Post Views: 51
প্ৰণয় ডেকা
বৰপেটাৰ দক্ষিণ-পূৱৰ সীমান্তত থকা পাহাৰৰ কাষৰ এটি শান্ত গাঁও, ৰঘুনাথপাৰাত সিদিনাৰ সন্ধিয়া হঠাতে থমকি আহিছিল। মেঘে ঢকা গগন, কটকটীয়া বজ্ৰগৰ্জন আৰু ধুমুহাৰ দৰে বৰষুণৰ মাজত, পাহাৰখনৰ এখন বিশেষ অংশ হঠাতে খহি পৰে। থলুৱা লোকসকলে অচিন্তনীয় শব্দত আকৌ চকু-কাণ খুলি থকা পৰিসৰ দেখি বিমূঢ় হৈ পৰে। ভূমিস্খলনৰ ফলত মাটিৰ তলৰ পৰা কিছুমান জিনিস উন্মোচিত হয়—পাথৰেৰে গঢ়া প্ৰাচীন গঠন, যিটো ক’লা আৰু ৰঙা পাথৰেৰে নিৰ্মিত, যেন দহ হাজাৰ বছৰ আগৰ কোনোৱে ইয়াক মৰুভূমিৰ বুকুত ৰখি থৈ গৈছে। সেই মুহূৰ্ততে গাঁওখনত গুজব বিয়পি পৰে—“দেউল ওলাইছে!”, “অভিশপ্ত ঠাই উন্মোচিত হৈছে!”, “দেৱী ৰক্ত বিচাৰে!” স্থানীয় এগৰাকী বৃদ্ধ মহিলা, ধনমালী আই, কাণে কাণে কয়—“এইটো ৰঙা দেউল… ৰক্তেশ্বৰীৰ গৃহ। বহুত বছৰ আগত ই মাটিৰ তললৈ নেমানিছিল, সি নিজে নিজেই বিলীন হৈছিল।”
ইয়াৰপিছত সপ্তাহজুৰি সকলো সংবাদ মাধ্যমৰ দৃষ্টি আকর্ষণ কৰে এই খবৰ। গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ চাৰুকলা বিভাগৰ দ্বিতীয় বৰ্ষৰ ছাত্ৰী অন্বেষা বৰা এই খবৰত এক বিশেষ আগ্ৰহ প্ৰকাশ কৰে। তেওঁৰ গাইড, অধ্যাপক হাজৰিকাই যেতিয়া তেওঁৰ কাষলৈ আহি কয়, “অন্বেষা, তই এইটো স্থান পৰীক্ষা কৰ—এয়া কেৱল মন্দিৰ নহয়, এটা পৌৰাণিক চিহ্ন, মানুহে পাহৰি পোৱা এক অধ্যায়,” তেওঁ সময় নোহোৱাকৈ সন্মতি দিয়ে। আনহাতে, এই ঘটনাৰ বুজ ল’বলৈ গৈছিল ঋজু সেন নামৰ এগৰাকী জনপ্ৰিয় পত্রিকাৰ সাংবাদিক, যিজনে অলৌকিকতাত ক’নো বিশ্বাস নকৰে। “এইবোৰ অলপ অতিকথা, অলপ ঠগৰ চেল। কিন্তু লোকৰ উৎসাহ যেতিয়া বাঢ়ে, তেতিয়া সংবাদৰ কদৰো বাঢ়ে,” কৈ তেওঁো ৰঘুনাথপাৰালৈ ৰওনা দিয়ে। দুয়ো সম্পূৰ্ণ বেলেগ মানসিকতাৰ, কিন্তু এটা বাটত গতি কৰিবলৈ বাধ্য হয়—বুজ ল’ব লাগিব, এই দেউলটোৱে কিহৰ গোপন কথা লুকাই ৰাখিছে।
গাঁৱত উপস্থিত হোৱাৰ পাচত দুয়ো আচৰিত হয় দেউলটোৰ আকৃতি আৰু গঠন দেখি। মন্দিৰটোৰ গেট পাথৰেৰে খোদিত, আৰু তাৰ ওপৰত এটা প্ৰতিকৃতি, বহু বাহুযুক্ত এগৰাকী অজানা দেৱীৰ। চাৰিওফালে ভাঙি পৰা ধ্বংসাৱশেষ, কিন্তু কেন্দ্ৰীয় অংশটো একেবাৰে অক্ষত। অন্বেষাই ল’ব লাগিল কিছুমান ফটো, তুলিল মাত্ৰ তাৰ চকু অচিন্তনীয়ভাৱে মূৰ্তিৰ চকুৰে মিল খালে। এই মূৰ্তিৰ চকু যেন জীয়াই আছে, যেন কেতিয়াবা কোনো দৃষ্টি ইখনৰে মাজেৰে বাহিৰলৈ চাই আছিল। ঋজুৰ হাসি উঠে—“এয়া তো ভাল চিট্ৰনাটক হ’ব পাৰে। এখন ফিল্মৰ, না নহ’লে কেতিয়াবা কিতাপৰ।” কিন্তু গাঁৱৰ ঠাইবাসীয়ে তেওঁলোকক সাৱধান কৰে। এজন বৃদ্ধ, জীতেন কাকাই কয়—“দেউলটো পাপৰ ওপৰত নিৰ্মিত। পূৰ্বে ইয়াত বলি দিয়া হ’ল। যি দৃষ্টিত তাক চালে, সি নিজৰ দৃষ্টিত অভিশপ্ত হয়। আপুনি ইমান ওচৰলৈ যাব নালাগে।” অন্বেষাই লাহে লাহে অনুভৱ কৰিলে—ই মাত্ৰ ধ্বংসপ্ৰাপ্ত স্থাপত্য নহয়, ইয়াত ইতিহাস, ধৰ্ম, আতংক আৰু অলৌকিকতাৰ সংমিশ্ৰণ।
সন্ধিয়া আহিল। গাঁওখনৰ বাতাবৰণ ক্ৰমে গুৰুতৰ হৈ পৰে। দুয়ো ভাড়া লোৱা কুঁৰিত ৰাতি থাকিব স্থিৰ কৰে। সেই ৰাতি, অন্বেষাই শুনে বতাহৰ মাজত এগৰাকী মহিলাৰ গুণগুণনি—“মই আহিছোঁ… মই ৰক্ত বিচাৰিছোঁ…” তেওঁ চকু মেলি চায়, কুঁৰিৰ বাহিৰত ক’ৰবাত কোনো নাই, কিন্তু বতৰখন ক’লা আৰু ঘন। ঋজু, সন্মুখৰ বিছনাত, সুপ্তভাৱে হাঁপিবলৈ ধৰিছে। আচলতে তেওঁ পোনতে বিশ্বাস নকৰিলে, কিন্তু সেই ৰাতিৰ পিচত, তেওঁ নিজেই এক দুঃস্বপ্নৰ মাজত দেখা পায় এক মূৰ্তি, যাৰ চকু জ্বলি আছে, আৰু যিয়ে ক’বলৈ ধৰিছে—“তুমি মোৰ ঘৰত আহিছা, তুমিও মোৰ হ’বা।” সেই ৰাতিখনত তেওঁলোক দুয়ো বুজি পায়—এই মন্দিৰ কেৱল এটা স্থাপত্য নহয়, ই জীয়াই থকা, শ্বাস লোৱা এক অস্তিত্ব। আৰু সেয়া তেওঁলোকক আহ্বান দিছে—কি উদ্দেশ্যে, সেয়া বুজিবলৈ এতিয়াও বহু পথ বাকী।
_
