নীৰৱ বৰষুণ

হেমন্ত বৰা

১

সুযোগ কেতিয়াবা নিশব্দে আহে, দীপ্তিৰ জীৱনত সেইদিনা তেনে এটা মুহূৰ্ত এৰাই গৈছিল। গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কলা শাখাৰ তৃতীয় বৰ্ষৰ ছাত্ৰী, দীপ্তি, বৰষুণত ভিজি কলাভৱনৰ সন্মুখত থিয় আছিল। পানী বৰষুণৰ দৰে নহয়—যেন কিছুমান ভাবনা ওলাই আহিছিল তেওঁৰ চকুতে। প্ৰত্যেক টোপাল যেন এটা প্রশ্ন, এটা অতীত, এটা অচিন জগতে নিয়া পথ।

তেওঁৰ গা ধৰা নেমিক্স চাদৰখনে সাৰি উঠি গৈছিল কঁকাললৈ। তেওঁৰ কাণত লাগি আছিল টিনৰ ছাঁতিত বৰষুণৰ ধ্বনি—টুপ টুপ টুপ। কলেজৰ আন ছাত্ৰ-ছাত্ৰী বেয়া বতৰত দৌৰি গৈছিল, আপোনা-আপোনাৰ আশ্ৰয় বিচাৰি। দীপ্তি, সেই আশ্ৰয় বিচৰা মানুহৰ ভিতৰত নাছিল। তেওঁৰ থিয় দিয়া ইচ্ছাটি যেন ওলালেই আহে, “হয়তো কাকো কোনোদিন বিদায় দিয়া হোৱা নাছিল মোৰ।”

ঠিক সেইসময়ত এটা বাইক দীপ্তিৰ কাষত থমকি ৰ’ল। বাইকৰ ওপৰত থকা ছোৱালীজনীয়ে হেলমেটখন খুলিলে। দীপ্তিয়ে চকু মেলি চাই থাকিল, যেন চিনিব নোৱাৰি। কিন্তু কণ্ঠস্বৰটো হঠাৎ মাত লগালে, “উঠা দীপ্তি, বৰষুণত অলপো বেছি ভিজিলে ৰোগ লাগিব।”

চিনিল।
তপু।
তপন গগৈ।

দীপ্তিয়ে অলপ চকুত উজুংহাসি লৈ কলে, “তুমি এতিয়া গুৱাহাটী থাকানে?”
তপুৱে বাইকটো নিপূণভাৱে ঘূৰাই ক’লে, “হয়, খানাপাৰাত থাকোঁ। মোৰ এখন কোঠাত, এগৰাকী কবি বন্ধুৰ লগত। কেতিয়াবা লিখা, কেতিয়াবা হাঁহি, কেতিয়াবা মাথোঁ চুপ কৰি থাকা।”

দীপ্তিৰ হাঁহিত অলপ বেলি আছিল। যেন এজন মানুহ পুনৰ ঘূৰি আহিছে তেওঁৰ শব্দৰ দেশলৈ, যি মানুহজন কেতিয়াবা বিদায় নোহোৱা কথা কৈ গৈছিল।

তেওঁ বাইকখনত উঠি বহিল। তপুৱে ধীৰে বাইক চলাব ধৰিলে। পথৰ দাঁতিত পানী জমা হৈ গাড়ী-বাইক চলাটো কষ্টকৰ। দীপ্তিয়ে হঠাৎ তপুৰ পিঠিত হাত থ’লে—চিঞৰি কোৱা নাই, চুপে চাপে—বিশ্বাসত।

তপু অলপ কঁপিলে। হয়তো চহৰৰ ঠাণ্ডা নহয়, সেই ছোৱালীজনীৰ স্পৰ্শত। হয়তো বহুদিনৰ অপেক্ষা, বহু ৰাতিৰ নিঃশব্দ প্ৰত্যাশা—সেয়াই পিঠিৰ কঁপনি।

চক্ৰধৰ পথ পাৰ হ’ব খোজোঁতে তপুৱে বাইক থমকাই ক’লে, “এটুকুৰা চাহ খামানে?”
দীপ্তিয়ে মাথোঁ মূৰ ভাঁজ দিলে। তেওঁ বুজিছিল, এই ‘চাহ’ আহ্বান এটা কথা বুলি বহি থাকিব বিচৰা মানুহৰ সৰল প্ৰস্তাৱ।

তেওঁলোক এখন চাহৰ দোকানত বহিল। চাহেৰে ধোঁৱা ওলাই আছিল—যেন কবিতাৰ ফালে ওলমি থকা শব্দবোৰ।

তপুৱে ক’লে, “তুমি বৰষুণত ইমান চুপ কৰি কিয় থাকিলা?”
দীপ্তি অলপ চাহৰ কাপত আঙুলি দিঙি ক’লে, “মই এতিয়া চকুপানীত বহি থাকোঁ। নিজে নিজে চুব নোৱাৰা কথাবোৰ যেন এই বৰষুণত অলপ উলাই আহে।”

তপু চুপ। তারপর অলপ সময়ৰ পাছত ক’লে, “জানো, মই কেতিয়াবা লিখোঁ… কিন্তু ভাবো, এইতো দীপ্তিৰ কথা। মই কেতিয়াবা তোমাক চহৰত দেখো—লগ পালেও কোৱা নহয়—বহুত কথা বুজাও নোৱাৰা ভাৱে থিয় হৈ থাকোঁ।”

“তুমি জানানে?” দীপ্তিয়ে প্ৰশ্ন কৰিলে, “মই বহুদিন ধৰি তোমাৰ কোনো কবিতাত মোৰ নাম বিচাৰো। হ’ব পাৰে তোমাৰ কবিতাৰ মাজতে নিজক কোনোদিন পাহৰি যাওঁ।”

তপু অলপ চকু নমাই থাকি ক’লে, “প্ৰত্যেক কবিতাৰ অন্তত তুমি আছিলা। মাথোঁ তোমাৰ নাম নোলালেই—তুমি অন্তৰাত্মা হৈ আছিলা। শব্দ নহয়।”

চাহ ঠাণ্ডা হ’ব ধৰিছে। কিন্তু হৃদয়ৰ উষ্ণতা যেন তেতিয়াই জ্বলিল।

দীপ্তিয়ে ক’লে, “আজি তুমি মোক ঘৰলৈ নিদিবা। মোক এই বৰষুণ, এই চাহৰ ধোঁৱা, আৰু এই বতৰৰ মাজতে অলপ একাকী থাকিবলৈ দে। কেতিয়াবা কথাবোৰো সময় বিচাৰে।”

তপুৱে মাথোঁ মূৰ তললৈ নমালে। “ঠিক আছে। কিন্তু জানিবা, মই আহিছিলোঁ। আজি মই গৈ নাযাওঁ।”

দীপ্তি উঠি যাবলৈ ওলাই গ’ল। তেওঁৰ চাদৰ ভিজা, চুলি তিতা, চকুত নিৰৱতা। কিন্তু তলফালে হাঁহি এটা—যেন নতুনকৈ বিয়লি হ’ল।

