চিপৰ চৌপাশে

জাহ্নবী বৰা

জানুৱাৰী মাহৰ এটি ধুমুহা-সন্ধিয়া আছিল, জোড়হাটৰ বৰুৱা পথৰ চাৰিওফালে পাতনি থকা বনৰ লগত লাগি থকা চিপৰ পথাৰখনৰ মাজেৰে এখন পুৰণি মাৰুতি ভেন আহি থমকি ৰ’ল। গাড়ীৰ পৰা ওলাই অহা সৰু-দেহীয়া, উজ্বল চশমা-পিন্ধা, কালচে চামৰাৰ জেকেটত লুকাই থকা মানুহজন হ’ল অঞ্জন কলিতা — তেজপুৰৰ ‘প্ৰবাহ’ খবৰ কাকতৰ অনুসন্ধানী সাংবাদিক। তেখেতৰ হাতত এটা ৰঙা ফাইল — য’ত “চিপৰ চৌপাশে — ৩টা খুন, একো প্ৰমাণ নহয়” বুলি মোটা অক্ষৰত লিখা। কিছুমান অনুসন্ধানীৰ বাবে কেছ এটা মাথোঁ কাগজৰ বস্তু, কিন্তু অঞ্জনৰ বাবে এইটো ব্যক্তিগত। তেওঁ বেয়া অনুভৱ কৰিছিল — যেন এই চিপৰ পথাৰ, এই মৰান গছবোৰ আৰু সৰু লহৰীয়া বতাহৰ মাজত এক তীব্ৰ ৰহস্যে লুকাই আছে। দূৰত দেখা যায়, আধা-ভগ্ন এখন কাঠৰ ঘৰ — ছাঁদত ধুলি জমা, মাচুলীৰ পাটত ছিঙা-কঁপৰা চিপ, আৰু কাষৰেই এখন আধা শুকান কলগছ। ঘৰৰ নাম — চিপৰ চৌপাশে — কোনো ফলকত লেখা নাই, কেবল ওচৰৰ গাঁওবুঢ়াবোৰে এতিয়াও সেই নামেৰে কয়। এইটো আছিল ১৯৫২ চনত প্ৰথম খুন হোৱা ঘৰ, য’ৰ পৰা সময়ৰ লগে লগে মানুহ অদৃশ্য হ’ল, চকুত পৰি চিপবোৰ মাথোঁ ৰ’ল।

ঘৰখনৰ ওচৰত আহি অঞ্জনে নিজৰ কেমেৰা, টেপৰ ৰেকৰ্ডাৰ, আৰু এটি বেটাৰী-চালিত ইনফ্ৰাৰেড নাইট-ভিশন সজাই লৈ থাকিল। তেওঁ জানে — পৰিত্যক্ত ঘৰবোৰত বিয়লি সময়ত খৰাং ধ্বনি, গছৰ পাতৰ ঘঁহনি, অথবা কোনে জানে — কিছুমান আন শক্তি থাকে। কিন্তু তেওঁ বিশ্বাস কৰে তথ্যত, কাগজত, প্ৰমাণত। তাৰ পাছতো, জানো কিয়, ঘৰখনৰ ওচৰত ৰ’লেই তেওঁৰ বুকুত এটি গধুৰতা পৰিছিল। ঘৰখনৰ ভিতৰলৈ সোমাই তেওঁ লক্ষ্য কৰে — মাচুলীৰ পৰা পানীৰ টোপা পৰি আছে, চিপবোৰৰ মাজত কেতিয়াবা অলপ ফুটি যোৱা ক’লা-ধোঁৱা ৰং দেখা যায়। কোনোফালে এবিধ পুৰণি কাপোৰ, যেনবা উৰা পৰা এটি মহিলা শালু। অলপ পিছত, অঞ্জনে খোজ লয় এটি কোঠালিৰ দিশে — যিটো সম্পূৰ্ণ অন্ধকাৰ। তেওঁৰ টোৰ্চৰ পোহৰ শূন্যতালৈ গ’ল — কেবল মাটিৰ কাষৰ চিপৰ মাজত এটি চকুত পৰিল — যেন এটি সৰু কাগজৰ টুকুৰা, য’ত হাতৰ লিখা আছে: “চিপত নচাওঁ, চৌপাশে নোপোৱা হয়।” লিখাটোৰ কালি শুকাই গৈছে, কিন্তু শব্দবোৰে যেন ভৰিৰ তলৰ মাটি হেৰুৱাই দিলে। হঠাৎ তাৰ পাছতেই টোপা-টোপা শব্দ বন্ধ হ’ল, আৰু ভিতৰৰ পৰা শুনা গ’ল এটি কঁপা-কণ্ঠৰ ফুঁপুনিওনি — যেন এটি মহিলা কোনোবাটিৰ পৰা আগমন কৰি আছে, যাক অঞ্জনে কেমেৰাত ধৰা নেপালে।

পাছদিনা পুৱা অঞ্জনে স্থানীয় পুৰণি কিতাপ বিক্ৰেতা ৰঘুবিৰুৱা দত্তৰ ওচৰলৈ যায় — যিয়ে “জোড়হাটৰ ভূ-ঐতিহাসিক আৰু লোক-জৰীয়া কথা”ৰ সংৰক্ষক। তেওঁ কয়, “চিপৰ চৌপাশে এক সময়ত কস্তুৰী বৰুৱাৰ ঘৰৰ নাম আছিল। খুব ধনী বংশ, জমিদাৰী আছিল, কিন্তু ১৯৫২ চনত হঠাৎ খুন হয় তেওঁৰ পতি — বুকুৰ মাজত এটি লাল চিপ ঠেকি থকা অৱস্থাত। কোনো হিংসা, কোনো চেঁচামেচি — কেৱল তেজ আৰু শান্ততা।” ৰঘুবিৰুৱা অঞ্জনক এটি পুৰণি ডায়েৰী দিয়ে — কস্তুৰীৰ কন্যা সুনীতাৰ। ডায়েৰীত আছে কিছুমান অস্পষ্ট ছবি, কিছু লেখনি — “চিপবোৰে মানুহ গিলে, ঘৰৰ ছাঁয়াৰে ঢাকি লয় চৌপাশ। কেতিয়াবা মই কেবাজনক ভিতৰৰ পৰা চাই থাকো, কিন্তু তেওঁলোকে মোক নেদেখে।” অঞ্জনে গভীৰভাৱে বুজে — এইটো মাথোঁ হত্যা নহয়, যেন এক প্ৰাচীন অভিশাপ। তাৰ পাছত, তেওঁ সিদ্ধান্ত লয় — ৰাতিপুৱা বৰকৈ গভীৰ অনুসন্ধান কৰিব, মাচুলীৰ চিপৰ মাজত লুকাই থকা সত্য উন্মোচন কৰিবলৈ। কিন্তু অঞ্জনে নিজেও জানে নাছিল — তেওঁ যে অতি সাধাৰণ এক সাংবাদিক নহয়; তেওঁৰ অতীত, তেওঁৰ বাবাৰ ইতিহাস — সকলো সম্পৰ্কে আছে চিপৰ মাজৰ সেই পুৰণি ছাঁয়াৰ লগত, যি ৰাতি আহে, আৰু চৌপাশে গিলি লয় শব্দ, আৱেগ, আৰু জীৱন।