পৰদিনা পুৱা ঘন কুঁৱলীৰে ঢকা ৰঘুনাথপাৰা অলপ অলপকৈ জাগি উঠিছিল। কুঁৱলীৰে ঢকা পথৰ মাজেৰে অন্বেষা আৰু ঋজু আগবাঢ়ি গৈছিল দেউলটোলৈ। অন্বেষাৰ হাতত আছিল এখন জৰ্ণেল, তাত পাহাৰৰ গঠন, মাটি আৰু গঠনশৈলীৰ বিষয়ে কেইবাটাও মন্তব্যৰে ভৰ্তি। ঋজু হাতত ধৰি আছিল তেওঁৰ কেমেৰা, কিন্তু চকুত সাৱধানী সন্দেহ। তেওঁ এই সৰু পাহাৰখনত আশ্চৰ্যকৰ বস্তু পোৱাৰ আশা কৰা নাছিল, কিন্তু ৰাতি দেখা দুঃস্বপ্নে তেওঁৰ মন-মানসিকতা অলপ সলনি কৰি দিছিল। গাঁওবাসীয়ে ৰাতিপুৱাৰে পৰা দেউলখনক বেষ্টনি কৰি ৰাখিছিল, যেন ই এখন লুপ্ত নগৰৰ অংশ। তেওঁলোকৰ চকুত ভয়, কৌতূহল আৰু উৎসৰ্গ।
দেউলটোৰ মূখমণ্ডল ফালে উঠা খৰকৈ ধৰা সিঁড়ি বগাই অন্বেষাই লক্ষ্য কৰিলে মূৰ্তিটোৰ কাষত অলপ মাটিৰ পৰা উলমি থকা এটা ধাতুৰ খুটি। ইমান বছৰৰ মাটিৰ তলত থাকিও ইয়াৰ ওপৰত জং উঠা নাই, যেন কোনো অলৌকিক শক্তিয়ে ইয়াক সুৰক্ষিত কৰি ৰাখিছে। অন্বেষাই ধীৰে ধীৰে হাত বুলাই দিলে ধাতুটোৰ ওপৰত খোদিত কিছু লিপি অনুভৱ কৰিলে—ই বাংলা বা সংস্কৃত নহয়, কিবা অজ্ঞাত লিপি। “এইটো তো পূৰণি কামৰূপী লিপি হ’ব পাৰে,” তেওঁ ক’লে। ঋজুৱে সঁহাৰি দিছিল যদিও ভাৱৰ সন্দেহ এখন তেওঁৰ কণ্ঠত বাজিছিল—“সঁচা ক’লে, এই দেউলটো আমাৰ ইতিহাসত কোনো ঠাইতে কিয় নাই?” অন্বেষাই মৃদু হাঁহি দিলে, “বহুত বস্তুতো লুকাই আছে, যাক চৰকাৰে বা পুৰাতত্ত্ব বিভাগেও সঁহাৰি নিদিয়ে। কেতিয়াবা কিছুমান বস্তু লুকুৱাই ৰাখে সময়ই।”
সেই সন্ধিয়া গাঁওৰ এজন বৃদ্ধ পুৰোহিতৰ সৈতে তেওঁলোকৰ কথা হয়। তেওঁৰ নাম হেমন্ত শাস্ত্রী। গাঁওবাসীৰ কথা অনুসৰি, তেওঁহে একমাত্ৰ ব্যক্তি যিয়ে ৰঙা দেউল সম্পৰ্কে বুজি পায়, আৰু একাংশ পূৰণি গ্ৰন্থ চমু সময়ৰ বাবে সংগ্ৰহ কৰি ৰাখিছিল। হেমন্ত শাস্ত্ৰীয়ে অন্বেষালৈ এটা ধুলি ধুলি পাণ্ডুলিপি আগবঢ়াই দিয়ে, য’ত উল্লেখ আছে—‘ৰক্তেশ্বৰী’ নামৰ এজনী গোপন দেৱীৰ, যাৰ পূজাৰ প্ৰথা বৰপেটা অঞ্চলত ৯ম-১০ম শতিকাত চলি আছিল, কিন্তু পূজাৰ উপায় আছিল বলিৰে ভৰা। মহিষ, চাগলী আৰু কোনোবাকেতিয়া মানুহো বলি দিয়া হোৱাৰ কাহিনী উল্লেখ আছে। “এয়া সৰ্প-দেবীৰ এক ৰূপ, যিয়ে সৰ্বনাশ আৰু আশীৰ্বাদ দুয়ো বয়ে আনে,” শাস্ত্রীৰ কণ্ঠ আছিল গম্ভীৰ, যেন বহুদিনৰ কেতেকী বতাহ।
ঋজু এই কথাবোৰত বিশ্বাস নকৰাৰ অভিনয় কৰিছিল, কিন্তু তেওঁৰ চকুত দেখা গৈছিল চিন্তাৰ স্পষ্ট ছাঁ। তেওঁ পাহৰিব পৰা নাই ৰাতি শুনা সেই কণ্ঠ, আৰু সেই জ্বলি থকা চকুবোৰ। দুয়ো মন্দিৰৰ ভিতৰত পুনৰ প্ৰবেশ কৰে, আৰু এইবাৰ মূৰ্তিটোৰ সোঁফালে এটা সৰু খুন্দা গুহাৰ দৰে অংশ পায়। ভিতৰত অন্ধকাৰ, কিন্তু কেমেৰাৰ ফ্লেচৰ পোহৰে এক অদ্ভুত খোদন পোহৰলৈ আনে—এগৰাকী মহিলা, বহু বাহুযুক্ত, সৰ্পৰ ওপৰত বহি থকা অৱস্থাত, তলত কাটা মূৰ আৰু ৰক্তৰ সোঁত। “এইটো কোনো পৌৰাণিক কল্পনা নহয়, কোনো এক উপদ্ৰৱ-ভিত্তিক উপাসনাৰ চিহ্ন,” অন্বেষাই ক’লে। সেই মুহূৰ্ততেই পিছেৰে এক হালধীয়া পোকামাকোৰে উজলি অহা পোহৰে তেওঁলোকক ঘেৰাই ধৰিলে, যেন সততে কোনো অদৃশ্য দৃষ্টি তেওঁলোকক চাই আছে—চকু খুলা মূৰ্তিৰে নে অন্য কোনো অস্তিত্বে, ক’ব পৰা নাযায়।
সন্ধিয়াৰ কুঁৱলীত ঘূৰি আহি তেওঁলোকে জানে—এই অনুসন্ধান কেৱল ইতিহাসৰ নোহোৱা অধ্যায় উন্মোচনৰ অভিযান নহয়, ই এজনী বিস্মৃত দেৱীৰ গোপন শক্তিৰ লগত সংঘৰ্ষ। অন্বেষাৰ মনত অজান আশংকা আৰু উৎকণ্ঠা, আৰু ঋজুৰ বাস্তৱবাদী মনৰ মাজতো এতিয়া ভয়ৰ বীজ সিঁচা হৈছে। দেউলটোৰ পাহাৰখনৰ ছাঁত এদিন যি দৃষ্টি পৰিছিল, সেই দৃষ্টিৰ ওচৰত এতিয়া তেওঁলোকে নিজেই সজীৱ বলি, কেতিয়াবা জ্ঞানৰ সন্ধানী, আৰু কেতিয়াবা এক পৰিকল্পিত অভিশাপৰ শিকাৰ। দুয়ো একে সময়তে বুজি পায়—এই দেউল সজীৱ, আৰু তেওঁলোকৰ আগমন এতিয়া মাত্ৰ আৰম্ভণি।
_
_
পৰদিনা পুৱা অন্বেষাই তেওঁৰ মোবাইলত সংগৃহীত ফটোবোৰ পৰ্যালোচনা কৰি আছিল, বিশেষকৈ মূৰ্তি আৰু পাথৰৰ ফলকৰ খোদন। তেওঁ লক্ষ্য কৰিলে—পাথৰৰ গাঁথনিত থকা কিছু খুদা চিহ্ন নিয়মীয়া অক্ষৰ নহয়, যেন সংকেতমূলক চিহ্ন, এক বিশেষ ধাৰণাৰ ভাঁজ। তেওঁ পঠোৱা ই-মেইলত অধ্যাপক হাজৰিকাই সঁহাৰি দিছিল—“এইবোৰ খুদন আদিম কামৰূপীয়া লিপিৰ এক গোপন শাখা, যাক ‘নাগ-লিপি’ বুলি কোৱা হয়। ই সাধাৰণ ভাষাত পঢ়া নাযায়, কিয়নো শব্দবোৰ ‘অর্ঘ্য-গৰ্ভিত’, অৰ্থাৎ শব্দবোৰে গোপন আচাৰ নিৰ্দেশ কৰে।” এই উত্তৰে অন্বেষাৰ গা জুৰি উঠিল—লিপি কেৱল লিখন নহয়, ই এক গুপ্ত আচাৰ বা ৰীতিৰ আঁচ। তেওঁ এশ পাতৰ নোটবুক খুলি, সকলো চিহ্ন একেলগ কৰি এক প্যাটাৰ্ণ উন্মোচনৰ চেষ্টা আৰম্ভ কৰে, আৰু তাৰ ভিতৰত দেখা যায় এটা ঘূৰ্ণনধাৰা-আকাৰ, যিটো কেন্দ্ৰলৈ গতি কৰি ৰঙা বিন্দুত শেষ হয়।
