঙাল তিৰ্যকতা আনিলে ৰণদীপৰ মাজত। তেওঁ বুজি গ’ল—সময়ত যাত্ৰা কৰাৰ দ্ৰব্য-প্ৰতিক্ৰিয়া কেৱল বিজ্ঞানৰ পৰিসীমাত সীমাবদ্ধ নহয়; সময় মানে হ’ল স্মৃতি আৰু মনৰ অতল গাঁঠনি, যাক সলনি কৰাটো মানে সকলো জীৱ, বস্তু আৰু অনুভৱৰ মাজত এটি ডুবন্ত জোঁকাজাক সৃষ্টি কৰা। আৰু সেই ডুবন্ত গাঁও, সময়ৰ দৰে, কেতিয়াও আগৰ দৰে উজলি উঠিব নোৱাৰে।

–

ৰণদীপৰ সময়ভ্ৰমণৰ দ্বিতীয় অভিজ্ঞতাৰ পাছত তেওঁৰ জীৱন এক বিস্ময়কৰ ঘূর্ণিঝড়ৰ মাজত সোমাই পৰিল। প্ৰথমে যন্ত্ৰটো সঠিকভাৱে কাম কৰি থাকিলেও, বৰ্তমানলৈ উভতি অহাৰ পাছত তেওঁ লক্ষ্য কৰিলে বহু খিনি সলনি হৈ গৈছে। চোতালৰ গছটো, যাক তেওঁ শৈশৱত জানিছিল গামোচা শুকাবলৈ যথেষ্ট ডাল থাকিছিল, এতিয়া কেৱল এখন শুকান গুঁড়িৰ দৰে দেখাত পাইছিল। চাৰিওফালে ৰঙিয়াৰ মানুহবোৰৰ আচৰণ ক্ৰমে ভিন্ন লগা আৰম্ভ কৰিলে। কেতিয়াবা তেওঁ একেটা মানুহক দুই ঠাইত দেখিলে, কোনোবা এজন দোকানী যাক তেওঁ বিগত ১০ বছৰে চিনে, এতিয়া তেওঁক ‘নতুন মানুহ’ বুলি সম্বোধন কৰিলে। এনেকুৱা সময়তে তেওঁ নিজক এদিন বহুত ক্লান্ত অনুভৱ কৰি এখন বন্ধ ঘৰৰ চৌখুত শুই পৰে, আৰু সিহঁতে ওলাই আহে—“সূত্ৰ-চক্র” নামৰ গোপন গৱেষণা সংঘ। তেওঁলোক এজন বিজ্ঞানীসকলৰ দলে গঢ়া এটা সংস্থা, যি সময়-প্ৰযুক্তিৰ ওপৰত দীৰ্ঘদিন ধৰি কাম কৰি আছে। তেওঁলোক ৰণদীপক কৈছিল, “আপুনি প্ৰথম নহয়। আপুনি একোটা যন্ত্ৰ আৰম্ভ কৰিছে, যিয়ে আগতেও কেইবাবাৰো খুলি দিয়া হৈছে। কিন্তু সময় নিজেই বন্ধ হোৱাৰ পথত আছে।”

