মেঘালি দত্ত
পৰ্ব ১: নদীৰ পাৰত শৈশৱৰ চিঠি
বহু দিনৰ পিছে গুৱাহাটীলৈ আহিব লগা ৰেলগাড়ীখন ৰঙিয়াৰ পৰা পাৰ হৈ গৈছিল। শীতল বৰষুণৰ গন্ধ মাটিত মিশি গাড়ীৰ জানালিৰ কাঁচত তিৰিলি হৈ নামিছিল। অনির্বাণ হাতত এখন বেজী ব্যাগ লৈ চুপচাপ বহি আছিল। গাড়ীৰ টলমল আওতাৰে নিজৰ বুকুৰ ভৰিৰে এক অদ্ভুত উত্তেজনা সৰিয়াই আনিছিল। বহু বছৰ পিচেৰে তেওঁ গাঁওলৈ উভতি গৈ আছে—গাঁওখন য’ত তেওঁৰ শৈশৱৰ স্মৃতি, প্ৰথম বন্ধুতা আৰু অজ্ঞাত অনুভৱবোৰ ৰখা আছে।
সেই গাঁওখনৰ নাম—কলঙপাৰ। নামেই যেন গীতময়, কলঙ নদীৰ পাৰত গঢ় লৈ উঠা এটা সৰু অসমীয়া গাঁও। কৈশোৰকালত গ্ৰীষ্মৰ বতাহত লৰা ছোৱালিৰ হাঁহি নদীৰ ঢৌৰ লগত মিশি যেতিয়া ওলাইছিল, সেই গাঁওখনেই অনিৰ্বাণৰ সপোনৰ আঁচল আছিল।
বগৰীবাৰৰ পুখুৰীৰ কাষত অনির্বাণে প্ৰথমবাৰ লয়নাৰ সৈতে দেখা কৰিছিল। লয়না তেওঁৰ ঘৰৰ পৰা দুপৰা পথ এৰি ওলাইছিল, আৰু স্কুললৈ যাবলৈ দুয়ো একেলগে পইলা ডাঙৰৰ ৰাস্তা ধৰি দৌৰি গৈছিল। লয়নাৰ চকুৰে সদায় এক ধূসৰ নীলা পোহৰ মেলিছিল—সেই পোহৰেই অনিৰ্বাণক কৈশোৰৰ অজ্ঞাত কম্পন শিকাইছিল।
হাইস্কুলৰ দিনত দুয়ো বহুত চিঠি লিখিছিল। লয়নাৰ হাতৰ লেখা মিহলি গন্ধত ভৰা আছিল—মাটিৰ গন্ধ, নদীৰ পাড়ৰ গন্ধ, আৰু এজনী তিৰোৱৈকৈ গঢ় লৈ উঠাৰ নৱীন লাজৰ গন্ধ। সেই চিঠিবোৰত শব্দ কম থাকিলেও, প্ৰতিটো অক্ষৰ হৃদয়ৰ কাণত কথা কৈছিল।
কিন্তু সময়বোৰ সদায় মানুহৰ ওপৰত নিৰ্দয়। অনিৰ্বাণ উচ্চশিক্ষাৰ বাবে গুৱাহাটীলৈ গৈছিল, লয়না গাঁৱৰ হাইস্কুল শেষ কৰি ডিব্ৰুগড়ৰ মহাবিদ্যালয়ত পঢ়িবলৈ গ’ল। প্ৰথমে ফোন কল আৰু চিঠিৰ আদান-প্ৰদান চলি থাকিল, কিন্তু দীৰ্ঘ দূৰত্ব আৰু নতুন জীৱনৰ ব্যস্ততাই দুয়োকে নীৰৱ কৰি তুলিছিল।
অনির্বাণে নিজৰ অধ্যয়নৰ চাপত লয়নাৰ শব্দবোৰ হ্ৰাস পাইছে বুলি অনুভৱ কৰিছিল। একদিন লয়নাই লিখা শেষ চিঠিখনত মাত্ৰ তিনিটা বাক্য আছিল—
“তোৰ নামৰ নীৰৱতা মোৰ বুকুৰ মাজত থাকি যায়। মই অপেক্ষা কৰিম, নদীৰ পাৰৰ দৰে।“
চিঠিখন পঢ়ি অনির্বাণৰ বুকুত এক প্ৰচণ্ড আঘাত পৰিছিল। কিন্তু তেওঁ নিৰৱে সেই আঘাত বোকা কৰি ৰাখিলে। শেহতীয়াকৈ গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক হিচাপে নিযুক্ত হোৱাৰ পিছত গাঁওলৈ উভতি যোৱাৰ সিদ্ধান্ত ল’লে।
গাড়ীখন যেতিয়া ৰঙিয়াৰ পৰা ধেমাজিৰ দিশে বক্ৰ বক্ৰ পথ ধৰি গৈছিল, তেতিয়া অনিৰ্বাণৰ চকুত বেছি বেছি লয়নাৰ মুখখন ফুটিছিল। গাঁওখনত এতিয়া লয়নাৰ কি অৱস্থা? তেওঁ কাক বিয়া কৰিলে নে নাই? এই সকলো প্ৰশ্নই তেওঁক ব্যতিব্যস্ত কৰি তুলিছিল।
গাঁওত পা দিয়া লগে লগে অনিৰ্বাণে দেখিলে—সময় বেছি সলনি হোৱা নাই। কলঙ নদীৰ ঢৌ এতিয়াও গাভৰুৰ দৰে খেলি আছিল। বাঁহঘৰৰ ৰঙা দেওলত অকলশৰে টোপোলীয়া ফুল খিলি আছিল।
লয়নাৰ ঘৰটো পুৰণি মাটিৰে গঢ়া হলেও আগৰ দৰে সুন্দৰ। ঘৰখনৰ আগত এখনী অতি সৰল গাছত কণ কণ ডেউৰী মেলি থিয় হৈ আছে।
লয়না সেই গছৰ তলতে বহি আছিল। সেউজীয়া মেখেলা-চাদৰ গায়ত, চুলিৰে অলপ ধোঁৱাটীয়া হ’লেও চকুত আগৰ দৰে এক নীৰৱ দীপ্তি।
অনির্বাণৰ বুকুৰে কম্পন কৰিলে। বহু বছৰ পিছত এই মুহূৰ্ত—যেন সকলো পথ, সকলো ব্যস্ততা, সকলো নীৰৱতা এই গছৰ তলতেই গঢ় লৈ উঠিছিল।
লয়নাই মিচিকীয়াই চাইল আৰু মাত্ৰ ক’লে—
“আহিলা, অনি?”
শব্দটোৱে যেন সকলো দূৰত্ব গলি দিলে।
অনির্বাণ চকুত জলৰ লাহে-লাহে গুৰি উঠা অনুভৱ কৰিলে। তেওঁ ওলাল মাত্ৰ এটা বাক্য:
“লয়না… মই উভতি আহিলোঁ।”
এই প্রথম সাক্ষাৎতেই দুয়ো একেলগে বহু কথা নকয়। নীৰৱতাই তেওঁলোকৰ ভাষা হ’ল। নদীৰ পাৰত বহি দুয়ো শৈশৱৰ কথাবোৰ স্মৰণ কৰিলে। স্কুলৰ দিন, বগৰীবাৰৰ মেলা, পুখুৰীৰ কাষৰ প্রথম চিঠি—সকলো একে সময়ত মনত উতলি উঠিল।
কিন্তু এই আনন্দৰ মাজতো অনিৰ্বাণৰ মূৰত এক প্ৰশ্ন কঁপি আছিল। লয়নাই কি তেওঁৰ অপেক্ষা কৰি আছে? নে জীৱনৰ নতুন অধ্যায়ত সোমাই পৰিছে?
লয়নাই যেন অনিৰ্বাণৰ বুকুৰ এই কঁপি চিনাক্ত কৰিলে। তেওঁৰ চকুত এক মিহি লাজৰ পোহৰ খেলে।
“অনিৰ্বাণ, মই… মই সকলো কাহিনী তোকে ক’ব পাৰিম। কিন্তু আজিৰ ৰাতি নদীৰ পাৰতে থাক, মোৰ লগত। তাৰ পিছত শুনিম।”
অনির্বাণ তেখেতে মাত্ৰ মূৰ নাড়িলে।
নদীৰ শীতল বাতাহত দুয়ো নীৰৱ হৈ বহি থাকিল। আকাশত নীলা মেঘৰ মাজে চন্দ্ৰৰ মিহি আলি নামি আহিছিল। যেন এই গাঁও, এই নদী আৰু এই দুজন মানুহে মিলি এখন নতুন কাহিনী লিখিবলৈ প্ৰস্তুত হৈ আছে।
পৰ্ব ২: গাঁওৰ সঁচা আৰু নীৰৱ ৰহস্য
সন্ধিয়াৰ আকাশত কলঙ নদীৰ পৰা হাওঁৰ টান শীতলতাই গাঁওখনক একেবাৰে বতাহৰ বগলত লৈছিল। বাঁহৰ গছবোৰে শোঁ-শোঁ কৰি বাজিছিল। অনিৰ্বাণ লয়নাৰ ঘৰলৈ সোমাই আহিছিল। ঘৰখনৰ এঠাইত বসা কাঠৰ বেঞ্চত দুয়োকে বহি দেখিলে লয়নাৰ মাক—এজনী শান্ত, মৰমীয়া মহিলাৰ গাম্ভীৰ্যৰ মুখ।
“অনিৰ্বাণ… বহু দিন পিচেৰে আহিলা। পঢ়া-লেখা শেষ কৰিলে নেকি?” মাকৰ প্রশ্নত তেওঁ তলমূৰ কৰি হাঁহিলে।
“হঁ, আনকেই মাসৰ ভিতৰতে বিশ্ববিদ্যালয়ত পদ পাইছোঁ। ভাবিলোঁ গাঁওলৈ আহি লওঁ।”
লয়নাৰ মাকে হাঁহি দিলে, কিন্তু তেখেতৰ চকুত যেন এক আড়ালীয়া চিন্তা। কিবা কথা মুখে নক’লে। অনিৰ্বাণে বুজিলে—এই ঘৰখনত কিবা আছে, যি নীৰৱ হৈ ৰখা হৈছে।
নদীৰ কাষত পুনৰ মিলন
ৰাতিপুৱাই অনিৰ্বাণ নদীৰ পাৰলৈ ওলাল। কৈশোৰত এই নদীহে তেওঁলোকৰ সকলো সপোনৰ সাক্ষী আছিল। নদীৰ পানী আজিও একেধৰণে নীলা। লয়নাই ইতিমধ্যে তাত থিয় আছিল। দুয়ো মুখামুখি হ’ল।
“লয়না, তই আগতে কৈছিলি যে মোৰ লগত কিবা ক’ম বুলি। আজি ক’।”
লয়না এক ছেকেণ্ড নীৰৱে ৰ’ল। তাৰ পিছত মৃদুস্বৰে ক’লে—
“অনি, মই তোকে শেষ চিঠিটো লিখাৰ পাছত বহুত দিন একো ক’ব নোৱাৰিছিলোঁ। মই অপেক্ষা কৰিছিলোঁ, কিন্তু জীৱনে কেতিয়াবা মানুহক বেলেগ দিশলৈ ঠেলি নিয়ে। পিতৃৰ অসুখ, ঘৰখনেৰে সমস্যা, আৰু… বিয়াৰ কথা উঠিছিল।”
অনিৰ্বাণৰ বুকুত যেন বিদ্যুত্ কাঁপিল।
“তই… বিয়া…?”