এই সময়তে ঋজু, যিয়ে প্ৰথমত এইবোৰক অৱহেলা কৰিছিল, এতিয়া নিজেই পত্রিকাৰ সম্পাদকলৈ ফোন কৰি কয়—“এই অনুসন্ধান মাত্ৰ এখন দেউল বা পৰিত্যক্ত ঠাইৰ বিষয়ে নহয়। ইয়াত কোনো গুপ্ত ধৰ্ম, কোনো ৰহস্যময় উপাসনা আৰু কেতিয়াবা দানৱৰ দৰে প্ৰকৃতিত চলি থকা এক নাৰী শক্তিৰ বুজাবুজি আছে।” সম্পাদক খুলি হাঁহে, কিন্তু ঋজু জানে—ই কোনো ‘folklore piece’ নহয়, ই বাস্তৱিক। সেইদিনা, গাঁওৰ এজন স্থানীয় যুৱক, প্ৰণৱ, যিয়ে দেউলটোলৈ গৈ ফটো তুলিছিল, হঠাতে উধাও হয়। তেওঁৰ মোবাইল মুকলি অৱস্থাত মন্দিৰৰ ওচৰত পোৱা যায়, তাত শেষ ফটো এটাত দেখা যায়—প্ৰণৱৰ মুখত তীব্ৰ আতংকৰ অভিব্যক্তি, আৰু পিছেৰে ওলাই অহা এক অচিনাক্ত ছাঁ।
অন্বেষাই এই খবৰত বিষন্ন হৈ পৰে, আৰু মন্দিৰৰ ভিতৰলৈ আকৌ এজন লোকৰ হেৰাই যোৱা ঘটনাক ধৰি শাস্ত্ৰীয়ৰ ওচৰলৈ যায়। তেওঁ এইবাৰ তেওঁক দেখা দিয়ে এক পুৰণি কাগজ—এখন তালপাতৰ পাণ্ডুলিপি, য’ত ‘ৰক্তাৰ্পণ-সংহিতা’ বুলি শিৰোনাম আছে। পৃষ্ঠা খুলিলে দেখা যায়—সেই একেই ঘূৰ্ণনধাৰা চিহ্ন, কেন্দ্ৰত দাঁতাল মুখৰ লগত এক চকু। অন্বেষাই বিস্ময়ে দেখে—এই চিহ্নটো তেওঁৰ স্বপ্নত অহা দেৱীৰ কপালতো আছিল। পৃষ্ঠাটোৰ শেষত ৰঙা আখৰেৰে লিখা আছে—“যি দৃষ্টিত চাব, সি জীয়াই থাকিব নোৱাৰে।” শাস্ত্ৰীয়ে নিচেই নিচুকীয়া কণ্ঠত কয়—“তুমি নিজকে প্ৰস্তুত ৰাখা। এই দেৱী স্বাভাৱিক নহয়। তেওঁক জগোৱা মানে হ’ল আত্মাৰ ভগ্নি, ইন্দ্ৰিয়ৰ ছিদ্ৰ। মোৰ উপদেশ—সাবধান, কিয়নো তই তেওঁলৈ আকৃষ্ট হৈ পৰিছ।”
সন্ধিয়াৰ সময়ত দেউলখন যেন অধিক গা-গঢ়া হৈ উঠে। মন্দিৰৰ গাঁথনিৰ ভিতৰতে অন্বেষাই এক কোণত অলপ শিল বিয়লি থকা ঠাইত এটা খুন্দা স্থান পায়। কঁহুৱা মাটিৰ তলৰ পৰা ওলাই আহে এক সূক্ষ্ম কাঠৰ বাকচ। বাকচটো খুলিলে, ভিতৰত পোৱা যায় এক ক্ষুদ্ৰ প্ৰতিমা—দেৱীৰেই ক্ষুদ্ৰ ৰূপ, যাৰ চকুত দুইটা ৰঙা মণি, আৰু পিছফালে খোদা আছে কিছু আৰ্হি—ফুটি থকা আঙুলি, দাঁতাল মুখ, আৰু এক বৃত্তাকাৰ সৰ্প। অন্বেষাই সেই মণিবোৰ হাতত লোৱাৰে লগে লগে তেওঁৰ মনত এখন ছবি স্পষ্ট হয়—এক গা-গঢ়া বলিৰ আসন, দেউলৰ মাজত ৰক্তৰ সোঁত, আৰু দেৱীৰ চকুত ওলমি থকা অগ্নি। তেওঁ কাপিছে, কিন্তু নিজৰ চকুক বিশ্বাস কৰিব নোৱাৰে। ঠিক তেতিয়াই ঋজু আহে আৰু দেখে—অন্বেষাৰ চকু সৰু সৰু, যেন তীব্ৰ ভয়ত ডুব খোৱা, আৰু তেওঁৰ কণ্ঠৰ পৰা ওলায় এটা শব্দ—“তেওঁ মোক চায়… মই তেওঁৰ মনোনীত।” ঋজুৱে কাপি উঠি পিছে পোৱাকৈ ক’লে—“নাহ, এইটো বাস্তৱ নহয়, তুমি ক’ব নোৱাৰা এনেকুৱা কথা…” কিন্তু তেওঁ নিজেই জানে—এই বাক্যত কিবা আছে যি সত্য, যি ইমান গভীৰ যে কোনো যুক্তিৰে তাৰ প্ৰতিবাদ কৰিব নোৱাৰে।
এই অধ্যায়ৰ শেষত, দুয়ো বুজি পায়—পুৰণি লিখন, দেৱীৰ মূৰ্তি, বলি, আৰু দৃষ্টিৰ কথা—এইবোৰ কেৱল কাহিনী নহয়। ই এখন গুপ্ত ৰীতিনীতিৰ সংহিতা, যাক জানিব নালাগিছিল, আৰু এতিয়া তেওঁলোকে তাক জগাই দিলে। দেউলটোৰ ওচৰত বা ভিতৰত থকা শক্তি কোনো শেৱালী ফুলৰ দেৱতা নহয়—ই রক্তাশা, দৃষ্টিবিষ, আৰু মন-গভীৰ আত্মাগত আক্ৰোশৰ এক পৰম্পৰা, যাৰ ওচৰত ইতিহাসো চকু নামায়।
_
অন্ধকাৰে ঢকা ৰাতিৰ বুকুত অচিন চিন্ময়ী ধ্বনি এখন বাজি উঠিল—দূৰৰ পৰা যেন কোনোৱে গোন্ধাৰ বজাই আছে। অভিজিৎ চকু মেলি উঠিল; শীতল মাটিৰ ওপৰত শুই আছিল। ক’ত আছিল তেও? কিয় সেই ভয়ানক শব্দবোৰ কানে বাজি আছে? তেওঁ চকু মেলাৰ লগে লগে অনুভৱ কৰিলে, তেওঁৰ কাষতে ৰিনাও আছিল। দুয়ো জন কালি ৰাতি গহীন জংঘলৰ মাজেৰে গৈ পুৱতি নিশা “ৰঙা দেউল”ৰ গা ঘেঁহি থকা জীৰ্ণ ছাঁত্ৰসমূহৰ কাষলৈ উপস্থিত হৈছিল। যেতিয়া দুয়ো গাঁৱৰ পৰা উভতি আহিছিল, শুৱনি উমি উঠা, তেজেৰে লিপ্ত এক অচিন ডেউকা আকৃতি তেওঁলোকৰ সন্মুখত দেখা দিছিল। সেই আকৃতি হঠাতে উভটি গৈ অদৃশ্য হৈছিল, কিন্তু তাৰ পাছতেই দুয়োৰে মনত এটা অপৰিষ্কাৰ আতংকৰ বীজ পুহ খাইছিল। পুৱতি নিশা তেওঁলোকে চকু বন্ধ কৰাতহে সক্ষম হৈছিল, তাতো অস্থিৰতা আৰু গধুৰ বায়ুমণ্ডলক সহন কৰি।
