இலக்கியா தேவி 1 தென்காசி மாவட்டத்திலுள்ள பழைய சின்ன கிராமம் ஒன்றின் பெயர் வேம்பாடி. இருபது வீடுகளும், மூன்று தேர் வீதிகளும், ஒரு மூதாட்டி கோவிலும் கொண்ட இந்த கிராமம், காலமும் காலத்து கதைகளும் நன்கு பதிந்திருந்தது. இங்கு ஒவ்வொரு ஜூலை மாதம் புறநாள் திருவிழா நடக்கும். அந்த விழாவில் மட்டும் தான், கோவிலுக்குள் உள்ள பழைய மரக்கன்றை எல்லாரும் கண்டு வணங்க முடியும். அந்த மரம் ஒன்றும் சாதாரண மரம் இல்லை. மூதாதையர்கள் சொல்வது போல், அது இறைவனின் கொடையாக வந்த மரம். காலம் கடந்தாலும், காய்ந்தாலும், வாடாது வளர்ந்து கொண்டிருக்கும் மரத்தின் வேர்களுக்கு ஒரு இரகசியம் இருக்கிறது என்று கிராம மக்கள் நம்புகின்றனர். அந்த மரத்தின் அருகே பிறந்த குழந்தைகள் நல்ல படிப்பும், நற்பேறும் பெற்று வளர்வார்கள் என்பதும் ஒரு நம்பிக்கையே. முதலாம் காட்சி — ஒரு புதிய ஆசிரியை நியமனம் செய்யப்பட்டு கிராமத்தில் வருகிறாள். அவளின் பெயர்…
- 
				
 - 
				
অনিরুদ্ধ বাগচী নীলচাষের আঘ্রাণ ঘন কালো মেঘ জমেছে আকাশে, যেন আষাঢ়ের শেষের এই সন্ধ্যেটা কোনো অশনি সংকেত নিয়ে এসেছে। শিবপুর গ্রামের গলির মাথায় দাঁড়িয়ে রেণুকা তাকিয়ে ছিল দূরের মাঠের দিকে। ঝুপঝুপ করে বৃষ্টি নামবে—সে নিশ্চয় জানত। কিন্তু বৃষ্টির থেকে বড় ভয় তার মনে বাসা বেঁধেছে আজকাল—নীল সাহেবদের ভয়। এই গ্রামের সব জমিতে এখন আর ধান চাষ হয় না। নীল চাষ হয়। সাহেবরা এসে জমিদারদের সাথে হাত মিলিয়ে গ্রামটাকে বদলে দিয়েছে। আগের সেই সোনালি মাঠ আর নেই। এখন কেবল নীল গাছের শালপাতা রঙের পাতা আর কুয়াশার মত গন্ধমাখা নিঃশ্বাস। রেণুকার স্বামী হরিদাস যখন জীবিত ছিল, তখনো সে প্রথমে বুঝে উঠতে পারেনি…