২

বৰষুণটো গতি হ্ৰাস কৰিলে, যেন বতাহে অলপ শান্ত হ’ব বিচাৰিলে। গুৱাহাটীৰ ৰঙালী পথৰ বিৰিখবোৰ পানীত থাৰ থাৰ কৰি উঠিছিল, আৰু দীপ্তি অলপ দীৰ্ঘ নিশ্বাস লৈ কলাভৱনৰ পৰা ওলাই গৈছিল। বুকুত অলপ হালকা লাগিছিল যদিও চকুত এটা অজান ভাবৰ ছাঁ।
তপুৰ সৈতে লগ পোৱাৰ এই হঠাৎ মুহূর্তটো যেন কোনো সপোনৰ দৰে আছিল, কিন্তু তেওঁৰ শব্দবোৰ—“মই আহিছিলোঁ, আৰু আজি মই গৈ নাযাওঁ”—তেওঁৰ মনৰ মাজতে বাজি আছিল।

তেওঁ পাইলৈ আগুৱাই গ’ল। কলেজৰ কেম্পাছৰ পিছফালে থকা এখন ডাঙৰ বৃক্ষৰ তলত গৈ বহিল। সেউজ পাতা আৰু খৰখৰীয়া ধ্বনিৰ মাজত দীপ্তিৰ মনৰ ভিতৰত এখন অতীতৰ পাত উলটি পৰিছিল।

তিনিবছৰ আগতে—প্ৰথম বাৰৰ দৰে।

তপু আৰু দীপ্তিৰ প্ৰথম দেখা হৈছিল একেটা সাহিত্য সভাত। তপু কবিতা পঢ়িছিল—চকু নমাই, মুকলি কণ্ঠত। দীপ্তি তেতিয়া সাহিত্য সভাৰ আলোকচিত্ৰ গ্ৰাহক আছিল। তপুৰ কবিতাৰ একো শব্দ দীপ্তিয়ে পাহৰিবলৈ সক্ষম হোৱা নাছিল। “বতাহবোৰে কেতিয়াবা নাম ধৰে, কেতিয়াবা মাথোঁ গন্ধ”—এইটো আছিল সেই কবিতাৰ প্ৰথম পংক্তি। দীপ্তিৰ বাবে সেই পংক্তিটো এটা অনুপ্রবেশ আছিল।

তাৰপাছত কেইবাবাৰো কেম্পাছৰ মাজত লগ পাইছিল। তেওঁলোকৰ কথা কেতিয়াও গভীৰ হোৱা নাছিল, কিন্তু দৃষ্টিৰ মাজত এটা চুপ চিনাকি সৃষ্টিৰে থাকিছিল। হঠাৎ এটা সময় আহিল যেতিয়া তপু গুৱাহাটী এৰি গৈছিল। কোনো বিদায়, কোনো খবৰ, কোনো মেছেজ নাছিল। দীপ্তিয়ে দিনৰ পাছত দিন এৰিছিল, কিন্তু চূড়ান্তভাবে এটা শূন্যতাৰ ভিতৰতে নিজকে হেৰাই পেলাইছিল।

আজিৰ দেখা, বৰষুণ, আৰু সেই চাহৰ দোকানৰ অলপ সময়—সেই সকলো অতীতক তুলি আনিছিল। তেওঁৰ বুকুত সেই সময়বোৰ পুৰণি ভাৱে জুই ধৰি উঠিছিল।

“সঁচাকৈয়ে তেওঁ গৈ নাযাবনে?” দীপ্তিয়ে নিজকে সুধিলে। এই ‘গৈ নাযাওঁ’ বুলাটো কি মানে? কি আশা?

ঠিক সেই সময়তে, দীপ্তিৰ ফোনত এটা মেছেজ আহিল—
TAPAN GOGOI: “তুমি যদি এতিয়াও বতাহত নিজৰ নাম শুনা বুলি বিশ্বাস কৰ, তেন্তে মই এতিয়াও কবি হৈ আছোঁ। আজি ৰাতি পূৱ দিশৰ পাৰ হৈ যোৱা বতাহটো চাই চোৱা। মই থাকিম।”

দীপ্তিৰ হাত কঁপিবলৈ ধৰিলে।

তেওঁ আকৌ মেছেজটো পঢ়িলে। আকৌ।

এইটো পাগলামি লাগে, হয়তো এটা নাটক, হয়তো অলপ অনুভৱৰ খেল। কিন্তু দীপ্তিয়ে অলপতে সিদিনা ৰাতিপুৱা তেওঁৰ ঘৰৰ বেলকনিত ওলাই পূৱ দিশৰ বতাহ চাই থাকিবলৈ ঠিক কৰিলে।

সন্ধ্যা নামি আহিছিল। দীপ্তিয়ে সৰহা আকাশত চকু মেলি থাকি অনুভৱ কৰিলে, বতাহটো যেন প্ৰকৃততে বিভিন্ন সুৰত বাজি আছে। যেন তাত শব্দ নাই, কিন্তু অনুভৱ আছে।

তেওঁৰ ওপৰত এখন উৰণীয়া পাত আহি পৰিল। দীপ্তিয়ে পাতটো তুলি চালে—তাত লিখা আছিল, “বতাহবোৰে নাম নে হাঁহি লৈ আহে?”

চকু জ্বলি উঠিল। এইটো তপুৰ হাতেই লিখা—এইটো তিনি বছৰ আগৰ এখন কবিতাৰ অংশ।

তেওঁ জানিলে—তপু আহিছে। অথবা আহি গৈছে, বা হয়তো বৰষুণৰ লগত মিহলাই গৈছে। কিন্তু তেওঁ জানিল—আজি তেওঁৰ জীৱনৰ কোনো কথা যদি কবিতা হয়, তেন্তে সেই কবিতাৰ নাম হ’ব ‘তপু’।

ৰাতিপুৱাত ঘুম ভাঙিলে, দীপ্তিয়ে বিচনাৰ কাষত এটা কাগজ পালে। তাত লিখা আছিল—
“তুমি যদি পাহৰি যাও, তেন্তে মই মনে ৰাখিম। তুমি যদি পাহৰি যাও, মই বাৰিষাৰ মাজত থাকিম।”

চকুপানী নামিল।

তেওঁ জানিলে—এই বাৰ তপু গুচি যোৱাৰ নহয়, তেওঁ নিজেই দীপ্তিৰ মনত থাকি যাবলৈ আহিছে। আৰু হয়তো, এই বৰষুণৰ মাজতে, তেওঁৰ কবিতা এখন পুনৰ লেখা হ’ব।

৩

পুৱা ছবাটাৰ ঠিক পাচ মিনিট পাছত দীপ্তিৰ চকু খুলিল। কাষত থোৱা ঘড়ীখনত ৰাতিপুৱা লাল আলোটি পোহৰাই আছিল—যেন কোনো কথা ক’ব খুজিছে। জানালিৰ বাহিৰে তেতিয়াও অলপ ভিজা হাওঁ বুটলি আহি আছিল, যেন নিশাৰ বৰষুণ সদায় অলপকৈ বাকী ৰাখে—কোনোবাৰ বাবে।

বিছনাৰ কাষৰ টেবুলত থকা পেইজখনে যেন পুৱাৰ আলোতেই অলপ উজলি উঠিছিল। “তুমি যদি পাহৰি যাও, মই বাৰিষাৰ মাজত থাকিম”—এইটো কোনো প্ৰেমিকৰ প্ৰস্তাৱ নহয়, যেন এটা আত্মাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি।

দীপ্তিয়ে কাগজখন সাবধানে পৃষ্ঠাত উলটালে। দ্বিতীয় পৃষ্ঠাত সৰু হাতৰ লেখা—
“আজিও কেম্পাছৰ পুৰণি চেৰিটোত বহিম। যদি আহিবা, মোৰ চকুত চালে চিনি পাবা। যদি নাহিবা, মই ক’ব নোৱাৰোঁ কিমানদিনে বহি থাকিম।”
তপু।