সূত্ৰ-চক্রৰ গোপন ঘাঁই আছিল এখন পাহাৰৰ গাত কঙক্ৰিটেৰে গঢ়া গুপ্ত গৱেষণাগাৰ—এজন লোক দেখিও বিস্মিত হ’ব, কিয়নো তাৰ বাহিৰফালে এটা চাহ বাগিচাৰ দৰে দেখুৱাই ৰাখা হৈছিল। ভিতৰত প্ৰৱেশ কৰিয়েই ৰণদীপ অনুভৱ কৰিলে যে, সময় এইখিনিতে বহু দিশত চালিত হৈছে। ক’লা কাচেৰে বনোৱা কক্ষত তেওঁ দেখিলে—জীৱিত মানুহবোৰৰ লগত একেলগে সময়ৰ বিকল্প ছাঁবোৰ ভাসি ফুৰিছে, ঠিক যেন প্ৰতিজন মানুহৰ মাজত একাধিক সম্ভাৱ্য ‘নিজ’ আছে। ড° দেৱাশীষ নামৰ এজন বিজ্ঞানীয়ে, সূত্ৰ-চক্রৰ মুখ্য বৈজ্ঞানিক, তেওঁক অনুবাদ কৰি কৈছিল—“সময় হ’ল এক ধ্বংসশীল প্ৰবাহ, যিটো প্ৰতিটো সিদ্ধান্তৰ পাছত নিজেই টান মাৰে। আপুনি যদি সূত্ৰ উলংঘ কৰে, সময় মাফ নকৰে। সময় পিছলৈ সৰি, পুনৰ নিজকে ঠিক কৰি লয়।” তেওঁ আৰু কয়, “আপুনি যদি সময়ৰ ‘চমু পথ’বোৰ খুলি পেলায়, তেন্তে সময় নিজেই নিজক ঘূৰি যোৱাৰ পথ খুজে। কিন্তু সেই পথত বহু জীৱ, বহু স্মৃতি, বহু সম্ভাৱনা হেৰুৱায়।” ৰণদীপ আকৌ চিগাৰেট এখন জ্বলাই নিজকে সামলাইছিল। তেওঁৰ প্ৰযুক্তি—‘প্ৰথম সূত্ৰ’—হয়তো নিখুঁত আছিল, কিন্তু তেওঁ নিজে সময়ৰ অনুভৱ নকৰি যন্ত্র চলাইছিল। সময় যন্ত্ৰ হ’লেও, সময় মানে মাথোঁ প্ৰযুক্তি নহয়, সময় মানে জীৱনত লগ হোৱা ভুলবোৰক কবুল কৰি আগবাঢ়ি যোৱা শক্তিও।

সেই ৰাতি সূত্ৰ-চক্রৰ অতি গুপ্ত সংৰক্ষণশালাত ৰণদীপ এটা দৃশ্য দেখি স্তব্ধ হৈ পৰিল। এটা সৰু টেলিভিছনৰ নিচিনা স্ক্ৰিণত তেওঁ দেখা পাইছিল এজন মানুহ—ঠিক তেওঁৰ দৰে, মুখৰ গঠন, কপালৰ ৰেখা, আৰু এটা অদ্ভুত হাঁহি, যি ৰণদীপেই সদায় আৰ্হি হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছিল—কিন্তু সেয়া তেওঁ নহয়। দেৱাশীষ কয়, “ই হ’ল ‘চমু সময়’—আপুনি যি সময় সলনি কৰিছে, সেই সময়ৰ ভিতৰত সৃষ্টি হোৱা এক সম্ভাৱ্য ‘আপুনি’। এই ব্যক্তি ২০২৭ চনৰ এখন একনায়ক ৰাজ্যত এজন ৰাজনৈতিক বৈজ্ঞানিক, যিয়ে সময় নিয়ন্ত্ৰণ কৰি মানুহৰ চিন্তা সলনি কৰিব পাৰিছে।” ৰণদীপ আচৰিত হ’ল—তেওঁ জানিলে যে, তেওঁৰ কল্পিত কাজেই এটা ভিন্ন বাস্তৱ গঢ়ি তুলিছে, য’ত তেওঁৰ যান্ত্রিকতা আৰু অতীত সংশোধনৰ আগ্ৰহে তেওঁক এজন ‘সময়-নিয়ন্ত্ৰক’ৰ ৰূপত গঢ়ি তুলিছে। সেই সময়ত ৰণদীপ সিদ্ধান্ত লয়—এই গণ্ডগোলত বহুতো জীৱন সিহঁতলৈ অচিনাকী হৈ পৰিছে। সময় যদি টান খাই যায়, সময়ৰ লগত লগ লগা সকলো স্মৃতি আৰু মৰমো মাটিত মিহলি হৈ যায়। তেওঁ সূত্ৰ-চক্রৰ সৈতে হাত মিলাবলৈ সাজু হয়—যদিও তেওঁৰ উদ্দেশ্য হ’ল কেৱল সময় চাব নোহোৱাকৈ সময়ক বুজা, সময়ৰ প্ৰতি গভীৰ মৰম আৰু ভয় দুয়ো একেলগে অনুভৱ কৰা। কিয়নো সময়… সময়ৰ সৈতে হাৰ-জিত নাই, কেৱল অস্তিত্বৰ এখন পুৰণি লিখনী, যাৰ ক’লা কালি সাৰ্থক কৰিবলৈ হয়তো ৰণদীপে এতিয়া সময়কেই বিশ্বাস কৰিব লাগিব।