–

চহৰৰ পৰা বহু আঁতৰত অৱস্থিত, গহন গছৰ ওচৰত ওলোমাই থকা মাচুলীঘৰখন সদায়ে অলপ কেঁচা গন্ধ মাৰিছিল—যেন কেতিয়াও শুকান হোৱা নাই তাৰ দেহত লগা সোঁতা। সময় আছিল ১৯৫২ চনৰ ফাগুন মাহ। সেই সময়ত জোড়হাটৰ এই ঘৰখন আছিল কস্তুৰী বৰুৱা নামৰ জমিদাৰ-স্ত্ৰীজনীৰ। পতি লক্ষ্মীনাথ বৰুৱা আছিল ছাহ কোম্পানীৰ তেজত চলা এজনা আধিপত্যশীল ব্যক্তিত্ব, যাৰ মুঠা গৰম, কণ্ঠৰ ৰুক্ষতা আৰু ৰাজনৈতিক সংযোগৰ বাবে সমগ্ৰ অঞ্চলৰ লোকে আতংকত থাকিছিল। ঘৰৰ পৰা উজাপুৰুষৰ প্ৰতাপই ঘূৰি ফুৰিছিল। কিন্তু সেই নিশা—ফাগুনৰ এটি পঁজাপৰুৱা নিশা—ঘৰখনৰ ভিতৰত সংঘটিত হৈছিল এক অশুভ কাহিনী, যি ইতিহাসৰ পৰা মচি পেলোৱাৰ চেষ্টা কৰিও মচা নোৱাৰি।

সন্ধিয়া সাত মানৰ সময়ত ঘৰখনত হৈ আছিল এটি নিমন্ত্ৰণ। চক্ৰধ্বজ গোস্বামী, বৰবাৰীঘৰৰ মুনি, আৰু গাঁও পঞ্চায়তৰ এগৰাকী সদ্য নিযুক্ত সদস্য কস্তুৰীৰ ভাতৃ-ভগ্নিপতিৰ সৈতে অতিথি আছিল। ভোজ চলি আছিল, ঘৰৰ ভিতৰ পৰাই আগৰ দিনৰ ধুনীয়া ব্ৰাহ্মণীয়ালিৰ মিঠা হাঁহি শুনা গৈছিল। কিন্তু ৰাতি ঠিক তিনি বজাৰ সময়ত, নিজৰ শোৱাৰ কোঠাৰ পৰা লক্ষ্মীনাথ বৰুৱাৰ চিঞৰ শুনা গৈছিল—সেই চিঞৰ, যিটো কোনোদিনো গাঁওখনৰ মানুহে পাহৰি নাপায়। চিঞৰ মাৰিবলৈ যোৱা কস্তুৰীয়াই দেখিছিল—তেওঁৰ পতি মাচুলীৰ মাজত পৰি আছে, তেওঁৰ বুকুৰ মাজত গুজি দিয়া হৈছে এটি লাল, কঁপৰা চিপ, আৰু চকুত এটা স্থবিৰ বিস্ময়। আশ্চৰ্যজনকভাৱে, কোনো ৰক্তৰ দাগ দেখা নগ’ল, মাটিত কেৱল চিপটোৰ ছাঁ, আৰু লক্ষ্মীনাথৰ দুয়োটা হাত, যেন কোনোবা শক্তিয়ে আঁঠুৰে ধৰি গুচাই লৈছে। আৰক্ষীয়ে আহি তদন্ত কৰিলে—কিন্তু কোনো প্ৰৱেশৰ চিহ্ন নাছিল, বাহিৰৰ দুৱাৰ বন্ধ আছিল। বৰং ঘৰৰ ভিতৰত থকা সকলো মানুহেই এটাই ক’লে—“চিপটো আছিল ঠাণ্ডা, একেবাৰেই ঠাণ্ডা, যেন ইমান বছৰৰ মাৰ পৰা কিবা অপেক্ষা কৰি আছিল।”

পৰা মাহজুৰি সেই ঘৰখন হৈ পৰিল খালী। কস্তুৰী মানসিকভাৱে অসুস্থ হৈ পৰিল, আৰু সুনীতা, তেতিয়াৰ ছয় বছৰীয়া ছোৱালীজনী, প্ৰতিদিনে লিখা আৰম্ভ কৰিলে এজন অদৃশ্য বন্ধু ‘পাটলু’-ৰ বিষয়ে। ডায়েৰীত সুনীতাই লিখিছিল—“পাটলু কয়, চিপৰ মাজত ঈশ্বৰ থাকে, কিন্তু ঈশ্বৰ কেতিয়াবা ভয় লগা হয়।” চিপৰ ছাঁ-ছাঁ গলগলি কৰি ঘূৰি ফুৰিছিল, আৰু নিশা উঠি গৈ সুনীতাই বহুদিনধৰি মাতৰ দৰে শুনিছিল—এজনী মহিলাৰ কণ্ঠ, যি আকৌ আকৌ ক’ছিল: “মই চাওঁ, কিন্তু তুমি নেদেখা।” ঘৰখনৰ ঘৰত, যিখনত লক্ষ্মীনাথৰ লাশ পোৱা গৈছিল, মাচুলীৰ পৰা অলপ দেৱধূনিত চিতল মাটি ওলাই আহিছিল—যাক স্থানীয় বুৰঞ্জী লেখকে “ভগৱানৰ সংকেত” বুলি আখ্যা দিছিল। ঘটনা কেইদিনমানৰ বাবে সংবাদ কাকতৰ শিৰোনাম হ’ল—”জমিদাৰ বৰুৱাৰ রহস্যজনক মৃত্যু”, কিন্তু তাৰপাছত এক প্ৰকাৰৰ নীৰৱতা, যেন কথাটোক ঢাকি লোৱা হ’ল কোনো জাদুকৰী শালুতে। চিপৰ মাজত মৰা মানুহ, চৌপাশে ভয়, আৰু এখন গোপন ইতিহাস—এই সকলোৰে সূচনা হ’ল সেই নিশা, যিখনত সকলো অলৌকিকতাই জাগি উঠিছিল, আৰু ঘৰৰ ভিতৰত এটা ছাঁয়ে স্থায়ী বাসস্থান গঢ়ি ল’লে।

চিপবোৰে সেইপৰা তেওঁলোকৰ জীৱনক চিহ্নিত কৰি ৰাখিলে—কেতিয়াবা পাতৰ মাজত লুকাই থকা গম্ভীৰ স্বৰ, কেতিয়াবা ভয়ানক তেজৰ সোৱাদ। গাঁওবুঢ়া, যিয়ে বহু বছৰ আগতে এই ঘটনা প্ৰত্যক্ষ কৰিছিল, ক’ব লাগিছিল—”তেতিয়া পুৱতি পুৱতি মই গ’লোঁ ঘৰটোলৈ, দেখিলোঁ—ঘৰৰ পৰা পোনপটীয়া শীত আহি আছিল। চিপটোৰ তলত আছিল শালু, যিটো আগদিনা পত্নীয়ে লগাইছিল। আৰু জানো কি আশ্চৰ্য, ঘৰৰ চাৰিওফালে নিকুটি হৈ আছিল গাঁৱৰ কুকুৰবোৰ, যেন কিবা অদৃশ্য কিছুমান বস্তুক চাই আছে।” সেই মুহূৰ্তত যেন সকলো চকু লাহে লাহে চকু বুজিলে, কথাবোৰ ৰৈ গ’ল, আৰু “চিপৰ চৌপাশে” নামটো মাথোঁ মুখে মুখে ঘূৰিবলৈ ধৰিলে। তেতিয়াৰ পৰা ঘৰৰ নাম হ’ল—চিপৰ চৌপাশে, আৰু অজ্ঞাত এক ভয় ঘৰৰ ছাঁতকৈ বেছি ডাঙৰ হৈ পৰিল। পাণ্ডুলিপিৰ পাতত সেইখিনি শব্দ ৰৈ গ’ল: “এইখিনিতে আৰম্ভ হ’ল অভিশাপ, যিয়ে সময়কো ভয় দেখুৱাই লৈ ফুৰে।”