এই সোঁতৰ আগত দীপ্তিয়ে অলপ সময় নিঃশব্দত পাৰ কৰিলে।
এই আহ্বান কি স্বাভাৱিক?
এই আহ্বান কি এটা কৈফিয়ত?
নে এটা খেল?
তেওঁ মনৰ ভিতৰত প্ৰশ্নবোৰ ঘূৰাই লৈ কাপোৰ পিন্ধিবলৈ ধৰিলে।

সেউজীয়া চুডিডাৰ, এবিধ পাতল মেকআপ, কাণত একজোৰা সৰু গুটি, কপালত অতি সৰল টিপ—আজিৰ দীপ্তি যেন তপুৰ স্মৃতিৰ দীপ্তিটোক নিজেই অলপ সজাই আনিছে।

কেম্পাছখনৰ দুৱাৰ পাৰ হোৱাৰ সময়ত তেওঁৰ মনে ক’লে—
“তুমি যাবা মানে মোৰ অতীতৰ কাষলৈ ঘূৰি যোৱা। আৰু যদি তুমি নাহা, মানে মই নিজৰ ওচৰৰ আত্মাটোক গুচি যোৱা দিওঁ।”

কলাভৱনৰ সন্মুখৰ চেৰিটো…
সেইটো চাৰি বছৰৰ আগৰ বসন্তত তেওঁলোকৰ প্ৰথম কথোপকথনৰ সাক্ষী।
সেইটো চেৰিত বহি তপুৱে প্রথমে কবিতা শুনাইছিল দীপ্তিক।
“সন্ধিয়াৰ বতাহত গন্ধ থাকে, কিন্তু নাম নাথাকে।
তুমি যদি নাম হও, মই সোঁৱৰনি হব পাৰিমনে?”

তপু তেতিয়াই বহি আছিল—আজিও বহি আছে।
তেওঁ বহি আছে আগৰ দৰে, মাথোঁ চকুত অলপ হেজাৰদিনৰ দূৰত্বৰ ছবি।
কাপোৰ পিন্ধা অলপ মেলা, কেশৰেখা অলপ বেলিকা, কিন্তু হাঁহিখন একেই—শব্দ নথকা, চাবলেই মনত পৰে।

দীপ্তি চুপে চুপে গৈ সন্মুখত বহিল। তপুৱে অলপ হেঁপাহৰে ক’লে,
“আশা কৰিছিলো তুমি আহিবা। যদিও জানো, আশা স্বপ্ন নহয়।”

দীপ্তিয়ে সুধিলে, “তুমি গুচি গ’লাহে কিয়?”
তপুৰ মুখ গম্ভীৰ হ’ল।
“মই তেতিয়া নিজকে বুজি পোৱা নাছিলো। মিছা কবিতা লিখিছিলো, য’ত তুমি আছিলা কিন্তু মই নাছিলো।
তেতিয়া মই জানো, যদি মই থাকো, তেতিয়া তোমাক আহত কৰিম। মই ভাল নাছিলো, দীপ্তি।”

“আজি ভাল নেকি?”
“তোমাক চাবলৈহে আহিছিলো। হয়তো সোধিবলৈ, তুমি পাহৰি গ’লা?”

দীপ্তিয়ে মাথোঁ হাঁহিল।
“পাহৰা ইমান সহজ নাছিল। মোৰ সকলো ধেমালি, সকলো কবিতা, সকলো সপোনত তুমি আছিলা।”

চুপ।
এই চুপত অলপ গতিৰ ধ্বনি আছিল—চকুৰ কোণৰ, বতাহৰ পাতবোৰৰ, আৰু দুটা হৃদয়ৰ মাজৰ।

তপুৱে অলপ ফালে চাই থাকি ক’লে,
“তুমি জানানে, মই তোমাক লৈ একেটা কবিতা পূৰ্ণ কৰিবলৈ এতিয়ালৈকে থমকি ৰ’লো।
বিচাৰিছিলো শেষ পংক্তিখন তুমি নিজে কোৱা হওঁক।”

দীপ্তিয়ে অলপ চকু নমাই ক’লে,
“শেষ পংক্তিখন—’আমি যদি আকৌ দেখা পাওঁ, সেই দেখা পাহৰাৰ নহয়’—হ’ব পাৰে?”

তপু মুচকি হাঁহিলে।
“ঠিক সেইটো। মই পাহৰাৰ ভয়তে লিখিবলৈ ভয় কৰিছিলো।”

এই সময়তে কলেজৰ ঘণ্টা বজিল।
ঘণ্টা যেন বাস্তৱৰ একেটা টান—এই কথোপকথনৰ ইতি দিয়াৰ ইঙ্গিত।
দুয়ো এৰি উঠিব খুজিছিল, কিন্তু ঘৰলৈ নহয়—আত্মাৰ ওচৰলৈ।

তপুৱে ক’লে,
“আজি ৰাতিপুৱা তোমাৰ বেলকনিত পত পইচা পাতে যেন পাত এজন বন্ধু আছিল। মই পঠিয়াইছিলো।”
“কিন্তু কেতিয়াবা তোমাৰ কবিতাবোৰ মোৰ পৰা আঁতৰ হৈ মোৰ অংশ হৈ পৰে। মই ভয় খাওঁ। মই আকৌ হেৰুৱাব নোখুজো।”

তপু দীপ্তিৰ দিশে চাই ক’লে,
“তুমি যদি ভয় পাওঁ, মই সাৰ হব। তুমি যদি গুছি যাবা, মই ৰ’ব। তুমি যদি চাওঁ, মই কবিতা হ’ম।”

চকুপানী নোপোৱা দীপ্তিয়ে মাথোঁ ক’লে,
“তুমি থাকিবা, কিন্তু মোক আকৌ ৰাতিপুৱা বেলকনিত এটা পাত দিবা। য’ত লিখা থাকিব—‘আমি দেখা পালোঁ।’”

চুপ, হাঁহি, আৰু গা দিয়া নিৰৱতা।
তেওঁলোক ঘূৰি গৈছিল, কিন্তু একে দিশে—ভবিষ্যতৰ বাটে।

৪

ৰাতিপুৱাৰ বতাহটো যেন অদ্ভুত নীৰৱ। আকাশত মেঘ, কিন্তু বৰষুণ নাই। গুৱাহাটীৰ খানাপাৰাৰ বহুত উচু বিল্ডিংৰ একেটা কোঠাত, তপু কবিতা লিখি আছিল। টেবুলত এখন খাতা, য’ত শব্দবোৰে দীপ্তিৰ নামক লৈ নতুনকৈ ছাঁ খাইছিল।

“আজি বেলকনিত পাত হ’ব লাগিব।
যেন বুজি পায়, মই ঘূৰি আহিছোঁ।
নৱীন নহয়, কেতেকী হাঁহি লোৱা কোনো পুৰণি সপোন।”

তপুৱে কলম থৈ অলপ বেলি চাই থাকিল। দীপ্তিৰ বাবে তেওঁৰ শব্দবোৰ বুজাব খোজা হোৱা—যেন প্ৰেম নহয়, যেন আত্মাৰ সংলাপ।

অন্যফালে দীপ্তিও সেউজীয়া কাঁকতত এটা বেলি সাৱধানে সজাই টাঙি থৈছিল বেলকনিত। পাত নহয়, এইবাৰ একোটা পংক্তি লিখিছিল তেও—
“সঁচা কবিতাৰ নাম বুজা যায়
যেতিয়া শব্দৰে নয়, দৃষ্টিৰে বুজা যায়।”