লয়নাই হাঁফি শব্দ থামিল, কিন্তু তাৰ চকুত জলৰ গুৰি উঠিল।
“না, মই এতিয়াও অবিবাহিতা। কিন্তু গাঁওত সকলোবিলাকে ভাবিছিল, মই শীঘ্ৰে বাল্যবন্ধুৰ কথা পাহৰি নতুন জীৱনত সোমাম। মাকেও বহু চাপ দিছিল। কিন্তু মোৰ ভিতৰত একো এটা কথা সদায় বগৰাইছিল—তই উভতি আহিবি।”
অনির্বাণৰ মন গুৰি গুৰি উঠিল। মাটিৰ গন্ধ, লয়নাৰ মিচিকীয়া হাঁহি—সকলো একেলগে ওলাই আহিছিল।
“লয়না, মইতো সদায় তোকে পাহৰিব নোৱাৰিলোঁ। কিন্তু মই নীৰৱ হৈ গ’লোঁ, ব্যস্ততাৰ মাজত। তই মোৰ অপেক্ষা কৰিছিস বুলি ভাবিও নাছিলোঁ।”
লয়নাই নদীৰ দিশে চাই হাঁহি দিলে।
“অনি, নীৰৱতাই মই তোতকৈ বেছি মানিছিলোঁ। শব্দবোৰ হেৰুৱাই যায়, কিন্তু নীৰৱতা বুকুত থিয় হৈ থাকে।”
গাঁওৰ কথা আৰু লুকুৱা প্ৰশ্ন
গাঁওখনত অনিৰ্বাণৰ ওলোৱা গুজব হৈ গ’ল। সকলোৱে কৈছিল—শহৰৰ অধ্যাপক গাঁওলৈ উভতি আহিছে। ল’ৰাই তাক চাবলৈ ভিৰ কৰিছিল, বুঢ়া-চালকসকল তেওঁৰ হাত ধৰি আশীৰ্বাদ দিছিল।
কিন্তু পিছফালে ফিসফিছনি ধ্বনি উঠিছিল—
“অনিৰ লয়নাৰ সৈতে কি হ’ব?”
“এতিয়া তেওঁলোকে পুনৰ মিলি যাব নেকি?”
লয়নাই এইবোৰ মন্তব্যৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হৈছিল, কিন্তু তেওঁ একো কৈ নাছিল। অনিৰ্বাণৰ লগত নীৰৱ সঁচা ভাগ কৰি লোৱাৰ পাছত তেওঁৰ মুখত এক শান্তিৰ পোহৰ দেখিবলৈ লাগিছিল।
অনিৰ্বাণৰ মূৰত যদিও সন্দেহৰ ডাৱৰ আছিল। গাঁওৰ বাটত চলি থাকোতে তেওঁৰ লগত এজন বুঢ়া গাঁওবুঢ়াই ক’লে—
“বাবা, লয়নাই বহু কষ্ট ভোগিছে। পিতৃৰ অসুখ, ঘৰখনৰ দেনা-পাওনা, সকলো সহিছিল। তই যদি এইবাৰ তেওঁৰ হাত ধৰি থাকিবি, তেন্তে তেওঁ সত্যিই পুনৰ জীৱন পাব।”
অনিৰ্বাণৰ বুকুৰে ভাৰ অনুভৱ কৰিলে। কিন্তু তেওঁৰ ভিতৰত এক ভয় আছিল—তেওঁ গুৱাহাটীত জীৱন গঢ়ি তুলিছে। বিশ্ববিদ্যালয়, পাঠশালা, গৱেষণা—এই সকলোৰে মাজত লয়নাৰ স্থান ক’ত?
নদীৰ পাৰৰ নীৰৱতা
এদিন নিশা লয়নাই অনিৰ্বাণক ফোন কৰিলে।
“অনি, কালি গাঁওৰ বিহুৰ ৰিহাৰ্ছেল আছে। মন যায় নেকি আহিবি?”
অনিৰ্বাণ একো বেলেগ ভাব নকৰি কৈ দিলে—
“আহিম। মই তোতকৈ বাহিৰ হৈ থাকিব নোৱাৰো।”
বিহুৰ ৰিহাৰ্ছেলত লয়নাই মেখেলা-চাদৰ পিন্ধি গোৱা-নাচ কৰা দৃশ্যত অনিৰ্বাণৰ চকুত জল আহিছিল। কৈশোৰত যি সপোনত তেওঁ লয়নাক চাবলৈ বিচাৰিছিল—আজিৰ নিশাই যেন তাৰ পূৰণ।
কিন্তু বতৰটো হঠাৎ বেলেগ ৰূপ লৈছিল। নদীৰ ওপৰত দ’ঙৰ কালমেঘ উঠিল। বজ্ৰপাতৰ গৰ্জন। লয়নাই গীত বন্ধ কৰি দৌৰি অনিৰ্বাণৰ ওচৰ চাপিল। দুয়ো হঠাৎ একেলগে দাঁড়াই থাকিল—আকাশৰ বজ্ৰপাতৰ দীপ্তিত তেওঁলোকৰ চকু মিলি গ’ল।
“অনি, জীৱনে যদি পুনৰ আমাক বেলেগ কৰি দিয়ে?”—লয়নাৰ প্ৰশ্ন।
অনির্বাণে গাঢ়স্বৰে ক’লে—
“তেতিয়া মইতোকে খুজি আনিম। কিবা হৈ নাথাকে, মই আৰু নীৰৱ থাকিব নোৱাৰোঁ।”
এক নৱীন আশা, এক অচিন্তিত ৰহস্য
ৰাতি ঘৰলৈ ওলোৱা লগে লগে অনিৰ্বাণে দেখিলে—ঘৰৰ বাটত এজন অচিনাক্ত মানুহ থিয়। গাঁওৰ মানুহ নহয়। ক’লা চাদৰ গায়ত, চকুত এক গম্ভীৰতা।
“অনিৰ্বাণ বাবু?”—মানুহটোৰ স্বৰ শুকান।
“হঁ, কিন্তু আপুনি…?”
মানুহটোৱে কাগজ এখন দিছিল। কাগজখনত অচিনাক্ত হাতৰ লেখা:
“লয়নাৰ অতীতত এক গোপন সঁচা আছে। তই যদি সত্যিই তেওঁৰ হাত ধৰি থাকিব বিচাৰ, তেতিয়া এই সঁচাটো জানিব লাগিব।”
অনিৰ্বাণৰ চকুত আঁতৰি অহা ভয় আৰু সন্দেহ।
লয়নাৰ নীৰৱতাই কি এই গোপন সঁচাৰ আড়াল আছিল?
পৰ্ব ৩: লুকুৱা অতীতৰ সঁচা
বজ্ৰপাতৰ ৰাতিটোত কাগজখন হাতে ধৰি অনিৰ্বাণ থিয় হৈ আছিল। হাওঁৰ শোঁ-শোঁ শব্দে বাঁহজোপাৰ পৰা কাণত এক অদ্ভুত ভয় উজাৰি আনিছিল। চিঠিখনত লিখা লাইনবোৰে তেওঁৰ বুকু গুৰাই তুলিছিল—“লয়নাৰ অতীতত এক গোপন সঁচা আছে।”
অনিৰ্বাণে ৰাতিটোতে কাগজখন বহুতবাৰ পঢ়িলে। কিন্তু কিবা নাম নাই, স্বাক্ষৰ নাই। কেৱল এক খালী হুঁচনিৰ মতেই।
সন্দেহৰ ডাৱৰ
পৰদিনা পুৱা নদীৰ পাৰলৈ উভতি গ’লে। লয়না আগতকৈ বেছি স্নিগ্ধ লাগিছিল। সেউজীয়া মেখেলাত তেওঁ অনিৰ্বাণৰ নাম মিচিকীয়াই উচ্চাৰণ কৰিছিল।
“অনি, কিয় বেমাৰ মানুহৰ দৰে মুখটো কৰি আহিছা?”
অনিৰ্বাণে চাহি চাহি থাকিল, কিন্তু প্ৰশ্ন কৰিব নোৱাৰিলে।
এই গোপন সঁচাটো কি?
লয়নাই কিবা লুকুৱাইছে নেকি?
লয়নাই হাতত পাণী ধৰি মুখ ধুবলৈ গ’ল। পানীৰ ছিটা ওলোৱাৰ লগে লগে অনিৰ্বাণৰ মনত একে কথা বাজি উঠিল—যদি এই নীৰৱ চাহনীৰ আড়ালত কিবা ধুমুহা আছে?
গাঁওবুঢ়াৰ কথাৰে সন্দেহ বাঢ়ি উঠা
বেলা পাৰ হোৱাৰ লগে লগে অনিৰ্বাণ গাঁওবুঢ়া ধ্ৰুব দাইক লগ কৰিবলৈ গ’ল। ধ্ৰুব দাই গাঁওৰ সকলো খবৰ জানে।
“দাই, লয়না… কিবা গোপন কথা জানো?”
ধ্ৰুব দাই চুপ কৰি বহি ৰ’ল। তামাকৰ খিলি মুখত দি একো নক’লে। পিছত মাত্ৰ ক’লে—
“বাবা, মানুহে মানুহক নিন্দা কৰাটো সহজ। লয়নাই বহু কষ্ট ভোগিছে, এইটো সত্য। কিন্তু সঁচাটো তেওঁ নিজে ক’লে ভাল।”
অনিৰ্বাণৰ সন্দেহ বাঢ়ি উঠিল।
চিঠিৰ ছাঁ
ৰাতিপুৱাই ঘৰৰ বাটত আকৌ এখন চিঠি। আগৰ দৰে অচিনাক্ত।
“তই যি প্ৰশ্ন কৰিছে, তাৰ উত্তৰ লয়নাৰ ঘৰৰ ওচৰৰ গছত আছে। পুৰণি কাঠৰ বাকচ খোলো।”
অনিৰ্বাণে চিঠিখন গোপনে পকেটত ভৰিলে। কিন্তু মনে মনে ভয়—যদি সত্যই কিবা অশুভ আছে?
বাকচখনৰ সন্মুখীন
সন্ধিয়া লয়নাৰ ঘৰত গ’ল। মাকৰ লগত কিছু সময় কথা পাতি থাকিল। পিছত লয়না ৰান্ধণাঘৰলৈ গ’লে।
তেওঁ তেতিয়াই ওচৰৰ গছখনত ওলাল। তলত মাটিৰ আড়ালত সত্যিই এখন পুৰণি কাঠৰ বাকচ। ধূলি আৰু জাঙলীৰ পাতত ঢকা।
বাকচখন খুলি দেখিলে—ভিতৰত পুৰণি চিঠি আৰু এখন ছবি। ছবিখনত লয়নাই এজন অচিনাক্ত যুৱকৰ লগত থিয়। হাতত হাত ধৰি হাঁহিছে। ছবিখনৰ তলত লিখা—“তোৰ সৈতে জীৱন আৰম্ভ কৰিম, প্ৰণয়।”
অনিৰ্বাণৰ বুকু বিদ্যুতৰ দৰে কঁপি উঠিল।
প্ৰণয়? লয়নাৰ কোনো গোপন প্ৰেম আছিল নেকি?
লয়নাৰ মুখামুখি
লয়না ৰান্ধণাঘৰ পৰা ওলাই আহি দেখিলে—অনিৰ্বাণৰ হাতত বাকচ। মুখ ফক্কাই পৰিল।
“অনি… তই এইটো ক’ত পাইছিস?”
অনিৰ্বাণৰ স্বৰ কঠিন হ’ল।
“লয়না, এই ছবিখন কি? এই প্ৰণয় কোন?”
লয়নাৰ চকুত অশ্ৰু ভৰি গ’ল। তেওঁ থিয় হৈ থাকিল, যেন শব্দবোৰ ওলাই আহিব নোখুজিল।
“অনি, মই তোকে সকলো ক’ম, কিন্তু এইটো বুজিব লাগিব—সঁচাটো মোৰ জীৱনৰ সবচেয়ে যন্ত্রণাময় অধ্যায়।”
অনিৰ্বাণৰ কণ্ঠ গৰম।
“কিয় মোক নক’লে আগতে? কিয় মোৰ লগত নীৰৱতা খেলিলে?”
