নীল কুঁহিপাত

ঋতুজিৎ বৰা

অংশ ১: বননীৰ চিঠি

গুৱাহাটী চিটাগাঁও ৰোডৰ দাঁতিত এখন পুৰণি জীপগাড়ী ৰৈ আছে। শীতল পুৱা, ডিচেম্বৰৰ কুঁৱলীয়ে পথবোৰ আগৰ দৰে ধৰি নাৰাখে। পানীত গৰম বাষ্প উঠিছে, আকাশটো ধোঁৱাধোঁৱালি। এইবোৰৰ মাজত গাড়ীখনৰ সন্মুখত উভতি আহিছে জয়ন্ত—পঁইচালী বয়সৰ, সূতীয়া জেকেট পিন্ধা, চুলি পাতল, চকুত এখন পাহাৰৰ দৰে দৃঢ়তা।

তেওঁৰ হাতত এখন চিঠি। পাণ্ডুলিপিৰ দৰে লিখা চিঠিখন দুচকুৰ পাতল কপালখনত গৰম শ্বাস লয়। চিঠিখনত এখন নাম—”বননী”। নামটো বুকুৰ মাজৰ বহলতাত বাজে যেন এটি পুৰণি বাদ্যযন্ত্ৰৰ নীচু টোক।

দীঘল চুপিচাপতা ভাঙি তেওঁ ওচৰৰ এখন চাহৰ দোকানত সোমাল—‘সঁচা চাহ’। দোকানখন পুৰণি, মাটিৰে তামাম, কাষত তিনিচাৰটা বেঞ্চি, চালত শুঁটিকাঠৰ চালনি। চাহৰ গোন্ধ, জিলিকা মাটিৰ কাপৰ সোঁত, আৰু পিচল লগা স্মৃতিৰ ছাঁয়ে দোকানখনত স্থায়ী ঠিকনা লৈছে।

তেওঁ এখন কোণৰ বেঞ্চিত বহি পৰিল। দোকানৰ গাভৰুজনী কাপ এটাত চাহ দি দিলে। জয়ন্ত কাপখন আগত ৰাখি চিঠিখন খোলাৰ পূৰ্বে এটা দীঘল নিশ্বাস ল’লে। যেন কিছুমান অজানাৰ মাজত নামি যাবলৈ নিজকে সাজু কৰি আছে।

চিঠিখন মেলি তেওঁ পঢ়িবলৈ ধৰিলে—

“জয়ন্ত,

যদি তই এই চিঠিখন পঢ়িছ, তেন্তে সোধিব খোজো—এতিয়ালৈকে তই মোক পাহৰিস নেকি?

মই জানো, জীৱন বেয়া সময়ত আগ বাঢ়ে, আৰু মানুহৰ মনত মাটি পিন্ধি ৰৈ নাথাকে। কিন্তু কিছুমান ক্ষণ থাকে যিবোৰ উভতি আহে… নাজানিবা কেতিয়া।

মই এতিয়া ডিব্ৰুগড়ৰ কাষৰ তেজপুৰ বনৰ ওচৰত আছোঁ। য’ত কুঁহিপাতবোৰে নীল ৰঙা পিন্ধে, আৰু বৰষুণ হ’বলৈ হ’লে বতাহটো পাহাৰৰ পৰা নামি আহে।

তুমি যদি সময় পাও, যদি হৃদয়ত এটা বিন্দু আশা থকাই যাও… তেন্তে আহা।

মই অপেক্ষা কৰিম।

— বননী”

চিঠিখনৰ পাছৰ ফাঁকে এখন সৰু টানেলৰ দৰে শূন্যতা। জয়ন্তৰ চকুৰ দাঁতিত কুঁহিপাতবোৰে বাজিবলৈ ধৰিলে। ডিব্ৰুগড়ৰ ওচৰৰ বন—তেখেতে আৰু বননীৰ শেষ যৌথ দিন। যেতিয়া তেওঁলোকে হাতত ৰঙা ছাতি লৈ বনৰ মাজত দৌৰি ফুৰিছিল। বৰষুণ পিস পিসকৈ নামি আহিছিল, আৰু বননীৰ চুলিত সেউজীয়া পাতৰ সৈতে কুঁৱলীয়ে বাস গঢ়িছিল।

তেওঁ আচৰিত নহ’ল—চিঠিখনতো ক’ব নোৱাৰা সৰু সৰু বেদনাৰ প্ৰতিধ্বনি আছিল। বননী গ’ল, তাৰ পিছত তেওঁৰ জীৱন সামান্য হলেও বদল ঘটিছিল। তেওঁৰ উপৰি দায়িত্ব, চাকৰি, শহুৰীয়া ব্যস্ততা… কিন্তু আজিও বননী নামটো ভিতৰতে এবাৰ শব্দ হয়।

চাহটোৰ শেষ চুমুকটোৰে এক খৰহক শীত বুকুৰে উঠিল। তেওঁ বহুত সময়ত বতাহটো এনেদৰে অনুভৱ কৰা নাছিল—এনে যেন বতাহটোত বননীৰ মাত আছে।

বাহিৰলৈ ওলাই তেওঁ জীপটোত উঠিল। গাড়ীখন কুঢ়ি বছৰ পুৰণি, বননীৰে সৈতে কেটা বনৰ পথত গৈছিল। এইবাৰো যাত্ৰা সেইদৰে—অজানাৰ দিশে, বননীৰ শূন্য ঠাইলৈ।

ডিব্ৰুগড় যাত্ৰাৰ বাবে পথ চহা নাছিল, কিন্তু বননী আছিল। সেই সেউজীয়া বন, য’ত বসন্তত কুঁহিপাতবোৰে আকাশত চিঠি লিখে। সেই বন, য’ত জয়ন্ত আৰু বননীৰ ভালপোৱা বিহু নিশাৰ পোহৰত গীত হৈ বাজিছিল।

অৱশেষত, ক’লা ৰাস্তাৰ ওপৰেদি জীপগাড়ীখন বননীৰ সন্ধানত বাগৰি গ’ল—সোঁৱৰনিৰ নীলা কুঁহিপাতত ভৰ যাত্ৰাৰ দিশে।

অংশ ২: কুঁহিপাতৰ পাহাৰ

জীপগাড়ীখন পিচলাই-পিচলাই গ’ল ডিব্ৰুগড়ৰ উত্তৰ দিশে, য’ত বাটবোৰে নিজকে পাহাৰ বুলিবলৈ শিকিছে, আৰু বনবোৰ মানুহৰ হাত এৰা স্বপ্নৰ দৰে পোনপটীয়া হৈ আছে। জয়ন্তৰ মনত এটা অজানাৰ ৰোমাঞ্চ, যেন কোনো এপাহাৰ অলপ অলপকৈ তেওঁৰ ভিতৰত উথলি উঠিছে। গাড়ীৰ সন্মুখ দৰ্পণত তেওঁৰ চকু নীৰৱ, কিন্তু ভিতৰত খৰাং পৰিছিল, বননীৰ ছাঁয়ে আকৌ মাজে মাজে অলপ অলপকৈ ওলাই আহি বুকুৰে চেপি ধৰে।

সন্ধিয়া নামিব পৰা সময়। চাৰিওফালে গা ধোৱা ৰঙা পোহৰ। পথটো বৰ গম্ভীৰ, দুয়োফালে গছৰ দল, দখিনৰ পৰা ওলোৱা বতাহে বাটটোত পাতবোৰৰ তাল বাজাই। তেওঁ তেজপুৰৰ ওচৰৰ এটা সৰু ৰাস্তাৰ কাষত গাড়ীখন ৰখালে। আগৰ পৰা চিনাকি এই স্থান—এইবোৰেই বননীৰ চিঠিখনত উল্লেখ কৰা অঞ্চল।