চকু দুবাৰি দিলে দীপ্তিয়ে। আজি তেওঁৰ মনত কোনো ভয় নাই, কিবা খুজি পাব লাগে বুলি যেন মনত নাছিল। যি মানুহ এজন হেৰাই গৈছিল, সি নিজেই বাট বিচাৰি আহিছে। আকৌ যদি হেৰুৱায়, সেয়া সময়ৰ দোষ, মনৰ নহয়।

দিনটো আছিল শনিবাৰ—কলেজ বন্ধ, আৰু দীপ্তি স্থিৰ মনেৰে অলপ আঁহতীয়া চুলি খুলি এখন কবিতা পঢ়ি থাকিল। চাহৰ কাপ এখন কাষত, ৰেডিঅ’ত গৰম ধেমালি এখন বাজি আছিল—অভিমন্যু লাহিৰীৰ ধ্বনি।

ঠিক সেই মুহূর্ততে ম’বাইলখনত এটা কল আহিল। তপু।

“মই তোমাৰ ঘৰৰ ওচৰত, দীপ্তি। ক’ব নোৱাৰোঁ কিয়, কিন্তু দেখিবলৈ ইচ্ছা হৈছে। বহুত কথা বাকী আছে বুলি বোধ হৈছে।”
তেওঁ ক’লে, “উপৰলৈ আহা। মই বেলকনিত ওলাই আছোঁ।”

তপু দৰ্জাৰ বেল বজালে। দীপ্তিয়ে খুলি দিলে। চাহৰ গন্ধ, ঘৰৰ মধুৰ পৰিসৰ, আৰু সেই দীপ্তি—এটা পাতল ঘৰুৱা চুড়িদাৰত, কোমল হাঁহিৰে দিশে চাই থাকি যেন ক’লে, “বহু দিন পর…”

তপু ভিতৰলৈ আহি ক’লে, “মই কবিতা লিখিবলৈ পালোঁ, কিন্তু সেয়া তোমাক দিবলৈ সদায় সাহস পালোঁ নে নাই।”
“কেনেকৈ সাহস নপালে?”
“তুমি জানিবা, মই ডাঙৰ কথা, বৃহৎ ভাবনা, আৰু প্রেমৰ উৎসৱত বিশ্বাস কৰা মানুহ নোহওঁ। মই বিশ্বাস কৰোঁ, প্ৰেম মানে এটা ৰাতিৰ ওপৰত গৰম চাদৰেৰে ঢাকি থোৱা, আৰু পুৱাৰ বতাহত সেই চাদৰৰ কোণ খুলি দিয়া। নিঃশব্দ, কিন্তু গভীৰ।”

দুয়ো অলপ চুপ থাকিল।

তপু চাহৰ কাপটো উঠাই দীপ্তিৰ কাষত বহিল।
“তুমি জানানে, মই দিনটোত পাঁচ মিনিট তোমাক ভাবো। বাকী সময়বোৰ সেই চিন্তাৰ প্রতিধ্বনি।”

দীপ্তিয়ে হাঁহি মাৰিলে,
“তুমি আগৰ দৰে কথাবোৰ অলপ বেলিকা কৈছা। কিন্তু বুজিব পৰা যায়। আজিও তুমি সেই তপু। কবি, কিন্তু পাহৰা নিদিয়া।”

তপুৱে চকু নমাই থকা অৱস্থাত সুধিলে,
“তুমি যদি কবা, মই আকৌ অহা পৰাই তোমাৰ সৈতে থাকিম। হয়তো প্ৰেমিক হিচাপে নহয়, হয়তো বন্ধু, বা সহযাত্ৰী… কিন্তু থাকিম।”

দীপ্তিয়ে অলপ সময় ল’লে।
পিছত ক’লে, “মই চাইছোঁ, তুমি থাকিবা। যিহেতু তুমি যেতিয়া আছিলা, মই নিজকে বেছি চিনিছিলোঁ।
কিন্তু জানিবা, সময়ৰ লগত মইও সলনি হোৱা।
মই এতিয়া নিজৰ স্বাধীনতাত হাঁহো, মনৰ পৰা জীৱন লিখোঁ, আৰু আত্মাৰ ভিতৰত অন্তৰাল সৃষ্টি কৰো। তুমি কি সেই সেউজীয়া স্থানটোত থকাৰ সাহস কৰা?”

তপু হাঁহিলে,
“তুমি যদি পাহাৰ হওঁ, মই হব পাৰোঁ তোমাৰ কুঁৱলি। তুমি যদি বতাহ, মই হব পাৰোঁ দিশ।
কিন্তু মাথোঁ প্ৰাৰ্থনা কৰোঁ—মোক তুমি তুমিৰ পৰা তই নকৰিবা। সেই দূৰত্ব কেতিয়াও সহ্য কৰিব নোৱাৰোঁ।”

আকাশটো অলপ অলপকৈ গাঁঠুৰি উঠিছিল। বৰষুণ বতাহৰ হাঁহিত অলপ উলটি আহিছিল। দুয়ো বেলকনিত ওলাই আহিল। সৰু টুপটাপ বুন্দিয়েই নামিল।

তপুৱে দীপ্তিৰ হাতত এটা কাগজ দিলে।
তাত লিখা আছিল—
“আমি দেখা পালোঁ।
তুমি বতাহত আছিলা।
মই বৰষুণত আছিলোঁ।
দুয়ো একেলগে জাপতি ধৰিলো—নীৰৱতা।”

দীপ্তিয়ে কাগজখন বুকুত বান্ধি ক’লে,
“এইবাৰ কবিতাটো মোৰ ঘৰলৈ আহি মোৰ মাজতে বাস কৰিলে। তুমি থাকিবা?”

তপুৱে মূৰ নিখুন্দ কৰি ক’লে,
“থাকিম। কিন্তু কবি হিচাপে নহয়—এইবাৰ মনৰ ভিতৰস্থ আত্মা হিচাপে।”

চকুপানী, হাঁহি, আৰু ভিতৰুৱা স্থিৰতা—এইবোৰেই আছিল সিহঁতৰ বিয়লি।

৫

সন্ধিয়াৰ বতাহটো অলপ অলপকৈ হেমন্তৰ কঁকালত খামুচি ধৰিছিল। আকাশত থল থলীয়া মেঘ, যেন বুৰ্বুৰাই মাটিলৈ নামিবলৈ ওঁঠৰ ফালে তাকি আছে। দীপ্তি আৰু তপু, দুয়ো এখন চৌকা কাঁহীৰ তলত বহি আছিল। কেম্পাছৰ পিছফালে এটা খালী ঠাই—যিখন দীপ্তিয়ে “কবিতা ঠাই” বুলি নাম দিছিল। এই ঠাইত কোনো সৰু বৃক্ষ নাই, কোনো বেঞ্চ নাই, মাথোঁ মাটি আৰু কিছু বতাহ, যাক কাব্যিক প্ৰেমেৰে সজাই থৈছিল।

তপু মাটিত বগা পেপাৰ এটা বিছাই থ’লে। তাৰ ওপৰত ছটিয়া-ছটিয়া শব্দৰে লিখা এটি কবিতা দীপ্তিৰ ফালে আগবঢ়াই ক’লে,
“এইটো মই আজি পুৱা লিখিলোঁ। কিন্তু কাগজখন সঁচাকৈ তোমাৰ বুকুৰ পৰা ওলাই অহা যেন লাগিছে।”