–

চিপৰ ঘৰত এটা নিশা কটাবলৈ সাহসী হোৱা মানুহ জোখাই পৰে, আৰু অঞ্জন কলিতাই সেই তালিকাত নিজৰ নাম সন্মানৰ সৈতে লিখাইছে। ২০২৫ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ অন্তিম দিন, পুৱাৰ গৰাকী ৰাতি। অঞ্জনে সকলো সাজ-সরঞ্জাম—নাইট-ভিশন কেমেৰা, অডিঅ’ ৰেকৰ্ডাৰ, স্পিৰিচুয়েল স্পেকট্ৰাম মাইকৰোফোন, আৰু ডায়েৰীৰ অনুচ্ছেদবোৰ অনুৰূপকৈ ৰখা পৃষ্ঠাসমূহ—এটা ডুঙুৰ বেগত ভৰাই লৈ, মাচুলীঘৰৰ ভিতৰত এখন কোঠালিত ঠাই ল’লে। বাহিৰে চিপবোৰৰ মাজত কুকুৰে কেতিয়াবা হেচা মাৰে, কেতিয়াবা নিশব্দতাও তেওঁৰ কাণত লাহে লাহে গৰ্জনৰ দৰে লাগিছিল। অঞ্জন জানে—সামান্য ভয়ত এই অনুসন্ধান থমকি যোৱা নোৱাৰে। তেওঁ কেমেৰা দুটা কোণত লগাই দিলে, ইজনে-সিজনে ঘূৰি ফুৰা বেয়া বতাহ ধৰা বেয়া ছায়াক চিহ্নিত কৰিবলৈ। মাচুলীৰ ছাঁয়াটো আজি যেন অলপ বেছি গাঢ়, যেন এক অদৃশ্য হাত চিপবোৰৰ মাজেৰে আঁচৰি ফুৰিছে।

আটাইতকৈ গুৰুত্বপূর্ণ মুহূৰ্তটো আহে নিশা ১২ বজাৰ কিছু মান পাছত। কেমেৰাৰ স্ক্ৰিনত অলপ ধোঁৱাৰ দৰে এটা ছাঁ দেখা যায়—উদ্দামভাৱে ঘূৰি আছে, যেন মাচুলীৰ ঠিক ওপৰত এটি গলগলিয়াই থকা ছায়া। অঞ্জনে মুহূৰ্ততে স্ক্ৰিন ফ্ৰীজ কৰে, ফুটেজ ৰেকৰ্ড কৰে আৰু পিছফালে বাজে এটি কঁপা গৰ্জন—তেওঁ ওভতী চোৱা নাছিল, কিন্তু পিঠিত অনুভৱ কৰিছিল কোনোবা দাঁত গজোৱা তীব্ৰ শ্বাস। ঘৰৰ মাজত টিপটিপ ধ্বনি, যেন চিপৰ মাজত পানী পৰিছে—কিন্তু ওপৰত কোনো ফেঁচা নাছিল। সেই শব্দবোৰ অঞ্জনক লৈ যায় ঘৰৰ ভিতৰৰ এখন সৰু আলমাৰিৰ ওচৰলৈ—জ’ত পুৰণি কপোৰে আবৰি ৰখা এখন ব্ৰাসৰ খোপ থাকে। তাৰ মাজতে তেওঁৰ আঙুলি লেগে যায় এক প্ৰাচীন কাঠৰ বাকচত। বাকচখন মেলাৰ লগে লগে, তেওঁৰ গা কাঁপিবলৈ ধৰিলে। ভিতৰত আছিল এটা চেঁচা কাগজ, এখন ফটো—অতি ধূসৰ, বৰণমুক্ত; আৰু এটি কেঁচা হালধীয়া পাতল সাঁচৰ দৰে বস্তু—যিটো পাছত অঞ্জনে বুজে, এটা লোভনীয় চামৰাৰ ছাল, ঠিক যিটো কস্তুৰী বৰুৱাৰ ডায়েৰীত উল্লেখ আছিল “চিপৰ জুপি” হিচাপে।

ফটোখনত দেখা যায় এটা বেয়া-ছাঁয়াত থকা মহিলা—পিঠি ঘূৰাই ৰখা, দাঁতি দীঘল, চুলি ছেটা-ছেটা, আৰু পেছত এক মৃতদেহ—লাল চিপত ঢাকি দিয়া। কেমেৰাৰ ইনে-সিনে ফ্ৰেমবোৰ চাবলৈ গৈ অঞ্জনে লক্ষ্য কৰে—ফুটেজত তেওঁ নিজে এটা কোণত আছে, কিন্তু সেই সময়ত তেওঁ সেই ঠাইত নাছিল। কেমেৰাত দেখা অঞ্জনে চকু মেলি থাকে—ভয়ানক নিৰ্বিকাৰ মুখ, যেন অনুভৱৰ বাহিৰে। সেই মুহূৰ্ততে, ইনফ্ৰাৰেড ৰেকৰ্ডাৰত এটি শব্দ বাজে—”তুমি আহিছে, বহু দিনত, মোৰ দেহত দেহ পাতিবলৈ।” অঞ্জনে আঁতৰি গ’লে, কিন্তু শব্দটো পিনে পিনে আহে। অঞ্জন তাৰ পাছদিনা ডায়েৰীৰ লিখাবোৰ পুনৰ পঢ়ে—সুনীতা লিখিছিল, “চিপবোৰ দেহ খায়, কিন্তু মন ৰাখি থয়, যি সময়ত সিহঁত জগৰ কৰে, সেই সময়ত তেওঁলোকে নিজৰেই মুখত নিজৰেই নাম কয়।” তেওঁৰ চকু খুলি যায়, আৰু তেওঁ জানে—এই অনুসন্ধান মাথোঁ ইতিহাসৰ অংশ নহয়, এইটো হ’ল এখন বহু সময় ধৰি চলি অহা আত্মিক সংযোগ, য’ত অঞ্জন নিজেই এজন দিশহাৰা প্ৰজন্মৰ সঁপি দিয়া মানুহ, যাক কোনোবা আগতীয়া ছাঁয়ে পোনে পোনে চাই আছিল। আৰু ঘৰৰ সেই শব্দ—পানীৰ টোপাৰ দৰে টিপটিপ শব্দ—আহে মাথোঁ মাচুলীৰ চিপৰ মাজৰ পৰা, যিটো এতিয়া জানো কিয়, অঞ্জনক মাতি থাকে যেন।

–

পুৱতি পুৱতি, চিপৰ দাগবোৰে যেন বৰ্তমানৰ মাটিত অতীতৰ পদচিহ্ন আঁকি গৈছিল। অঞ্জন কলিতাই নিশাটোৰ ভয় আৰু অভিজ্ঞতা লিপিবদ্ধ কৰাৰ লগে লগে অনুভৱ কৰিলে — এইটো মাথোঁ এক অলৌকিকতা নহয়, বরঞ্চ এটা জটিল, বহুস্তৰীয় সত্যৰ প্ৰতিচ্ছবি। তেওঁ টেবুলত থোৱা সুনীতা বৰুৱাৰ পুৰণি ডায়েৰীখনৰ পাত উলটাইছিল; কাগজবোৰ শুকান, কিন্তু শব্দবোৰে যেন তাজা ভয় বিয়পি দিছিল। সুনীতাৰ লিখনিৰ হাতত আছিল এটি এক বিশেষ ধৰণৰ কঁপনি — যেন প্ৰতিটো শব্দ হ’ল গভীৰ আঁধাৰৰ ভিতৰৰ পৰা ওলাই অহা ফুংকাৰ। “মাক ক’লে, ঘৰটো আজিও তেওঁৰ নয়। পাটলু ক’লে — মই হ’ম নিজৰ শেষ খোজখন।” অঞ্জন ডায়েৰীৰ বাক্যসমূহ একে একে কপি কৰি, তাৰ তাৰিখ আৰু সময়বোৰ মিলাই চাবলৈ চেষ্টা কৰিলে; লক্ষ্য কৰিলে — এই ঘটনাবোৰ ১৯৫২, ১৯৭৮ আৰু ১৯৯৩ৰ মাজত অস্বাভাৱিক মিল আছে। প্ৰত্যেক খুন হয় নতুনপুৰ্ণিমাৰ দুদিন পিছত, আৰু প্ৰতিটো ঘটনাতেই চিপত একেধৰণৰ দাগ দেখা যায় — সেউজীয়া-জবা ফুলৰ ৰঙৰ লগত মিল থকা।