–

ৰাতি প্ৰায় দুবাজি৷ ৰঙিয়াৰ নীৰৱ চহৰখন সপোনৰ আগলতে চুপচাপ হৈ পৰিছিল, কিন্তু সঞ্জীৱৰ মনত থকা এই নিস্তব্ধতা প্ৰচণ্ড কলহৰ দৰে বাজি আছিল৷ সময়-যন্ত্ৰৰ সঁজুলিসমূহ, প্ৰসংগ-ধ্বংসৰ সেই সাৱটি উন্মাদ ঘড়ী, এতিয়া তেওঁৰ আগত যেন ভয়ানক শক্তি ৰূপে পৰিগণিত হ’বলৈ আৰম্ভ কৰিছে৷ অৱশেষত, তেওঁ সেই মাহিলাত যোৱা মুহূৰ্তটোত ঘূৰি গৈছিল — যি মুহূর্তত তেওঁৰ পিতৃৰ মৃত্যু হৈছিল৷ তেওঁক সেই দিনটো প্ৰতিৰোধ কৰিব লাগিছিল, কিন্তু সময়ৰ সূত্ৰ এতিয়া যি ভাবে খোল খাই আহিছে, সেয়া তেওঁ কল্পনাও কৰা নাছিল৷ বৰ্তমান আৰু অতীতৰ সংযোগসুঁতিটো একেবাৰে অগোচৰ শক্তিৰ দ্বাৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে, আৰু সঞ্জীৱে বুজি পাল যে এই সূত্ৰ উলংঘন কৰাটো সময়ৰ নিজস্ব অস্তিত্বকেই চেলাই লৈছে৷

তেওঁ নিজৰ ঘৰলৈ উভতি আহি তাৰ কোঠাৰ ভিতৰতে সেই সময়-ঘড়ীখন পুনৰ সমলাবলৈ ল’লে৷ কিন্তু আচম্বিতে যিটো অনুভূতি তেওঁৰ বুকুত খচখচাই উঠিল, সেয়া কেতিয়াও বিজ্ঞান বা গণিতৰ ভাষাত বুজাব নোৱাৰি — সময় যেন এতিয়া নিজৰ শুদ্ধতা ৰাখিবলৈ প্ৰতিশোধ ল’বলৈ ওলাইছে৷ তেওঁৰ ঘৰখনত অকস্মাৎ বিভিন্ন সময়ৰ দৃশ্য উভতি আহিবলৈ ধৰিলে — পিতৃৰ মৃত্যুৰ মুহূর্ত, শৈশৱৰ ঘৰ, কলেজৰ পঢ়া দিনবোৰ, সকলো যেন এটা চলচ্চিত্ৰৰ দৰে চকুত খেলে যাব ধৰিলে৷ আৰু এই সকলোবোৰ তেওঁৰ চকুতহে নহয়, চহৰখনৰ আন ঠাইত বসবাস কৰা মানুহেও সময়ৰ এই ভ্ৰষ্টতাবোৰৰ প্ৰভাৱ অনুভৱ কৰিবলৈ ধৰিলে৷ কেতিয়াবা বহিঃশব্দ বিগৰ পৰা ধ্বনি আহিছিল, কেতিয়াবা মানুহে নিজৰ ছাঁক কিয় উলট-পালট হৈ থকা দেখা পাইছিল — সময়ৰ ভিতৰত এটা ফাট ধৰি গ’ল যেন! সঞ্জীৱে সময়-যন্ত্ৰখন পুনঃসংলগ্ন কৰাৰ বহু চেষ্টা কৰিলেও, এখন অদৃশ্য শক্তিৰে সূত্ৰবোৰ পুনৰ বিনিয়োগ কৰাৰ পথ স্পষ্টভাৱে বন্ধ হৈ পৰিছিল৷ তেওঁ অৱশেষত উপলব্ধি কৰিলে যে সময়ৰ সৈতে খেল কৰাটো কেবল এফালে দৌৰি যোৱা নদীখনত উলটি বৈ যাব খুজা সদৃশ — আপুনি হয় তিয়াই যাব, নহয় ডুবি যাব৷