দীপ্তিয়ে কাগজখন লৈ পঢ়িবলৈ ধৰিলে—
“নয়নতে বাৰিষা থমকায়,
বতৰ হাঁহে কিন্তু শব্দ নুশুনা।
তুমি বতাহত নাম হওঁ,
মই কবিতাত সুৰ হওঁ।”

তেওঁ মিচিকিয়াই হাঁহিলে, কিন্তু চকুত অলপ হালধীয়া আভা।
“তুমি জানানে, তপু… এইবোৰ শব্দ যিমানেই সোনোকাটী হওঁক, সিহঁতৰ মাজত আমি বহি থাকো। এইবোৰ কবিতা নহয়, মই বুজিছোঁ—এইবোৰ সময়, যিবোৰ তুমি মোৰ বাবে থমকাই ৰাখা।”

তপু অলপ দৃষ্টিৰে চাই থাকি ক’লে,
“মই তোমাৰ বাবে দিনবোৰ কবিতা কৰিছোঁ। কিন্তু এতিয়া মই মোৰ জীৱনটো তোমাৰ হাতত দিবলৈ ইচ্ছা কৰিছোঁ।
তুমি ল’বানে, দীপ্তি?”

এই প্ৰশ্ন দীপ্তিয়ে বহুদিন ধৰি আপোনাৰ মূৰত শুনিছিল, নিজৰ মনৰ ভিতৰত বহু বাৰ পঠিছিল।
তেওঁ ধীৰে ক’লে,
“ল’ম। কিন্তু জানিবা, মোৰ জীৱনখনত বহুত ৰাতি আছে, য’ত মই মোৰ ভয়বোৰক কাঁইটৰ দৰে বুকুত বান্ধি থৈছোঁ।
তুমি যদি সেইবোৰৰ মাজত হাঁহি লৈ আহিব পাৰা, মই তোমাৰ হব পাৰোঁ।”

তপু চকু নমাই হাঁহিলে।
“তোমাৰ প্ৰতিটো আঁচল, প্ৰতিটো কঁকাল, প্ৰতিটো চকুলোৰ আঁচ—মোৰ বাবে বুজাৰ নহয়, অনুভৱৰ।
তুমি পাহাৰ নহওঁ, দীপ্তি। তুমি সোঁৱৰণিৰ গাঁথনি।
তুমি থাকিলা মানে মই থাকোঁ।”

চুপে চাপে দুয়ো ওচৰ ওচৰ থাকিল। বতাহে মাথোঁ উজাই উজাই ক’ব খুজিছিল,
“এই যে দুজন, যিবোৰ কথাৰে কোৱা নাযায়, সিহঁতে চুকত থাকি যায়। সিহঁতে নীৰৱ বৰষুণ।”

দীপ্তিৰ ফোন বজিল। স্ক্ৰিনত লেখা—”মা”
তেওঁ ফোনটো ৰিসিভ কৰি অলপ চুপে ক’লে, “হয় মা, অলপ বেছি সময় হ’ল। আহিছোঁ।”
ফোনৰ পিছফালৰ শব্দ শুনা গৈছিল, “তোৰ মুখখন চিনাকি মানুহজনৰ সৈতে হাঁহি হাঁহি… তই খুসি নহ’বলৈ ধৰিছিলি, এতিয়া মোৰ মন অলপ ভাল লাগিল।”

দীপ্তিয়ে চকুত অলপ কঁপনিৰে ফোনখন থ’লে।
তপু সুধিলে,
“ঘৰত সকলে জানেনে?”
“জানে। আৰু আজি প্ৰথমবাৰ মা ক’লে—‘তোৰ হাঁহিত তপুৰ ছবি দেখা যায়।’”

এই বাক্য শুনি তপু যেন ৰৈ গ’ল। হাঁহিৰে নয়, দুচকুত আলোতে।
“মোক কেতিয়াবা তোমাৰ মাকৰ আগত দিয়া ঠাইত বহিবলৈ দিবানে?”

দীপ্তি হাঁহিলে,
“সেয়া আৰু মোৰ নহয়, সময়ৰ ওপৰত।
কিন্তু হ্যাঁ—এই বাৰ মই হাঁহো, কাৰণ মোৰ হাঁহিৰ মাজত তুমি আছা।”

তপু দীপ্তিৰ ওচৰলৈ আহি হাতটো ধৰি ক’লে,
“তুমি যদি চাওঁ, মই এই বুকুৰ মাজত এখন ঘৰ সজাম। য’ত কোনো শব্দৰ দরকাৰ নহয়।
হ’ব পাৰে কেতিয়াবা নহয়, আজি, এই মুহূর্ততে।”

“এই মুহূর্ততে?” দীপ্তিয়ে অলপ আচৰিত হ’ল।
তপু ক’লে,
“হয়। আজি যদি আমি হাত ধৰি আগবাঢ়ো, আমি কোনো বাধাক ভয় নকৰোঁ।
নহ’লে সময় আমাৰ কবিতাৰ অন্তিম পংক্তি কাটি পেলাব।”

দীপ্তিয়ে দীঘল চুপত থাকিল। পিছত তল ফালে চাই মুচিকিয়াই হাঁহিলে।
“ঠিক আছে।
এই হাত তুমি ধৰি ৰাখিবা—
কিন্তু জোলোঙা নহয়,
বন্ধুত্বৰ দৰে—
য’ত বিশ্বাস থাকে।”

তপু চকু বন্ধ কৰি মূৰ নাড়িলে।
“তোমাৰ হাতত মই মোৰ আত্মা থ’লোঁ।”

এৰালিনজাহি চিতাৰ দৰে দিনটো চপচপীয়া হৈ আহিছিল। দীপ্তি আৰু তপু দুইজন একে লয়ত বাট পাৰ হৈ গৈছিল।
সিহঁতৰ ওচৰৰ পুৱা, আকাশত কিছু ছাঁ, বুকুত কিছু শব্দ—
আৰু মাজত এটা কবিতা—
নীৰৱ বৰষুণ।

৬

পুৱাৰ ৰঙা বেলিটো দীপ্তিৰ ঘৰৰ বেলকনিত সঘনে পৰি আছিল। অকণমান কুঁৱলি যেন ৰাতিৰ সোঁতৰ পৰা বাকী থকা ভাবনাসমূহ, যিবোৰ দৰ্জাৰ খিল বুলিও মানে নাজানে। দীপ্তি সপোনতকৈ অলপ দীঘল হাঁহি এটা লৈ, কফিৰ কাপটো হাতত লৈ বহি আছিল। হাঁহিখনত গম্ভীৰতা আছিল, শান্তিৰে গ’জাই উঠা কোনো গীতৰ দৰে।

কিছুমান মৰমৰ কথাবোৰ সময়ৰ লগতে যিদৰে পকাই আহে, তেনে লাগিছিল। তপুৰ সৈতে সেই শেষ দেখা আৰু সেই হাত ধৰা—তেওঁৰ মনত ৰৈ থকা বহু অনুচ্চাৰিত যন্ত্রণাক মিঠা কৰি দিছিল। এতিয়া কথা কম, কিন্তু অনুভৱ বেছি। এই সম্পর্কৰ সৌন্দর্যেই হ’ল এইটো—তেওঁলোক দুজনৰ মাজত একো দাবী নাই, অথচ দুজনেই জানে, কাক চাব খুজি থাকিছে।