ডায়েৰীৰ ভিতৰৰ এটি পৃষ্ঠা অঞ্জনৰ চকু কাঢ়ি নিলে — “১৯৭৮: মই আকৌ ঘূৰি আহিলোঁ। ঘৰটো বৰ বেছি চুপচাপ। মাকৰ ওঁঠত শব্দ নাই, কিন্তু সাঁকোৰ তলত মই কিবা কথা শুনোঁ — কিবা বুজা নাযায়। পাটলু ক’লে, মই জীয়াই আছোঁ, কিন্তু মই জানো মই কেৱল তেওঁলোকৰ বাবে আছোঁ। ঘৰটোৱে মোক পাহৰি নোৱাৰিব। চিপবোৰৰ মাজত মোৰ নাম লিখা আছে। মই আকৌ হাঁহিলোঁ, আৰু তেতিয়াৰপৰা মই মই নহয়।” এই পংক্তিসমূহ পঢ়ি অঞ্জনৰ গা জুৰমুৰাই উঠিল। তেওঁৰ মগজুত এটা কথা ঘূৰি ফুৰিবলৈ ধৰিলে — যদি সুনীতা “ঘূৰি আহে”, যদি তেওঁ “মই মই নহয়” বুলি কয় — সেয়া মানে কি? সময়, সত্তা, স্মৃতি — এইবোৰ কি চিপৰ মাজত আটকা পৰে? যদি চিপত থকা অভিশাপ মানুহক কেৱল মাৰেই নেদিয়ে, তেওঁলোকক নিজৰ ভিতৰতে বন্দী কৰি ৰাখে? ডায়েৰীৰ কিছু লেখা অলপ মচকাই যোৱা আছিল, কিন্তু আলোচনাৰ ধৰণে পৰিস্ফুট হৈছিল যে কিছুমান ঘটনা, বিশেষকৈ পাটলু নামৰ অদৃশ্য বন্ধুটোৰ কথা, সকলোৰে কেন্দ্ৰবিন্দু।

অঞ্জনে ডায়েৰীৰ লগত লগত স্থানীয় এটি পুৰণি কিতাপৰ দোকানত যায় — ৰঘুবিৰুৱা দত্তৰ ওচৰলৈ, যিজনে বৰ্তমানেও কিছুমান লোককথা আৰু গাঁওৰ অলৌকিক ইতিহাস সংগ্ৰহ কৰি ৰাখে। অঞ্জনে তেওঁক সুধে — “পাটলু বুলি ক’ৰবাত কিবা নাম পোৱা গৈছে নেকি?” দত্তই এবাৰ চকু বুটলালে, পাছত এডাল কিতাপ ওলিয়ালে — “জোড়হাট আৰু মাজুলীৰ মাজৰ লোকবিশ্বাস”। কিতাপখনত এটি অধ্যায় আছিল — “ছিপ ধৰা পিশাচ আৰু তেখেতৰ চাৰিটা নাম”। তাৰ ভিতৰত উল্লেখ আছিল — এক অলৌকিক শক্তিৰ বিষয়ে, যি সাধাৰণ মানুহৰ মনত পঢ়ি যাব পাৰে, আৰু নিজৰ শিপা, কণ্ঠ, আৰু সত্তা ল’ব পাৰে। তেওঁলোকে নিজে কেতিয়াও ধৰা নপৰে, কিন্তু যাক একবাৰ শিপা পাতি লয় — সেয়া সৰু সৰু শব্দেৰে, কেতিয়াবা ছাঁয়েৰে, কেতিয়াবা মাচুলীৰ চিপৰ দাগেৰে নিজৰ অস্তিত্ব ঘোষণা কৰে। কিতাপত পাটলু নামটো উল্লেখ আছিল — “চিপৰ চাৰিওফালে চকু থোৱা আত্মা, যিয়ে নিজৰ শিকাৰৰ স্মৃতি লয়, কিন্তু দেহ নোচাৰে।”

এই সকলোবোৰ জোৰা লগাই অঞ্জনে এটা কথালৈ গৈ বোজালে — সুনীতাই যি ডায়েৰীত লিখিছিল, সেইটো কোনো শিশুৰ কল্পনা নহয়। তেতিয়া তেওঁ নিজৰ ভিতৰত এটা শব্দৰ গুঞ্জন শুনিলে — “অঞ্জন, তুমি মোৰ ইতিহাস হ’লা।” তেওঁ কেমেৰাৰ ফুটেজ পোনপটীয়াকৈ ৰিভিউ কৰিবলৈ ঘৰলৈ উভতিল। কিন্তু যাবলৈ ওলাই অহা সময়তে, তেওঁ ঘৰৰ ছাঁতত এটা ক’লা দাগ দেখিলে — চিপৰ আঁৰত যেন ওলমি থকা এটি মুখ, যিটো অজানিতে হাঁহি আছিল। অঞ্জনে চকু বুজিলে, কিন্তু সেই হাঁহি চকুত পিন্ধি ল’লে — যেন চিপৰ মাজত এটি সোঁত, যি সময় নচিনে, কেৱল শিকাৰ চিনে। অঞ্জনে এতিয়া বুজি পাইছিল — চিপবোৰ কেৱল বস্তু নহয়, সেইবোৰ হৈছে স্মৃতিৰ শিলালিপি, য’ত সময় আৰু আত্মা সাৰথি হৈ অন্তৰালৰ চৌপাশে চকু মেলি থকে।

–

আকাশত মেঘজাক—এগছা চকুত পৰাৰ দৰে শীতল ধোঁৱা যেন ওলাইছিল জোড়হাটৰ গগনতলৰ পৰা। সিহঁতৰ ভাড়া কৰা সোঁতালৰ ঘৰখনত বৰষুণত চিমনিৰ মুখেৰে পানী সিঁচৰি পৰিছিল। শ্ৰেয়া জিৰণিৰে বৈ আছিল টেবুলত, সমুখত খোলা এখন ডাইৰী—উত্তৰ হেমেন বৰগোহাঞিৰ ডাইৰী। সেউজীয়া পাতত কালি শুকাই গ’লেও শ্ৰেয়ার চকুত শব্দবোৰ জ্যান্ত আছিল—“তেওঁ ঘৰৰ ভিতৰ ফটোকেই খুলি সোমায়… কোনোবাই পিছফালৰ পৰা চিঞৰি ক’লে—‘সোৱনি হ’ব, হেমেন!’” শ্ৰেয়াৰ হাতৰ কাঁইটাল চিঞৰ ধৰিলে। এই বাক্যটোৱেই হেমেনৰ শেষ লিখা। তাৰ পিছত এখনো পৃষ্ঠা নাই। চিঞৰ ক’লে, কিন্তু ক’ৰ পৰা? কোন? হেমেন বৰগোহাঞিৰ ১৯৬৩ চনত হোৱা মৃত্যুটো এতিয়ালৈকে আত্মহত্যা বুলি ৰেকৰ্ড আছে, কিন্তু যদি ক’তো এজন খুনী আছিল?