এই দিশৰ গভীৰ দৃষ্টিকোণত তেওঁ যেতিয়া আঁতৰি পিচলৈ চাইছিল, তেওঁৰ বুকুত এটা অচিন শূন্যতা গেঁথি গ’ল — “মই সময়ক সলাই দিব বিচাৰিছিলো, কিন্তু এতিয়া সময়য়ে মোক শেষ কৰিবলৈ ওলাইছে৷” ৰঙিয়াৰ মানুহে যেতিয়া ভয়তে চিঞৰিলে, কিছুমানে নিজৰ অতীতৰ অদ্ভুত ছবি দেখা আৰম্ভ কৰিলে — সেইসমূহ স্মৃতি যিবোৰ নোহোৱা হৈছিল বহুদিন আগতে৷ সময় যেন নিজৰ লগত ল’ৰা-ল’ৰীক লৈ অহা এটা দূৰন্ত গেম খেলি আছিল৷ সঞ্জীৱে সিদ্ধান্ত ল’লে — তেওঁ পুনৰ এজন বিজ্ঞানী হিচাপে নহয়, এজন দোষীক দৰে সময়ৰ ওচৰলৈ যাব লাগিব, আৰু নিজৰ ভুল স্বীকাৰ কৰি এই সূত্ৰ সঠিক কৰিব লাগিব৷ তেওঁৰ গতি বাঢ়িল — আৰু সময়ৰ ওপৰত এই যুঁজ, এতিয়া অচিৰেই শেষ হ’বলৈ ধাবিত হ’ব বুলি তেও অনুভৱ কৰিলে৷

–

ৰাতি ৰঙিয়াৰ চিৰচেনা নিস্তব্ধতা—আৰু সেই নিস্তব্ধতাৰ মাজত এঘূৰিয়াকৈ চলি থাকে এটি সময়ৰ ৰেখা। অর্ঘ্যই এতিয়ালৈকে নিজৰ জীৱনত যিবোৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল, সিহঁতক নিজেই সদায় যৌক্তিক বুলি বিবেচনা কৰিছিল। কিন্তু সময়-সূত্ৰৰ আৱিষ্কাৰ তেওঁৰ ভিতৰত নতুন এটি পৰীক্ষা-নিরীক্ষাৰ সূচনা কৰিছিল—এই সূত্ৰে সময়ক শুধুমাত্র এক দিশে নহয়, বহু দিশে বোৱাই নিব পাৰে। কিন্তু যেতিয়া নিজৰ অতীতত সোমাই তেওঁ নিজৰ ভাগ্যৰ সৈতে টান মাৰিবলৈ গৈছিল, তেতিয়াই সময়ে প্ৰতিশোধ লোৱাৰ দৰে ভয়ংকৰ ৰূপ ধাৰণ কৰিছিল।