গাড়ীৰ পৰা নামি, তেওঁ সৰু দিছেৰে বন দিশে খোজ কঢ়ালে। বাটৰ কাষত পুখুৰী এটা, তাৰ ওপৰত এঢালি কুঁৱলী পৰি আছে, যেন ক’লা পানীত সেউজীয়া দুনীয়া ডুব মাৰি আছে। গছবোৰৰ পাত নীলা, কিন্তু প্ৰকৃতিৰ নিয়ম ভাঙি। শীতত সেউজীয়া বনতে দেখিবলৈ পোৱা এই নীল কুঁহিপাত যেন এক অতল স্মৃতিৰ অংশ। বননী কথা নক’লেও এই পাতবোৰ তেওঁৰ বাবে চিহ্ন হৈ থাকিল।

এই নীল কুঁহিপাতেই জয়ন্তৰ ভালপোৱাৰ প্ৰথম প্ৰমাণ আছিল। বননী কৈছিল—”এইবোৰ অইন পাততকৈ বেছি মনত ৰাখিব পৰা। ইয়াৰ কোনো ছবি নাই, কেৱল মনত থকা ছবি আছে।” জয়ন্ত তেতিয়াৰ কথা মনত পেলালে। সেই পুৰণি ক্যাম্পিং, সেই তাড়াতাড়ি খোৱা নুডুলছৰ প’ট, আৰু বননীৰ চকুত যি উজ্বলতা আছিল—সেয়া আজিও এতিয়ালৈ মনৰ মাজত বাজে।

হঠাৎ, এবাৰ বতাহ জোৰেৰে আহিল। পাতবোৰ উৰি গ’ল, আৰু তাৰ মাজৰে এক টুকুৰা কাগজ ওলালে—সেউজীয়া পখিলা পিছে লওঁতে যি দৰে একাকাৰ হয়, সেই দৰে উৰা খোৱা কাগজটোৰ চকুত পৰাৰ লগে লগে তেওঁ দৌৰি গ’ল। কাগজটো গছৰ গূঁঠিত খহি পৰিছিল। তেওঁ উঠাই চালে—আশ্চৰ্য্য! ই বননীৰ হাতৰ লেখা। এটা নোট—তেওঁৰ বাবে।

“তই যদি এই পথ পাইছ, তেন্তে সঁচাকৈ মোৰ সন্ধান লৈছ।

এই বন, এই পাহাৰ, এই কুঁহিপাত—সকলো সঁচা।

মই অকলশৰীয়া নহয়। হয়তো তোৰ আহি পোৱা মানে মোৰ আকৌ এবাৰ মুকলি হৈ হাঁহি উঠা।

ন’লা পথটো,
বননী।”

তেওঁ চকু মেলি বাট চালে। বনৰ মাজেদি এটা দৰঙা পথ আঁকুৰি গৈছে। কাষতে এখন পুৰণি কাঠৰ ঘৰ। বননীৰ স্মৃতিৰ পটত এই ঘৰটো আছিল—মাৰফা বজাৰ সময়, হাঁহিৰ শব্দ, আৰু এখন লাল ডায়েৰীৰ ভিতৰত লুকাই থকা নৱীন কবিতা।

জয়ন্ত ওলাই গ’ল। ঘৰৰ কাষলৈ আগবাঢ়ি তেওঁ খিয়াল কৰিলে—ঘৰটো বন্ধ, কিন্তু জানলীবোৰ খোলা। ভিতৰত এগৰাকী মহিলাৰ ছাঁ। চুলিবোৰ খোলা, হাতত কালি দাগ, মেঘীয়া ধৰণৰ লেহেঙ্গা। তেখেত বননী হ’ব পাৰে? তেওঁ আকৌ চকু মেলিলে—না, ছাঁটো হঠাৎ উবে গ’ল।

তেওঁ অলপ আগলৈ আগবাঢ়ি কাষৰ টিলাখনত বহি পৰিল। তলত ৰেঙণীবোৰ ফুলিছে, পাহাৰৰ বুকুৰে নামি অহা পানীটো শীতল। সেই পানীৰে এটা কণী চিঠি বননীয়ে উলিয়াই থৈ যোৱা যেন লাগিল।

পিছফালৰ পৰা এটা মৰম লগা মাত আহিল—“তই অলপ পলম কৰিলি।”

জয়ন্ত চকু ঘূৰালে। বননী। ঠিক সেই বননী, যাক তেখেতে চিনে—চেহাৰা অলপ পৰিপক্ক, চকুত এতিয়াও সেই উজ্বল জোনাক। বননী আগুৱাই আহি দুখন হাত আগবঢ়ালে—”তই এতিয়াও সেই কুঁহিপাতৰ কথা মনত ৰাখিছ নেকি?”

জয়ন্ত হাঁহি মেলি কৈ গ’ল, “ইয়াৰ ভিতৰত মই আছোঁ বননী। আৰু তই।”

বতাহটো আকৌ বাজি উঠিল। কুঁহিপাতবোৰ উৰি গ’ল। দুজনে দাঁড়ায় ৰৈ গ’ল—বন আৰু স্মৃতিৰ মাজত, কুঁহিপাতৰ পাহাৰত। জীৱন আকৌ এবাৰ নতুনকৈ আৰম্ভ হোৱাৰ আশাৰে।

অংশ ৩: চুপচাপ কথাবোৰ

জয়ন্ত আৰু বননী দাঁড়ি আছিল পাহাৰৰ বুকুত, এখন টিলাৰ ওপৰত, য’ৰ পৰা ডিব্ৰুগড়ৰ কাষৰ বনত সেউজী ধোঁৱাৰ দৰে কুঁহিপাতবোৰ উৰি থাকিব দেখা যায়। বতাহত এখন কবিতা বাজিছিল যেন—চুপচাপ, পিন-পিনাই, হৃদয়ৰ ভিতৰৰ শব্দবোৰত।

বননী অলপ ওচৰ চাপি আহি জয়ন্তৰ কাষত বহি পৰিল। দুয়োজনৰ মাজত পাহাৰখনৰ দৰে নীৰৱতা, কিন্তু তাত কোনো গেৰুৱা কষ্ট নাছিল—সেয়া আছিল সন্তোষজনক চুপচাপতা, যেন সময় দুয়োক একেলগে কৈ গৈছে—”তোমালোক এতিয়া সাজু।”

“তই বিশ্বাস কৰ নেকি, জয়ন্ত?” বননী অলপ ধুনীয়া মাতত সুধিলে।

“কিহত?” জয়ন্ত পাহাৰৰ তলৰ ঢলুৱা বনৰ দিশে চাই উত্তৰ দিলে।

“এই সকলোবোৰত—এই কুঁহিপাতত, মোৰ চিঠিত, আৰু আমাৰ মাজত থকা আজিও নথকা কথাবোৰত।”

জয়ন্ত দীঘল নিঃশ্বাস ল’লে। “তই জান, মই যেতিয়া তোক পাহৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিলোঁ, তেতিয়াই বেছি মনত পৰিছিলি। আজিও এই বনলৈ আহি দেখিলোঁ—তই এতিয়াও সকলো ঠাইত আছ, অদৃশ্য হৈ।”

বননী মৃদু হাঁহিলে। “তই জান, মই কেতিয়াবা ভাবিছিলোঁ—মানুহবোৰ কেতিয়াবা আন এজন মানুহৰ প্ৰত্যাশাৰে সময়টোক বান্ধি ৰাখে। যেন সময়টোৱে কব বিচাৰে, ‘তেওঁ আহিব, অলপ পলম হৈছে মাথোঁ।’ মই তোৰ বাবে সেই সময়টোৰে কথা পাতিছিলোঁ জয়ন্ত।”

জয়ন্ত অলপ হেঁপাহতে কৈ গ’ল, “মই ভাবিছিলোঁ তই নাথাকিবি, আৰু মই এতিয়াও পথ ভুল গৈছোঁ।”

“না। ঠিক আহিছ। মাথোঁ, সময়টোৱে অলপ গম্ভীৰ বুলি যেন লাগিছে।”

তেওঁলোকৰ মাজত ক’ব পৰা নথকা কথা বহুত আছিল। বননীয়ে ঘূৰি চাই ক’লে—“তই জান, মই ইমান সময় কিয় নাপালোঁ তোৰে? কিয় চিঠিতকৈ আগত এখন ফোনো নকৰিলোঁ?”