লয়নাই কঁপি কঁপি ক’লে—
“প্ৰণয় মোৰ শৈশৱৰ বন্ধু আছিল। কেতিয়াবা তেওঁ আৰু মই একেলগে ভবিষ্যৎ ভাবিছিলোঁ। কিন্তু…”
শব্দ থমকি গ’ল।
অতীতৰ কাহিনী
লয়নাই চুপচাপ বহি কাহিনী আৰম্ভ কৰিলে।
“অনি, প্ৰণয় খুবেই চপল আছিল। স্কুলৰ পৰা কলেজলৈ যাবৰ সময়ত আমাৰ মাজত সৰু-সুৰা প্ৰেম জন্মিছিল। কিন্তু পিতৃ অসুস্থ হোৱাৰ পাছত ঘৰত সমস্যা বাঢ়ি গ’ল। সেই সময়ত প্ৰণয় গুৱাহাটীত চাকৰি পাব বুলি গাঁও এৰি গ’ল।
শেহতীয়াকৈ খবৰ আহিল—তেওঁ কোম্পানীৰ সৈতে বিদেশলৈ গ’ল। তাৰ পিছত কোনো খবৰ নাই। কেৱল এই ছবি আৰু চিঠিবোৰ থৈ গ’ল। মই অপেক্ষা কৰিলোঁ, কিন্তু প্ৰণয় কেতিয়াও উভতি ন’আহিল।”
অনিৰ্বাণৰ বুকুত কষ্ট আৰু অনুকম্পা মিলি আহিল।
“তই মোক কিয় নক’লে?”
লয়নাই চকুত চকু মেলিলে।
“অনি, মোৰ ভয় আছিল। তই হয়তো ভাবিবি মই তোকে পাহৰি গ’লোঁ। কিন্তু সঁচা এইটো—প্ৰণয় মোৰ অতীত। মোৰ বৰ্তমানত কেৱল তই।”
অনিৰ্বাণৰ দ্বন্দ্ব
কথাবোৰ শুনি অনিৰ্বাণৰ বুকু নৰম হ’লেও, সন্দেহৰ ছাঁ আঁতৰি যোৱা নাছিল। লয়নাই সত্যিই প্ৰণয়ক পাহৰিব পাৰিছে নেকি? নে এতিয়াও কোনো গোপন বন্ধন আছে?
ৰাতি বিছনাত শুই অনিৰ্বাণে চিন্তা কৰিলে—
লয়নাৰ ওপৰত বিশ্বাস কৰিব নেকি?
যদি প্ৰণয় উভতি আহে, তেতিয়া কি হ’ব?
চিন্তাই তেওঁক নিশা জাগি ৰাখিলে।
নৱীন বতাহ
পৰদিনা গাঁওত বিহু মেলাৰ সাজ। ল’ৰাই ঢোল পিটি গাঁওখনক জাগাই তুলিছিল। লয়নাই ৰঙা-নীলা মেখেলা-চাদৰ পিন্ধি নাচত নামিল। সকলো মানুহে চমক খাই চাই থাকিল। অনিৰ্বাণৰ চকুত লয়নাই যেন নৱজীৱনৰ প্ৰতীক।
নাচৰ মাজতে লয়নাই অনিৰ্বাণৰ দিশে চাহি ক’লে—
“অনি, মোৰ অতীত জানিলে। এতিয়া মোৰ ভবিষ্যৎ তোকে দিছোঁ। মই প্ৰণয়ৰ লগত নহয়, তোতেই বিশ্বাস কৰোঁ।”
সকলো মানুহৰ হাঁহিৰ মাজত অনিৰ্বাণৰ বুকুত এক নতুন জোনাক উদয় হ’ল। কিন্তু সেই সময়তে ওচৰৰ জোপাৰ পৰা এজন কণ্ঠ উঠিল—
“লয়না, মই উভতি আহিছোঁ।”
সকলো চমক খাই ঘুৰি চাইছিল। উজলা আকাশৰ তলত এজন যুৱক—ক’লা কোট, চকুত দীপ্তি—গাঁওখনৰ মাজত ভয়ংকৰ নীৰৱতা সৃষ্টি কৰিলে।
পৰ্ব ৪: প্ৰণয়ৰ উভতি অহা
বিহুৰ মেলাৰ গাঁওমঞ্চত ঢোল-পেপাৰ ধ্বনি হঠাৎ থমকি গ’ল। সকলো দৃষ্টি এবাৰতে কেন্দ্ৰিত হ’ল সেই অচিনাক্ত যুৱকৰ ফালে। ক’লা কোটত দীঘলীয়া দেহ, চকুত এক অদ্ভুত দীপ্তি—মানুহজন শানতভাৱে দাঁড়াইছিল, যেন বহু দূৰত্বৰ পৰা গাঁওখনলৈ উভতি আহিছে।
লয়নাৰ হাতৰ তালু থৰ থৰকৈ কঁপি উঠিল। অনিৰ্বাণে লক্ষ্য কৰিলে, তেওঁৰ চকুত চমক আৰু আতঙ্ক দুয়ো একেলগে ফুটিছে।
“প্ৰণয়…” লয়নাৰ ওঁঠৰ পৰা সৰু শব্দ ওলাই গ’ল।
সকলো মানুহে গুজব কৰিবলৈ ধৰিলে।
“আহা! প্ৰণয় উভতি আহিছে।”
“বছৰ দশেক উধাও হৈ আছিল।”
“লয়নাৰ ভৰসা বৃথা নহ’ল।”
অনিৰ্বাণৰ বুকুত বিদ্যুতৰ দৰে আঘাত হ’ল। যিজনক লয়নাই অতীত বুলি উল্লেখ কৰিছিল, সেইজনেই আজিৰ দিনৰ একেবাৰে সন্মুখত উপস্থিত।
প্ৰণয়ৰ পুনৰ পৰিচয়
প্ৰণয়ে গাঁওবাসীৰ দিশে মিচিকীয়া হাঁহি দিলে।
“মই বহুত দিনৰ পিছত উভতি আহিলোঁ। বিদেশত চাকৰি-ব্যৱসায়ত ব্যস্ত আছিলোঁ, কিন্তু মন সদায় গাঁওত, নদীৰ পাৰত আছিল। এতিয়া সকলো কাম এৰি ঘৰলৈ উভতি আহিলোঁ।”
মানুহৰ মাজত হাততালি উঠিল। বুঢ়া-চালকে আশীৰ্বাদ কৰিলে, ল’ৰা-ছোৱালীয়ে তাক চকু মেলি চালে। প্ৰণয়ৰ দৃষ্টি কেৱল এজনৰ ওপৰতে আছিল—লয়না।
লয়না চুপচাপ থিয় হৈ আছিল। চকুত জলৰ দীপ্তি, কিন্তু মুখত কোনো শব্দ নাছিল।
অনিৰ্বাণৰ অন্তৰ দ্বন্দ্ব
অনিৰ্বাণৰ বুকুত সন্দেহ আৰু ভয় উতলি উঠিল।
লয়না এতিয়াও প্ৰণয়ক মৰম কৰে নেকি?
তেওঁক পাহৰিব নোৱাৰিল নেকি?
লয়নাই অলপ আগতকৈ আঁকোৱালি লৈ থকা অনিৰ্বাণৰ হাত ধৰি কঁপা কঁপা কণ্ঠে ক’লে—
“অনি, মোৰ কথা শুনা। এইটো মোৰ অতীতৰ খণ্ড। মই তোতকৈ আঁতৰি যোৱা নাই।”
কিন্তু অনিৰ্বাণৰ মূৰত বতাহ চলি থাকিল।
“লয়না, তই কিমান নিশ্চিত? তেওঁ উভতি আহিছে, আৰু সকলোতে তোকে তেওঁৰ লগত দেখিবলৈ বিচাৰিছে।”
লয়নাৰ চকুত কঠোৰতা।
“অনি, মই মোৰ পথ বাচি ল’ম। প্ৰণয় মোৰ অতীত, কিন্তু মোৰ বৰ্তমান আৰু ভবিষ্যৎ—তোতেই।”
প্ৰণয়ৰ সঁচা উন্মোচন
পৰদিনা গাঁওত প্ৰণয়ৰ ঘৰলৈ মানুহৰ ভিৰ। তেওঁ বিদেশত সাফল্য লাভ কৰিছে বুলি সকলো গুজব। ক’ৰবাত কৈছে তেওঁ কোম্পানীৰ ডাইৰেক্টৰ, ক’ৰবাত কৈছে কোটি টকাৰ ধনীৰ।
অনিৰ্বাণেও যাওঁতে প্ৰণয়ৰ লগত সাক্ষাৎ ঘটিল। দুয়ো মুখামুখি।
প্ৰণয় মিচিকীয়াই ক’লে—
“অনিৰ্বাণ, তই মোৰ নাম বহু শুনিছ। মই জানো, তই আৰু লয়না একেলগে আছা। কিন্তু ভুল নকৰ, লয়না সদায় মোৰ আছিল।”
অনিৰ্বাণৰ স্বৰ গম্ভীৰ।
“প্ৰণয়, মানুহ সম্পত্তি নহয়। তেওঁ নিজৰ পথ বাচিব। মই তেওঁৰ সিদ্ধান্তত বিশ্বাস কৰোঁ।”
প্ৰণয়ৰ চকুত বিদ্রূপৰ দীপ্তি।
“চল, সময়েই ক’ম। লয়নাই যাক বাচিব, তেওঁয়ে সঁচা।”
লয়নাৰ মনৰ লড়াই
লয়না এই ঘটনাই ভিতৰে ভিতৰে থৰ-থৰাই উঠিছিল। অনিৰ্বাণৰ শান্ত উপস্থিতি আৰু প্ৰণয়ৰ হঠাৎ উভতি অহা—দুয়ো একে সময়তে তেওঁৰ বুকুত সংঘাত সৃষ্টি কৰিছিল।
ৰাতি নদীৰ পাৰত অনিৰ্বাণৰ লগত বহি তেওঁ ক’লে—
“অনি, মোৰ মনৰ লড়াই তোকে লুকুৱাই নাখাওঁ। প্ৰণয় মোৰ কৈশোৰৰ সপোন আছিল। বহু ৰাতি মই তেওঁৰ নামত কান্দিছিলোঁ। কিন্তু সময়ে প্ৰমাণ দিলে—সপোনহে মানুহক জীৱন দিব নোৱাৰে। প্ৰণয় মোক একো কথা নকই গাঁও এৰি গৈছিল। তই নীৰৱ হৈ থাকিলেও সদায় মোৰ বুকুত আছিলি। এতিয়া মই ফৰক বুঝো।”
অনিৰ্বাণৰ চকুত আস্থা মেলিল।
“লয়না, মই তোতকৈ বিশ্বাস কৰোঁ। তই যদি প্ৰণয়ক বাচিস, মই আঁতৰি যাব। কিন্তু যদি মোৰ হাত ধৰি থাকিস, মই কোনোদিন নাথাকোঁ যাতে তই একাকী অনুভৱ কৰিস।”
লয়নাৰ হাতত জলৰ গুৰি পৰি অনিৰ্বাণৰ আঙুলিত লাহে লাহে মিলি গ’ল।
গাঁওবাসীৰ চাপ
কিন্তু গাঁওবাসীৰ মনৰ ভাব একেবাৰে বেলেগ। সকলোৱে গুজব কৰিবলৈ ধৰিলে—
“প্ৰণয় ধনী হ’ল, লয়নাৰ লগত মিলা উচিত।”
“অনিৰ্বাণ অধ্যাপক হ’লেও গুৱাহাটীত। গাঁওখনৰ দায়িত্ব ক’ত?”
এইবোৰ কথাই লয়নাক ব্যতিব্যস্ত কৰি তুলিছিল। তেওঁৰ মাকো সমাজৰ ভয়ত কিছু সময় চাপ দিছিল।
“লয়না, প্ৰণয় এতিৰ পৰা বিহা কৰিব বিচাৰিছে বুলি কৈছে। তই কি কৰবি?”
