অমৃতা বৰুৱা অমৃতাৰ জন্ম হৈছিল এক সৰু চাহ-বাগিচাৰ মজুৰ কলোনীত, য’ত ঘৰৰ পৰিধি আছিল বাঁহৰ জোপা, কুঁহিৰিৰ আঁচল আৰু মাটিৰ ৰঙা গন্ধ। বাগিচাৰ ওপৰেদি দমকা পৱনৰ লগত চাহপাতৰ দোৱালত শ্ৰুতি তুলিছিলো এক ধুনীয়া সুৰ, য’ত শিশুৰ কান্দনি আৰু মাতৃৰ গীত মিলি যেতিয়া একে সুৰত গাই উঠিছিল, তেতিয়া যেন মাটিয়ে নিজৰ বুকুত নতুন জীৱন সঁপিছিল। অমৃতাৰ মাক, জহুৰী, শীতত হাহাঁকাৰ কৰা কলিজা বুটলাৰ মাজতো গীত গাই সন্তানক শুৱাইছিল, কাৰণ মাটিত কাম কৰা এই জীয়ৰীসকলৰ জীৱন কষ্টৰ লগত সঙ্গীত মেলাই চলিছিল। গাঁওখনৰ মানুহে চাহপাত তুলি, গছ-গছনিৰ মাজত ঘামত ভিজি, মাটিত খপাই দিনটো কাটাইছিল; কিন্তু সন্ধিয়া নামিলে তেইলোকৰ কলোনীত গীতৰ সুৰ, ঢোলৰ ধুন…

অভিজ্ঞান শইকীয়া ১ গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কেন্দ্ৰীয় গ্রন্থাগাৰৰ ওপৰফালৰ কোণত এটা ধূলিমলিন পুৰণি সঁচাই থকা শ্বেল্ফ থাকে, য’ত বহুবছৰৰ পুৰণি পাণ্ডুলিপি, দলিল আৰু দস্তাবেজ সযতনে সংৰক্ষণ কৰা হয়। সেইদিনা শীতল শুৱঁনি লগা এপৰালি বতাহৰ ভিতৰত দিগন্ত বৰা—এজন গম্ভীৰ আৰু মনযোগী ইতিহাস গৱেষক—তাঁৰ দৈনিক অভ্যাসৰ দৰে সেই শ্বেল্ফৰ আগত থমকি দাঁড়িল। তেওঁ বিশেষকৈ আহোম যুগৰ সামরিক ইতিহাস আৰু সাংস্কৃতিক নিদৰ্শনৰ ওপৰত গবেষণা কৰি আছিল, আৰু দিনটোৰ প্ৰথমভাগত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ উপ-গ্রন্থাগাৰিকই তেওঁৰ কাষত আহি কৈছিল যে, “পুৰণি সংৰক্ষণ বিভাগত কিছুমান নতুনভাৱে সংৰক্ষিত দলিল আছে, হয়তো আপোনাৰ কামত লাগিব।” দিগন্তৰ আগ্ৰহ একেবাৰে জেগাই উঠিল। তেওঁ কাপোৰৰ গ্লাভছ পিন্ধি, সাৱধানে এটা কাঠৰ বাকচৰ ঢাকনি তুলিলে। ভিতৰত…

বিষ্ণুপদ কাকতি বেলি গাঁওখন মাজুলীৰ কাষৰ এখন সৰু নদী-পাৰৰ গাঁও, য’ত পালৰ দৰে ভাহি ফুৰা সেউজীয়া পথাৰেৰে ডাঙৰ হৈ উঠে ১৪ বছৰীয়া জনকী। সৰু বয়সতে পিতৃ-মাতৃক এন্ধাৰ বানত হেৰুৱাই, সি এতিয়া অন্ধ ঠাই আইৰ সৈতে এবিধ পাটৰ ঘৰতে থাকে—এটা ঘৰ যি বৰষুণ আৰু বান আহিলে কঁপি উঠে, আৰু খৰাং আহিলে চেৰেকা হৈ যায়। মাটিৰ কুঁৱলিৰ মাজেৰে পাটত সিঁচা দিয়া ঠাই আইয়ে জনকীক নিজে দেখা নেপালেও, গল্পে গল্পে জীৱনৰ আঁচনি বুজাই দিয়ে। বেলি গাঁৱৰ পথাৰ, হাঁহিৰ পৰা উৰা মৰা বগলী, আৰু সন্ধিয়াৰ পলাশফুলেৰে ৰঙা নদীটোৰ বুকুত এক সৰলতা আছে, যি জনকীৰ সপোনবোৰত আলোঁৰ দৰে বাজে। স্কুললৈ খোজ মাৰি যাব খুজোঁতেই দলং…

সুব্রতা বৰুৱা ১ নগেনজান—অসমৰ এখন পাহাৰীয়া অঞ্চলত থকা সৰু পৰ্বতীয়া গাঁও, যিখন মানচিত্রত বিচাৰিলেও ওলাব নোৱাৰে। ইটোৰে এটি সেউজীয়া গাঁও, চিৰসেউজ বনত আৱৃত, কাঁইটাবিহীন পথ আৰু প্ৰাচীন জনবিশ্বাসৰে জৰজৰিত। গাঁওখনৰ পূব-দিশে, গছপুলি আৰু ধূপে ঢকা এখন বিস্মৃত বনাঞ্চলৰ মাজতে সেউজ পানীৰে চকচক কৰা এটি পুখুৰী—যাৰ নাম দেৱধৰ পুখুৰী। পুখুৰীখন চৌপাশে বাঁহ আৰু অজান গছৰ গুছ, সূৰ্যৰ ৰশ্মিও সঠিককৈ সোমাই নাপায়। গাঁৱৰ মানুহে কয়, ইয়াৰ ওপৰত সূৰ্যৰ পোহৰ একেবাৰে কম পৰে—আৰু সেই দিশেই ই অলৌকিক। কিছুমান গাঁওবুঢ়াই এই পুখুৰীখনক “মন্ত্ৰপাঠৰ স্থান”, আনহাতে কিছুমানে কয়—”য’ত দৰ্শন হয় নিজৰ ভাগ্যৰ”। এই কিংবদন্তীৰ মাজতে, ড° হেমেন বৰা নামৰ এজন লোক নগেনজান গাঁৱত উপস্থিত হয়,…