জয়ন্ত মৌন হৈ থাকিল। বননীয়ে নিজেই উত্তৰ দিলে—“কাৰণ মোৰ ভয় আছিল, তই একো নক’লে মই কি কৰিম? যদি চিঠিখনলৈ কোনো উত্তৰ নাহে, যদি এই নীল কুঁহিপাতবোৰে ক’লে, ‘তেওঁ পাহৰি গৈছে,’ তেতিয়া মই নিজকে পাহৰি গ’লোঁ হ’ব।”

জয়ন্ত অলপ চুপ থাকি ক’লে—“মই পাহৰি গৈছিলোঁ। কিন্তু সম্পূৰ্ণ নহয়। চিঠিখন পাই মোৰ ভিতৰৰ বহু অংশ ঘূৰি আহিল। মই জীৱনত আগবাঢ়িছিলোঁ, কিন্তু মই তোক থৈ আহিছিলোঁ।”

বননীৰ চকুত পানী। কিন্তু সেই পানী হাঁহিৰে উজলি উঠিল। “আজি, মই পাহাৰৰ বুকুত বহি আছোঁ, কুঁহিপাতৰ মাজত, আৰু তোৰ হাতত হাত ৰাখি… এতিয়া কথা ক’ব পৰা বুলি বিশ্বাস হৈছে।”

জয়ন্ত অলপ লাজুক হাঁহিৰে ক’লে—“এই পাহাৰত, মই চিৰদিনৰ দৰে জানো তোক উভতি পাবলৈ সাজু আছিলোঁ। কিন্তু এই যে এতিয়া তই কাষত, যেন সময় পিন্ধি নোৱাৰা এখন আকাশ।”

বননী হাতখন জোৰ দি ক’লে—“ভালপোৱা, জয়ন্ত, সময় নোৱাৰে বান্ধি ৰাখিব। সময় মাথোঁ ঠাইটোক ৰক্ষা কৰে। আরু এই পাহাৰ, এই বন, এই কুঁহিপাত—আমাৰ ভালপোৱাৰ পাহাৰ, আমাৰ আটাইতকৈ নিঃশব্দ প্ৰেমৰ সাৰথি।”

দুয়োজনৰ মাজত আকৌ নীৰৱতা নামিল। পাহাৰৰ তলৰ দিশত বতাহ আহি গছবোৰত চুই গ’ল। এই নীৰৱতা হ’ল কথাবোৰৰ আগত থকা সঁচা বিশ্বাস—যি ক’বলৈ শব্দৰ প্ৰয়োজন নাই, কেৱল অনুভৱেই যথেষ্ট।

তেওঁলোকে দীঘল সময় কোনো কথা নক’ই বহি থাকিল। তলৰ দিশে জোন উঠিছে, আৰু বনৰ মাজত কুঁহিপাতবোৰে চকু মেলিছে যেন। আকাশখন অলপ অলপকৈ গা ধুচে, যেন কোনো পুৰণি কবিতা পঢ়ি থাকক সময়।

“তই যোৱাবাৰ কৈছিলি, কুঁহিপাতবোৰে ৰঙা হৈ পৰে পুজাৰ পাছত। এতিয়া?” জয়ন্ত সুধিলে।

“এইবাৰ নীলা হৈ পৰিছে। মই ভাবোঁ, হয়তো সেইবোৰো জানে তই আহিছ।” বননীৰ মাতত এটা অচিন চিনাকি থকাজনিত নিৰ্ভৰতা আছিল।

জয়ন্ত হাতত এখন পাতা লৈ ক’লে—“এইপাতবোৰ, আৰু তই—মোৰ জীৱনত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ সঁচা।”

সন্ধিয়াৰ শেষ ৰঙা পোহৰত, দুয়োজন বুকুতে বুকু ঠেকি থাকিল। পাহাৰ চুপচাপ, কুঁহিপাত নীৰৱ, আৰু সময় থমকি ৰৈ গ’ল যেন।

জীৱনে তেওঁলোকক পলমেৰে লগ কৰালে। কিন্তু যিবোৰ ভালপোৱা হেৰুৱাই ওলোৱা হয়, তাৰ লগত যদি আকৌ দেখা হয়—সেই ভালপোৱাবোৰ হয় চুপচাপ কথাৰ দৰে, চকু-পানীৰ সোঁত যেন।

অংশ ৪: উভতি অহা উজাগৰিবোৰ

বননী আৰু জয়ন্ত পাহাৰৰ বুকুত বহি আছিল, সেই ঘৰটোত যিটো বননীৰ চিঠিত উল্লেখ কৰা আছিল—একখন কাঠৰ ঘৰৰ আগত, য’ত জানলীবোৰ কুঁহিপাতৰ দৰে আধা খোলা, ভিতৰত কুঁৱলীৰ ধোঁৱা যেন বিৰাজমান। বাহিৰত বতৰ ঠাণ্ডা, কিন্তু ঘৰৰ ভিতৰত এক ধৰণৰ উষ্ণতা, যেন কাষে কাষে বহি থকা দুটা হৃদয়ৰ উজাগৰিবোৰ আকৌ এবাৰ সাৱটি ধৰিছে।

ঘৰখনত সোমাই তেওঁলোকে বহি পৰিল—কাঠৰ মেজত এখন পুৰণি তেপাল, য’ত এখন ৰঙা কাপোৰে ঢাকি থকা চাহৰ কেটলি। বননীয়ে কাপ দুটা উলিয়ালে, গৰম পানীৰ সৈতে চাহ পাত, দুধ আৰু চিনি যোগ দিলে। জয়ন্ত হাঁহি মাৰি ক’লে—“এইটো সেই চাহ, যিটো খালে তই কবিতা লিখা আৰম্ভ কৰিস।”

বননী মুচিকিয়া হাঁহিলে—“তই ভালকৈ মনত ৰাখিছ। মই ভাবিছিলোঁ এইবোৰ তই পাহৰি গ’ছ।”

“নিশ্চয় নহয়। তই মোৰ যি অংশবোৰ পাহৰিলি, মই সেইবোৰেই বেছি মনত ৰাখিছোঁ।”

চাহৰ কাপত ধোঁৱা ওলাবলৈ ধৰিলে। তেওঁলোকে একেলগে গৰম চুমুক মাৰিলে। বাহিৰত বতৰ শীতল, কিন্তু এইপিনে দুজন মানুহে নিজৰ বুকুৰে এবাৰ উভতি অহা উজাগৰিবোৰ লৈ মুখোমুখি বহি আছে।

“তই কেতিয়াবা লিখা থমকাই দিছিলি, কিয়?” জয়ন্ত সুধিলে।

বননী অলপ সময় চুপ থাকিল। “লেখা… লেখা মই তেতিয়া বন্ধ কৰিলোঁ, যেতিয়া মনত পৰিল, মোৰ ভিতৰত যি ক’তাবোৰ আছিল, সেইবোৰ তোৰে সৈতে কথা পাতিবলৈ আছিল। তই যেতিয়া নাছিলি, সেইবোৰৰ কোনো শ্রোতা নাছিল। মই নিজৰেই মুখা হৈ পৰিছিলোঁ।”