পুৱা আবেলি, ৰিনাই কঁপা স্বৰত ক’লে, “তই শুনিছিসনে, ৰাতি সেই গোন্ধাৰৰ শব্দটো ক’ৰ পৰা আহিছিল?” অভিজিৎ কিছু সময় চুপ থাকি ক’লে, “মোৰ অনুমান মতে এই মন্দিৰটোৰ নিচেই ভিতৰৰ কোনো অংশত কোনো গোপন সুৰংগ আছে—সেই সুৰংগতেই লুকাই থকা কিছু এক…যি এতিয়াও সক্ৰিয় আছে।” তেওঁলোকে ঘূৰি চাই দেখিলে, মন্দিৰটোৰ বাহিৰত শাল গছবোৰ হঠাৎ নিৰৱ হৈ পৰিছে। গছবোৰৰ পাত একেবাৰে নিথৰ—বতাহও যেন থমকি ৰ’ল। ৰিনাই তৎক্ষণাৎ তেওঁৰ কেমেৰা লৈ অদ্ভুত স্তব্ধতাৰ দৃশ্য বন্দী কৰিবলৈ আগবাঢ়িল, কিন্তু কেমেৰাটো চলিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিলে। ব্যাটেৰী সম্পূৰ্ণ আছিল, কিন্তু স্ক্ৰীনটো গাঢ় হৈ গ’ল। “এইটো…এইটো যেন কিবা শক্তিয়ে বাধা দিছে,” ৰিনাই চকু বিস্ফাৰিত কৰি ক’লে। অভিজিৎ মাটি খনিব পৰা এটা খুন্দা ল’লে আৰু মন্দিৰটোৰ সোঁমাজৰ পৰা কিছু মাটিৰ অংশ খুন্দি চাইছিল। মাটিৰ তলৰ পৰা ওলাই আহিল এটি ৰঙা ৰঙৰ সৰু মূৰ্তি—এটি বহুধা মুখবিশিষ্ট দেৱীৰ। তাত লিখা আছিল—“বাহ্যমান কেতুং ন সদা জাগ্ৰত”—অৰ্থাৎ, “উপৰিভাগত কি আছে তাক নজানা; জগাই থোৱা কেতু সদায় তেজেৰে তৃপ্ত হয়।”
এই মূৰ্তিৰে সৈতে এটা ঠাণ্ডা হাওঁ বগাই গ’ল, যেন কোনো অদৃশ্য সত্তাই তেওঁলোকৰ উপস্থিতি অনুভৱ কৰিলে। হঠাৎ, মন্দিৰটোৰ ভিতৰৰ পৰা কিবা এটা ছায়া জপিয়াই আহিল। অভিজিৎ আৰু ৰিনাই পিছলৈ ফিৰি চাই, কিন্তু কিবা দেখা নপালেগৈ। কেৱল এটা শীতল স্পৰ্শ, যেন কিবা এজন ডাঠ বৰফৰ শৰীৰ ওলাই আহি ওচৰলৈ আহিছে। ঠিক সেই মুহূর্তত মাটিৰ পৰা এটি কলা সাপ ওলাই আহি ৰিনাৰ ভৰি সম্বন্ধে কঁপি গ’ল। ৰিনা চিঞৰি উঠি মাটিত পৰিল, অভিজিৎ তৎক্ষণাত সাপটোলৈ ঢিলা মাৰিলে আৰু সাপটো গছৰ মাজত গুজি গ’ল। ৰিনা দহ মিনিটমান পৰ্যন্ত কথা ক’ব নোৱাৰিলে। তেওঁ হাতেৰে অভিজিৎৰ হাত খুচৰি ধৰিলে আৰু তেতিয়াই অভিজিৎ অনুভৱ কৰিলে—তেওঁলোক কোনো সাধাৰণ মন্দিৰত নহয়, বৰং যিটো স্থানত বহু শতাব্দী ধৰি এজোপা পিশাচী শক্তি চাপি ৰখা হৈছিল, তাৰ মুখত উপস্থিত হৈছে।
আচলতে, তেওঁলোক আৰু যিমান বেছি আগবাঢ়িব, তেতিয়াই তেওঁলোকে বুজিব—এই মন্দিৰটো কেৱল পুৰাতত্ব বা ধ্বংসপ্ৰাপ্ত স্থাপত্য নাছিল, ই আছিল এটি চলি থকা পিশাচী ঐতিহাসিক নেটৱৰ্কৰ দ্বাৰ, য’ত প্ৰতি একোটা শিলৰ তলত লুকাই আছে তেজ, বলিদান আৰু এক অস্পষ্ট ঈশ্বৰীৰ আত্মা। পৰ্যটক আৰু তত্বানুসন্ধানীৰ বাবেও ই কিবা উপযুক্ত স্থান নহয়। হঠাৎ কোনো স্থানত এটা ভাঙি পৰা পাথৰৰ তলত এটা প্ৰাচীন পুথি বাহিৰলৈ ওলাই আহে। পুথিখনত পুথি অসমাপ্ত অৱস্থাত লিখা আছে—”যি জগাই তুলিব তেজভেৰা দেৱীক, তাক তেজেৰে প্ৰায়শ্চিত্ত কৰিব লাগিব।” অভিজিৎ ৰিনালৈ চাই চুপে চুপে ক’লে, “এইবাৰ আমি এক পোনপটীয়া বিপদৰ মাজত সোমাই পৰিছো…হয়তো আমাৰ উভতি যোৱাৰ পথ এতিয়া বন্ধ।”
_
সন্ধিয়াৰ ওঁঠত সৰে অহা অন্ধকাৰখনে বৰপেটা পাহাৰৰ চূড়াত থকা ৰঙা দেউলখনৰ গাঁইট বিলাকলৈ ধৰি পেলালে। সূৰ্য্য পহৰ নোহোৱা হোৱাৰ লগে লগে টুম্পা আৰু অনিৰ্বাণৰ চকুত দৃশ্যমান হ’ল অলৌকিক ধোঁৱা—কোনো উৎস নথকা, অথচ চকুত ধৰা পৰা ধোঁৱাৰ ধৰা-নেপোৱা খেল। সেয়ে তেওঁলোকে ভাবিলে, হয়তো এটা গছ বা ঠাইৰ গৰমে উৎপন্ন কৰা কুয়াশা। কিন্তু ধোঁৱাটো আছিল উলমোৱা, দিশবিহীন। আৰু ঠিক সেই মুহূর্ততে শিপিন আৰু ভবা বৰুৱাও ওলাল দেউলখনৰ ভিতৰৰ পৰা। ভবা বৰুৱাৰ চকুত আছিল এক আশ্চৰ্য শীতলতা—যি যেন ঠাণ্ডা কিছুমান কথা সুধিছিল। “তোমালোকে দেউলখনৰ ভিতৰত সোমাইছিল?” অনিৰ্বাণ সুধিলে, আৰু শিপিনে মূৰ হেলাই উত্তৰ দিলে। “ভিতৰত আছে এটা গৰ্ভগৃহ… কিন্তু এইটো সাধাৰণ দেউল নহয়। আমি এটা মূৰ্তি দেখিছোঁ—এটা অজ্ঞাত দেৱীৰ, বহুত ভয়ানক মুখাকৃতি। হ্ৰস্ব হাত-পা, কিন্তু চাৰিটা চকু আৰু ডাঙৰ হাঁসিকাষ—যি যেন তোমাৰ ভিতৰৰ সকলো পাপ উলিয়াই পিয়াই লয়।” শিপিনৰ কণ্ঠত আছিল শংকা আৰু আকৌ বিস্ময়। টুম্পা চকু পেলালে তলৰ মাটিলৈ—জানিলে এটা ভয়ংকৰ সত্য: তেওঁ যিটো দেৱীসম্পৰ্কীয় লিপি আগেয়ে গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত পঢ়িছিল, সেই দেৱী ‘ৰক্তেশ্বৰী’ৰেই কথা ইয়াতেও পোৱা গৈছে। আৰু যি দেৱীৰ উপাসনা বন্ধ কৰি দিয়া হৈছিল বহু শতিকাপূৰ্বে এজন শংকৰে—তেওঁ তেওঁৰ আত্মজীৱনীত লিখিছিল, “এই দেৱী মাত্ৰ যঁজাকৈ নহয়, কেতিয়াবা নৰবলি বিচাৰে।”