লয়না চকুত চকু মেলি ক’লে—
“মা, মোৰ সিদ্ধান্ত মই নিজেই লম। মই কেতিয়াও প্ৰণয়ৰ লগত নাথাকোঁ। মোৰ পথ অনিৰ।”
প্ৰণয়ৰ ষড়যন্ত্র
এদিকে প্ৰণয়ৰ মনত শংকৰ দিশ। তেওঁ গোপনে অনিৰ্বাণক হুঁচনি দি কৈছিল—
“অনিৰ্বাণ, গাঁও আৰু সমাজ মোৰ হাতত। তই আঁতৰি যোৱা বাঞ্ছনীয়। নহ’লে তোকে মই এৰি নেদিম।”
অনিৰ্বাণ স্থিৰতাৰে ক’লে—
“প্ৰণয়, হুমকি দিয়া সহজ। কিন্তু সত্য আৰু বিশ্বাসেই মানুহক শক্তিশালী কৰে। মই লয়নাৰ হাত আঁতৰাব নোৱাৰোঁ।”
উত্তপ্ত মুহূৰ্ত
এদিন সন্ধিয়া গাঁওৰ মন্দিৰত বিহুৰ প্ৰস্তুতি। সকলো থিয়, ঢোলৰ ধ্বনি। লয়না নাচৰ বাবে সাজি উঠিছিল।
হঠাৎ প্ৰণয়ে সন্মুখতে আহি ঘোষণা কৰিলে—
“লয়না, মই তোকে বিয়াৰ প্ৰস্তাৱ দিছোঁ। সকলোৰে সন্মুখত ক’বি—মোক বাচিবি নেকি?”
গাঁওবাসী স্তম্ভিত হৈ ৰ’ল। সকলো দৃষ্টি লয়নাৰ ফালে।
লয়নাই বুকুৰে হাঁফ লৈ অনিৰ্বাণৰ চকুত চাই উচপাত ক’লে—
“প্ৰণয়, তই মোৰ অতীত। মোৰ বৰ্তমান আৰু ভবিষ্যৎ অনিৰ্বাণ। মই তেওঁৰ হাত আঁতৰাব নোৱাৰোঁ।”
সকলোতে হাততালি। প্ৰণয়ৰ চকুত অগ্নি দীপ্তি। তেওঁ টান মুচকি হাঁহি দিয়ে ক’লে—
“বুজিলোঁ। কিন্তু যুদ্ধ এতিয়াহে আৰম্ভ হৈছে।”
নতুন ধুমুহাৰ আগমণ
গাঁওখনৰ ওপৰত যেন কালমেঘ গোট খাই আহিল। প্ৰণয়ৰ মনত ষড়যন্ত্র গঢ় লৈ আছে। অনিৰ্বাণ আৰু লয়নাৰ প্ৰেম নতুন এক সংকটৰ সন্মুখীন হ’বলৈ সাজু।
লয়নাই অনিৰ্বাণৰ হাত শক্তকৈ ধৰি ফিসফিসাই ক’লে—
“অনি, যি আহক, আমি একেলগে মুখামুখি কৰিম।”
অনিৰ্বাণে মৃদুস্বৰে উত্তৰ দিলে—
“হঁ, এই যুদ্ধ আমি দুয়ো একেলগে জিকিম।”
পৰ্ব ৫: ষড়যন্ত্ৰৰ আঁচল
গাঁওখনৰ ওপৰত নিস্তব্ধতা নামি আহিছিল, যেন মেঘেৰে আৱৰি ধৰা আকাশত বজ্ৰপাত imminent। লয়নাৰ স্পষ্ট সিদ্ধান্তে গাঁওবাসীৰ মুখত হাততালি আনিছিল বুলিও, সকলোৰে অন্তৰত এক ধূসৰ কণ্ঠ উঠিছিল—প্ৰণয় এই প্ৰত্যাখ্যান একেবাৰে মাৰি নকৰে।
প্ৰণয়ৰ চকুত যি অগ্নি দীপ্তি ফুটিছিল, সেইটোত মাত্ৰ অপমানৰ দহ জ্বলি আছিল। অনিৰ্বাণে মনত বুজিলে—যুদ্ধ আৰম্ভ হৈছে।
গাঁওখনৰ ফিসফিছনি
এদিনৰ ভিতৰতে গাঁওখনত গুজব বেলেগ ৰূপ লৈছিল।
“প্ৰণয় বিদেশৰ পৰা কোটি টকা লৈ আহিছে।”
“তেওঁ গাঁওখনক নতুন স্কুল, নতুন ব্ৰিজ দিব।”
“লয়নাই ভুল কৰিলে, ধনী জনক ছাড়ি গুৱাহাটীৰ অধ্যাপকক বাচি।”
অনিৰ্বাণে শুনি চুপ কৰি থাকিলেও, লয়নাৰ মনৰ ভিতৰত এই কথাই কামুৰিছিল। মাকে চাপ দিছিলো।
“লয়না, মানুহে বহুত কথা কৈ আছে। প্ৰণয়ৰ ধন, সমাজৰ সহায়—এইবোৰ উপেক্ষা কৰিব পাৰিবি?”
লয়না সোজা দৃষ্টিত মাতৃৰ চকুত চাই ক’লে—
“মা, মই মোৰ জীৱনক সমাজৰ বুলি বুজি নিলোঁ বুলি নহয়। মোৰ হৃদয়ৰ বাছনি একেবাৰে মোৰ। আৰু মোৰ হাতত কেৱল অনিৰ।”
প্ৰণয়ৰ আঁতৰপৰা ষড়যন্ত্ৰ
প্ৰণয় সোজাকৈ যুদ্ধত নামিব নোৱাৰিলে। সেয়েহে গোপনে ষড়যন্ত্ৰ গঢ়িলে। এজন গাঁওবাসীক ঘুষ দি গুজব ছৰাবলৈ লাগিলে—
“অনিৰ্বাণ বিশ্ববিদ্যালয়ত ধৰি থাকিব নোৱাৰে, চাকৰিৰ সমস্যা হব।”
“তেওঁ শহৰৰ মানুহ, গাঁওক পাহৰি যাব।”
এই গুজববোৰ শুনি কিছু মানুহ প্ৰণয়ৰ ফালে আকর্ষিত হ’ল। তেওঁক ধন-সম্পত্তিৰ ভৰসাত ‘সঠিক’ পাত্র বুলি ঘোষণা দিলে।
নদীৰ পাৰৰ দৃঢ়তা
কিন্তু নদীৰ পাৰতে লয়না আৰু অনিৰ্বাণৰ প্ৰতিজ্ঞা মজবুত হ’ল। দুয়ো সন্ধিয়াত ওলাল। কলঙ নদীৰ ঢৌৰ শব্দে যেন সাহসৰ কাহিনী ক’ইছিল।
অনিৰ্বাণ লয়নাৰ হাত ধৰি ক’লে—
“লয়না, মই জনো প্ৰণয় ধনী। মই জনো সমাজৰ চাপ বেছি। কিন্তু মই একো পৰাজয় মানিব নোৱাৰোঁ। মই তোতকৈ প্ৰেম কৰোঁ, আৰু এই প্ৰেমেই মোৰ শক্তি।”
লয়নাই চকুত চকু মেলি ক’লে—
“অনি, মই তোতকৈ হাত আঁতৰাব নোৱাৰোঁ। প্ৰণয় মোৰ অতীত, সমাজৰ চাপ মোৰ ভয় নহয়। মই যদি হেৰাই যাওঁ, তেতিয়া মোৰ জীৱন বোকা হ’ব।”
হুমকি
এদিন সন্ধিয়া অনিৰ্বাণ গাঁওৰ স্কুলত কিছুমান ল’ৰাৰ লগত কথা পাতি ঘৰত উভতি আহিছিল। পথৰ মাজতে প্ৰণয় ওলাই আহিল। চকুত শীতল অগ্নি।
“অনিৰ্বাণ, তই একেবাৰে বেয়া পথ বাচিছ। লয়নাই যদি মোৰ নহয়, মই নিশ্চিত কৰিবো তই তেওঁৰ নহ’ব।”
অনিৰ্বাণৰ চকু গৰম হ’ল।
“প্ৰণয়, মানুহক সম্পত্তি বুলি নেদেখা। লয়না নিজৰ স্বাধীনতা বাচিছে। মই তেওঁৰ হাত আঁতৰাব নোৱাৰোঁ।”
প্ৰণয় হেঁপাহেৰে হাঁহি দিলে।
“মই সমাজৰ লগত আছো, ধনৰ লগত আছো। তই কি আছে? মাত্ৰ প্ৰেম? প্ৰেমে মানুহক ভৰাই নাপায়।”
অনিৰ্বাণ স্থিৰতাৰে ক’লে—
“প্ৰেমে ভৰাই নাপায় বুলি যদি বিশ্বাস কৰ, তই জীৱনৰ সঁচা কেতিয়াও নেপাইছ। প্ৰেমেই মানুহক বাচি ৰাখে।”
প্ৰণয় বিদ্রূপেৰে ঘূৰি গ’ল, কিন্তু সেই বিদ্রূপত প্রতিশোধৰ প্ৰতিজ্ঞা ধ্বনি কৰিছিল।
লুকুৱা আক্রমণ
কিছু দিনৰ পাছত অচিনাকী ঘটনাৰ আৰম্ভ। অনিৰ্বাণৰ ঘৰখনত ৰাতি ঢিল বাগৰি আহিল। কাষৰ দোকানতে কেৱল তেওঁৰ নামত বেয়া কথা। বিশ্ববিদ্যালয়ৰ চিঠিও গাঁওলৈ নাহি, কিবা হাত-পত্ৰ হেৰাই গৈছে।
অনিৰ্বাণে বুজিলে—প্ৰণয়ৰ আঁতৰপৰা আক্রমণ। কিন্তু তেওঁ নীৰৱে সহিলে। লয়নাৰ সন্মুখত কেতিয়াও দেখুৱাই নাছিল।
কিন্তু এক ৰাতি, নদীৰ পাৰত বহি থাকোতে লয়নাই সঁচা জানি পেলালে।
“অনি, মই জানো প্ৰণয়ই এইবোৰ কৰি আছে। মই কেতিয়াও ভাবো নাছিল, এজন মানুহ এইদৰে হিংসাত্মক হ’ব পাৰে।”
অনিৰ্বাণ মৃদু হাঁহি দিলে।
“লয়না, প্ৰেমৰ পথত বাধা আহিব। কিন্তু মই প্ৰতিজ্ঞা কৰোঁ—তই মোৰ হাত ধৰি থাকিলে, মই সকলো আঘাত সহিম।”
সমাজৰ সন্মুখত ঘোষণা
এদিন গাঁওত সভা আহ্বান কৰা হ’ল। প্ৰণয় নিজৰ ধন-সম্পত্তিৰ ভৰসাত ঘোষণা কৰিলে—
“মই স্কুল, ব্ৰিজ, পথ—সকলো গাঁওক দিম। কিন্তু শর্ত এটা। লয়নাই মোৰ পত্নী হ’ব লাগিব।”
সকলো মানুহ স্তম্ভিত। কিন্তু কিছুমানে হাততালি দিলে। ধনৰ চকচকে সমাজৰ চকুত এক প্ৰলোভন।
লয়নাই থিয় হৈ সোজাকৈ ক’লে—
“প্ৰণয়, মই মোৰ জীৱনক ধনৰ বিনিময় নকৰোঁ। মই ইতিমধ্যে বাছি লৈছোঁ। অনিৰ্বাণ মোৰ জীৱনৰ সংগী।”