জয়ন্ত হাতত কাপখন লৈ অলপ নিচে চাই থাকিল। “তই জান, মই বহু সময় ভাৱিছিলোঁ—তোৰ লগত শেষ কথাবোৰ ক’ব পৰা হ’লে হয়তো মোৰ জীৱন আন হ’ব পাৰিল।”

বননী চকুত চকু মেলি ক’লে—“কিন্তু কেতিয়াবা শেষ কথাবোৰ আৰম্ভণিৰ খিৰিকী মেলি দিয়ে। আজিৰ এইপিনে বহি থাকাটো হয়তো সেইটো আৰম্ভণি।”

পাহাৰৰ বুকুত জোন উঠিছে এতিয়া। বাহিৰত হালধীয়া পোহৰ, বনখন নিস্তব্ধ। ওচৰৰ গছত পখিলাৰ পাখিৰ শব্দ শুনা গৈছে। তেওঁলোকৰ বুকুত উজাগৰি থকা বহু ৰাতি, বহু কথাৰে নাম নথকা জোন, আৰু বহু গোপন হাঁহিৰ খণ্ডচিত্র ফৰকালি পৰিছে।

“তই এতিয়া কি কৰ?” বননী সুধিলে।

জয়ন্ত ক’লে—“মই গুৱাহাটীত এখন ছোট মিউজিক স্টুডিঅ’ চলাও। নতুন ল’ৰা-ছোৱালীবোৰে গান লিখে, গায়। কেতিয়াবা কবিতা, কেতিয়াবা গীত। কিন্তু ভিতৰত মই এতিয়াও সেই কথাবোৰ বিচাৰোঁ যি তোৰ সৈতে ভাগ কৰি ল’ব পাৰিলোঁ নহয়।”

“মানে তই এতিয়াও মোক লৈ লিখিছ?” বননীৰ মুখত মৰমৰ মুচকি হাঁহি।

“তই বিশ্বাস কৰিবি নে, মোৰ শেষ কেইটা গীতত তোৰ নাম নাই, কিন্তু তোৰ ছাঁ আছে—নীৰৱতাত, ৰাতিৰ ফালে চাই থকা অপেক্ষাত, আৰু কুঁহিপাতত।”

বননী চুপচাপ হৈ পৰিল। তলৰ পৰা এখন ডায়েৰী উলিয়াই জয়ন্তক দিলে।

“এইখন মোৰ লেখাৰ শেষ ডায়েৰী। তাৰ পাছত মই লিখা এৰি দিছিলোঁ। আজি মই ভাবিলোঁ, হয়তো এইখন তোৰ অধিক হ’ব।”

জয়ন্ত ডায়েৰীখন হাতত লৈ অলপ সময় চুপ থাকিল। তাত কালি, অশ্ৰু, স্মৃতি আৰু অপেক্ষা মিশ্ৰিত হৈ আছে। তেওঁ মৃদু মাতত ক’লে—“এইবোৰ মই গীত কৰি গাম। হয়তো মানুহে ভাবিব এক নতুন প্রেমৰ কথা… কিন্তু মই জানিম, এইবোৰ আমাৰ উজাগৰি ৰাতিবোৰ।”

পিছল বতাহজাক একেবাৰে খিৰিকী খুলিলে। কুঁৱলীয়ে অলপ অলপকৈ ভিতৰলৈ নামি আহি বননীৰ চুলিত লাগি ৰ’ল। জয়ন্ত হাত দি চুলি অলপ ঘূৰাই দিলে, যেন কোনো এক সহজ মুহূৰ্ত বগাই অহা সময়ক আঁকোৱালি ধৰিবলৈ চেষ্টা কৰিলে।

“তই মোক কেতিয়াবা সঁচাকৈ ভাল পাইছিলি?” বননীয়ে অলপ নিচেই মাতত সুধিলে।

“তই ভাব নে মই এতিয়াও কুঁহিপাতবোৰক সঁচাকৈ বিশ্বাস কৰোঁ কিয়? কিয় এই পাহাৰত ঘূৰি আহিলোঁ?”

বননী চকুত চকু মেলিলে। “হয়তো কুঁহিপাতবোৰেই আমাৰ প্ৰেমৰ সময়টোক সাঁচি ৰাখিছে। সময়বোৰ উভতি আহে, মানুহে যদি অপেক্ষা কৰে।”

সেই নিশা তেওঁলোকে ঘৰৰ দেউলীত বহি আছিল—বাহিৰত বতৰ অলপ উগ্ৰ, কিন্তু ভিতৰত উষ্ণতা। কোনো চাহ নাই, কোনো শব্দ নাই, কেবল নীৰৱতাৰ মাজত উজাগৰি অহা আধ্যাত্মিক প্রেম—যি শব্দহীনতাত বিশ্বাস কৰে, যি সময়ৰ ওপৰত বিশ্বাস কৰে, যি দুজন মানুহক আকৌ এবাৰ লগ কৰাব বিচাৰে।

তেওঁলোকৰ বুকুত বাজি আছিল সেই কথাবোৰ, যিবোৰ ক’ব নোৱাৰি, কিন্তু অনুভৱ কৰিব পাৰি। আৰু সেই অনুভৱবোৰেই বননীৰ কুঁহিপাতত ৰঙা হৈ পৰিছিল, জয়ন্তৰ চকুত জোনাক হৈ উঠিছিল।

এই উজাগৰিবোৰ সঁচাকৈ উভতি আহে। কেতিয়াবা বনখনৰ মাজেৰে, কেতিয়াবা কোনো চিঠিৰ মাজেৰে, কেতিয়াবা এটা পুৰণি চাহৰ কাপৰে। কিন্তু সেয়া যেতিয়া আহে, সেয়া অস্বীকাৰ কৰিব নোৱাৰি—প্ৰেম অজানাৰ দৰে, কিন্তু স্পষ্ট, একেবাৰে হৃদয়ৰ শিকলত জোৰা।

অংশ ৫: বতাহত কোৱা নাম

পাহাৰখনত জোন সদায় অলপ সেউজীয়া। বনৰ মাজত কুঁহিপাতবোৰ আজিও সেই ৰাতিৰ দৰে উৰি ফুৰিছে, যেন নিজৰ মাতৰ সন্ধানত ঘূৰি ফুৰা ক্ষুদ্ৰ ডানাৰ আত্মা। ঘৰৰ দেউলীত বহি বননী আৰু জয়ন্ত সেই উজাগৰি নিশাৰ পাৰ হৈ গৈছিল, য’ত সময় নাথাকে, মাথোঁ অনুভৱ থাকে।

জয়ন্তে ডায়েৰীখন সাৱধানে কোলাত লৈ বহি আছিল। ভিতৰৰ লিখনি এখন এখন চিঠিৰ দৰে। সকলো শব্দ যেন বননীৰ হৃদয়ৰ বতাহেৰে লিখা, যাক স্পৰ্শ কৰিলেই কপালত ধোঁৱা ওলাই আহে। তেতিয়াই বননীয়ে সুধিলে—“তই কেতিয়াবা মনত ৰাখিছ নে, মই তোৰ বাবে এটা নাম ঠিক কৰিছিলোঁ?”

জয়ন্ত আচৰিত ভাৱে চালে, “নাম? কিমান বছৰ আগৰ কথা… কিয়, কিহৰ নাম?”

বননী অলপ মুচিকিয়া হাঁহিৰে ক’লে—“তই নিজেই কেতিয়াও নাজানিলে। মই ভিতৰে ভিতৰে তোক বুলাইছিলোঁ—‘বৰষুণ’।”

জয়ন্ত স্থিৰ হৈ ৰ’ল। যেন কোনো অজান কথাৰ উন্মোচন হ’ল। “বৃ্ষ্টি… কিয়?”