পৰ্বতৰ ওপৰত সেই নিশা তেওঁলোকে এন্ধাৰত বহি সিদ্ধান্ত ল’লে—পুৱাৰ পৰা খননকাৰ্য বন্ধ কৰি এই বিষয়টো ASI (Archaeological Survey of India) লৈ পঠিয়াব লাগে। কিন্তু ভাগ্য যেন তেওঁলোকৰ হিতত নাছিল। সেই নিশা এক অপ্ৰাকৃতিক শব্দেৰে সতৰ্ক কৰিলে তেওঁলোকক—মাটি যেন কঁপি উঠিল, আৰু পাহাৰৰ এটা চাৰিওফালে লাল আভাৰ লগত অচিনাকী শব্দ বাজি উঠিল। “বাহিঃ বাহিঃ… সঁচা তেজ বিচাৰিছে!”—এই শব্দটো যেন বাতাসে কঢ়িয়াই আনিছিল। অনিৰ্বাণ কেমেৰা লৈ সেই দৃশ্য গ্ৰহণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু কেমেৰাখনত পোৱা গুলীয়া শব্দ আৰু স্ক্ৰীণৰ ওপৰত ধোঁৱা ধৰি অহাৰ দৰে দৃশ্যত কিবা অলৌকিকতা স্পষ্ট হৈছিল। টুম্পাৰ গা কঁপি উঠিছিল—তেওঁ অনুভৱ কৰিছিল, কিবা এটা তেওঁলোকৰ উপস্থিতিত খঙাল হ’ল। শিপিন আকৌ ক’লে, “এই দেউলখন জেগা হৈছে… আৰু কিবা এটি তেজৰ প্ৰয়োজনত সজাগ হৈছে।” অনিৰ্বাণে ক’বলৈ মন কৰিলে যে হয়তো কেৱল মাটিৰ কম্পন বা জৈৱিক প্ৰতিক্ৰিয়া হ’ব পাৰে, কিন্তু তেওঁৰো বিশ্বাস সলনি হ’ব ধৰিলে। যেতিয়া তেওঁ খবৰ পালে—পাহাৰৰ তলত থকা এখন গাঁওৰ এগৰাকী বৃদ্ধা সেই নিশা আচানক নিজৰ চকু কাটি পেলাইছিল—দেৱীৰ ‘দৃষ্টি’ সহ্য কৰিব নোৱাৰি।
পুৱতি দিনা টুম্পা একেটা কথাত স্থিৰ হ’ল: তেওঁক দেউলখনৰ নিচেই তলত থকা গোপন শিলালিপিখন সন্ধান কৰিব লাগিব। শিপিনে কোৱা মতে, এটা লিপি তেওঁলোকে গৰ্ভগৃহৰ সোঁফালত থকা খুটিৰ তলত দেখা পাইছিল—কিন্তু অন্ধকাৰ, তেল নথকা দীঘল বৰ্জিত ঠাই। তেওঁলোকে মাটিৰে ভৰিপৰা সোঁতাপুৰা শিলটোৰ পৰা মাটি আঁতৰাই অলপ অলপকৈ আগবাঢ়ি গ’ল। আৰু ঠিক সেইখিনিতে, এক ৰহস্যময় সূতা পোৱা গ’ল—শিলৰ মাজেৰে উঠি অহা এখন আঁতৰ নোৱাৰা লিপি। তাৰ লিখনী আছিল অসমীয়া চুত্ৰলিপিৰ পূৰ্ব-বৰণী ৰূপ, যাৰ অৰ্থ আছিল: “সেৱা নহয় সঁপা, সঁপা নহয় জীৱ। দেহ দিওঁ, তেজ নলোৱা গছ উগলি উঠিব।” টুম্পাৰ গাত ৰোম উঠিল। দেউলখন কেৱল ধৰ্মীয় স্থান নহয়, ই হৈছে এক অলৌকিক শক্তিৰ আধাৰ—যি নিজে নিজৰ উপাসনা বিচাৰে, নিজে নিজৰ উৎসৰ্গ। অনিৰ্বাণে চিঞৰি ক’লে—“এইটো কাহিনী নহয়, এইটো এক সামগ্ৰিক সত্য।” আৰু সেই মুহূর্ততে, দেউলখনৰ গাৰ পৰা এবাৰ সোঁত ধৰি আহিল ৰঙা ৰঙৰ ধোঁৱা—যি যেন দেউতাৰ নিশ্বাস।
_
বাৰিষা এদিন অলপ পছন্দ কৰি আছিল, কিন্তু দুপৰীয়া হোৱাৰ লগে লগে চকু চাৰিকাষে বিৰক্তিকৰ হাৱা চলি আহিল। অপর্ণা আৰু ইন্দ্ৰজিত পুনৰ Crimson Temple ৰ ভিতৰত সোমাইছিল। কালি পোৱা দেউলৰ ভিতৰৰ অলিন্দত এখন সৰু কোঠালিৰ দেউল সদৃশ কাঠামোৰ ওচৰত থিয় হৈ আছিল দুয়োটা। অপর্ণাৰ হাতত এখন পুৰণি পুথিৰ ছবি আছিল—কোনো এটি প্ৰাচীন টান্ত্ৰিক গ্ৰন্থৰ পৃষ্ঠাৰ প্ৰতিচ্ছবি, য’ত এজনা অজ্ঞাত দেৱীৰ ব্যাখ্যা দিয়া আছিল। “এই ঠাইটো তেনে পবিত্ৰ লাগিছে, কিন্তু গাৰ ভিতৰলৈ কিবা কেঁচা হাৱা যেন আহে,” ইন্দ্ৰজিত ক’লে। অপর্ণাই ক’বলৈ ল’লে, “তুমি লক্ষ্য কৰা নে, ইয়াৰ ছাঁ এখনো নিয়মিত নহয়। সূৰ্য্য সোঁফালৰ পৰা আহিছে, কিন্তু ছাঁ বাওঁফালে পৰিছে।”
হঠাৎ এবিধ শব্দ—যেন বহল পাথৰ এটাৰ ওপৰত কেইবাজনো ভৰিৰ শব্দ। দুয়ো শুন্ধি লৈ পিছলৈ ঘূৰিল। একো দেখা নগ’ল। কিন্তু কিছুমান সৰু দানা-পাথৰেৰে পথাৰত গতি থকাৰ শব্দ সদায় থকা পৰিসৰৰ ওপৰত আৰম্ভ হৈছিল। ইন্দ্ৰজিতে এডাল টৰ্চৰ পোহৰেৰে অলিন্দখন স্কেন কৰিলে, আৰু হঠাৎ দেউলটোৰ ভিতৰৰ এটি শিলৰ মূৰ্তিত লুকাই থকা কিবা এটা চকু খুলি চাই থকা অনুভূতিৰ সৃষ্টি হ’ল। মূৰ্তিটো যি দেৱীৰ আছিল, তেওঁৰ চকু দুটাৰ গাতো বগা পাথৰৰ ঠাইত হঠাৎ ৰঙা ৰঙৰ জ্যোতি দেখা গৈছিল। অপৰ্ণা আগবাঢ়ি গৈ চকুতেই আঙুলি লগালে—হঠাৎ এটা গোপন দুৱাৰ খুলি গ’ল।