এই চিন্তাত বগাই থকা সময়তে দ্বাৰখন টপটপাই বজিল। বেলেগ সময় হ’লে শ্ৰেয়া হয়তো ভয় খাই উঠিলহেঁতেন, কিন্তু এতিয়া তেওঁৰ অন্তৰত এটা বিচিত্ৰ আগ্ৰহে খেলা ধৰা কৰিছে। তেওঁ দৰ্জাখন মেলিলে—সন্মুখত ওলাই আহিল এজন বয়স্ক মানুহ, বগা চুলি, বগা চুলি, আৰু এটা পিন্ধা ছাতি। তেওঁৰ চকুত ক্ৰোধ আৰু আতংকৰ ধুমুহা আছিল। “তুমি সাংবাদিক? তুমি ইমান গভীৰকৈ ঘাঁ ঘাঁ কৰি ফুৰা কিয়?”—প্ৰশ্নটো তীক্ষ্ণ। শ্ৰেয়াই কিছু সময় চুপ থাকি কলে, “মই জানিব খোজো। জানিবলৈ মোৰ অধিকাৰ আছে।” পুৰণি মানুহজন কিছু সময়ত ডিঙিত ওলোমাই থকা এটা পিতলীয়া চাবিৰ গুচি শ্ৰেয়ার ফালে আগবঢ়াই দিলে। “ঘৰৰ চৌপাশে এটা ছাঁ আছে। সেই ছাঁ তলত লুকাই আছে সঁচা। কিন্তু সেই ছাঁৰ ভিতৰত সোমাই যদি উভতি আহিব নোৱাৰা, তেন্তে দোষ মোৰ নহ’ব।” ক’বলৈ লগা কথাকেইটা কৈ, তেওঁ এক প্ৰকাৰৰ তাড়নাৰে আঁতৰ হৈ গ’ল।

তেওঁৰে দিয়া চাবি লৈ, শ্ৰেয়াই সোধা-নোসোধাকৈ ঘৰৰ পশ্চিম কোণৰ মাচুলীৰ আঁৰৰ ওচৰত থকা এখন প্ৰায় উপেক্ষিত ঘৰৰ দৰ্জা খুলিলে। ভিতৰত এটা চোঙা চৌকাঠ—মাত্ৰ এটা সলিটা ছেঁচা বাল্বে পোহৰ দিয়ে, আৰু তাৰ তলত এটা কাঠৰ ঠোকত ঢাপ দিয়া বাকচ। সেই বাকচ খুলি তেওঁ পালে এখন অতি পুৰণি ফোটো—১৯৫১ চনৰ, য’ত ঘৰৰ পুৰণি ৭জন কৰ্মচাৰী একেলগে উঠি ফটো উঠাইছিল। কিন্তু আশ্চৰ্য্যজনক কথা—এই ৭জনৰ ভিতৰত ৩জনেই অচিৰেই খুন হয়। বাকী ৪জন ক’লৈ গ’ল? আৰু তলত এক পিনত পেন্সিলে লিখা আছিল—”ছাঁৰ নিচেই তলত মই আছো… কেতিয়াবা পঢ়া যাব জানো?” শ্ৰেয়ার বুকু খহিল। কোনোবাই বহু আগতে এই বাক্য লিখি থৈ গৈছিল। কাক কৈছিল? কিয়?

চাপৰ ওচৰত চিঞৰি উঠা এটা পুৰণি কলৰ শব্দত তেওঁৰ হেঁপাহ ভাঙিল। কেৱল এটুকু অনুভৱ কৰিলে—সেয়া কল নাছিল। এটা শব্দ আছিল, নিচেই সানৰ কিন্তু নিচেই ভয়ানক—এটা গোঙানিৰ শব্দ, যেন কিবা ছাঁৰ ভিতৰৰ পৰা ওলাই আহি আছিল…

–

মেঘাচ্ছন্ন আবহাওয়াৰ মাজেৰে সাংবাদিক ঈশান দত্তৰ বাইকখন ধীৰে ধীৰে আগবাঢ়ি গৈছিল জোড়হাটৰ পৰা পূৱ দিশৰ ‘চিপৰ চৌপাশে’ নামৰ সেই অদ্ভুত অঞ্চললৈ। আগৰ ৰাতিৰ অশান্ত ঘূৰ্ণিঝৰীয়ে গছপুলিৰ ডাল-পাত ছিঙি পেলাইছিল, আৰু পথৰ কাষত জোৰে জোৰে ওঁপ কৰি উঠিছিল এক ধ্বংসৰ হাহাকাৰ। বতৰটো এতিয়া কিছু শান্ত, কিন্তু ঈশানৰ মনত যি ধন্দ আৰু আতংক গৰজি উঠিছিল, সেয়া অশান্ত বতৰৰ পৰাও অধিক ভয়ংকৰ। তেওঁৰ কলমত ধৰা হোৱা প্ৰতিটো তথ্য যেন আৰু অধিক ডাঙৰ এটা ষড়যন্ত্ৰৰ আভাস দিছিল—য’ত কেৱল অতীতৰ পুৰণি খুনৰ কথা নহয়, বৰঞ্চ বৰ্তমানতো সেই একে বীজে অংকুৰিত হোৱাৰ আশংকা আছিল।

ঘৰখনলৈ সোমাই গ’লগৈ ঈশান। ধূলিৰ স্তৰ আৰু বেয়া গোন্ধযুক্ত বায়ুৱে তেওঁক ক্ৰমে ক্ৰমে গুমৰি ধৰিলে। তলৰ সৰহা ঘৰৰ এক কোণত তেওঁ কোনোবা অজানাৰ উপস্থিতি অনুভৱ কৰিলে। আপুৰুগীয়া অনুভৱ এটি হঠাৎ তেওঁৰ শৰীৰ জুৰি বিয়পি পৰিল। তেওঁ যদি চকু বন্ধ কৰি অনুভব কৰে, তেন্তে যেন শুনিবলৈ পায়—কোনোবাই নিঃশব্দে হাঁহি আছে, অথবা টিক্-টিক্ শব্দ কৰি খোজ দিছে, যদিও চকুত ধৰা নপৰে। তাৰ মাজতে তেওঁৰ চকু পৰিল এখন গুমঘৰৰ দৰ্জাৰ ওপৰত, যি বিৰলভাৱে অলপ খোলা আছিল। আগৰবাৰৰ অনুসন্ধানত ঈশানে এই কোঠাটোক লক্ষ্য কৰিছিল যদিও ভিতৰলৈ কেতিয়াও সোমাই নাছিল। আজি তেওঁ সাহস কৰি খোলা দৰ্জাৰ ফাঁকেৰে ভিতৰত সোমাল। পুৰণি অন্ধকাৰ গুমঘৰখনত বহুতো কাগজ-পত্ৰ, পুৰণি চিত্ৰ, আৰু একোৱে বুজি নোপোৱা সংকেতবোৰেৰে ভৰা এটি টেবুল আছিল। টেবুলৰ ওপৰত আছিল এখন পুৰণি খাতা, যিটোত অসমীয়া ভাষাত ভয়ংকৰ ভয়ংকৰ বৰ্ণনা লিখা আছিল। ‘চিপৰ চৌপাশে’ নামটো বহুবাৰ উল্লেখ পোৱা গ’ল, আৰু উল্লেখ আছিল—”এই ঘৰটো জীৱিত, আৰু ই নিজৰ খাদক বিচাৰে।”