“কাৰণ তই যেতিয়াই আহি পৰিছিলি, মোৰ ভিতৰৰ শুকান বনটো ভিজি উঠিছিল। যেতিয়াই গ’লি, সেই বনত শুকান পাত খহি পৰিছিল। আৰু আজি আকৌ তই আহি পৰিছ, মোৰ ভিতৰখন আকৌ সতেজ হ’বলৈ চাইছে।”

জয়ন্ত চকুত অলপ নীৰৱতা, অলপ হাঁহি। “সঁচাকৈ কেতিয়াবা নিজে জানো নাছিলোঁ, মই তোৰ বুকুৰ ভিতৰত বতাহ হৈ আছিলোঁ। কিন্তু তই, তই যে মোৰ সময়ৰ সীমাহীন নদী আছিলি—সেয়া মই সদায় জনিছিলোঁ।”

বননী চকু নামাই ডায়েৰীখনৰ এচোট পৃষ্ঠা খুলিলে। পৃষ্ঠাটোৰ ওপৰত লিখা আছিল—

“তই মোৰ বতাহত কোৱা নাম,
যাক কেতিয়াও উচুপি ক’ব নোৱাৰোঁ।
মই কেতিয়াবা কুঁহিপাত বান্ধোঁ,
যি উৰি যায় তোৰ হাতৰ ফালে।

মোৰ চিঠিসমূহ জোনে পঢ়ে,
তই কেতিয়াবা হাত দি ধৰা শব্দ,
আৰু মই—তোৰ শূন্যতাত বান্ধি থোৱা শব্দহীনতা।”

তেওঁলোকে অলপ সময় কোনো কথা নক’ই বহি থাকিল। জোনে ঘৰৰ আঁচলত চকু মেলিলে, বতাহে বননীৰ চুলি উৰুৱালে। ঘৰৰ বাহিৰে এক আধা-সুৰ বাজি উঠিল—মাত্ৰ বতাহে জানে সেই সুৰ ক’ৰ পৰা আহে।

“তই কেতিয়াবা ভয় পালি নে?” বননী সুধিলে।

“কিয়?”

“যে এই ভালপোৱা পুনৰ হেৰুৱাই পাৰোঁ। যে তই আকৌ আহি, আকৌ গ’ই যাবি।”

জয়ন্ত একেটুকুৰা চকুৰে চালে। “মই ভয় পালোঁ। বহু দিন, বহু মাহ। কিন্তু ভয়ৰ মাজত একো নহয় যদি আহি দেখা নহয়। তই ভাবিছ নে, মই সঁচাকৈয়ে জানিছিলোঁ তই চিঠিখনত ঠিকনাৰ আগত মোৰ নাম লিখিছিলি?”

বননী অলপ ভ্ৰূ কুঁচকাই ক’লে—“মানে?”

“তই চিঠিখনত সঁচাকৈ বন লিখা ঠিকনা নিদিলি। কিন্তু তই নাম লিখিছিলি—’জয়ন্ত, যদি তই মনত ৰাখিছ, তেন্তে এই ঠিকনাৰ দিশ জানিস।’ মই জানিছিলোঁ—এই কুঁহিপাত, এই পথ, আৰু তোৰ হৃদয় মোৰ বাবে ৰৈ আছে।”

বননী চুপ। বতাহজাকে দুয়োজনৰ মাজৰ নীৰৱতা গা ধুই নিলে।

“তই যেতিয়া নাছিলি, মই কেতিয়াবা মোহৰ ভিতৰত বহুত কথা ভাবিছিলোঁ,” বননী আকৌ ক’লে। “মই ভাবিছিলোঁ, হয়তো তই আন এজনীক ভাল পাইছ। হয়তো তোৰ জীৱনত আন বতাহ বাজে। কিন্তু… জানো কিয়, মোৰ ভৰসা আছিল যে, মোৰ মাত শুনি তই আহিবি।”

“আৰু মই আহিলোঁ,” জয়ন্ত ধীৰ সুৰে ক’লে।

“হয়,” বননী হেঁপাহৰ হাঁহি মাৰি ক’লে, “আৰু এইখন ঘৰত এতিয়া কেবল দুজন মানুহ নহয়—এজনী ওঁঠত শব্দ নথকা কবি, আৰু এজন গীতিকাৰ যিয়ে নিজৰ গীতৰ শেষ শাৰী বিচাৰি বনৰ মাজত আহিছে।”

তেওঁলোকে জানলিৰ কাষত গৈ বহিল। বাহিৰে জোনৰ পোহৰ বনৰ ওপৰত পৰিছে, পাতবোৰে যেন একে সংগীতে বাজিছে।

“তই আজিৰ নিশা থাকিবি, নে পুৱাতে যাবি?” বননী সুধিলে।

জয়ন্ত হাঁহি মাৰি ক’লে, “মই আজিৰ নিশা থাকিম। আৰু হয়তো আৰু বহুদিন থাকিম। যদি তই কবি, যদি এই পাহাৰ, এই বতাহ মোক নিজৰ বুলিব বিচাৰে।”

বননী কপালত হাত দি মৃদু মাতত ক’লে, “তই এতিয়া মোৰ নহয়, তই এই বনখনৰ, এই বতাহৰ, এই কুঁহিপাতৰ।”

জয়ন্ত ওঁঠত এচুটি কবিতাৰ শাৰী লৈ ভাবিছিল—
“যি নাম বতাহত কোৱা হয়,
সেয়া চুপচাপ হৃদয়ত বাজে…”

অংশ ৬: চুপচাপ সুৰবোৰ

ঘড়ীৰ কাঁটাটো অলপ অলপকৈ আগবাঢ়িছে। বনখনৰ ওপৰত জোনৰ পোহৰ বিয়পি পৰিছে যেন কোনো অলেখ হালধীয়া শব্দ পাহাৰৰ বুকুত থিতাপি লৈছে। ডায়েৰীৰ পৰা গীতিকাৰ শব্দবোৰ উৰি উৰি বতাহত মিশ্ৰিত হৈছে—তেওঁলোকে জানে, এই বতাহ মাথোঁ তেওঁলোকৰ বাবে, এই নিশা মাথোঁ তেওঁলোকৰ।

ঘৰৰ ভিতৰতে বননী গীটাৰখন মেলি ল’লে। ডাঙৰ বেলেগ বেলেগ ডেৰিডাল মেল খাই ৰখা সেই সুৰযন্ত্ৰটোত তেওঁৰ আঙুলিৰ সপোনবোৰ লুকাই আছে। তেঁও আগৰ পৰা বাজোৱা গীটাৰ মাজেৰে নিজৰ গীত গাব খুজিছিল—কিন্তু তাৰ গাভৰুৱা ছন্দবোৰ মাথোঁ জয়ন্তেহে ধৰি পায়।

“তই পাহৰিছ নে, মই তোক এটা সুৰ বাজাই শুনাব খুজিছিলোঁ, যিটো মই কেতিয়াও শেষ কৰিব নোৱাৰিলোঁ?” বননী নিচুটি হাঁহিৰে সুধিলে।

“হয়তো সেইটো সুৰেই মোৰ ভিতৰত এতিয়াও বাজে,” জয়ন্ত মনেহোৱা এক স্থিৰতাৰে ক’লে।

বননীৰ আঙুলিবোৰ ধীৰে ধীৰে গীটাৰৰ ওপৰত সৰি পৰিল। এটা ধুনীয়া ঠাহৰ শব্দ—মাতহীন সুৰ। আৰু তাৰ পাছত আৰম্ভ হ’ল এক সুপ্ত, চুপচাপ সংগীত যি পাহাৰৰ নিঃশব্দতাক কঁপাই তুলিলে। সুৰটো অচিনাকী নহয়—সেয়া সেই কথাবোৰৰ প্ৰতিধ্বনি যিবোৰ কোৱা হোৱা নাছিল, যিবোৰ মাথোঁ হৃদয়ৰ ভিতৰত বহি আছিল, শব্দৰ আগতে।