অনিৰ্বাণৰ বুকুত গৌৰৱ উতলি উঠিল। কিন্তু গাঁওখনত ভয়াবহ অশান্তি জন্মিল। কিছুমান মানুহ প্ৰণয়ৰ সমৰ্থনত হাঁহিলে, কিছুমান অনিৰ্বাণ-লয়নাৰ সাহসত হাততালি দিলে।
প্ৰণয়ৰ প্রতিজ্ঞা
প্ৰণয়ে সভাৰ মাজতে হাত কঁপি ঘোষণা কৰিলে—
“যদি লয়না মোৰ নহয়, তেওঁ কোনোবাৰো সুখী নহ’ব। মই প্রতিজ্ঞা কৰোঁ—অনিৰ্বাণক মই উভতি আহিব নিদিম।”
এই ঘোষণা গাঁওখনত বজ্ৰপাতৰ দৰে পৰিল। লয়নাৰ মুখ ফক্কাই গ’ল। অনিৰ্বাণ স্থিৰ থাকিলেও ভিতৰত অগ্নি জ্বলি উঠিছিল।
আশা আৰু ধুমুহা
সন্ধিয়াত নদীৰ পাৰত দুয়ো হাতত হাত ধৰি বহিল। চন্দ্ৰৰ পোহৰত কলঙ নদী ঢৌতকৈ বেছি দহ জ্বলিছে যেন।
লয়নাই কঁপি কঁপি ক’লে—
“অনি, মই ভয় পাইছোঁ। প্ৰণয় যি প্ৰতিজ্ঞা কৰিলে, সেইটো সহজ নহ’ব।”
অনিৰ্বাণ দৃঢ়তাৰে উত্তৰ দিলে—
“লয়না, ভয়ৰ ওপৰত প্ৰেম বিজয়ী হ’ব। মই তোতকৈ হাত আঁতৰাব নোৱাৰোঁ। যি আহক, মই মোকাবিলা কৰিম।”
চন্দ্ৰৰ পোহৰত দুয়োৰ হাতত হাত গঢ়ি এক প্ৰতিজ্ঞা জন্মিল—
প্ৰেমক কোনো ষড়যন্ত্ৰ, কোনো ধন, কোনো সমাজ ভাঙিব নোৱাৰে।
পৰ্ব ৬: ধুমুহাৰ আঁচল
প্ৰণয়ৰ প্ৰতিজ্ঞাৰ শব্দ গাঁওখনৰ বতাহেৰে শিৰদাঁড়েৰে বৈ গ’ল। সকলো মানুহে জানি গ’ল—এই যুদ্ধ সোনকালে শেষ হ’ব নোৱাৰে। ধনৰ দীপ্তি, সমাজৰ চাপ আৰু এক প্ৰেমৰ দৃঢ়তা—এই তিনিটাই একেলগে সংঘাতৰ ৰণক্ষেত্ৰ গঢ়ি তুলিছে।
অনিৰ্বাণৰ প্ৰতিজ্ঞা
প্ৰণয়ৰ ঘোষণা শুনি গাঁওখনত অশান্তি। অনিৰ্বাণে সেই ৰাতিতেই লয়নাক লৈ কলঙৰ পাৰলৈ গৈছিল। শীতল বতাহত নদীৰ ঢৌ টপটপ কৰি পাৰ মাৰি আহিছিল।
“লয়না,” অনিৰ্বাণৰ কণ্ঠে এক দৃঢ়তা, “প্ৰণয় যি বুলি কৈছে, সেইটো মই ভয়ত লৈ নোৱাৰোঁ। মই জীৱনতোতো একেলগে মুখামুখি কৰিম। যদি প্ৰয়োজন হয়, মই সমাজৰ সন্মুখতে দাঁড়াম।”
লয়নাই চকুত চকু মেলি ক’লে—
“অনি, মই তোতকৈ হাত আঁতৰাব নোৱাৰোঁ। প্ৰণয়ৰ ধনৰ দীপ্তিত মই নাহোঁ। মোৰ জীৱনৰ দীপ্তি তই।”
চন্দ্ৰৰ মিহি পোহৰত দুয়ো হাতত হাত ধৰি প্ৰতিজ্ঞা কৰিলে—যি আহক, একেলগে সহিম।
ষড়যন্ত্ৰৰ প্ৰথম আঘাত
কিছুমান দিনৰ ভিতৰতেই প্ৰণয়ৰ ষড়যন্ত্ৰ গঢ় লৈ উঠিল।
এদিন গাঁওৰ স্কুলৰ কাষৰ গছত আগজুই লাগি গ’ল। লোকসকলে অনিৰ্বাণৰ নামত অভিযোগ তুলিলে—
“অনি গাঁওখনৰ উন্নয়নৰ বিৰোধী। তেওঁ স্কুল পুড়াই দিলে।”
গাঁওবাসীৰ একাংশে প্ৰণয়ৰ গুজবত বিশ্বাস কৰিলে। অনিৰ্বাণৰ ওচৰত হাতত আঙুলি দাঙি গালি দিছিল।
কিন্তু কিছুমানেই চিহ্নিত কৰিলে—অনি এদিন দিনভৰ স্কুলত ল’ৰাৰ লগত পাঠ দিছিল। তেওঁ এনেকুৱা কৰিব নোৱাৰে।
লয়না সমাজৰ সন্মুখতে চিঞৰি ক’লে—
“অনিৰ ওপৰত মিছা অপবাদ দিয়া হৈছে। প্ৰণয়েই এই ষড়যন্ত্ৰৰ আঁচল।”
মানুহৰ মাজত বিভাজন জন্মিল। কিছুমান অনিৰ্বাণৰ ফালে আহিল, কিছুমান প্ৰণয়ৰ। গাঁওখন বিভক্ত হ’ল।
প্ৰণয়ৰ সঁচা মুখ
এদিন গোপনে অনিৰ্বাণৰ লগত এজন যুৱক আহি মিলা।
“অনি দাদা, মই প্ৰণয়ৰ লগত কাম কৰোঁ। মই সকলো জানো। তেওঁ ধনী নহয়, বিদেশৰ কোম্পানীৰ পৰা চাকৰি হেৰাই গৈছিল। মাত্ৰ সামান্য ধন লৈ আহিছে। সমাজৰ চকুত দীপ্তি দেখুৱাবলৈ মিছা কথা কৈছে।”
অনিৰ্বাণৰ চকুত দীপ্তি মেলিল। কিন্তু প্ৰমাণ নাই। এই সঁচা প্ৰমাণ নকৰালৈকে সমাজক বুজাব নোৱাৰি।
লয়নাৰ সংকল্প
লয়নাই মাতৃৰ লগত বুজাবুজি কৰিলে।
“মা, তই প্ৰণয়ক ধৰ্মীয়, ধনী বুলি ভাবিছিলি। কিন্তু সঁচা একেবাৰে বেলেগ। অনিৰ্বাণেই মোৰ সঁচা।”
মাকৰ চকুত অশ্রু পৰিল।
“ছোৱালী, মই সমাজৰ ভয়ত চাপ দিছিলোঁ। কিন্তু তই যদি এইবাবে সুখী, মই তোত সমৰ্থন কৰিম।”
লয়নাই মাতৃৰ আশীৰ্বাদ পাই বুকুৰে সাহস লাভ কৰিলে।
মুখামুখি
বিহুৰ মেলাৰ পাছত গাঁওত আকৌ এখন সভা আহ্বান হ’ল। প্ৰণয় পুনৰ ঘোষণা দিলে—
“লয়না, শেষবাৰ কৈছোঁ। মোৰ পত্নী হোৱা বাঞ্ছনীয়। নহ’লে মই গাঁওখনৰ উন্নয়ন ৰোধ কৰিম।”
অনিৰ্বাণ তেখেতে দাঁড়াই ক’লে—
“প্ৰণয়, তই উন্নয়নক ধনৰ বিনিময়ত ধৰি ৰাখিছ। গাঁও উন্নয়ন সমাজৰ। তই মিছা কথা ক’লে। তই ধনী নহয়, চাকৰি হেৰুৱাই আহিছ।”
সকলোতে হাঁহি আৰু গুজব। প্ৰণয়ৰ মুখ ফক্কাই গ’ল।
“তই মিছা কৈছিস!”
অনিৰ্বাণে গোপনে সংগ্ৰহ কৰা প্ৰমাণৰ কাগজ দেখালে—প্ৰণয়ৰ বিদেশৰ চাকৰি হেৰোৱাৰ দলিল।
গাঁওবাসীৰ মাজত হৈ গ’ল বজ্ৰপাত।
“প্ৰণয় মিছা কৈছিল।”
“তেওঁ ধনী নহয়।”
প্ৰণয়ৰ শেষ অস্ত্ৰ
অপমানত প্ৰণয় কঁপিবলৈ ধৰিলে।
“অনিৰ্বাণ, মই তোকে জীৱন্ত এৰি নেদিম। লয়না মোৰ নহয় যদি, তেওঁ কোনোবাৰো সুখী নহ’ব।”
চকুত হিংসাত্মক দীপ্তি। ক’লা আকাশত বজ্ৰপাতৰ গৰ্জন। প্ৰণয়ৰ হাতত লুকুৱা ছুৰী।
অনিৰ্বাণ সঁচা বুজিলে—এতিয়া প্ৰেমৰ যুদ্ধ শাৰীৰিক যুদ্ধলৈ নামিছে।
ধুমুহা আৰু প্ৰেম
বজ্ৰপাতৰ মাজত, বজ্ৰধ্বনিৰ সৈতে গাঁওখনত হৈ গ’ল উত্তপ্ত ধুমুহা।
লয়না অনিৰ্বাণৰ সন্মুখত দাঁড়াই ক’লে—
“প্ৰণয়, মই তোতকৈ চিৰদিন আঁতৰি গ’লোঁ। অনিৰ্বাণ মোৰ জীৱন।”
অনিৰ্বাণে সাহসৰে ক’লে—
“প্ৰণয়, তই কিবা কৰ, মই লয়নাক আঁতৰাব নোৱাৰোঁ।”
প্ৰণয় ছুৰী লৈ ওলাই আহিছিল, কিন্তু গাঁওবাসীৰ একাংশে আগবাঢ়ি আহিল। তেওঁলোক এতিয়াও অনিৰ্বাণৰ সঁচা বিশ্বাস কৰিছিল। প্ৰণয়ক ৰোধ কৰিলে।
পতন
প্ৰণয়ৰ হাতৰ ছুৰী মাটিত পৰিল। হিংসাৰ দীপ্তিত তেওঁ ভাঙি পৰিল।
“মই হেৰালোঁ… লয়না, মই তোকে নাপালোঁ।”
লয়নাৰ চকুত অশ্রু, কিন্তু কঠোৰতা।
“প্ৰণয়, তই মোৰ অতীত। মোৰ বৰ্তমান আৰু ভবিষ্যৎ অনি।”
আশা
ধুমুহা শেষ হ’ল। আকাশত চন্দ্ৰ পুনৰ মিচিকীয়া দীপ্তি মেলিলে। গাঁওবাসীয়ে হাততালি দিলে, কিছুজন অনুতপ্ত হৈ অনিৰ্বাণৰ ফালে আহি ক্ষমা বিচাৰিলে।
অনিৰ্বাণ আৰু লয়না হাতত হাত ধৰি নদীৰ পাৰত থিয় হৈ থাকিল।
চন্দ্ৰৰ পোহৰত লয়নাই ফিসফিসাই ক’লে—
“অনি, যুদ্ধ শেষ নহয়। কিন্তু মই জানো, আমাৰ প্ৰেমেই বিজয়ী হব।”
অনিৰ্বাণ মৃদু হাঁহি দিলে।
“লয়না, প্ৰেমৰ ওপৰত কোনো ধুমুহাই বিজয়ী নহ’ব।”
পৰ্ব ৭: নতুন পথৰ আৰম্ভণি
প্ৰণয়ৰ পতনৰ পাছত গাঁওখনৰ ওপৰত অস্বস্তিকৰ নীৰৱতা নামি আহিছিল। ক’লা আকাশত বজ্ৰপাতৰ দীপ্তি আঁতৰাৰ লগে লগে যেন গাঁওবাসীৰ হৃদয়তো এক নতুন উদয় হ’ল। বহুদিন ধৰি প্ৰণয়ৰ ধন আৰু মিছা দীপ্তিত ভোল খোৱা মানুহে এতিয়া সঁচা উপলব্ধি কৰিলে।