তলৰ পৰা ওলাই অহা হাৱাৰ গৰম তাপেৰে দুয়ো পিছলৈ একপাছ হাঁহিলে। “এইটো প্ৰাচীন গুপ্ত পথ যেন লাগিছে, কোনো দিকলৈ নিয়া হৈছে। মই ডৰাওঁ,” অপৰ্ণাই ক’লে। ইন্দ্ৰজিতে অলপ সাহসিকতাৰে ক’লে, “ডৰ নাখা, তুমি মোক বিশ্বাস কৰা। যদি এইটো খুলি গ’ল, তাৰ মানে কিবা এটা চাবলৈ আমাৰ প্ৰয়োজন আছিল। যাওঁ।” তেওঁলোকে গুপ্ত পথটোত নামি গ’ল। দীঘল, সৰু দুৱালৰ সৈতে এটা পথ। মাথোঁ ইটাৰ গুন্ধ, ছিদ্ৰহীন নীৰবতা। মাজৰপৰা এফালতে এটি ফলক লগা দেখা গ’ল—আহোমীয়া-সংস্কৃত সংমিশ্ৰিত ভাষাত লিখা, “যি এই পথেৰে যাওঁ, সি নিজৰ চেহেৰাত থকা ছাঁ হেৰুৱায়।” অপৰ্ণাই কিবা ক’ৰ আগতেই তলৰ পৰা কোনো কাষত হঠাৎ ৰঙা ৰঙৰ ফুটি অহা আলোটা দেখা গ’ল।
পথৰ শেষত এজন দাঁতালৰ মূৰ্তি—চাৰিমূৰ্তি থকা দেৱীৰ এক বৃহৎ প্ৰতিমূর্তি। প্ৰতিমূর্তিটোৰ আগত কেইবাটাও ভগ্ন শৰীৰৰ দেহাবশেষ। ৰক্ত-মেখেলা মাটিৰ তলত হাড়-বোৰ দৃশ্যমান। অপৰ্ণাৰ চকু তাতেই আছিল, কিন্তু ইন্দ্ৰজিতৰ চকু প্ৰতিমূৰ্তিৰ কাষৰ কাষত থকা এখন পাথৰৰ খৰচা-তোলাৰ পৃষ্ঠালৈ। তাত এখন লেখ আছিল—“জাগ্ৰত হলে দেৱী, মৃত্যুয়ে স্বগন্ধ পায়।” হঠাৎ শিলৰ সন্মুখৰ পৰা এখন বগা ওৰনী পিন্ধা ছায়া এটি ওলাই আহিল। অপৰ্ণাই চিঞৰি উঠাৰ আগতে, ছায়াটোৱে ক’বলৈ ধৰিলে—“তোমালোকে ঘূৰি যা। এই ঠাই ৰক্ষা কৰিবলগীয়া নহয়, ত্যাগ কৰিবলগীয়া।” ছায়াটো চাৱনি মাৰিলেই পোহৰ অন্ধকাৰ হৈ পৰিল।
_
আকাশখন শোকাকুল হৈ পৰিছিল, যেন অদৃশ্য কিবা এটা তাক ভয় দেখুৱাইছে। ৰাজীব আৰু অঞ্জলীয়ে ৰঙা দেউলৰ ভিতৰত অন্ধকাৰৰ মাজেৰে ঘূৰি ফুৰিছিল, এখন ধূসৰ আৱৰণত ঢকা পথেৰ পৰা অচিনাকি এক কাষলৈ আগবাঢ়ি গৈ। এটাই হাতত টোৰ্চ, আনটোৱে পানীভৰা ল্যাম্প লৈ আগুৱাই গৈ আছিল। দেওলৰ গাঁথনিৰ মাজৰ ৰঙা বালি আৰু ক’লা পানীৰ টোপে টোপে কাষৰ ভূমিলৈ নামি অহা শব্দে যেন গভীৰ নিস্তব্ধতাৰ মাজত সংগীত হৈ বাজি আছিল। আচলতে সেই সংগীত আছিল পূৰ্বজন্মৰ। দেওলখনৰ ভিতৰত বিয়পি পৰিছিল এখন গোপন গৰ্ভগৃহ—সেইখনেই আছিল মূল উৎস। সেয়া ৰক্ষা কৰি আছিল এখন প্ৰাচীন অঘোৰী তান্ত্ৰিকৰ মূৰ্তি, যিয়ে ভিন্নভাৱে বহি আছিল—হাঁহিতো সুস্থিৰ, চকু খুলি থকা, কিন্তু দৃষ্টিৰ গভীৰতাত কিবা যেন বেয়া চিনাকি।
অঞ্জলীয়ে এক মুহূৰ্তৰ বাবে সময় থমকি ৰোৱা যেন অনুভৱ কৰিছিল। মূৰ্তিখনৰ চকুত তেওঁৰ চকু লগা মাত্রেই, ভয়ৰ সোঁতা তেওঁৰ গাঁতিত বৈ গৈছিল। “এইটো সাধাৰণ মূৰ্তি নহয়,” তেওঁ হেঁপাহৰ সৈতে ক’লে। ৰাজীবে তেওঁৰ কাষ চাপি আহি ক’লে, “তুমি অনুভৱ কৰা অনুভূতিটো মোৰো হৈছে। যেন এই চকু দুটাই আমাৰ ভিতৰত কিবা চাব খুজিছে।” ঠিক সেই সময়তে, গৰ্ভগৃহৰ ভিতৰত থকা ব্ৰোঞ্জৰ এখন দেৱীদেউতাৰ মুখত অন্ধকাৰৰ মাজেৰে এক লাল ফ্লাশ পৰি উঠিল, আৰু এক প্ৰচণ্ড শব্দত গৰ্ভগৃহখনৰ দুৱাৰ আপোনাৰ দৰে বন্ধ হৈ গ’ল। সেই শব্দত ভূমিকম্পৰ দৰে ভূমি কঁপি উঠিল। বাট পিচল। টোৰ্চটো মাটিত পৰি গ’ল। ভিতৰত একেটা শব্দ ঘূৰি-ফুৰি বাজি আছিল—“পাছফাললৈ উভতি নাহিব…”
ভয় আৰু আশ্চৰ্য্যৰ মাজত তেওঁলোকে আগবাঢ়ি যাব নোৱাৰিলে। অঞ্জলীৰ কলমৰ খাতা পিন্ধাৰপৰা মাটি ওলাল, আৰু খুলি পৰা এটা পাতত আঁকিছিল দীঘল এক চক্ৰ—আৰু তাৰ মাজত একৰঙা দেউলৰ আকৃতি। “এইটো মই কেতিয়াবা আঁকিছিলোঁ, কিন্তু কেতিয়াবা আঁকিছিলোঁ সোঁৱৰণী নাই। ই যেন মোৰ স্বপ্নৰে ভিতৰত অহা!” তেওঁৰ মাত কম্পিত আছিল। ৰাজীবে সেই পাতটো লৈ ধৈৰ্যৰে চাই থাকি ক’লে, “ই গোটেই ঘটনাৰ মূল হ’ব পাৰে। এই মূৰ্তি, এই দেউল, আৰু তোমাৰ স্বপ্ন—এই সকলো একে সুতাৰে বান্ধ খাইছে।” তেওঁলোকে বিচাৰিলে গৰ্ভগৃহখনৰ ভিতৰত থকা অঘোৰী মূৰ্তিখনৰ আঁৰলৈ চাব, কিন্তু ৰাস্তাটো যেন নাই হোৱা। ঠিক সেই সময়তে, দেউলৰ বাহিৰৰ পৰা এটা বৰষুণৰ শব্দ আহিল, যেন ব্ৰহ্মাণ্ডে সিহঁতৰ উপস্থিতিক অনুমোদন নিদিয়া।
এই দেউলখন সাধাৰণ দেউল নহয়—ই পুৰণি সময়ৰ এক গোপন কু-আচাৰ চলা তান্ত্ৰিক আখড়া আছিল। “মই বিশ্বাস কৰিব নোৱাৰোঁ, যে অজানিতে আমি এগৰাকী প্ৰাচীন দেৱীৰ অভিশপ্ত ক্ষেত্ৰত পোনপটীয়াকৈ সোমাই পৰিলোঁ,” অঞ্জলীয়ে অন্ধকাৰৰ মাজেৰে চিঞৰি ক’লে। আৰু ঠিক সেই সময়তে মূৰ্তিখন চকু বন্ধ কৰি পুনৰ মুখ মেলিলে। নিচেই কাষত থকা ব্ৰোঞ্জৰ ঘন্টাজনেও বেজে উঠিল বিনা কাৰণতে। সেই শব্দত ৰাজীৱৰ বুকু হিম হৈ গ’ল। তেওঁ জানিছিল, এতিয়া পলাই যাবলৈ পথ নাই—তেওঁলোকে জাগাই পেলাইছে কিবা এক প্ৰাচীন শক্তি, যি পুনৰ জীৱিত হোৱাৰ অপেক্ষাত আছিল।