“এইটো তই লিখা কবিতাৰ ওপৰত, জয়ন্ত। মই সদায় ভাবিছিলোঁ, গীতটো তোক শুনাই গ’ম।” বননীৰ মাতত কৃতজ্ঞতা আৰু অনুভৱৰ সাঁত।

“তই জান, এইটো মোৰ লেখা বুলি মই পাহৰি গৈছিলোঁ,” জয়ন্ত চকু নামাই ক’লে।

“মোৰ মনত আছিল, কিয়নো মই কেতিয়াও তোৰ লেখাৰ পৰা আঁতৰি যোৱা নাছিলোঁ। মই কেতিয়াও তোৰ শব্দৰ পৰা আঁত নোলালোঁ, মাথোঁ সময়ক অলপ সময় দিছিলোঁ,” বননী ধীৰে ক’লে।

জয়ন্ত গীটাৰটো হাতত ল’লে। এখন গান, দুজন হৃদয়, আৰু পাহাৰৰ বুকুত জোনাকনি—এইবোৰৰ মাজত তেওঁলোকে প্ৰথম বাৰ সেই গীতটো একেলগে গাবলৈ ধৰিলে। মাতবোৰ একে নহয়, কিন্তু সুৰবোৰ মিলে। যেন বহু বছৰ আগতে ৰচনা হোৱা সংগীত পুনৰ নিজ ঠাইত উভতি আহিছে।

সুৰটোৰ মাজত কেতিয়াবা বননীৰ চকুপানী ধৰি ধৰি বাগৰি পৰে, কেতিয়াবা জয়ন্তৰ কণ্ঠত অভিমান আৰু হেপাঁহ একেলগে ওলায়। কিন্তু সেই গীতত কোনো বেয়া সময় নাই, কেবল নীৰৱ স্বীকাৰ—তেওঁলোকে আকৌ একেলগে আছ।

“এই গীতটোৰ নাম দিম?” বননী সুধিলে।

“’চুপচাপ সুৰবোৰ’,” জয়ন্ত ক’লে, “কাৰণ ই সেই সুৰ যি কোৱা নাযায়, কিন্তু শুনা যাব পাৰি।”

তেওঁলোকে পাহাৰৰ বুকেৰে ওলাই আহি বনখনলৈ গৈ পায়। এই বনত, এই কুঁহিপাতত, তেওঁলোকৰ প্রেমৰ শব্দ নোপোৱা অধ্যায়বোৰ লুকাই আছে। গছবোৰ যেন হাত মেলি তেওঁলোকক আদৰিছে, পাতবোৰ যেন সংগীতৰ নোট। নিচেই কাষতে সেই গছটো, য’ত বননীয়ে জয়ন্তৰ বাবে প্ৰথমটো কবিতা ৰচিছিল।

“তই মনত পৰে নে, এই গছটোৰ ওচৰত বহি মই কবিতা লিখি তোক শুনাইছিলোঁ?” বননী সুধিলে।

“হয়, আৰু তই শেষ শাৰীটো ক’লে—‘যদি তই উভতি আহ, মই এই গছৰ ছাঁত বহি থাকিম।’ আৰু তই এতিয়াও তাতেই…”

বননী চকুৰ পাতেৰে ওলাই আহা শব্দবিহীন হাঁহিৰে ক’লে—“মই কেতিয়াও আঁত নোলালোঁ, জয়ন্ত। হয়তো জগতৰ বহু ঠাই পালোঁ, বহু মানুহ দেখা পালোঁ, কিন্তু এই গছৰ ছাঁতেই মই কেতিয়াও মোৰ আশ্ৰয় বিচাৰিছোঁ।”

তেওঁলোকে গছৰ ছাঁত বহি পৰিল। নিচেই কাষতে এটা পুৰণি শিলত কেইটা শব্দ উৎকীর্ণ—’J+B, Forever under the sky’। এইটো তেওঁলোকে বহু বছৰ আগতে দাঙি থৈ গৈছিল, আৰু এতিয়া সেই শিলৰ ওপৰেও কুঁহিপাত পৰিছে।

“সঁচাকৈয়ে Forever বুলি ভাবিছিলি নে তই?” বননী সুধিলে।

“নহয়। মই ভাবিছিলোঁ—’Till we return.’”

“আৰু এতিয়া?”

“এতিয়া ভাবোঁ—আমাৰ সুৰবোৰ চুপচাপ থাকিব, কিন্তু বাজিব। সেইটোৱেই আমাৰ সময়।”

তেওঁলোকে পাহাৰৰ বুকুৰে জোনাক চাই থাকিল। নিচেই অলপ পিছফালৰ পৰা এখন পখিলা ওলাই আহিল—শূন্যতাত উৰি ফুৰা, যেন কুঁহিপাতৰ ওপৰত লুকাই থকা সুৰ।

আজি নিশাটো সম্পূৰ্ণ।

এই নিশা তেওঁলোক নিজৰ গীতত পাহাৰ বানালে।

অংশ ৭: সেউজীয়া বিষাদ

পাহাৰৰ বুকুত বাজি থকা সংগীতৰ নিশা, সেই নীৰৱতাত বননী আৰু জয়ন্ত যেন দুজন পৃথিৱীৰ দুটা পৃথক নদীৰে আকৌ একেলগ হোৱাৰ বেদনাখিনি ভাগ কৰি লৈছিল। শুই পৰা পাহাৰৰ গাত সেউজীয়া আলো ছটাইছিল জোনে—যেন কোনো দুখ নাথাকা বুকুৰ ওপৰত চুপচাপ আশাৰ চাদৰ।

তেওঁলোকে ঘূৰি আহিল সেই কাঠৰ ঘৰৰ ওচৰত, যি বৰষুণৰ বাদ্যৰ দৰে এখন নিশাক আকৌ সজাই ৰাখিছিল। বননী থিয় হৈ ৰৈ থাকিল দেউলীত, আৰু জয়ন্ত ভিতৰলৈ সোমাল। ঘৰৰ কোণত পুৰণি এখন ৰেডিঅ’ আছিল—জানালা মেলি থোৱা, ধুলি জমা, কিন্তু আকৌ বাজি উঠাৰ অপেক্ষাত।

“ইটো চলি নেকি?” জয়ন্ত সুধিলে।

“চলে, কিন্তু মাথোঁ এজনমান মানুহৰ মাতত। মই তোৰ নাম ক’লে চলিব।” বননী হাঁহিলে।

জয়ন্ত চকু ডাঙৰ কৰি হাঁহিলে, “সঁচা ক’বি।”

“সঁচা। এইটো মোৰ এটা সৰু খেলা আছিল। মই কেতিয়াবা ভয় পোৱা সময়ত, এই ৰেডিঅ’খনত তোৰ নাম ক’লে—‘জয়ন্ত, শুনিছ নে?’—তেতিয়াই এটা সুৰ বাজি উঠিছিল। হয়তো কল্পনা, নহয়তো সময়ৰ কোনো সৰু মৰম।”

জয়ন্ত মুচিকিয়া হাঁহিলে। “আজি বাজাবি নেকি?”

বননী অলপ আঁতৰি গৈ সেউজীয়া উজ্বল বৰণৰ ৰেডিঅ’খনৰ আগত বহিল। কঁপা হাতত সন্মুখৰ ছুইচটো ঘূৰালে। মৃদু গৰ্জনৰ দৰে আওয়াজ।

তেওঁ ধীৰে ক’লে—“জয়ন্ত, শুনিছ নে?”