খাতাখন পঢ়ি থকাৰ সময়তেই হঠাৎ দৰ্জাটো তীব্ৰ শব্দ কৰি বন্ধ হৈ গ’ল। ঈশানে আকস্মিক ভাবে ঘূৰি চাই দেখিলে, কোনোবা এক অদৃশ্য শক্তিয়ে দৰ্জাটো ঠেলা মাৰি বন্ধ কৰিলে। ফোনটোত কোনো নেটওৰ্ক নাই, আলো বা টৰ্চ কোনো এটা চলি নাথাকে। অন্ধকাৰত ঈশান অনুভৱ কৰে, তেওঁৰ কাষত কোনোবা ছাঁ ওলাই আহিছে। কোনোবা কথা ক’বলৈ চায় যেন, কিন্তু শব্দৰ স্থানত শুনিবলৈ পায় মাথোঁ শূন্যতাৰ গম্ভীৰতা। আতংকিত ঈশানে টেবুলৰ তলত লুকাই থাকিব বিচাৰিলে, কিন্তু ঠিক তেতিয়াই তেওঁৰ হাতত পৰিল এটি কাঠৰ বাকচ। বাকচটো খুলিবলৈ তেওঁ যেতিয়া চেষ্টা কৰিলে, তেতিয়া এটি দৃশ্য তেওঁৰ চকুৰ আগত ওলাই আহিল—এটা পুৰণি ফোটোগ্ৰাফ, য’ত তেওঁৰ দেউতা, যাক তেওঁ পিচলি বছৰত হেৰুৱাইছিল, দৰ্শায়… কিন্তু তেওঁৰ কাষতে আছিল—নৃপেন শৰ্মা, যাক হত্যা কৰা বুলি কোৱা হৈছিল ১৯৭৮ চনত। ঈশানে হঠাৎ বুজি গ’ল, এই খুনবোৰ কেৱল হত্যাকাণ্ড নহয়—ই এক গভীৰ ইতিহাসৰ খণ্ড, য’ত তেওঁৰ নিজৰ পৰিয়ালো জড়িত। অন্ধকাৰ গুমঘৰৰ মাজত তেওঁক লাহে লাহে চেপি ধৰিলে এক আপ্ৰাণ বোধ, আৰু তেওঁৰ জীৱনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে তেওঁ নিজৰ প্ৰতিটো শ্বাসৰ মূল্য অনুভব কৰিলে—যেন এই নিশ্বাসটো শেষ হ’ব পাৰে… যিকোনো মুহূর্ততে।

–

উজান বতাহৰ সৈতে নিশাৰ নৈঃশব্দ্যটো যেন অধিক ভয়ংকৰ হৈ পৰিছিল। পুৰণি মাচুলী ঘৰখনৰ ওচৰত তিতো মাটি, পাতল ধূলি আৰু সোঁতৰ দৰে এবিধ গন্ধ মাত্ৰ। জয়নালৰ গাড়ী এখন বন পথ দাঙি উঠি গৈছিল জয়ন্তৰ সন্ধানত, কাৰণ তেওঁৰ ফোনটো জাহ্নৱী পঠিয়াই দিছিল। কিন্তু ঘৰত পোৱাৰ পিছতেই তেওঁ খালী হ’ল — কোনো লোক, কোনো শব্দ, কেৱল এখন টেপ ৰেকৰ্ডাৰ আৰু জয়ন্তৰ বেজাৰ কাগজ পকেটখন। গাড়ীৰ হেডলাইটৰ ৰশ্মি ঘৰৰ মুখলৈ পৰি আছিল, যেন কোনো নীৰৱ সাক্ষী। ভিতৰলৈ সোমাই জয়নালে টেবুলত এখন খুলি থকা নোটবুক পালে — তাত লিখা আছিল, “যি বুজি পোৱা নাযায়, সেয়া বুজিবলৈ খুজিব নালাগে — হ’লে যি হ’ব, তাক ৰ’ব নিদিব…”। তেওঁৰ বুকুখন কঁপি উঠিল। সুধা নামৰ পৰিচালিকা মহিলাটোক এদিন আগতকৈ বেছি ভীত লগা লাগিল। তেতিয়াই ঘৰৰ ভিতৰৰ পৰা এখন ছাঁ ওলাই আহিল — মূৰত পাতল চাদৰ, চকুত স্থিৰ জ্যোতি, আৰু মুখত এটা নীৰৱ হাঁহি।

জয়ন্ত জীয়াই আছিল — সেয়া জয়নাল বুজি পাল এক ছেকেণ্ডত। কিন্তু তেওঁৰ মুখত বিসংগতিৰ হাঁহি, গালৰ কাষেৰে সোঁত পেলোৱা তেজ, আৰু শুদ্ধিৰ নিচিনা চকু। সি ক’লে, “জয়নাল, মই বুজি পালোঁ… সেই খুনবোৰ কোনো মানুহে কৰা নাছিল। এই ঘৰটো — এইটোৱেই খুন কৰে।” জয়নাল হাঁচৰি উঠিল, “মানে? তই কি ক’ব খুজিছি?” জয়ন্তৰ কণ্ঠ বিষাদত ৰঙা, “যেতিয়া কোনো সত্য বহুত দিন ধৰি গোপন থাকে, তেতিয়া সেইটো নিজে জীৱন্ত হৈ উঠে। এই ঘৰৰ দেউলত সোঁৱৰণ থাকে, সেয়া ক’লে তাক মচিব নোৱাৰি। মই যাক অনুসৰণ কৰিছিলোঁ, সেই ছাঁটো — সি মই নিজেই আছিলোঁ, অন্য সময়ৰ পৰা অহা, বা হয়তো এই ঘৰৰ মনত থকা… মই জানো, মই পূৰ্বেও ইয়াত আছিলোঁ।” আৰু তেতিয়া এক বিকট শব্দ — যেন কাষৰ দেউল ফাটি গ’ল, আৰু খিৰিকিৰ পৰা ওলাই আহিল এবিধ কালচেৰা ধোঁৱা। জয়নাল হতভম্ব। ঘৰৰ ভিতৰত বাৰুকৈয়ে প্ৰকৃতিৰ কোনো নিয়ম খাটি নাছিল — পৰিচালিকা সুধা পুনৰ ওলাই আহিল, কিন্তু তেওঁৰ মুখৰ গঠনেই যেন ভাঙি পৰিছিল; যেন গাঁথনিৰে সজোৱা এটি মুখমণ্ডল।

আৰম্ভ হ’ল ঘৰৰ উত্তাল আওনি — দেউল কঁপিবলৈ ধৰিলে, পুৰণি ঘড়ীখন পিছুপিছু বাজিবলৈ ধৰিলে। জয়ন্ত একোটা শব্দ উচ্চাৰণ কৰি থাকিলে — “অহিংসা সত্য হ’ব পাৰে, কিন্তু দেউলৰ স্মৃতি অসত্যে মচি নোৱাৰি… মোৰ নাম হেমচন্দ্ৰ আছিল, মই ১৯৫২ চনত এই ঘৰত মৰিছিলোঁ। সেই হত্যাৰ স্মৃতি এই ঘৰটোত আছে, মোৰ মাজত আছে…”। জয়নালে সুধাৰ মুখত এক বিষন্ন শান্তি দেখিলে, যেন বহু বছৰ আগৰ কোনো খণ্ডচিত্র পুনৰ ফুটাই তোলা হৈছে। সুধা চিঞৰি উঠিল, “ঘৰৰ পৰা ওলাই যা! এতিয়া বা তোমাৰো সময় শেষ হ’ব!” জয়নাল আৰু জয়ন্তে দৌৰি ওলাই আহিলে, কিন্তু পেছলৈ চাওঁতেই দেখিলে — ঘৰটো যেন আগুৰি ধৰিছে নিজেই নিজক, খিৰিকি আৰু দেউলবোৰ একে একে জ্বলি উঠিছে। কাষৰ জুপুৰি এখনৰ পৰা এগৰাকী বৃদ্ধা আহিল — গাঁৱত সকলোৱে তেওঁক “বৌঠাকুৰাণী” বুলি কয়। তেওঁ মিঠা গলাত ক’লে, “তেওঁলোকে ঘৰটোক জগালে, কিন্তু পিচে ইহঁতৰ হ’ব নোৱাৰি… এতিয়া সময় পচি গৈছে।” এই কথাই যেন সময়ৰ এক গভীৰ ঘোষণা আছিল।

