নীলাঞ্জনা কলিতা ১ শহৰৰ ঘোৰ কোলাহল, ট্রাফিকৰ গাড়ীৰ হর্ণ, স্কুলৰ হোমৱৰ্ক, ফোনত গেম খেলাৰ ব্যস্ততা—এইবোৰৰ মাজেৰে একেবাৰে বেলেগ এটা জীৱনৰ সোঁতা যেন হঠাতে খুলা হৈ আহে যেতিয়া অৰ্ণব আৰু পূর্ণিমাই গৰমৰ ছুটি কাটাবলৈ নিজৰ দেউতাৰ গাঁৱলুৱা ঘৰলৈ আহি পৌঁছায়। ৰেলৱে ষ্টেচনৰ পৰা গাঁৱলৈ যোৱা দৰঙা পথত দুয়োতে বিস্ময়ৰ চকুৰে চাই থাকে ধানৰ গছত উঠা বতাহ, পথাৰৰ ফালে ওলমি থকা শাল আৰু মহুলৰ গছ, আৰু দূৰত দেখা পুৰণি চোঙা-চোঙা ঘৰৰ পাখি উৰা। তেওঁলোকৰ মাক-বাবাই কোৱাৰ পৰা সিহঁতে জানিছিল যে গাঁওখন একসময়ত বহু জনৰ ভিৰেৰে মুখৰ হৈ আছিল, কিন্তু এতিয়া অধিকাংশ লোকে চহৰলৈ কেদৰিছে, কেৱল দেউতা যেন পাহাৰৰ দৰে একো নড়নি-চড়নি নোহোৱাকৈ…

অম্লান গগৈ গুৱাহাটী শহৰৰ এক ব্যস্ত ৰাস্তাৰ কাষত দুখনী ডাঙৰ বটগছৰ ছাঁত দাঙি ধৰা, কেতিয়াবা বৰষুণত গন্ধমাখি থকা, আৰু শীতত কঁপি থকা সেই পুৰণি ভাড়া ঘৰখনৰ কথা কোৱা—যি ঘৰৰ গুৰিত দাঁত ভাঙি যোৱা ইটৰ মাজেৰে গছজোপা উলিয়াই উঠে, ভঙা দেওয়ালৰ মাজেৰে শামুক-গোখাদুৰ গতি চলে, আৰু কাষৰ কাষত থপথপাই থকা পুৰণি ছাঁয়াবৃক্ষই ইয়াক যেন একেবাৰে বিশেষত্ব দি ৰাখিছে। কেতিয়াবা গাড়ী, কেতিয়াবা ৰিক্সা, কেতিয়াবা কুকুৰৰ দল—সকলোৰে ভিৰত অতি সাধাৰণ দেখিবলৈ যোৱা এই ঘৰটোত কিন্তু ভিতৰতে যেন এক নাট্যশালাৰ দৰে কাহিনী চলি থাকে। ঘৰৰ ভাড়াতীয়সকল যেন একেকজন ভিন্ন ভিন্ন নাট্যপাত্ৰ—এজন কবি, যি প্ৰতিদিনে কাগজৰ ওপৰত শব্দৰ ৰঙ তুলিয়াই যায় কিন্তু ভাতৰ মেকুৰি ৰন্ধাৰ…

বিভাস চেতিয়া গুৱাহাটীৰ পৰা কালি বজাৰ চাৰিআলিৰে ডাঙৰ বাটখন এৰাই যেতিয়া গাঁৱৰ মুখৰ মাটিৰ বাটলৈ সোমাইছোঁ, তেতিয়াৰে পৰা যেন সময় থমকি ৰ’ল। মণিকুঠা—মোৰ পিতৃৰ বংশানুক্ৰমিক ঘৰ, যাক মই শৈশৱত মাত্ৰ দু-এদিনৰ বাবে চিনি পাইছিলোঁ, আজি সেইখনৰ মালিক বুলি নিজকে ভাবিলেই এক অপৰিচিত অনুভূতি উঠে। ডাঙৰ ফটকখন আধা খোলা, লোহার গেটত জং জমিছে, তলৰ দুটা বাট ইটাৰে আবৰি পেলোৱা যেন, আৰু চাৰিওফালে ডাঙৰ বটগছৰ ছাঁয়ে গাঁওটো ঢাকি পেলাইছে। মোৰ লগত কোনো নাই, কেৱল এখন ব্যাগ, এটি পুৰণি চাবি আৰু দেউতাকৰ মৃত্যুৰ পিচত অজানিতে হাতে পৰা এখন চিঠি—যিটোত লিখা আছিল, “মণিকুঠা তোমাৰ অপেক্ষাত, আৰু সঁচা ইতিহাসো।” মই গেট খুলি ভিতৰলৈ সোমালোঁ, ঘৰৰ…