অনিৰ্বাণ আৰু লয়না হাতত হাত ধৰি নদীৰ পাৰত থিয় আছিল। চন্দ্ৰৰ মিহি পোহৰে দুয়োলৈ আশা উজাৰি দিছিল। প্ৰেমৰ ওপৰত ষড়যন্ত্ৰ, সমাজৰ চাপ—সকলোৰে বিজয় ঘটিছিল।
গাঁওখনৰ সমৰ্থন
পৰদিনা পুৱা গাঁওবুঢ়া ধ্ৰুব দাই অনিৰ্বাণৰ ঘৰলৈ আহি হাঁহি ক’লে—
“বাবা, তই সঁচা প্রমাণ কৰিলে। গাঁওখনৰ লাজ উজাৰি আনিলে। আমাৰ প্ৰণয়ৰ দৰে মিছা দীপ্তিৰ প্ৰয়োজন নাই। আমাৰ প্ৰয়োজন তোলোকে।”
অন্যান্য গাঁওবাসীয়ো একে একে আহি সমৰ্থন দেখুৱাবলৈ ধৰিলে।
“অনি দাদা, তুমি গাঁওখনৰ ল’ৰা। তুমিই আমাৰ গৌৰৱ।”
অনিৰ্বাণৰ চকুত অশ্রু গুৰি গ’ল। লয়নাই মৃদু হাঁহি দিছিল।
নতুন প্ৰস্তাৱ
কিছুদিনৰ ভিতৰতে গাঁওখনৰ ল’ৰাই আহি ক’লে—
“অনি দাদা, তুমিই আমাৰ শিক্ষক। আমাৰ স্কুলৰ সমস্যা বেছি। যদি তুমি আগবাঢ়া, আমি সকলো গাঁও মিলে স্কুল গঢ়ি তুলিম।”
অনিৰ্বাণৰ বুকুত গৌৰৱ উতলি উঠিল।
“মই প্ৰস্তুত। শিক্ষা হৈছে গাঁওখনৰ দীপ্তি। মই তোমালোকৰ লগত থাকিম।”
লয়নাইও হাত ধৰি ক’লে—
“অনি, মইও তোমাৰ লগত থাকিম। শিক্ষাই মোৰো সপোন।”
মাতৃৰ আশীৰ্বাদ
লয়নাৰ মাক বহু দিনৰ দ্বন্দ্বৰ পাছত মূৰ নত কৰি অনিৰ্বাণৰ ফালে আহিল।
“অনিৰ, মই অতীতে ভয়ৰ বাবে ভুল কৰিছিলোঁ। প্ৰণয়ক ধনী বুলি ভাবিছিলোঁ। কিন্তু সঁচা চিনি পাইলোঁ। মই তোমালোকক আশীৰ্বাদ দিছোঁ।”
অনিৰ্বাণে মাকৰ হাত ধৰি ক’লে—
“মা, তোমাৰ আশীৰ্বাদেই আমাৰ শক্তি।”
লয়নাৰ চকুত অশ্রু, কিন্তু সেই অশ্ৰুত এক দীপ্তি আছিল—অবশেষে মাতৃৰ সমৰ্থন পাইছে।
প্ৰণয়ৰ আঁতৰি যোৱা
প্ৰণয় গাঁওখনৰ পৰা আঁতৰি গৈছিল। অপমানত ভাঙি পৰিছিল, আৰু তেওঁৰ হিংসাৰ দীপ্তি একেবাৰে নিভি গ’ল। শেষবাৰ গাঁও ছাড়ি যোৱা সময়ত মাত্ৰ এটা বাক্য কৈ গ’ল—
“লয়না, মই তোকে নাপালোঁ। কিন্তু তোৰ সুখী হোৱা মোৰ দুখতকৈ বেছি।”
কেউবাইয়ে সহানুভূতি দেখালে, কিন্তু গাঁওখনৰ বাবে তেওঁ এক অতীতৰ খণ্ড হৈ গ’ল।
নদীৰ পাৰৰ স্বপ্ন
এদিন সন্ধিয়া অনিৰ্বাণ আৰু লয়না নদীৰ পাৰত বহিছিল। পানীৰ ঢৌ মৃদুভাৱে পাৰ মাৰি আহিছিল।
লয়নাই ক’লে—
“অনি, বহু বাধা-অব্ৰোধৰ পাছত আমি একেলগে আছোঁ। এতিয়া আমি নতুন জীৱন গঢ়ি তুলিব পাৰিম।”
অনিৰ্বাণ হাঁহি দিলে।
“হঁ, আমি স্কুল গঢ়িম, ল’ৰাৰ শিক্ষাৰ দিশত কাম কৰিম। আৰু আমাৰ জীৱনক এক উদাহৰণ কৰি তুলিম।”
লয়নাই চকুত চকু মেলি ফিসফিসাই ক’লে—
“অনি, মই এতিয়া নিশ্চিত—প্ৰেমৰ ওপৰত কোনো ষড়যন্ত্ৰ বিজয়ী নহয়।”
সমাজৰ মুখ উজাৰি
গাঁওখনৰ লোকসকলে একেলগে স্কুল নিৰ্মাণ আৰম্ভ কৰিলে। বাঁহ, মাটিৰে নতুন ঘৰ গঢ়া হ’ল। ল’ৰাই আনন্দেৰে যোগান ধৰিলে। মহিলাসকলে আহাৰ প্ৰস্তুত কৰিলে।
অনিৰ্বাণে শিক্ষা দিছিল, লয়নাই ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ লগত গীত আৰু নাচৰ অভ্যাস কৰাইছিল। গাঁওখনত নতুন দীপ্তি মেলিলে।
মানুহে ক’লে—
“অনিৰ-লয়নাই গাঁওখনক নৱজীৱন দিলে।”
আশা আৰু সপোন
এখন নতুন স্কুলৰ মাটিত দিয়া প্ৰথম পাঠত অনিৰ্বাণে ক’লে—
“শিক্ষাই মানুহক ধনী কৰে, ধনৰে নহয়। প্ৰেম আৰু বিশ্বাসেই মানুহৰ সত্য শক্তি।”
ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ চকুত দীপ্তি, লয়নাৰ হাঁহি—এইবোৰেই গাঁওখনত নৱীন আশা জন্মাই তুলিলে।
লয়নাৰ অন্তৰালো চিন্তা
কিন্তু লয়নাৰ বুকুত এক চিন্তা সদায় থাকিছিল। প্ৰণয়ৰ হিংসাত্মক দীপ্তি সহজে নিভি যাব নেকি? তেওঁ পুনৰ আহিব নেকি?
অনিৰ্বাণে এক ৰাতি এই কথা শুনি লয়নাৰ হাতত হাত দিছিল।
“লয়না, ভয় নকৰা। প্ৰণয় যদি উভতি আহে, মই তোতকৈ সুৰক্ষিত ৰাখিম। আমাৰ প্ৰেমেই আমাৰ শক্তি।”
লয়নাই চকুত অশ্রু লৈ ক’লে—
“অনি, মই জীৱনত প্ৰথমবাৰ এইদৰে নিশ্চিন্ত অনুভৱ কৰিছোঁ।”
নতুন আশা, নতুন পথ
গাঁওখনত বিহু মেলাৰ দিন। ঢোল-পাতি বাজিছিল। ল’ৰাই নাচিছিল, ছোৱালীয়ে গীত গাইছিল। অনিৰ্বাণ আৰু লয়না একেলগে উপস্থিত হ’ল।
সকলো লোক উল্লাসেৰে হাততালি দিলে। গাঁওখনৰ সমাজে তেওঁলোকৰ প্ৰেম আৰু সাহসক আদৰি ল’লে।
লয়নাই নদীৰ ফালে চাই ফিসফিসাই ক’লে—
“অনি, এই বতাহত মই মোৰ জীৱনৰ সকলো দুখ পাহৰিছোঁ। মোৰ জীৱন এতিয়া তোতেই।”
অনিৰ্বাণে মৃদু হাঁহি দি উত্তৰ দিলে—
“লয়না, এই নদী আমাৰ প্ৰেমৰ সাক্ষী। আমি যি পথ গঢ়িছোঁ, সেই পথেই আমাৰ ভবিষ্যৎ।”
নতুন ধুমুহাৰ ইঙ্গিত
কিন্তু আকাশৰ নীচত এক ডাৱৰ আকৌ উঠি আছিল। দূৰত এজন অচিনাক্ত মানুহ গাঁওখনৰ মেলাত থিয় হৈ থাকিল। চকুত গুপ্ত দীপ্তি।
অনিৰ্বাণ লক্ষ্য কৰিলে—প্ৰণয় নহয়, কিন্তু তেওঁৰ সৈতে জড়িত কিবা ছাঁ যেন।
অনিৰ্বাণৰ বুকুত চিন্তা উতলি উঠিল—যুদ্ধ শেষ নোহোৱা। নতুন পথ আৰম্ভ হৈছে, কিন্তু সেই পথত আৰু বাধা আহিব।
পৰ্ব ৮: অচিনাক্ত ছাঁ
বিহুৰ মেলাৰ উল্লাসত ঢোল-পাতি বজাই গাঁওখন কঁপাই তুলিছিল। ল’ৰা-ছোৱালী একেলগে নাচিছিল, গীতৰ সুৰত আকাশত সেউজীয়া আলি মেলিছিল। কিন্তু অনিৰ্বাণৰ চকু এক স্থানত থিৰ হৈ ৰ’ল—মানুহৰ ভিৰৰ মাজত এজন অচিনাক্ত লোক থিয় আছিল। ক’লা গমছা গলাত, চকুত গম্ভীৰ দীপ্তি।
লোকজন মেলাত আনন্দত নিমগ্ন থাকিলেও, অনিৰ্বাণৰ মনত এক অস্বস্তি উঠিল। সেই লোকজনৰ দৃষ্টি কেতিয়াও তেওঁ আৰু লয়নাৰ পৰা আঁতৰোৱা নাছিল।
গুপ্ত উপস্থিতি
ৰাতি মেলা শেষ হোৱাৰ পাছত গাঁওখন নীৰৱ। অনিৰ্বাণ লয়নাৰ হাত ধৰি ঘৰলৈ গৈছিল। পথৰ মাজত সেই অচিনাক্ত লোক হঠাৎ ওলাই আহিল।
“অনিৰ্বাণ বাবু?”—কণ্ঠ শুকান।
অনিৰ্বাণ স্থিৰ হৈ থিয় হ’ল।
“আপুনি… কে?”
লোকজন হাঁহি দিলে, কিন্তু সেই হাঁহিত ভয়ৰ ছাঁ।
“মই প্ৰণয়ৰ বন্ধু। নাম দেৱেন। প্ৰণয় যেতিয়া গাঁও এৰি গ’ল, মই তেওঁৰ লগত আছিলোঁ। প্ৰণয় তোমালোকক সহজে সুখী হ’ব নিদিব বুলি প্ৰতিজ্ঞা কৰি গৈছে। মই সেই প্ৰতিজ্ঞা পূৰণ কৰিবলৈ আহিছোঁ।”
লয়নাৰ মুখ ফক্কাই পৰিল।
“প্ৰণয় আঁতৰি গ’ল, তুমিই এতিয়া ইয়াত কিয়?”