সেইদিনা ছুটীৰ দিন। গুৱাহাটীৰ গৰম এদিন, কিন্তু আকাশ মেঘাচ্ছন্ন। গলি পথবোৰ ধূলিৰে আবৰি উঠিছে, মানুহবোৰ অলস। দীপ্তিয়ে চিৰদিনৰ দৰে এটা সৰু কপালত টিপ লগাই, এখন পকেটবুক চামিৰে বাহিৰলৈ ওলাই গ’ল। তেওঁৰ গতি নিৰৱ, কিন্তু চকুত এক প্ৰত্যাশাৰ দীপ্তি। আজিও লগ হ’ব, কথাবোৰ চুপে চুপে কোৱা হ’ব, আৰু হয়তো আজি এটা নতুন সিদ্ধান্ত লোৱা হ’ব।

তেওঁ এখন সৰু চাহৰ দোকানলৈ গৈ বহিল। এইটো সেই চাহৰ দোকান য’ত প্ৰথম দিনা তপুৱে “তুমি ভিজি নাযোৱা” বুলি ক’লে। দীপ্তিয়ে চাহ অর্ডাৰ দিলে, আৰু খিৰিকিৰে ওলাই থকা অচিন বাটটো চাই থাকিল। মানুহবোৰ আহিছে-যাইছে, ক’ৰবাত এটা কুকুৰ তপলিৰ ওচৰত বহি আছে, ক’ৰবাত এগৰাকী বৃদ্ধা ওঁঠত পান পিন্ধি অলপ বেলিকা হাঁহি হাঁহিছে।

ঠিক তেতিয়াই, এটা সৰল, ধূসৰ টি-চাৰ্ট পিন্ধা ল’ৰাটো দীপ্তিৰ সন্মুখত আহি দাঁড়াল। তপু।

“মই জানো তুমি ইয়াত থাকিবা। তুমি ভিজা চাহৰ গন্ধত লুকাই থাকিবা।
তুমি হাঁহিলেই মই নিজকে পাহৰো।”

দীপ্তিয়ে অলপ হাঁহি দিলে, “তুমি হাঁহি এৰাহে দিয়া, তপু। সেই হেনো কবিতাৰ সময় পাৰ হ’ল।”
তপু বহি পৰিল। সি অলপ বেছি থকত অলস যেন লাগিছিল, কিন্তু মুখখন চিনাকি বিশ্বাসেৰে ভৰা।

“তুমি জানানে,” তপু ক’লে, “মই এইকেইদিনত নিজকে অলপ চিনাৰ চেষ্টা কৰিছোঁ। মই ভাবিছোঁ, মই প্ৰেম কৰিছোঁ, নে মই নিজৰ অভিমানৰ প্ৰতি মোহত পৰিছোঁ।
কিন্তু মোৰ অভিমানবোৰ হেৰাই গৈছে, দীপ্তি। এইবার মই মাথোঁ তোমাক দেখি চাইছোঁ।
তুমি যদি কবা, মই আজি তোমাৰ হাতত মুকলি হৈ থাকিম।
প্ৰেম নাই, সঁচা আত্মাৰ লগত এখন জীপন সাজি থ’ম।”

চুপ।
তেওঁলোকৰ মাজত চাহৰ কাপ এখন বজাই উঠিল। সেই শব্দ, যেন কোনো প্ৰতিশ্ৰুতিৰ সহিহ। দীপ্তিৰ চকুত অলপ ক্ষীণ আলো লাগিল, অলপ জোনাকৰ দৰে।

“তুমি জানানে, তপু,” দীপ্তি অলপ নিচেই ধীৰে ক’লে, “মই বহুদিন ধৰি মোৰ ভিতৰৰ মানুহজনীৰ সৈতে কথাই পাতো। মই ভাবো, তুমি যদি কেতিয়াবা আহা, মই কিমান সাহসী হব পাৰিম।
আজি মই সাহস কৰি ক’ব খুজিছোঁ—
তুমি থাকিবা?
ঘৰটো সাজি ল’ব পাৰা?
য’ত মই তোৰ বাবে আলট্ৰা-ন’ৰম চাদৰ ল’ম,
তই মোৰ বাবে তেতেলীৰ আচাৰ আনিবি।
তই ৰাতি মাত্ৰ বাউল শুনিবি,
মই ৰাতিপুৱা কফিত আধা চেনি দিবলৈ নাপাহৰোঁ।
এইটোৱেই হ’ল সংসাৰ।”

তপুৰ চকুত জপজপীয়া আভা। সি হাতত দীপ্তিৰ আঙুলি ল’লে।
“হ’ব পাৰে মই কোনোদিন কুঁৱৰী প্ৰেমৰ গীত লিখিব নোৱাৰোঁ।
কিন্তু মই তোমাৰ চুলিৰ মাজত গজা টোকনিটো,
তোমাৰ চাহৰ কাপৰ মেখেলাটি,
তোমাৰ বেলুনধৰা হাঁহি,
এইবোৰ মই নিজে হব পাৰোঁ।”

তেওঁলোক অলপ চুপ থাকিল।
চাহ ঠাণ্ডা,
বতাহ গৰম,
মানুহৰ ভিৰ।

কিন্তু সিহঁতৰ মাজত আছিল এটা দৃঢ়তা—অচিন কিন্তু অন্তৰৰ।

“তুমি যদি চাওঁ, তপু,” দীপ্তিয়ে ক’লে, “তেতিয়া তুমি মোৰ সৈতে আজি সন্ধিয়া মাকৰ আগত বহিবা।
মই তোমাৰ কথাটো কৈছোঁ।
তুমি মোৰ বৰষুণ,
মই তোমাৰ হাঁহি।”

তপু চকু বন্ধ কৰিলে। সি এটা দীঘল নিশ্বাস লৈ ক’লে,
“আজি মোৰ সঁচা পুনৰ্জন্ম।”

চাহৰ কাপ খালি।
কিন্তু দুটা হৃদয়ত সেই কাপৰ পৰা মিঠা সুৰেৰে বাজি থাকিল—
নীৰৱ বৰষুণ।

৭

সন্ধিয়া আকাশটো আজি অলপ আনকি আছিল—ঘন নীলা মেঘৰ মাজত গৰম ৰঙৰ সূৰ্যটো হেৰাই গ’লেও আকাশজোৰা দীপ্তি যেন কাকো অপেক্ষা কৰি আছিল। দীপ্তিৰ বেলকনিত টাঙি থোৱা একজোৰা জুলঙা, পানীত ভিজা কাপোৰৰ দৰে অলপ অলপ জাপি পৰিছিল বতাহত। তপু আহিব। আজিৰ সন্ধিয়াটো হ’ল তেওঁলোকৰ গল্পখনৰ এটা নতুন পৃষ্ঠাৰ সূচনা—য’ত তপু প্ৰথমবাৰ দীপ্তিৰ ঘৰলৈ আহিব, দীপ্তিৰ মাকৰ আগত বহিব, আৰু হয়তো ক’ব, “মই দীপ্তিৰ সৈতে থাকিব খুজোঁ।”