এক সেউজীয়া শব্দ, এক সেউজীয়া সুৰ—বাজি উঠিল। যেন কোনো পুৰণি অসমীয়াৰ ঘনাৰ লগত সংগীত হৈ ওলাই আহিছে। জয়ন্ত অলপ সময় চুপ থাকি থাকি ৰেডিঅ’ৰ আগত থিয় হৈ ৰ’ল।

“এইটো সেউজীয়া বিষাদ,” বননী ক’লে। “যি গীতবোৰ শুনা যায়, কিন্তু বাজোৱা নাযায়। যেন ভালপোৱা, যাক ধৰা যায়, কিন্তু পোৱা নাযায়।”

“কিন্তু আমি পালে তো,” জয়ন্ত ক’লে।

“হয়তো এতিয়া। কিন্তু মনত ৰাখিবি—এই যে এতিয়া আমি একেলগ, সেয়া সেই সময়ৰ ফচল। সেই সময়, যি আমি দুয়ো একেলগে হেৰুৱাইছিলোঁ। সেয়া উভতি আহিছে, কিন্তু তাৰ সৈতে উভতি আহিছে বিষাদও।”

জয়ন্ত বননীৰ ওচৰলৈ গৈ হাত ধৰি ক’লে—“সেউজীয়া বিষাদটো এইবাৰ আলহী নহয় বননী, এইবাৰ ই আমাৰ। আমি তেওঁক ধৰি ৰাখিম, যেন আমি ধৰি থাকিম ভালপোৱাৰ নীৰৱতা।”

বননীৰ চকুত চকু মেলি ৰৈ গ’ল। “তই ভাব নে, আমি একেলগে থাকিব পাৰিম?”

“আমি থাকোঁ, তই মাথোঁ মোৰ কাষতে থাক।” জয়ন্তৰ মাতত স্থিৰতা।

ঘৰৰ এফালে এখন বুকুশূন্য কাঠৰ আলমাৰি আছিল, তাত বননীয়ে এদিন তোলাত লগা এখন ছবি—য’ত বননী পাহাৰৰ ওপৰত বহি কবিতা লিখিছিল, আৰু জয়ন্ত কেমেৰাৰ ফালে চাই হাঁহিছিল।

“এই ফটোখন পাইছিলোঁ মোৰ ড্ৰাফট ই-মেইলত,” বননী ক’লে। “তই কেতিয়াও পঠিয়াই নাছিলি। কিন্তু সংৰক্ষণ কৰি ৰাখিছিলি।”

জয়ন্ত মাথোঁ মিচিকিয়া হাঁহিলে। “স্মৃতি পঠিয়ালে হয়তো হেৰুৱাই যায়। কিন্তু ৰখি ৰাখিলে, সেয়া অন্তত নিজৰে হৈ থাকি যায়।”

সন্ধিয়া অতিক্ৰম কৰি নিশা নামি আহিল। বনখনৰ ওপৰত ওলাই উঠিল পাতল কুঁৱলী—জোনাকত পোহৰ খেলা যেন। ঘৰৰ বাহিৰত উৰি ফুৰা কুঁহিপাতবোৰো অলপ বিষাদত ৰঙা, অলপ উচ্ছলতাত নীলা।

তেওঁলোকে বহি আছিল তলৰ মেজত, কাষত এখন খোলা ডায়েৰী—মধ্যত জোনাকৰ ছাঁ পৰিছে, পৃষ্ঠাবোৰত হাওঁফাওঁ।

“তই আজি লিখ, জয়ন্ত। বহু বছৰ আগত যিটো কবিতা অপূৰ্ণ আছিল, তাক পূৰ্ণ কৰ,” বননীৰ কণ্ঠত নিৰ্বিকার দৃঢ়তা।

জয়ন্ত পেনটো উঠাই লিখিবলৈ ধৰিলে—

“তই আসিলি যেতিয়া, কুঁহিপাত নীলা হৈছিল।
মই তোৰ বাবে হৃদয়খন খুলি দিলোঁ, যেন এখন পুৱা বতাহ।
সেউজীয়া বিষাদ আছিল,
কিন্তু তাতেই সেউজীয়া আশাৰ সুৰ।”

বননী একো নক’ই তেওঁৰ কাষত বহি থাকিল। যেন এই উভতি অহা সময়টো কেবল বহি থাকিব লাগে, কোৱা নহয়।

এই নিশা একো কোৱা নহ’ল, কিন্তু সেই নীৰৱতা আছিল সেউজীয়া—য’ত বতাহ আছিল, পতাৰ উৰুৱা শব্দ আছিল, আৰু দুটা হাতৰ আলফুলীয়া প্ৰতিশ্রুতি।

এতিয়া সকলোবোৰ স্পষ্ট। বননীৰ কবিতা, জয়ন্তৰ সুৰ, আৰু উভতি অহা স্মৃতিৰে বনখন আকৌ এবাৰ প্রেমেৰে সজাই উঠিল।

অংশ ৮: কুঁহিপাতৰ নিচেই নিচত

নিশাটো গভীৰ হৈ আহিছিল। জোনে পাহাৰৰ ওপৰত এখন নীৰৱ দীঘল পোহৰৰ চাদৰ পাতিছিল। বননী আৰু জয়ন্ত তলত তুলি ৰখা মটিয়ৰ মেজটোৰ কাষত বহি আছিল—কপালত বতাহৰ চুমা, চকুত অলপ হাহঁৰ সোঁত। ডায়েৰীৰ পাতত লিখা হৈ থকা সেই শেষ শাৰীটোত দুয়ো অলপ অলপকৈ থমকি গ’ল। যেন দুয়ো কৈ উঠিব নোৱাৰা এক কথাৰ সীমাত আছিল।

জয়ন্ত অলপ সময় পঢ়ি থাকিল সেই শাৰীটো—

“সেউজীয়া বিষাদ আছিল,
কিন্তু তাতেই সেউজীয়া আশাৰ সুৰ।”

সেই সুৰ ক’ৰ পৰা আহে, সেয়া তেওঁ জানে। ই আহে কুঁহিপাতৰ নিচেই নিচত লুকাই থকা শব্দবোৰৰ পৰা—যিসকল শব্দ কেতিয়াও কোৱা হোৱা নাছিল, কেতিয়াও শুনা হোৱা নাছিল, কিন্তু থাকি গৈছিল হৃদয়ৰ ডাঙৰ কোনো শূন্যতাত।

বননী চুপিচাপ হাঁহিলে। “তই জান, কুঁহিপাতবোৰৰ নিচেই নিচত কেতিয়াবা বহুত কথা থাকে। বহুত স্মৃতি, যিবোৰ গছজোপা পাহৰি পেলায়, কিন্তু পাতবোৰ মনত ৰাখে।”

“যেন তই আৰু মই?” জয়ন্ত ক’লে।

“হয়তো,” বননী মৃদু গলায় ক’লে। “মই বহুতদিন চেষ্টা কৰিছিলোঁ, সেই পাহাৰৰ আঁচলত সুঁতি থকা কুঁহিপাতবোৰৰ নিচত তোৰ নাম পাহৰি পেলাবলৈ। কিন্তু মই সক্ষম নহ’লোঁ।”

জয়ন্ত ৰৈ গ’ল, যেন এই কথাটোক সঁচাকৈ স্পৰ্শ কৰিবলৈ সময় বিচাৰিছিল। “তই জান, মই তোৰ পৰা আঁতৰি যোৱাৰ পাছত বহুতবাৰ ভাৱিছিলোঁ—যদি মই আকৌ আহো, তই থাকিবি নে?”