দেৱেনৰ স্বৰ কঠোৰ।
“প্ৰণয়ৰ অপমান মোৰ অপমান। গাঁওখনত ধনৰ দীপ্তি দেখুৱাই পাৰিলোঁ নে নোৱাৰিলোঁ, কিন্তু তোমালোকৰ সুখ মই একেবাৰে ভাঙিম।”
আতঙ্কৰ সূচনা
কিছুমান দিনৰ ভিতৰত অদ্ভুত ঘটনা আৰম্ভ হ’ল।
স্কুলৰ নতুন নিৰ্মাণৰ বাঁহ আৰু কাঠ ৰাতি নাই হ’ব লাগিল।
অনিৰ্বাণৰ কিতাপত চিৰি চিৰি মিছা চিঠি পেলোৱা হ’ল—“লয়না প্ৰণয়ৰ। তই আঁতৰি যা।”
লয়নাৰ ঘৰৰ কাষত ৰাতি অচিনাক্ত ভাঙনিৰ শব্দ।
গাঁওবাসী পুনৰ আতঙ্কত পৰিল। কিছুমান ক’লে—
“প্ৰণয় উভতি আহিছে।”
কিছুমান ক’লে—
“এইবোৰ অশুভ লক্ষণ।”
অনিৰ্বাণে বুজিলে—দেৱেনে ষড়যন্ত্ৰ আৰম্ভ কৰিছে।
লয়নাৰ সাহস
এক সন্ধিয়া নদীৰ পাৰত দুয়ো বহি আছিল। লয়নাৰ চকুত চিন্তাৰ ছাঁ।
“অনি, প্ৰণয়ৰ বন্ধু দেৱেন ভয়ংকৰ। মই ভয় পাইছোঁ।”
অনিৰ্বাণ লয়নাৰ হাতত হাত দি ক’লে—
“লয়না, ভয়ৰ ওপৰত প্ৰেম শক্তিশালী। মই তোৰ লগত আছোঁ। আমি একেলগে মুখামুখি কৰিম।”
লয়নাই সঁচা চকুত চাহি ক’লে—
“অনি, মই আরু আঁতৰাব নোৱাৰোঁ। যি আহক, মই তোতকৈ হাত আঁতৰাব নোৱাৰোঁ।”
গাঁওবুঢ়াৰ উপদেশ
ধ্ৰুব দাই গোপনে অনিৰ্বাণক ক’লে—
“বাবা, দেৱেন প্ৰণয়ৰ লগত বেছি দিন আছিল। তেওঁ বহুত ষড়যন্ত্ৰ জানে। কিন্তু সমাজতো তোমালোকৰ ফালে আছে। তুমি সাহস নেহেৰুৱা।”
অনিৰ্বাণে কৃতজ্ঞতাৰে দাইৰ হাত ধৰি ক’লে—
“দাই, আপোনাৰ আশীৰ্বাদেই আমাৰ শক্তি।”
ষড়যন্ত্ৰৰ চূড়ান্ত চেষ্টা
একদিন ৰাতি স্কুলৰ নতুন ঘৰটোত অগ্নি লাগিল। মানুহে দৌৰি আহি জুই নিভাবলৈ ধৰিলে। কিছুমানে অনিৰ্বাণৰ নামত অভিযোগ তুলিলে। কিন্তু প্ৰমাণ নাছিল।
হঠাৎ এজন ল’ৰাই দৌৰি আহি ক’লে—
“মই দেখিছোঁ! দেৱেনে জুই লগাইছিল।”
সকলোৰে দৃষ্টি দেৱেনৰ ফালে। লোকজনৰ ভিৰত দেৱেন পলাবলৈ চেষ্টা কৰিলে, কিন্তু গাঁওবাসীয়ে ধৰি পেলালে।
দেৱেনৰ স্বীকাৰোক্তি
গাঁওবাসীয়ে দেৱেনক ধৰি মেলাৰ মঞ্চত অনা হ’ল। দেৱেন প্ৰচণ্ড চাপত ভাঙি পৰিল।
“হঁ, মই জুই লগাইছিলোঁ। মই অপবাদ দি চিঠি লিখিছিলোঁ। মই সকলো ষড়যন্ত্ৰ গঢ়িছিলোঁ। প্ৰণয়ৰ প্ৰতিজ্ঞা পূৰণ কৰিবলৈ আহিছিলোঁ।”
সকলো মানুহ স্তম্ভিত। গাঁওবুঢ়াই গম্ভীৰ কণ্ঠে ক’লে—
“দেৱেন, তই সমাজৰ শান্তি ভাঙিলে। আমাৰ বিশ্বাস ভাঙিলে।”
দেৱেন চকুত অশ্রু লৈ ক’লে—
“প্ৰণয়ৰ অপমান মই সহিব নোৱাৰিলোঁ। কিন্তু মই ভুল কৰিলোঁ।”
সমাজৰ সিদ্ধান্ত
গাঁওবাসীয়ে একমত হ’ল—দেৱেনক সমাজৰ পৰা আঁতৰি থব লাগিব। তেওঁক গাঁওৰ বাইরে প্ৰেৰণ কৰা হ’ল।
অনিৰ্বাণ আৰু লয়নাৰ সন্মুখত সকলো মানুহ থিয় হৈ হাততালি দিলে।
“অনিৰ-লয়নাই প্ৰেমৰ শক্তি দেখুৱালে। মিছা দীপ্তি আৰু ষড়যন্ত্ৰৰ ওপৰত প্ৰেমেই বিজয়ী।”
নৱজীৱনৰ দীপ্তি
সন্ধিয়া নদীৰ পাৰত দুয়ো হাতত হাত ধৰি বহিছিল। চন্দ্ৰৰ পোহৰত পানীৰ ঢৌ টপটপ কৰি পাৰ মাৰি আহিছিল।
লয়নাই মৃদুস্বৰে ক’লে—
“অনি, প্ৰণয়ৰ ছাঁ আঁতৰি গ’ল। দেৱেনো আঁতৰি গ’ল। এতিয়া আমাৰ পথত কোনো বাধা নাই।”
অনিৰ্বাণ হাঁহি দিলে।
“হঁ, কিন্তু আমি সচেতন থাকিব লাগিব। জীৱনত ধুমুহা আহিবই। কিন্তু আমি দুয়ো একেলগে থাকিলে কোনো ধুমুহাই আমাক ভাঙিব নোৱাৰিব।”
লয়নাই চকুত চকু মেলি ফিসফিসাই ক’লে—
“অনি, এই নীৰৱতাই আমাৰ প্ৰেমৰ সঁচা।”
নতুন সপোন
গাঁওখনৰ স্কুল পুনৰ নিৰ্মাণ আৰম্ভ হ’ল। অনিৰ্বাণ পাঠ দিছিল, লয়নাই গীত শিকাইছিল। শিশু-শিক্ষাৰ হাঁহি গাঁওখনৰ বতাহত গুঞ্জৰি উঠিল।
মানুহে ক’লে—
“অনিৰ-লয়নাই গাঁওখনক নতুন দীপ্তি দিলে। এই প্ৰেমেই আমাৰ গৌৰৱ।”
ভবিষ্যতৰ আভাস
কিন্তু কলঙ নদীৰ ঢৌত একে সময়ত অদ্ভুত ছাঁ ওলাইছিল। দূৰত গাঁওখনৰ পৰা আঁতৰি যোৱা প্ৰণয় এক শীতল দৃষ্টিত নদীলৈ চাই আছিল। মুখত মিচিকীয়া হাঁহি—
“যুদ্ধ শেষ নোহোৱা। মই উভতি আহিম।”
পৰ্ব ৯: উভতি অহাৰ আভাস
কলঙৰ ঢৌ মৃদুস্বৰে গাঁওখনৰ সোনালী প্ৰভাতত পৰি পৰি বাজিছিল। গাঁওখনৰ ল’ৰাই স্কুলত দৌৰি আহিছিল, অনিৰ্বাণে চকুপূৰ্ণ হাঁহিৰে পাঠ আৰম্ভ কৰিছিল। লয়নাই ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক গীত শিকাইছিল। গাঁওখন যেন শান্তিৰ নতুন ছাঁত ডুবিছিল।
কিন্তু শান্তিৰ বুকুত সদায় লুকাই থাকে ধুমুহাৰ আভাস।
প্ৰণয়ৰ ছাঁ
এক সন্ধিয়া ধ্ৰুব দাই অনিৰ্বাণৰ ওচৰলৈ আহি ক’লে—
“বাবা, কিবা অদ্ভুত খবৰ পাইছোঁ। প্ৰণয় বিদেশৰ পৰা উভতি আহিছে বুলি গুজব। কিছুমানে গুৱাহাটীত দেখিছে বুলি কৈছে। তেওঁ গোপনে ধন সংগ্ৰহ কৰিছে। তেওঁৰ লক্ষ্য একেই—লয়না।”
অনিৰ্বাণৰ বুকুত চাপ। গাঁওখনত ক’তকৈ বেছি শান্তি আছিল, কিন্তু এই গুজবে সেই শান্তিৰ বুকুত ডাৱৰ আনি দিলে।
লয়নাৰ ভয়
লয়না এই কথা শুনি স্তম্ভিত হ’ল।
“অনি, মই ভয় পাইছোঁ। যদি প্ৰণয় পুনৰ গাঁওখনলৈ আহে, আমি কি কৰিম?”
অনিৰ্বাণে হাতত হাত ধৰি দৃঢ়তাৰে ক’লে—
“লয়না, মই ভয় নকৰোঁ। যদি তেওঁ আহে, মই তেওঁৰ সন্মুখত দৃঢ়তাৰে দাঁড়াম। প্ৰেমৰ শক্তি ধনৰ দীপ্তিতকৈ বেছি।”
লয়নাই অশ্রুসিক্ত চকুত ফিসফিসাই ক’লে—
“অনি, মই তোতকৈ আঁতৰাব নোৱাৰোঁ। যি আহক, মই তোতকৈ একেলগে থাকিম।”
গাঁওবাসীৰ দ্বন্দ্ব
গাঁওখনৰ মানুহৰ মাজতো গুজবেৰ ঢল।
“প্ৰণয় ধনী হৈ উভতি আহিছে।”
“সকলো মিলি তেওঁক স্বাগতম জনাব লাগে।”
“না, তেওঁ মিছা মানুহ। গাঁওখনৰ শান্তি ভাঙিব।”
মানুহৰ মাজত পুনৰ বিভাজন জন্মিল। কিছুমান অনিৰ্বাণ-লয়নাৰ ফালে, কিছুমান প্ৰণয়ৰ।
অনিৰ্বাণে সিদ্ধান্ত ল’লে—সমাজৰ সন্মুখতে সঁচা ক’ব লাগিব।
অচিনাক্ত চিঠি
একদিন অনিৰ্বাণৰ টেবুলত অচিনাক্ত চিঠি পোৱা গ’ল। চিঠিত লিখা আছিল—
“অনি, মই উভতি আহিছোঁ। লয়না মোৰ। মই তোমাৰ সুখ ধ্বংস কৰিম।”
চিঠিখনত কোনো নাম নাছিল, কিন্তু অনিৰ্বাণে বুজিলে—এই শব্দবোৰ প্ৰণয়ৰ।
মুখামুখি প্রস্তুতি
অনিৰ্বাণ লয়নাৰ হাত ধৰি নদীৰ পাৰত বহি ক’লে—
“লয়না, যুদ্ধ পুনৰ আৰম্ভ হৈছে। কিন্তু মই দৃঢ়। যদি প্ৰণয় আহে, মই তেওঁৰ সন্মুখত দাঁড়াম।”
লয়নাই দৃঢ়তাৰে ক’লে—
“অনি, মই কেতিয়াও আঁতৰাব নোৱাৰোঁ। প্ৰণয় মোৰ অতীত। মই বৰ্তমানতো আৰু ভবিষ্যৎতো তোতেই।”
গাঁওবাসীৰ সভা
ধ্ৰুব দাই গাঁওখনৰ সভা আহ্বান কৰিলে। সকলো মানুহ মঞ্চত থিয়।
অনিৰ্বাণ স্পষ্টভাৱে ক’লে—
“গাঁওবাসী, মই জানো প্ৰণয় উভতি আহিছে। কিন্তু মই অনুৰোধ কৰিছোঁ—তেওঁৰ মিছা দীপ্তিত নাহক। শিক্ষা, শান্তি, প্ৰেম—এইবোৰেই গাঁওখনৰ সত্য দীপ্তি।”
মানুহৰ একাংশ হাততালি দিলে। কিন্তু আন একাংশে সন্দেহৰ চকুত চাই ৰ’ল।
প্ৰণয়ৰ উভতি অহা
সন্ধিয়াত, কলঙ নদীৰ পাৰত বজ্ৰপাতৰ গৰ্জনৰ মাজেৰে এজন দীঘলীয়া ছাঁ আহি থিয় হ’ল। চকুত অগ্নি, মুখত বিদ্রূপ।
“অনি, মই উভতি আহিছোঁ। মই প্ৰতিজ্ঞা কৰিছিলোঁ—যদি লয়না মোৰ নহয়, তেওঁ কোনোবাৰো সুখী নহ’ব। সেই প্ৰতিজ্ঞা পূৰণ কৰিবলৈ আহিছোঁ।”
লয়নাৰ মুখ ফক্কাই পৰিল। অনিৰ্বাণ স্থিৰ হৈ দাঁড়াই থাকিল।
মুখামুখি
অনিৰ্বাণ সোজাকৈ প্ৰণয়ৰ চকুত চাই ক’লে—
“প্ৰণয়, প্ৰেম জোৰজুলি নহয়। লয়না নিজৰ স্বাধীনতাৰে বাছি লৈছে। তই মিছা দীপ্তি আৰু হুমকি লৈ কেতিয়াও প্ৰেম জিকিব নোৱাৰিবি।”
প্ৰণয় হেঁচা হাঁহি দিলে।
“তই সপোন দেখি আছে। মই ধনেৰে আৰু শক্তিৰে গাঁওখনৰ সকলো কেনে মোৰ বিপক্ষে হ’ব?”