তেওঁ আৰু আৰোহীৰ ভিতৰত যি আত্মীয়তাৰ অনুভৱ জন্মিছিল, সময়ৰ ৰন্ধ্ৰত সেইটো হঠাৎ হেৰাই গ’ল। পাঁচমাহ আগতে আৰোহীৰ সৈতে তেওঁৰ যি সাক্ষাৎ হৈছিল, সেইটো এতিয়া মচি গ’ল। সময়ৰ কলচাক্ৰে সেই সম্পৰ্ক কেতিয়াবা গঢ়িছিলেই নহয়—কমপক্ষে এই নতুন ৰিয়েলিটিত। আৰু সেয়াই অর্ঘ্যৰ বাবে আটাইতকৈ ডাঙৰ আঘাত। তেওঁ চেষ্টা কৰিছিল আৰোহীৰ সন্মুখত নিজকে চিনিয়াবলৈ, সেই সময়ৰ সূত্ৰৰ কথাও কৈছিল, কিন্তু আৰোহীৰ চকুত আছিল অজানাৰ শীতল অপৰিচয়। এক ডিঙিত ৰৈ থকা কান্দোনক গিলি তেওঁ বাৰু চেষ্টা নকৰিলে কেতিয়াও নিজকে ক্ষমা নকৰে বুলি ভবা অর্ঘ্যয়ে শেষবাৰলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু সময় যেন এতিয়া তেওঁৰ বিপক্ষে এক নিষ্ঠুৰ শাস্তিদাতা।

চিকিৎসক বন্ধু ৰবিদেৱই কৈছিল—“অর্ঘ্য, সময় এটা নদীৰ দৰে। তুমি তাৰ বোৱনিত সোমাব পাৰা, কিন্তু যদি সেয়া উলংঘন কৰা, সময় তোমাক একেলগে বহু ঠাইলৈ টানি নিব পাৰে। তুমি অতীতৰ কোনো বস্তুক সলনি কৰিলেই, সেই পৰিবর্তন আগন্তুক সময়বোৰত এক নতুন জগত গঢ়ি তোলে।” অর্ঘ্য এতিয়া নিজেই অনুভৱ কৰিব পাৰিছিল সেই কথাৰ ভয়ংকৰ বাস্তবতা। তেওঁৰ বান্ধবীৰ মৃত্যুক ৰোধ কৰিবলৈ তেওঁৰ নিঃস্বাৰ্থ চেষ্টা, এতিয়া নিজকেই ধ্বংসৰ পথত লৈ গৈছে। সন্মুখত এখন অপৰিচিত ৰঙিয়া, অপৰিচিত মানুহেৰে ভৰা, আৰু অৰ্ঘ্যৰ সকলো চিনাকি মুখ যেন ধোঁৱাত মিলাই গৈছে। কিন্তু এই অন্তিম অধ্যায় নহয়—তেওঁ এতিয়াও বিশ্বাস ৰাখে যে সময়ে যদিও প্রতিহিংসাপৰায়ণ, কিন্তু সেয়া মানবিক চেষ্টাৰ সন্মুখত কিছু সময়ৰ বাবে থমকি থাকিব পাৰে। আৰু এই বিশ্বাসৰে অর্ঘ্য পুনৰ এটা সিদ্ধান্ত লয়—এক বিপদজনক যাত্ৰা, সময়ৰ গভীৰতম ৰন্ধ্ৰলৈ, য’ত বেলেগ এটি সম্ভাৱ্য জগতত হয়তো আৰোহী এতিয়াও তেওঁৰ অপেক্ষাত।

–

প্ৰাচীন পৰিসৰৰ অলিন্দখনত ৰাহুলে চুই চুই আগবাঢ়িছিল। সময়সূত্ৰৰ সেই শেষ সীমা এতিয়া অতি সতৰ্কভাৱে পৰীক্ষা কৰি আছে সি। সময়ত চিঞৰি উঠা অতীতৰ ছাঁবোৰ এতিয়া মাথোঁ সোনালী ধূলিকণাৰ দৰে চকুত ভাসি যায়। মাধুৰীৰ সেই মৃতপ্ৰায় হাঁহিটো, পিতৃৰ ক্লান্ত চকু, আৰু সময় যন্ত্ৰটো আৰম্ভ কৰাৰ সময়ত সৃষ্টি হোৱা ভয়ংকৰ শব্দবোৰ – সকলো একেলগে ৰাহুলৰ স্মৃতিৰ তালুকত উঠি আহে।

