ৰিতামণি দাস ১ বৰষুণৰ পানীয়ে গাঁওখনক ধৰি পেলোৱা দিনবোৰত, মাকুৰ শিশুজীৱন যেন এখন জলপৰীৰ ৰঙীন কল্পনাৰ দৰে আছিল। উত্তৰ লখিমপুৰৰ মিঠা পৱন সজীৱ কৰি তুলিছিল সেই খেতিৰ পথাৰ, য’ত ধানগছৰ মাজেৰে জুই পৰুৱাৰ দৰে ৰ’দ পৰিছিল। সৰু ঘৰখনৰ চৌপাশে কঁহুৱা বেড়া, কাষত এবুকুৰা কেঁচা পেঁপে গছ, আৰু এদল হেনহেনীয়া কুকুৰ—সেইটো আছিল মাকুৰ সপোনৰ দেশ। কিন্তু সেই দেশখনৰ মাজমজিয়াতে আছিল এজনী বৃদ্ধা—আৰ্তিৰ দৰে কোমল অথচ দীৰ্ঘশ্বাসেৰে কথাকে বতাহ কৰি তুলিব পৰা এজনী আইতা। তেওঁ আছিল মাকুৰ জীৱনৰ প্ৰথম গপৰ আখৰা। দুপৰীয়া ৰাতিপুৱা, বানপানী অহাৰ আগৰ জোনাকীয়া সন্ধ্যা, বা আহিলা ফাগুনত কঁকাল কঁপোৱা জোকা বাতাসত, আইতাই অলসকৈ মাকুক কাষ চাপি লৈ ক’ত…