লয়না তেতিয়াই দৃঢ়তাৰে সন্মুখত দাঁড়াই ক’লে—
“প্ৰণয়, মই তোতকৈ হাত আঁতৰি গৈছিলোঁ বহু দিন আগতে। অনিৰ্বাণ মোৰ জীৱন। তই কিবা কৰ, মোৰ হৃদয় কেতিয়াও নপাবি।”
সমাজৰ প্রতিক্ৰিয়া
মানুহৰ মাজত গুজব আৰু উত্তেজনা। কিছুমান প্ৰণয়ৰ দীপ্তিত বিভ্ৰান্ত, কিছুমান অনিৰ্বাণ-লয়নাৰ দৃঢ়তাত অনুপ্ৰাণিত।
ধ্ৰুব দাই গম্ভীৰ স্বৰে ক’লে—
“প্ৰণয়, তুমি গাঁওখনৰ শান্তি ভাঙিছে। তোমাৰ ধন আৰু হুমকিয়ে গাঁওখনক একেবাৰে জোকাৰি তুলিব নোৱাৰে।”
প্ৰণয়ৰ শেষ হুমকি
প্ৰণয় কঁপিবলৈ ধৰিলে।
“যদি মই লয়নাক নাপাওঁ, তেন্তে মই গাঁওখন ধ্বংস কৰিম। মই প্ৰতিজ্ঞা কৰিছোঁ।”
বজ্ৰপাতৰ গৰ্জন আকাশত বাজি উঠিল। গাঁওখনৰ বুকুত ভয় নামি আহিল।
অনিৰ্বাণৰ প্ৰতিজ্ঞা
অনিৰ্বাণ সঁচা দৃষ্টিত লয়নাৰ হাত ধৰি ক’লে—
“লয়না, যি আহক, আমি দুয়ো একেলগে থাকিম। প্ৰেমৰ ওপৰত কোনো ধুমুহাই বিজয়ী নহ’ব।”
লয়নাৰ চকুত দীপ্তি।
“অনি, মই তোতকৈ আঁতৰাব নোৱাৰোঁ। মোৰ জীৱনতো তই, মোৰ মৃত্যুও তোৰ লগত।”
শেষ ধুমুহাৰ আগমণ
কলঙ নদীৰ ঢৌ শোঁ-শোঁকৈ উঠিল। আকাশত বজ্ৰপাতৰ গৰ্জন। গাঁওখনত ভয় আৰু সাহস একেলগে বতাহৰ দৰে বহি গ’ল।
প্ৰণয়ৰ চকুত প্রতিশোধৰ অগ্নি, অনিৰ্বাণ-লয়নাৰ চকুত প্ৰেমৰ দীপ্তি।
সংঘাত imminent—যুদ্ধ শেষ হ’ব নেকি, নে প্ৰেমই পুনৰ ধুমুহাৰ মাজত বিজয়ী হ’ব?
পৰ্ব ১০: চূড়ান্ত মুখামুখি
কলঙৰ ঢৌ সেই ৰাতি অস্বাভাবিকভাৱে গৰ্জি আছিল। বজ্ৰপাতৰ দীপ্তিত গাঁওখনৰ বটগছৰ ছাঁত অনিৰ্বাণ, লয়না আৰু প্ৰণয় দাঁড়াই আছিল। গাঁওবাসীয়ে একেলগে ভিৰ কৰি দাঙি থকা দৃশ্যটো দেখা পাই আছিল—প্ৰেম আৰু প্রতিহিংসাৰ চূড়ান্ত ৰণক্ষেত্ৰ।
প্ৰতিজ্ঞাৰ সন্মুখীন
প্ৰণয়ৰ চকুত আগৰ দৰে দীপ্তি, কিন্তু সেই দীপ্তি এতিয়া একেবাৰে হিংসাৰ আগুন।
“অনি, মই বহুত সহিছোঁ। কিন্তু এতিয়া মই নিৰ্মম হ’ম। লয়না মোৰ নহয় যদি, তেওঁ কোনোবাৰো সুখী নহ’ব।”
অনিৰ্বাণ স্থিৰ দৃষ্টিত ক’লে—
“প্ৰণয়, প্ৰেম জোৰজুলি নহয়। তই যদি সঁচাকৈ লয়নাক মৰম কৰিছিলি, তেতিয়া তেওঁৰ সুখৰ কামনা কৰিবি। কিন্তু তই প্ৰতিহিংসাত অন্ধ হৈ পৰিছ।”
লয়নাইও সাহসেৰে আগবঢ়ি আহি ক’লে—
“প্ৰণয়, মই বহুদিন আগতেই তোতকৈ আঁতৰিছোঁ। মোৰ হৃদয় অনিৰ্বাণৰ। তই কিবা কৰ, মোৰ প্ৰেম কেতিয়াও নপাবি।”
প্ৰণয়ৰ আক্রমণ
প্ৰণয় হঠাৎ মাটিৰ পৰা এটা লুকুৱা ছুৰী উলিয়াই অনিৰ্বাণৰ ফালে দৌৰি আহিল। গাঁওবাসীয়ে চিঞৰি উঠিল। বজ্ৰপাতৰ দীপ্তিত ছুৰী চকচকি উঠিছিল।
অনিৰ্বাণ স্থিৰ হৈ থিয় থাকিলেও, মুহূর্ততে লয়না তেওঁৰ সন্মুখত থিয় হ’ল।
“না, প্ৰণয়!”—লয়নাৰ কণ্ঠ গাঁওখনত কঁপাই তুলিলে।
প্ৰণয়ৰ হাত থৰ থৰকৈ কঁপি উঠিল। তেওঁৰ চকুত বিদ্যুতৰ দৰে দ্বন্দ্ব—প্ৰেম, প্ৰতিহিংসা, অপমান আৰু অনুতাপ একেলগে উজাৰি আহিছিল।
গাঁওবাসীৰ প্ৰতিক্ৰিয়া
ধ্ৰুব দাই আৰু কিছুমান যুৱকে প্ৰণয়ক ৰোধ কৰিবলৈ আগবাঢ়ি আহিল। ছুৰী মাটিত পৰিল। গাঁওখনত নিস্তব্ধতা নামি আহিল।
প্ৰণয় হাঁফি হাঁফি ক’লে—
“মই হেৰালোঁ… মই সঁচাকৈ হেৰালোঁ। লয়না, মই তোকে মৰম কৰিছিলোঁ, কিন্তু মোৰ মৰম হিংসাত পৰিণত হ’ল। মই মোৰ জীৱন ধ্বংস কৰিলোঁ।”
চকুত অশ্ৰু গুৰি গ’ল। গাঁওবাসীৰ বহুজনৰ মুখ নত হ’ল—অহংকাৰ আৰু হিংসাই যিমান মানুহক ভাঙি পেলায়, সেইটো প্ৰণয়ৰ দৃষ্টান্তেই।
শেষ বিদায়
প্ৰণয় থৰ থৰকৈ হাঁহি দিলে।
“অনি, মই তোতকৈ হেৰালোঁ, কিন্তু তই মোক এক শিক্ষা দিলে। প্ৰেম জোৰজুলি নহয়। লয়না, মই তোতকৈ আঁতৰিছোঁ। সুখী হ’।”
বজ্ৰপাতৰ গৰ্জনত প্ৰণয় আঁতৰি গ’ল—গাঁওখনৰ পৰা বহু দূৰত, এক অজান দিশলৈ।
সমাজৰ সঁচা স্বীকৃতি
সকলো গাঁওবাসীয়ে অনিৰ্বাণ আৰু লয়নাৰ ফালে আগবাঢ়ি আহি হাততালি দিলে।
“অনিৰ-লয়নাই প্ৰমাণ কৰিলে—প্ৰেমৰ ওপৰত ষড়যন্ত্ৰ আৰু ধনৰ দীপ্তি কেতিয়াও বিজয়ী নহয়।”
ধ্ৰুব দাই গম্ভীৰতাৰে ক’লে—
“বাবা, তুমিয়েই গাঁওখনৰ শক্তি। লয়না, তুমিয়েই গাঁওখনৰ গৌৰৱ। তোমালোকৰ প্ৰেমেই আমাৰ আশাৰ দিশ।”
নৱজীৱনৰ আৰম্ভণি
কিছুদিনৰ ভিতৰত গাঁওখনৰ স্কুল সম্পূৰ্ণ গঢ়ি উঠিল। নতুন বাঁহৰ ঘৰ, চকচকীয়া টেবুল-চেয়াৰ, চকুপূৰ্ণ ল’ৰা-ছোৱালী। অনিৰ্বাণে পাঠ আৰম্ভ কৰিলে, লয়নাই গীতৰ সুৰেৰে স্কুলৰ দিন সজাই তুলিলে।
গাঁওখনৰ বাতাহত শিক্ষা আৰু প্ৰেমৰ সুৰ বাজি উঠিল। মানুহে ক’লে—
“অনিৰ-লয়নাই আমাৰ গাঁওখনক নতুন জীৱন দিলে।”
নদীৰ পাৰৰ নীৰৱতা
এদিন সন্ধিয়া দুয়ো কলঙৰ পাৰত বহি আছিল। চন্দ্ৰৰ পোহৰত পানীৰ ঢৌ মৃদুভাৱে পাৰ মাৰি আহিছিল।
লয়নাই ফিসফিসাই ক’লে—
“অনি, যুদ্ধবোৰৰ পাছতো আমি একেলগে আছোঁ। এই নীৰৱতাই মোৰ জীৱনৰ সঁচা।”
অনিৰ্বাণে মৃদু হাঁহি দিলে।
“লয়না, মোৰ জীৱনতো এই নীৰৱতা। প্ৰেমেই আমাৰ শক্তি। প্ৰেমেই আমাৰ দীপ্তি।”
উপসংহাৰ
প্ৰণয়ৰ ছাঁ আঁতৰি গ’ল, দেৱেনৰ ষড়যন্ত্ৰ ধ্বংস হ’ল। গাঁওখন শান্তিৰ নতুন ছাঁত ডুবিল। শিক্ষা, প্ৰেম আৰু বিশ্বাসে গাঁওখনক নৱজীৱন দিলে।
লয়না আৰু অনিৰ্বাণ একেলগে জীৱনৰ পথত আগবাঢ়ি গ’ল। কলঙ নদীৰ ঢৌ সদায় তেওঁলোকৰ প্ৰেমৰ সাক্ষী হৈ থাকিল।
অন্ত