_
অৰুণ আৰু লীনা বৰপেটাৰ জংঘলীয়া অঞ্চলখনত বেছি গভীৰভাৱে সোমাই গ’ল, যেতিয়া তেওঁলোকে চকু পিন্ধা এখন কুঁহিপাতৰে আৱৃত প্ৰাচীন পথ উদঙা কৰিলে। পথটি বৰকৈ যাত্ৰা কৰা নাছিল, কিন্তু সেই জংঘলৰ গভীৰত ঠাইখিনি যেন সময়ৰ পৰা বিচ্ছিন্ন এক পৃথিৱী আছিল। গছৰ ডালত ওলমি থকা পাতবোৰে সৌৰ ৰশ্মি কাটি পেলাইছিল, আৰু তলৰ মাটিত চকু পিন্ধা কোনো অদ্ভুত চিন, যেন সোঁৱৰণি এখন এৰি থোৱা হৈছিল। লীনা ওচৰলৈ আগবাঢ়ি আহি ওখ ওখ ঘাঁহৰ মাজত এবিধ পাথৰীয়া ভগ্নাৱশেষ দেখি থমকি ৰ’ল। ই এটা ভগ্নবৃক্ষৰ গাঁথনি আছিল, কিন্তু তাৰ ওপৰত খোদিত আছিল এখন মুখ — উগ্ৰ, মাতৃসুলভ, আৰু চকুত এখন তৃতীয় চকু। অৰুণে ওপঙা স্বৰে ক’লে, “এইটো সেই দেউলৰ বাহিৰৰ অংশ হ’ব পাৰে। বুজা গৈছে যে গোটেই দেউলখন মাটিৰ তলত আৰু এই খিনিতে তাৰ এক অংশ উমৈহতীয়া হৈ ওলাই আহিছে।”
দুয়ো এদিনৰ কাৰ্যসূচী সন্দৰ্ভত নতুনকৈ আঁচ দিয়াৰ পাছত অকস্মাৎ হঠাৎ আবেলি এটাই জংঘলখন দ্ৰুত অন্ধকাৰ হ’ল। কেঁচা সোঁতৰ নিচিনা এটাই বাতাহে কঁপাই তুলিলে পাতবোৰ, আৰু জংঘলৰ মাজৰ অদ্ভুত কিছুমান শব্দ যেন হঠাৎ বেছি জোৰে শুনা যাব ধৰিলে — পচা পাত মচকাইহে নোহোৱা, যেন কেতবোৰ পাউৰা ধুনীয়া শ্বাস-প্রশ্বাস ল’ব ধৰিছে। অৰুণৰ কেমেৰাৰ লেন্সত এবাৰ অলপ ৰঙা আভা পৰিছিল — কোনো আলো নাছিল তাত, কিন্তু মাটিৰ তলৰ পৰা যেন ৰঙা পোহৰৰ তৰংগ ওলাই আহি আছিল। লীনাই ক’লে, “এইখিনিতে এক বিশেষ শক্তি আছে, অৰুণ। মই ধৰি পাৰো এই স্থানটো সেই ‘অ-দৰ্শনী’ দেউলৰ মূল অংশৰ মুখখন।” ঠিক সেই সময়তে, তেওঁলোকৰ গোটেই শাৰীখন কঁপি উঠিল — মাটিৰ তলৰ পৰা ভয়ানক এক শব্দ উঠিল, যেন কোনো অতিকায় সৰ্প কঁপিছে, অথবা মাটি খুন্দি ওলাই আহিছে।
হঠাৎ গছৰ ভাঁজৰ পৰা ওলাই আহিল এজন মানুহ — শোকৰঙা ধৰণৰ কাপোৰত আচ্ছাদিত, চকুত যেন নিশাৰ কাঁইট, আৰু মুখত এক অদ্ভুত হাঁহি। তেওঁ নিজকে চিনাকি দিলে — “মোৰ নাম জয়ন্ত। মই বহু বছৰ ধৰি এই দেউলখনৰ সন্ধান কৰিছো। তাত আমি সকলোৰে প্ৰতি এক দায়িত্ব আছে।” লীনাই ভৰসা নকৰাকৈ ক’লে, “আপুনি আমাৰ পথ কেনেকৈ পালেগৈ?” জয়ন্তৰ হাঁহি দীঘল হ’ল — “কেনেকৈ পালো সেয়া গুপ্ত কথা, কিন্তু মই জানো যে আপুনি আৰু এইজন ছাত্ৰ — আপুনি ‘হিমশক্তি’ নামৰ দেবীৰ খোঁজত আহিছে। আপুনি জানে, এই দেবীৰ নাম মুখে ক’বলৈও ভয় লাগিব লাগে, কাৰণ এই দেউলৰ প্ৰথম অভিশাপ ইমানেই ভয়ংকৰ আছিল যে এটি গাঁও উভতি নগল।”
অৰুণ আৰু লীনা আকৌ জয়ন্তৰ সৈতে অৰ্ঘ্য ল’বলে মূৰ্তিখনৰ ওচৰলৈ আগবাঢ়ে। সেই সময়ত জয়ন্তে এবিধ পুৰণি সঁজুলি ওলিয়ালে — এটা ৰূপালী চেনি যাৰ শেষত এখন পান পাতৰ আকৃতিৰ পাথৰ জহৰ। জয়ন্ত ক’লে, “এইটো হৈছে সেই চিহ্ন যি দেউলখন খোলোত সহায় কৰিব, কিন্তু একে সময়তে এক পথো বন্ধ কৰিব পাৰে। আপুনি সিদ্ধান্ত লওক — যাব নে নাযাব, কাৰণ পাছলৈ ঘূৰি অহাৰ পথ নাথাকে।” অৰুণে লীনাৰ ফালে চাই মাথোন মিচিকাই হাঁহি দিলে, ক’লে, “আমি ইতিমধ্যে আঁতৰি যাব নোৱাৰো। এতিয়া জানিবই লাগিব — এই ৰঙা দেউলত সঁচাকৈ কি লুকাই আছে।” তাতে জয়ন্তে নিজৰ আঙুলিত পৰা পাথৰৰ চেনিখন গোটেই মূৰ্তিখনৰ ওচৰত লৈ গ’ল, আৰু মাটিৰ তলত এক গম্ভীৰ কম্পন আৰু ৰঙা পোহৰৰ দমক সহিতে পাথৰবোৰ একে একে সৰি পৰিল — এক গোপন সিঁড়িৰ মুখ উমৈহতীয়া হ’ল।
_
অমাবস্যাৰ নিশাটো যেন বৰপেটাৰ বাবে সোঁৱৰণী হৈ ৰ’ল। মন্দিৰখনৰ আঁৰৰ দিশত থকা গুহাসদৃশ প্ৰৱেশপথটোত গগন আৰু ৰঞ্জনীয়ে পোনপটীয়াকৈ আগবাঢ়ি গৈছিল। সেউজীয়া পানীত পচোৱা পাত আৰু ভাঙি পৰা ব্ৰোঞ্জৰ স্তম্ভৰ মাজেৰে আগবাঢ়ি গ’লে দেখা পালেগৈ এক সৰু দেউল, যাৰ দুৱাৰত সিংহৰ ৰূপ খোদিত আছিল। দেউলটোৰ ভিতৰত এগৰাকী দেৱীৰ মূৰ্তি আছিল—পঞ্চভুজা, চকুত আগচোৱা ৰক্তিম জ্যোতি, আৰু দুহাতে ক’লা বৰণৰ শাবল ধৰা। গগনটো থমকি গ’ল। ই কেতিয়াও জনাজাত দেৱী নাছিল; কোনো শাস্ত্ৰত নামো পোৱা নগ’ল। ৰঞ্জনীৰ কেমেৰাত মূৰ্তিটোৰ ছবি উঠিল, কিন্তু মূৰ্তিৰ চকুত থকা ৰক্তিম পোহৰে কেমেৰাৰ লেন্স ভাঙি পেলালে। কেমেৰাটো একেবাৰে নষ্ট হৈ গ’ল। ৰঞ্জনী আচৰিত হৈ গ’ল, ক’লে, “এইটো ত পুৰণি কাহিনীৰ লগতে অলৌকিক শক্তিৰো অৱস্থান। এইখিনিত কোনো অলসতা কৰিব নোৱাৰি।”