দীপ্তিয়ে এজাক ঢৌৰ দৰে দীঘল নিশ্বাস ল’লে। মূৰ চুলিবোৰ আলসুৱা গাঁথনিৰে ওপৰলৈ বান্ধি, সৰু সৰু সোনালী বুট থকা জুঁপুৰি ধৰণৰ এখন জাম্পসুট পিন্ধি তেওঁ ৰান্ধনিঘৰত আহাৰ পাতি থাকিল। আজিৰ ৰান্ধনি—তপুৰ পছন্দৰ বাউল বেগুন ভাজা, ব্ৰাউন ৰাইচ, ডাল, আৰু আখহাঁহি চাটনি। মাকেও অলপ অলপ সাহায্য কৰি থাকিল—আঙুলিত সোনাৰ আংঠিৰে বেগুনৰ গা ঘঁহি দিলে, হাঁহি মাৰি ক’লে, “অকল ৰান্ধা নহয় মা, সময়ো গৰম কৰি ল’ব লগা হয়।”

দীপ্তিৰ মুখত অলপ সাৱটি ধৰা হাঁহি। নিজৰ জীৱনত কেতিয়াবা এনে বেলি আহিব বুলি তেওঁ ভাবি নাছিল। সেই তপু, যিজনে কেতিয়াবা একো নক’ই দূৰত ভাহি গ’ল, আজি তেওঁৰ হাত ধৰি ঘৰলৈ আহিছে—এইটো সঁচাকৈয়ে সপোনৰ দৰে।

ঘন্টা সাতটা বাজিল। দীপ্তিৰ ফোনত মেছেজ আহিল:
TAPAN GOGOI: “মই গেটত আছোঁ। পচন্দৰ ডালে বেছি জল বুলিয়েই আনিছোঁ।”

দীপ্তিৰ মুখত উজলি উঠিল হালধীয়া এক হাঁহি। সি দৌৰি দৰ্জালৈ গ’ল, ঘৰৰ আগভাগত ওলাই চাই দেখিলে—তপু এজন সাধাৰণ মানুহৰ দৰে দাঁড়াই আছে। ধূসৰ কুৰ্তা, ব্লু জিন্স, আৰু হাতত এবোটল সৰু ডাল, আৰু এটি চুটি পেকেট—হয়তো চাটনি।

“আহা তপু,” দীপ্তিয়ে ক’লে, “মা ভিতৰত আছে। তুমি যদি ডাঙৰ মানুহৰ দৰে কথা কোৱা, তেন্তে মা বেছি চিন্তা নকৰে।”
তপু মিচিকিয়া হাঁহি মাৰি ক’লে, “মই কবিতা নকৈ, আজিকালি বাস্তৱিক শব্দ শিকিছোঁ। মই ক’ব পাৰোঁ—’বেগুনটো অলপ বেছি ভাজা’, বা ‘ডালত নিমখ অলপ কম’।”
“হঁহ,” দীপ্তিৰ হাঁহি অলপ দীঘল হ’ল, “সেই বাস্তৱতাই আজিকালি মোৰ প্ৰেম।”

তপু ঘৰৰ ভিতৰত সোমাল। ডাঙৰ মেজত এখন হালধীয়া ৰান্ধনাৰ ঢাকনি, মাজত পানীৰ গিলাচ, আরু দীপ্তিৰ মাক সোফাত বহি আহাৰ বতৰা পাতি আছিল। মাকক দেখিয়েই তপু একেবাৰে সোজাকৈ গ’ল, নম্ৰ মুখত হাত জোড় কৰি ক’লে,
“নমস্কাৰ আই। মই তপন গগৈ। দীপ্তিৰ বন্ধু… আৰু সঁচাকৈয়ে যদিহে আপুনি অনুমতি দিয়ে, মই দীপ্তিৰ সৈতে হাঁহি থাকিব খুজো।”

দীপ্তিৰ মাক, শোভাবেন দেৱী, বহু কথা শুনা, বহু মানুহ দেখা। চুলিত ধূসৰতা আছে, কিন্তু চকুত আজিও দীপ্তিৰ দৰে দীপ্তি। সি অলপ বেলিকা চাই থাকি হাঁহি মাৰিলে,
“বন্ধু… এই শব্দটো বহুত গভীৰ। মই সুধিবই লাগিব—এই বন্ধুতা কিমান দূৰ যাব খুজে?”

তপুৱে অলপ ৰঙা মুখেৰে ক’লে,
“সঁচা কৈছো, মই দীপ্তিৰ বাবে শব্দ বিচাৰি ফুৰিছিলোঁ। মই পোৱা শব্দ নাই, কিন্তু মই দীপ্তিক বিচাৰি পালোঁ।
মই দীপ্তিক বিয়া কৰিব খুজোঁ—কিন্তু তাৰ আগতে মই চাওঁ যে, মই দীপ্তিৰ জীৱনত সহায় হব পাৰিমনে? মই কেতিয়াও তেওঁৰ আত্মবিশ্বাস, স্বাধীনতা, বা হাঁহি হেৰুওৱাৰ কাৰণ নহওঁ।”

শোভাবেন দেৱীয়ে হাঁহি মাৰি দীপ্তিৰ ফালে চাই ক’লে,
“তই কি কবি, মা?”

দীপ্তিয়ে মাকৰ হাতটো ধৰি ক’লে,
“মা, মই তপুক দেখি অনুভৱ কৰোঁ, মই আগত যি মেয়ে আছিলোঁ, সি আকৌ ঘূৰি আহিছে। মই যি দীপ্তি আছিলোঁ—হাঁহি কৰা, উৰিব খোজা, কবিতা পঢ়া—সেই দীপ্তিটো তপুৰ সৈতে মোৰ ভিতৰত ঘূৰি আহিছে।
তই কৈছ, সময় গৰম কৰিব লাগে—তপু মোৰ সময়টো উষ্ণ কৰি দিছে মা।”

শোভাবেন দেৱীয়ে তপুৰ কঁকালত হাত থ’লে,
“হ’ব পাৰে কেতিয়াবা কোনো কথা মা-এৰ পৰা লুকোৱা হয়। কিন্তু দীপ্তি যদি হাঁহি মাৰে, মই জানো সেয়া সঁচা।
তই দীপ্তিৰ লগত হাঁহি থকাৰ সাহস লৈ আহিছস, এতিয়া দীপ্তিয়ে যদি তোক লব বিচাৰে, মই বাধা নহ’ম।”

তপুৰ চকুত চকু পানী। সি দীপ্তিৰ ফালে চাই মাথোঁ ক’লে,
“তোমাৰ মাকে মোৰ কবিতা অলপ বেছি ভালকৈ পঢ়িলে।”

তেওঁলোকে তাতেই বহি গ’ল। আহাৰ আৰম্ভ হ’ল। চাটনিত অলপ অধিক জল, বেগুনটো সোঁসোৱাই ভাজা, আৰু ডালত নিমখ অলপ কম। কিন্তু সেই খাবাৰৰ মাজত আছিল মিঠা, লাজুক, আৰু সঁচা স্বাদ—সন্মতি, সম্পর্ক, আৰু পূৰ্ণতাৰ।

আকাশত বৰষুণৰ ধেমালি আৰম্ভ হ’ল। জানালিৰ বাহিৰে পানীৰ ধ্বনি।
চকু মেলিলে দেখা গৈছিল—দুটা মানুহ, এটা হাত ধৰি, জানালিৰ ওচৰত থিয়, আৰু বতৰ ওচৰত কিবা ক’ব খুজিছে।