–

এজাক অজানা বৰষুণ জোড়হাটৰ আকাশত চেপে আহিছিল। বৰষুণৰ টপটপনিৰে গোটেই চহৰখন যেন কিবা চুপচাপ হোৱাৰ সংকেত দিছিল। অপূর্বা ও ৰজাৰ পিছু ল’ই হেনো সেউজবাহ পথেদি আগবাঢ়ি গৈছিল, য’ত আশ্বাস দিছিল ৰজাই—এইবাৰ সকলো ক্লু এটাৰ সৈতে শেষ হ’ব। তেওঁলোকে এখন অতি পুৰণি গ্ৰন্থাগাৰৰ কোঠালৈ গৈছিল, য’ত ৰজাই সদায় কয় যে, সোঁৱৰণি থাকে, তথ্য থাকে—হৃদয়ৰ ভিতৰত লুকাই থকা ছাঁয়াৰ দৰে। কোঠাটোৰ ভিতৰত প্ৰৱেশ কৰিয়েই অপূৰ্বাৰ বুকুৰ স্পন্দন বৃদ্ধি পালে; মাটিত কোৱা লগা খুটিৰ শব্দত বাঢ়িছিল উত্তেজনা। কাষৰ ঠাণ্ডা ভাঁজৰ আলমাৰীৰপৰা ৰজাই উলিয়ালে এটি নথি—১৯৫২ চনৰ জুলাই মাহৰ এটি খুদি খবৰ—এজন মাছুৱাই নিজৰ পত্নীক কোঠাৰ ভিতৰত হত্যা কৰিছিল আৰু তেওঁ নিজেও আত্মহত্যা কৰিছিল। কিন্তু সেই ঘটনাৰ ওপৰত যিসকল তথ্য পোৱা গৈছিল, তাৰ কেইবাটাও পৃষ্ঠা আঁতৰাই লৈছিল। কেৱল এটা বস্তু অক্ষুণ্ণ আছিল—এটা ক’লা ছাঁয়াৰ বিষয়ে উল্লিখিত এটা শ্লোক: “সন্ধ্যাৰ বুকুত ওফন্দে, যাৰ ওঁঠত মৰণৰ স্পৰ্শ।” অপূৰ্বাই মনত পেলালে, এইটো তেওঁ কলৰ আঁচোৰত কেতিয়াবা দেখিছিল!

সন্ধিয়া হ’লতেই দুয়ো ঘৰলৈ উভতি আহে। কিন্তু অপূৰ্বাৰ মনত থকা গুম গুমটো কমিবলৈ আগ্ৰহী নহ’ল। তেওঁ ৰাতিপুৱা সঘনে পৰীক্ষা কৰি আছিল সেই শ্লোকটো বিভিন্ন বুৰঞ্জী আৰু আঞ্চলিক লোককথাৰ সৈতে। নিজৰ লেপটপখনত একেৰাহে বিচাৰি চাবলৈ গৈ, তেওঁ এটা আশ্চৰ্যজনক তথ্য পালে—”ছাঁয়াৰ কণ্ঠ” বুলি ১৯৪০ দশকৰ শেষত এগৰাকী মহিলা লেখিকাই এখন উপন্যাস লিখিছিল। সেই লেখিকাৰ নাম আছিল—অৰুণা হাজৰিকা। যিটো ঠিকনা উল্লেখ আছিল, সেইটো আছিল—ডিমোৰ পথত এটা মাছুলী ঘৰ। অপূৰ্বাৰ চকুত বিস্ময়। মানে এই লেখিকা সেই মাছুলী ঘৰতে বাস কৰিছিল? সেই উপন্যাস পোৱা একেমাত্ৰ পথ আছিল তেওঁৰ নাতিনী, যি বৰ্তমান জোড়হাটত থাকে। অপূৰ্বাই ৰাতিয়েই ঠিক কৰিলে—পৰদিনা পুৱাই তেওঁ গ’লে। সেই উপন্যাসেই যে এই হত্যাকাণ্ডৰ চাবিকাঠি হ’ব পাৰে, তেওঁৰ সন্দেহ নাই।

পৰদিনা বিয়লি, অপূৰ্বা উপস্থিত হয় বৰগিছত থকা তিৰোতাৰ ঘৰলৈ। এজনা ধুনীয়া বয়সীয়া মহিলা—নিতু হাজৰিকা—তেওঁক আদৰি ভিতৰলৈ নিয়ালে। অপূৰ্বাই বুজালে, তেওঁ ৰহস্য উন্মোচনৰ চেষ্টা কৰিছে আৰু তেওঁৰ পুৰণি ঠাইটো সম্পৰ্কে জানিব বিচাৰে। নিতুৱে কিছু সময় চুপ থাকি চাকি জ্বলাই আনিলে এটি পুৰণি পুথি—”ছাঁয়াৰ কণ্ঠ”। অপূৰ্বাই পৃষ্ঠা উলিয়াই চাবলৈ ধৰিলে। প্ৰথম পৃষ্ঠাতেই কোৱা হৈছিল—”এইটো কল্পনাৰ কাহিনী, কিন্তু সকলো কল্পনা বাস্তৱৰ ছাঁয়াৰপৰা জন্মে।” আৰু দ্বিতীয় অধ্যায়ত থকা কাহিনীৰ ছাঁচটো কাকতত প্ৰকাশিত ঘটনা আৰু মাছুলী ঘৰৰ হত্যাকাণ্ডৰ লগত অবিকল মিল খাই গৈছিল। কাহিনীৰ শেষত লিখা আছিল—”জীৱন আৰু মৃত্যুৰ মাজত এক ছাঁয়া আছে, যি কেতিয়াবা মানুহৰ ভয়ৰ পৰা পুষ্টি লয় আৰু সত্যক গোপন কৰি ৰাখে।” অপূৰ্বাৰ চকু বিস্ফোৰিত হ’ল। মানে—এই হত্যাকাণ্ডৰ আঁৰত কিবা অলৌকিক? নে কেৱল ভীতিক কল্পনাৰ ৰূপ দি এটা হত্যাকাণ্ড ঢাকনি পিন্ধোৱা হৈছিল? সময়ৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰ কৰিছিল এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ…

–

ৰাতিপুৱা আকাশখন ঘন ডাৱৰে আচ্ছন্ন হৈছিল, যেন গোটেই জোড়হাট এটা বেয়া সময়ৰ পূৰ্বসন্ধ্যাৰ অপেক্ষাত আছিল। অনুভৱে আগৰ ৰাতিৰ কথাবোৰ কাগজত টুকি ৰাখি থিয় হ’ল—বুলবুল মাছজালৰ দৰে জটিল হৈ পৰিছে ঘটনাসমূহ। নৱেম্বৰৰ ঠাণ্ডা বতাহত বুঢ়া মাচুলী ঘৰটো এতিয়া যেন জীৱন্ত হৈ উঠিছে। ৰাতিপুৱা বাৰোটাৰ পৰা ঘৰৰ শেহতীয়া অধ্যয়নৰ কামত লিপ্ত হ’ল তেওঁ—যিকোনো এটা সুৰংগ বা বাট পোৱাৰ আশাত। আনুমানিক তিনি বজাৰ ফালে ঘৰৰ পেছফালৰ এটা পকা দেৱালৰ শিৰস্থ অংশত বেলচা দি মাটি খনিবলৈ লৈছিল। কিছুসময়তে এটা খৰখৰীয়া শব্দ—প্ৰায় এটা দাৰগা আকৃতিৰ মেটেল চেম্বাৰ পোৱা গ’ল, য’ত থকা নথিপত্ৰবোৰ ধুলিৰে আবৰি পৰিছে। ভিতৰত আছিল—১৯৫২, ১৯৬৫ আৰু ১৯৮৩ চনৰ মাজত লিখা তিনিটা হাতচিঠি—যিয়ে এতিয়া মৃতকণ্ঠেৰে কথা কৈছিল।