গগনে দেউলটোৰ ছাঁত বিচাৰিছিল, ঠিক তাতেই এখন পাথৰৰ ফলক পালে, য’ত এক আশ্চৰ্য পুৰণি লিপিত কোৱা আছিল—”মাহাকালীৰ আত্মা পুনৰ জাগ্ৰত হ’ব, যেতিয়া জ্ঞান আৰু সন্দেহ একে পথত আগবাঢ়িব।” গগনে এইটো পঢ়ি থমকি থাকিল, কাৰণ এইটো যেন তেওঁলোকৰ যাত্ৰাক প্ৰতিবিম্বিত কৰিছিল। সেইসময়তে গগনৰ মোবাইলত এখন অজান ব্যক্তিৰ পৰা মেছেজ আহিল—”তোমালোকে যি উন্মোচন কৰিছে, সেয়া ৰুধিবলৈ তোমালোকত ক্ষমতা নাই। পিছলৈ ফুৰা, নচলে ৰক্তপাত হব।” সেই সময়তে বাহিৰত বজ্ৰপাতৰ শব্দ বাজি উঠিল, যেন কিবা শক্তিয়ে এই অভিযানত বাধা দিবলৈ চাইছে। ৰঞ্জনীয়ে ক’লে, “এইটো কেৱল ইতিহাসৰ সন্ধান নহয়, এইটো সময়ৰ আগত থকা কোনো এক অভিশপ্ত শক্তিৰ প্ৰত্যাঘাত।” তেওঁলোকে সিদ্ধান্ত ল’লে—সঁচা জানিবই লাগিব।
পিছদিনা গগনে অসম বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক ডঃ হেমবৰুৱাক এই বিষয়ে মেল কৰিছিল। তেওঁৰ পৰা এটা আচৰিত উত্তৰ আহিল—”দেৱী ৰক্তেশ্বৰী নামেৰে এসময়ত এই অঞ্চলত পূজিত হৈছিল, যি কেতিয়াবা ধৰ্মৰ অপব্যাখ্যাত বিভীষিকা হিচাপে পৰিণত হৈছিল। মহাবিদ্যাৰ এক ৰহস্যময় শাখাত এই দেৱীক বলি দিয়া হ’ব লগা আছিল, কিন্তু শেষত এক যজ্ঞ বন্ধ কৰা হৈছিল আৰু দেউল গাঁতৰ পাথৰৰ তলে বন্ধ কৰি দিয়া হৈছিল।” গগনে এই তথ্য ৰঞ্জনীৰ সৈতে ভাগ বতৰা কৰিলে, আৰু সেইসময়তেই তেওঁলোকে লক্ষ্য কৰিলে যে, তেওঁলোকৰ অনুসৰণ হৈছে। এখন ক’লা বোলেৰো গাড়ী তেওঁলোকক দুদিন ধৰি অনুসৰণ কৰি আছিল। অৱশেষত তেওঁলোকে এক গোপন ৰাতি মন্দিৰলৈ উভতি যাবলৈ সিদ্ধান্ত ল’লে, কাৰণ অধ্যাপক হেমবৰুৱাই কোৱা অনুসৰি, ৰক্তেশ্বৰীৰ শক্তি অমাবস্যাৰ নিশাতে সৰ্বাধিক সক্ৰিয় হয়।
নিশা বাজি উঠিছিল। ৰঞ্জনী আৰু গগন দেউলখনত পুনৰ প্ৰবেশ কৰিলে। এফালে ধূপৰ গোন্ধ, আনফালে শৰীৰত শীতল বতাহৰ স্পৰ্শ। দেউলটোৰ ভিতৰত আকস্মিককৈ প্ৰাণ প্ৰতিষ্ঠা হোৱা যেন অনুভৱ কৰিলে তেওঁলোকে। হঠাৎ মূৰ্তিখনৰ চকুত পোনপটীয়া ৰঙা পোহৰ বিচ্ছুৰিত হ’ল, আৰু গগনে দেখিলে—মূৰ্তিটো সামান্য নড়া-চড়া কৰিছে। ৰঞ্জনী চকুৰে জাক মেলি চাই আছিল, আৰু ক’লে, “ইয়া কেৱল দেৱী নহয়, ই এক বন্দী আত্মা—প্ৰাচীন বলিৰ বলি, যিয়ে এতিয়া মুক্তি বিচাৰি আছে।” সেইসময়তে বাহিৰত গাড়ীখনে ৰে-ৰে শব্দ কৰি ওলাল, আৰু দুজনো ভিতৰতে লুকাই থাকিলে। অচিনাকী লোকে দেউললৈ আগবাঢ়ি আহিছিল—তেওঁলোকে এই শক্তিক নিজেদের কৰাত আগ্ৰহী আছিল। গগনে গোপনে মূৰ্তিখনৰ তলত থকা পাথৰৰ তলত এটা কাঠৰ বাকচ বিচাৰি উলিয়ালে। বাকচখন খুলাত, তাত থকা এখন তালপাতৰ পুথিত অজানা মন্ত্র আছিল—”অন্তঃকৰণ শুদ্ধ হলে, দেৱী নিস্ক্ৰিয় হ’ব, নহলে অপসৃষ্টি আৰম্ভ হ’ব।” গগনে মন্ত্রটো উচ্চাৰণ কৰিলে, আৰু মুহূৰ্ততে দেউলখনৰ ভিতৰখনত এক বিকট শব্দৰ সৈতে প্ৰচণ্ড আলোকে ফুটি উঠিল।
তাৰ পাছত—শব্দ, পোহৰ আৰু হাহাকাৰৰ মাজত সকলো ঠাই গৰাজি উঠিল। বহল মন্দিৰখনৰ ভিতৰত অশান্ত আত্মা যেন চিঞৰি উঠিল। গগনে কিয় জানো মনত পেলালে তেওঁৰ কণমানি বয়সত দেউলৰ কাষত শুনা এটা পুৰণি কাহিনী—”যি দেৱীৰ নামেই জনা নাযায়, সেই দেৱীক জাগ্ৰত নকৰিবা।” সেয়া হয়তো ৰক্তেশ্বৰীৰেই কথা আছিল। আলোকেৰে গোটেই গুহাখন উজলাই থলে, আৰু কালি হৈ থকা মুখখন এফালেদি মিলাই গ’ল। সকলো স্তব্ধ। দেউলখনৰ দুৱাৰ সোঁৱৰণী হৈ পুনৰ বন্ধ হৈ পৰিল। গগনে ৰঞ্জনীৰ হাতত হাত দি ক’লে, “এইটো কেৱল এটা অনুসন্ধান নহয়, ই আছিল ইতিহাসৰ গভীৰ পাপৰ ওপৰত এক সত্যৰ জ্যোতি।” দুয়ো উভতি আহি সাংবাদিক সন্মিলনত সকলো কথা প্ৰকাশ কৰিলে, যদিও কিছুমানে বিশ্বাস নকৰিলে। কিন্তু বৰপেটাৰ সেই পুৰণি, ৰঙা দেউল—এতিয়াও কোনো অমাবস্যাৰ নিশাত চকু খুলি থকাৰ অপেক্ষা কৰি আছে…
______