ৰাহুলৰ সময়ত শেষবাৰৰ বাবে অনুপ্ৰৱেশ কৰাৰ প্ৰস্তুতি চলি আছিল। “এইবাৰ শেষ সুযোগ,” কণ্ঠত কঠোৰতা আনি কয় ডঃ বৰুৱাই, “যদি তই আকৌ কোনো সময়বৃত্ত উলংঘা কৰ, সমগ্ৰ সময়বৈজ্ঞানিক দিশটো ভাঙি পৰিব পাৰে।” সময়সূত্ৰৰ অন্তিম বিন্দুটোত ৰাহুলে নিজৰ অস্তিত্ব সময়ৰ সোঁতত উলটা-সোঁহে সজাইছিল। এইবাৰ সি যেন জানে—নিজৰ ব্যক্তিগত শোকত নয়, এক বৃহৎ সময়ৰ সুৰক্ষা এতিয়া তেওঁৰ দায়িত্ব। সেই আধ-অন্ধকাৰ গৃহত, যি সময়ৰ মেশিনৰ কেন্দ্ৰস্থল, ৰাহুলে অন্তিমবাৰৰ বাবে নিজকে বেঁধিলে। “মই যাব,” কওঁতে কণ্ঠত এটি দৃঢ়তাৰ স্পষ্টতা আছিল, যি এতিয়ালৈ কেৱল দোদোলাই আছিল।

সময়-ভ্ৰমণ আৰম্ভ হ’ল। চকুৰ আগত বেগেৰে উৰি যায় শতাব্দীৰ ক্ৰমিক চিত্ৰ—বৈদিক যুগ, খৃষ্টপূৰ্ব সময়, মধ্যযুগীয় আভা, স্বাধীনতাৰ উন্মাদনা, আৰু পুনৰ সেই দিনটো—যেতিয়া মাধুৰীৰ দেহ তেজেৰে লুটোপুটি খাই আছিল ৰাস্তাৰ চৌপাশে। এইবাৰ, ৰাহুলে ভিন্ন পন্থা ল’লে। সি নিজৰ অতীত ‘আমি’ক এক দৃশ্যত আগত ৰাখিলে—যাতে মূল ঘটনা ঘটা আগতেই সি সতৰ্ক হয়। সময়ৰ সেই ক্ষণত, যি সজীৱ মৃত্যু বয়ে আনি আছিল, ৰাহুলে নিজকে জাহি পেলালে। অঘটনটো হ’ল বটে, কিন্তু সেয়া মূলভাৱে কিছুটা ভিন্ন। মাধুৰীক ৰক্ষা কৰা নাযায় যদিও, ৰাহুলে সময়সূত্ৰৰ ঘূৰণি আগতকৈ অধিক স্থিৰ ৰাখে। সেই অদ্ভুত বিস্ফোৰণ, যি পূৰ্বে সময়ৰ সীমা চিঙি প্ৰলয় ডাঙি আনি আছিল, এতিয়া এটা নিৰৱতা—এক মৰ্মান্তিক, কিন্তু শান্ত প্ৰত্যাহ্বান হৈ পৰিল। সময়ৰ ছাঁতেই যেন মাধুৰীয়ে এটি দৃষ্টিৰে চাই কৈ গ’ল—”ধন্যবাদ, ৰাহুল। এইবাৰ ঠিক কৰিছিলা।”

ৰাহুল ঘূৰি আহে। সময়-প্ৰযুক্তি এতিয়া নিষ্ক্ৰিয়। ডঃ বৰুৱা আৰু তেওঁৰ গৱেষণা দলে সময়সূত্ৰ মচি পেলায়—ভৱিষ্যতে সময়ৰ সৈতে খেলা নকৰাৰ সিদ্ধান্ত ল’ই। ৰাহুল, এইবাৰ এক শূন্যতা লৈ, কিন্তু এক শুদ্ধ হৃদয়ে বাচি থাকে। সি জানে—সময় অদল-বদল কৰিব নোৱাৰি, কিন্তু সময়ৰ ভিতৰত থকা মনুষ্যত্ব আৰু সঁচা নিয়তিৰ সংহতি গঢ়ি তোলা যায়।

সমাপ্ত