চিঠাবোৰ পঢ়ি শীতল ঘাম ওলাল অনুভৱৰ গাৰ পৰা। প্ৰথমটো চিঠি আছিল ইন্দ্ৰজিৎ হাজৰিকাৰ—ঘৰৰ প্ৰথম খুনৰ মূল সন্দেহভাজন। তেওঁ লিখিছিল, “মই কোনোবাই মাৰো নাই, মই মাথোঁ দেখা পাইছিলো—কিয় জনাব পাৰিম নাছিল… তাতে মই পাগল বুলি ঘোষণা কৰা হ’ল। কিন্তু মই জানো—ঘৰৰ পেছফালে থকা টানেলখনেই সকলো বিচাৰ সম্পূৰ্ণ কৰিব।” দ্বিতীয়টো চিঠি আছিল শ্যামলী বৰুৱাৰ, দ্বিতীয় খুনৰ পাষাণ-সাক্ষী। চিঠিত ক’বলৈ চেষ্টা কৰা হৈছে যে, তেওঁ কোনো এক ‘ছায়াৰ দৰে মানুহ’ৰ বিষয়ে জানিছিল, যিয়ে পূৰ্ণিমাৰ ৰাতিতহে দেখা দিয়ে। আৰু তৃতীয়টো চিঠি—চূড়ান্ত হাড়-কাঁপোৱা সত্য: এটি চাবিত লিখা কথাই আছিল—“ঘৰৰ ভিতৰত ঘৰুৱা মৃত আত্মাবোৰ বৰ্তমানেও জীৱিত হৈ আছে, আৰু তেওঁলোকে অপেক্ষা কৰি আছে কোনোজন সত্য সন্ধানীৰ।”

এইবোৰ পঢ়ি অনুভৱ অজানিতে চিঞৰি উঠিছিল। তেওঁৰ বুকুত এতিয়া এটা তীব্ৰ চিন্তাৰ বাঘ দৌৰি ফুৰিছিল—এই সকলো হত্যাকাণ্ড যদি একে মনোৰোগীক দোষ দিয়া হৈছিল, তেন্তে কিয় চিঠাবোৰে সকলোকে উলংঘ কৰি এটি নতুন দিশ দেখুৱাইছে? তেওঁ স্থিৰ কৰিলে—এই টানেলটো এখন বৈজ্ঞানিক পৰীক্ষাৰ বাবে খনন কৰিব। তেওঁ লগ ধৰিলে স্থানীয় এখন বিজ্ঞান গৱেষণা গোটৰ—‘জোড়হাট ইন্টাৰডিসিপ্লিনাৰী ৰিচাৰ্চ চাৰ্কল’ৰ। গোটটো নিশা এখন ইলেকট্ৰনিক স্কেনাৰ লৈ আহিল, যাৰ সহায়ত ঘৰৰ মাটি তলৰ কিছু অলেখ চোতালৰ অস্তিত্ব পোৱা গ’ল। কিন্তু স্কেনাৰ যেতিয়া ঘৰখনৰ দক্ষিণ-পশ্চিম কোণত লৈ যোৱা হ’ল, তেতিয়া মেচিনটো আচমকা বন্ধ হৈ গ’ল, আৰু স্ক্ৰিনত এটা শব্দ ফুটিল—“তেওঁ জীয়াই আছে…”

–

ৰাতি আকাশত ডাৱৰ নাছিল, কিন্তু শীতল বতাহত এটা অদৃশ্য আতংকৰ গন্ধ পাইছিল যেন। অনিমেষ ৰাতিপুৱা পৰা জীৱন-মৰণৰ সীমানাৰ মাজত ৰৈ আছে। অৰুণাভক উদ্ধাৰ কৰি ৰাতিপুৱা তেওঁ আৰক্ষী কেম্পলৈ গৈছিল, কিন্তু চৌধুৰী সাহেবক নাপাই তীব্ৰ বিস্ময়ে ভৰি পৰিছিল। সহকাৰী এজন বলিছিল চৌধুৰী দুদিন আগতেই “অফিচিয়েল মিছন” লৈ গুৱাহাটীলৈ গৈছে। কিন্তু অনিমেষৰ সন্দেহ ততালিকে গভীৰ হ’ল—চৌধুৰী যদি হঠাৎ গুৱাহাটী গৈছে, তেন্তে তেওঁৰ নিৰাপত্তা সুনিশ্চিত নেকি? আৰু যদি চৌধুৰী চিপ আৰু ৰহস্যটোৰ সৈতে জড়িত হয়? এই সন্দেহই অনিমেষক ভীত কৰি তুলিছিল। তেওঁ সিদ্ধান্ত ল’লে—যিমানেই বিপদ থাকক, চিপটো বিচাৰি উদ্ধাৰ কৰিব লাগিব। সেয়ে তেওঁ অৰুণাভক এখন হস্পিটেলত সুৰক্ষিত কৰি এন্ধাৰ লগাৰ আগতে আকৌ ঘূৰি গ’ল মাচুলী ঘৰটোলৈ।

মাচুলী ঘৰটোৰ ভিতৰতে এতিয়া একেবাৰে গম্ভীৰ শুনা—বাহিৰে কুকুৰো নুভুকায়। ধুলি-তেল জমা মাচুলী ঘৰৰ খুন্দা খৰখৰীয়া খুন্দিয়েই যেন কাষতে কোনোবা ঘূৰি ফুৰিছে। লেটেকুৱা আলোকত কাষৰ শিলিংটোৰ পৰা পানী টিপ টিপকৈ পৰি থকা শব্দটোও আজি কেমন যেন বেয়া লাগিছে। অনিমেষ পিছে নৰালেই। দ্বিতীয় মহলালৈ উঠি গৈ সেয়া খোলাবোৰ চাই চাওঁতে তেওঁৰ চকু এখন চিপত পৰিল—হাঁহিয়েই উঠিল। চিপটো—হে, সেই একেই চিপ, যাৰ বাবে এশ বছৰৰ পৰা খুন হৈছিল, ৰহস্য দুভাগ হৈছিল—চিপটো এখন লুকোৱা কাঠৰ পিন্ডত খুন্দা কৰি সজোৱা হৈছিল। কিন্তু চিপটো হাতলৈ তুলি ল’বলৈ গৈ যেতিয়া অনিমেষ হাত আগ বঢ়ালে, পিন্ধি থকা মাটিৰ তলৰ পৰা এটা শব্দ ওলাল—”চিপ পোৱা মানেই, তই শেষ।” অনিমেষ চকু ঘূৰাই চাবলৈও নোৱাৰিলে। কোনোবা তেওঁৰ ঘাড়ত বন্দুক ঠেলি ধৰিছে। ওচৰৰ পৰা অতি চেনেহৰ নিচিনাকৈ এখন মাত উঠিল—”অনিমেষ, তই বেছি জানিবলৈ চেষ্টা কৰিছ… এতিয়া শেষ কৰোঁ তোক।”

পাছে গুলীৰ শব্দ, পাছে লাহে লাহে আলোকৰ আঁচল আঁতৰি অহা দৃশ্য। অনিমেষ চকু মেলিলে—তেওঁ কোনো হস্পিটেলৰ শয্যাত। কাষত দাঁত খেদা মুখখন লৈ অৰুণাভ। তেওঁ বুজি পালে—তেওঁ বাচি আছে। পিছে চিপটো? অৰুণাভ হাঁহি হাঁহি কয়—”তোৰ সঁচা সোঁত ধৰা এটাৰ পৰাই আৰম্ভ হৈছিল। চিপটো নকল আছিল, মূল চিপটো মই সেইদিনাই পাবলৈ সক্ষম হৈছিলোঁ। আৰু হ’ব, চৌধুৰী সাহেবই আমাৰ লগত আছিল, কিন্তু কেবল প্ৰমাণ বিচাৰি থাকিল। এতিয়া তই আৰামতে লিখ—এই কাহিনী, এই ইতিহাস, আৰু সেই মাচুলী ঘৰৰ লাহে লাহে চপোৱা ৰক্তৰ দাগবোৰ…” অনিমেষ হালধীয়া সূৰুযৰ তাপত বহি খিৰিকিৰে বাহিৰ চাই থাকে। জীৱনৰ দিশ পালেহে ৰহস্যৰ শেষ মানে হয়। আৰু তাৰ ভিতৰত কেতিয়াবা, “চিপ” হ’ল মাথোঁ এটা অজুহাত। সঁচা রহস্য ত’ সৃষ্টিৰ অভ্যন্তৰতেই থাকে—মানুহৰ মনত।

শেষ