নীৰৱ বৰষুণ—আজি ঘৰলৈ আহিছে।

৮

বিছনাৰ কাষত এখন সৰু বেলজিয়াম লেম্প জ্বলিছিল। পোহৰটো মিঠা, যেন কোনো কথা নোক’তেও বহু কথা ক’ব পাৰিছিল। ঘড়ীৰ কাঁটাই পুৱাৰ ছয়টাৰ পৰা অলপ আগত। দীপ্তি ধীৰে উঠি জানালিৰ শ্লেটখুলি দিল। বাহিৰত নেমি জ্বলি থকা আকাশটোত বৰষুণৰ বিন্দু নাই, কিন্তু মাটি এখন সজল—সন্ধিয়া পিন্ধা যন্ত্ৰণা যেন ৰাতিৰে ধুই ল’লে।

চুপে চাপে তেওঁ বেলকনিত ওলাই আহিল। ওচৰৰ ডালিম গছত পকা ফল এটাৰ গায়ে এটা জহৰুৱা চুটি পাতে ঠেং দিছে। যেন এই সৰু সজীৱতাবোৰে দীপ্তিৰ ভিতৰৰ ভীতিসকলো বুটলি নিছে।

তপু তেতিয়ালৈকে উঠি পৰা। ঘৰৰ ভিতৰত থকা এখন কাঠৰ মেজত বহি তেওঁ চাহ পাতি আছিল—সৰু কেটলী এটাত, লাল চাহৰ গন্ধ উফৰি উঠি আছে। বগা মগ দুটা—এটা দীপ্তিৰ বাবে, অন্যটা তেওঁৰ বাবে। চাহ পাতিবলৈ বহি থকা তপুটোক দেখি দীপ্তিৰ হঠাৎ মাথোঁ মনত পৰিল, এইটো সেই মানুহটো, যিজন এক সময়ত কৈছিল—“মই তোমাৰ লগত থাকিম, তুমি যদি বতাহ হওঁ, মই দিশ হ’ম।”

তপু চকু তুলি দীপ্তিক দেখিলে। হাঁহি এটা দিলে,
“সুপ্ৰভাত, কবিতাৰ বতৰা কিবা আহিছে নে?”
দীপ্তিয়ে ওলাই আহি ক’লে,
“তুমি যদি পিঠিত ভৰসা থোৱা, তেন্তে বতৰতো শব্দ থাকে। আজি আকাশে অলপ গান গাইছে যেন লাগিছে।”

তপু চাহৰ কাপ এফালে দি মুখ গম্ভীৰ কৰি ক’লে,
“মই ভাবিছোঁ, আমাৰ কথা ঘৰচোৱাৰ কথা ভাবিব পাৰি।
তুমি জানো, মই সৰু ঘৰ এটা সাজিব খুজো—য’ত পাঁচটা কবিতা, এটা ৰান্ধনিঘৰ, এবিধ লজুক চুলিত আলপনা, আৰু এটা জানালিৰ তলত ফুলৰ টব থাকিব।”

দীপ্তিয়ে অলপ উজুকণ্ঠেৰে ক’লে,
“মই সেই ফুলটো হ’ম, যিটো দিনটোত উম-পোহৰ বিচাৰিব, আৰু ৰাতি বতাহৰ শব্দত ঢুকি পৰিব।
তুমি যদি হাত ধৰি থ’বা, মই সপোনতো ঘৰ সাজিম।”

তপু দীপ্তিৰ হাতটো ল’লে। অলপ তাপ, অলপ কম্পন, কিন্তু বৰঙণি যেন দুজনৰ মাজত আটাইতকৈ নিৰৱ অথচ সঁচা পংক্তি।
“তুমি মোক সঁচা কৰা, দীপ্তি। মোৰ ভিতৰত যি ভয় আছিল, যি অহং আছিল, সেইবোৰ তুমি ঢৌৰ দৰে লৈ গ’লা।
এতিয়া মই মাথোঁ পানী—তোমাৰ স্পৰ্শত বতৰ হোৱা চাইছোঁ।”

তেওঁলোকে জানালিৰ ওচৰত বহি থাকিল। আকাশখনৰ মাজেৰে ৰঙা আভা জ্বলিছে। নগৰৰ ধেমালি আৰম্ভ হৈছে—চক্ৰ, গাড়ী, চিঞৰ, কিন্তু ঘৰৰ ভিতৰটো যেন বহুত আদি কাব্যিক।

দীপ্তিৰ মাক সোমাই আহি হাঁহি মাৰি ক’লে,
“সন্ধিয়াৰ পৰা লোকে আপোনাৰ বিয়াৰ খবৰ বিচাৰিছে।
মই কৈছোঁ—এইবাৰ আকাশে নিজৰ কুঁৱলি মাটি খনলৈ হস্তান্তৰ কৰিছে।
এইবাৰ বতাহ নিজকে ঘৰ বনাইছে।”

তপু আৰু দীপ্তিয়ে চকু মেলি থাকিলে। হাঁহি মাৰিলে।
মাকক ক’লে—“এইবাৰ নহয়, মা।
এইবাৰ বতৰত সঁচাকৈয়ে দুজন মানুহ বাস কৰিবলৈ আহিছে।
আমাৰ বিয়া হ’ব, কিন্তু তাত বাটলোৱাৰ মাত নহ’ব।
তাত মাথোঁ থাকবে—চুপে চাপে ক’ব পৰা—‘তুমি মোৰ।’”

বিয়াৰ দিনটো এজন কবিৰ বাবে হোৱা এক সৃষ্টিৰ জন্মদিন যেন আছিল। দীপ্তিয়ে একো গহনা নপিন্ধিলে—অতি সৰল সাদা শাড়ি, মুখত হালধীয়া টিপ, আৰু চকুত ভৰসা। তপু মাটিৰ ৰঙৰ কুৰ্তা পিন্ধি গৈছিল—হাতত দীপ্তিৰ বাবে এটা কাগজ, যিটোত লিখা আছিল—

“তুমি যদি ফুল হওঁ, মই হব পাৰোঁ পানী।
তুমি যদি সময় হওঁ, মই হব পাৰোঁ অপেক্ষা।
কিন্তু তুমি যদি মোৰ হওঁ,
তেতিয়া মই মোৰ হব পাৰোঁ।”

আতিথ্য, হাঁহি, ওঁঠত সৰু লাজ, আৰু বতাহৰ মাজত বৰষুণ।
সেই দিনা বিয়াৰ সময় বতাহ উঠিছিল, আৰু ঠিক লগে লগে, বৰষুণৰ একে টোপালে সেই বটগছৰ ওচৰত পৰা।
সেই ঠাইত, য’ত প্ৰথমদিনা দীপ্তিয়ে তপুক “তুমি গৈ নাযাওঁ” বুলি চুপে চাপে সুধিছিল।

এক বছৰ পাছত, এটি বিয়লিত, বেলকনিত বহি দীপ্তি নিজৰ ডায়েৰীত লিখি আছিল—

“এইজন মানুহ মোৰ কবিতা নহয়।
সি মোৰ শব্দ, সুৰ, নীৰৱতা।
আমি কথা কম, চোৱা বেছি।
মই বহুত পাহৰি গ’লোঁ—
আৰু বেছি চিনিলো।”

তপু ওলাই আহি তেওঁৰ ওচৰত বহি ক’লে,
“আজিকালি তুমিও লিখা অলপ বেলিকা কৰিছে।
কিন্তু মই জানো—তুমি হাঁহি দিলে, মোৰ ভিতৰত কবিতা জগায়।”

আকাশত বতাহ উঠিছিল। বৰষুণ নামিবলৈ সাজু।

চাহৰ কাপত ধোঁৱা উঠিছিল।

সেই ধোঁৱাৰ মাজত ডুবি আছিল—নীৰৱ বৰষুণ।

[সমাপ্ত]