“মই সদায় এইখন ঘৰ সজাই ৰখিছোঁ। মাথোঁ এদিনৰ বাবে নহয়, প্ৰতিদিনৰ অপেক্ষাত।”

জয়ন্ত উঠে গ’ল, আৰু বাহিৰলৈ ওলাই আহিল। ঘৰৰ সন্মুখত এখন সৰু উঠান—তাত জোনাক পৰিছে, আৰু কুঁহিপাতবোৰ উৰি উৰি ওলাই আহিছে যেন কোনো সেউজীয়া চিঠিৰ দল। তেওঁ হাঁহি মাৰি ক’লে—“তই মোৰ বাবে পাহাৰ হ’লি, আৰু মই তোৰ বাবে কুঁহিপাত। মই তোৰ বুকুৰ ওপৰত পৰিছোঁ, কিন্তু তই মই পৰাৰ আগতেই বহি থাকিলি।”

বননী তেওঁৰ কাষলৈ আহি হাতত হাত ধৰি ক’লে—“আজি মই কিবা দেখুৱাব খোজো।”

তেওঁ দুয়ো গ’ল বনখনৰ ভিতৰত। বহু কাষলৈ, পাহাৰৰ দাঁতিলৈ। তেওঁলোকে খোজ কঢ়ালে সেই পথেদি, য’ত বননী একেদিনা জোৰে জুই ল’লে, আৰু নিজৰ অনুভৱবোৰ কুঁহিপাতৰ গাত লিখি পেলালে। এখন গছৰ গাত এচুটি কাঠৰ বাকচ। বননী বাকচখন খুলিলে।

ভিতৰত আছিল কিছুমান সৰু চিঠি, এটা কাপোৰৰ টুকুৰা, এখন পুৰণি চেনি, আৰু এটা পাতল ডায়েৰী।

“এইবোৰ কি?” জয়ন্ত সুধিলে।

“এইবোৰ মই তোৰ অনুপস্থিতিত বাচি থোৱা মুহূর্ত,” বননী ক’লে। “তই গ’ই থকাৰ সময়বোৰত মই প্ৰতি বছৰে এই ঠাইত আহি এটা বস্তু ৰাখি গৈছিলোঁ। যেন তই আহিলে জানিবি—তই কেতিয়াও একো হেৰুৱাই নাছিলি।”

জয়ন্ত বাকচৰ ভিতৰৰ বস্তুবোৰ হাতত লৈ চাই থাকিল—কেঁচা কাগজৰ কোনো সপোন, ছেঁচা কাপোৰত জড়োৱা সময়ৰ মৰম, আৰু এখন পাতল ডায়েৰী যি বননীৰ হৃদয়ৰ সংগীত।

“তই জান, ইবোৰ দেখি মোৰ মনত পৰিল—জীৱনে বেয়া সময় দিয়ে, কিন্তু তাৰ মাজতে যদি কিবা এটা সঁচা থাকে, সেয়া উভতি আহে। আজিৰ দৰে।”

বননী মুচিকিয়া হাঁহিলে। “তই আৰু মই—আমি হ’লো সেই শব্দ, যিবোৰ কুঁহিপাতৰ নিচত লিখা হৈছিল। যিবোৰ সদায় সেউজীয়া, সদায় বতাহত বাজি থাকে, কিন্তু দেখিবলৈ পোৱা নাযায়।”

জয়ন্ত আৰু বননী পাহাৰৰ দাঁতিত বহি পৰিল। তলত বনখন শুই আছে, কুঁহিপাত উৰি আছে। জোন সিহঁতৰ ওপৰত বহি আছে যেন—জীৱনৰ প্ৰতিশ্রুতি হৈ।

তেওঁলোকে ক’ব নোৱাৰা বহুত কথা ভাগ কৰি লৈছিল, যিবোৰ কেতিয়াও কবিতাত হ’ব নোৱাৰে, গানত গাব নোৱাৰি। কেবল হৃদয়ত শুনা যায়, নিচেই চুপচাপ।

বননী অলপ সময় পাছত ক’লে—“মই তোক বহুত দিন ধৰি এই পথলৈ আহিবলৈ ক’ব খুজিছিলোঁ। কিন্তু ক’ৰবাত ভয় আছিল—তই আহি মোক চিনিবি নেকি?”

“কিন্তু তই জান, মই কেতিয়াও গৈ নাছিলোঁ। মই সদায় তোৰ ভিতৰত আছিলোঁ। মাথোঁ সময়, আৰু আমি দুয়ো মনত ৰাখিছিলোঁ যে কুঁহিপাত পৰাৰ আগতে বতাহ তেওঁক আদৰি লয়।”

নিশা গভীৰ হৈছে। কুঁহিপাতবোৰৰ মাজেৰে দুজনমান মানুহ দাঁড়ি আছে—তেওঁলোকে চুপচাপ, কিন্তু ভিতৰৰ সুৰত ভৰা।

তেওঁলোকে জানে—কুঁহিপাত পৰে, উৰে, কিন্তু কেতিয়াবা কিছুমান পাত মাটিত পৰি থাকে।

আৰু সেইবোৰেই হয় জীৱনৰ আসল কবিতা।

অংশ ৯: যি কথা কোৱা নহ’ল

সেই নিশা পাহাৰৰ বুকুত ওলাই থকা জোনটোৱে যেন অলপ দীঘল হৈ ৰৈছিল। যেন জোনটো নিজেই জানিছিল—এই মুহূৰ্ত, এই গছ, এই দুজন মানুহ… সকলোৰে মাজত কিবা কোৱা নহোৱা কথাবোৰ আছে, যিবোৰ শেষ পৃষ্ঠাৰ আগতে পঢ়া হ’ব লাগিব।

ঘৰৰ দেউলীত বহি আছিল বননী আৰু জয়ন্ত, একেখন কম্বলত লুকাই, চকুত অলপ শুই পৰা জোনাক আৰু বুকুত অলপ সজাগ সময়। পাহাৰৰ বুকুৰে বতাহ আহি গৈছিল, কুঁহিপাতবোৰ উৰি থাকিল যেন শেষ প্ৰহৰৰ কোনো সঁচা কবিতা।

“তই মনত পৰে নে, মই কেতিয়াবা কৈছিলোঁ—মানুহে কেতিয়াবা যাক ভালপায়, তাক ক’ব নোৱাৰে?” বননী অলপ পিছমুখী হৈ সুধিলে।

“হয়। আৰু মই সেই কথাটো তেতিয়াই বুজিছিলোঁ। যেতিয়া তই নিজৰ চিঠি, গীত, কবিতা—সকলোৰে ভিতৰত মোৰ নাম লুকুৱাই ৰাখিছিলি, কিন্তু কেতিয়াও ক’লে নাছিলি।” জয়ন্ত হাঁহি মাৰি ক’লে।

“আজি মই ভাবোঁ, ক’লে বেয়া হ’ল নেকি?” বননী ফুচলীয়া মাতত সুধিলে।

জয়ন্ত কপালত হাত থৈ ক’লে—”না, বেয়া নহ’ল। কাৰণ তই না কৈয়ে মোক বুজাই দিছিলি—প্ৰেম শব্দ নহয়, সি এক প্ৰতিধ্বনি।”

তেওঁলোকে দীঘল সময় চুপচাপ থাকিল। জানলিৰ বাহিৰে একপাৰ পাতা উৰি আহি কম্বলৰ ওপৰত পৰিল। পাতটো বননীয়ে হাতেৰে তুলিলে। কুঁহিপাত—সেউজীয়া, কিন্তু কিনাৰাত অলপ হালধীয়া, যেন কিছুমান কথা বতাহেৰে ওলাই গৈছে।

“এই কুঁহিপাতটো মই সাঁচি ৰাখিম। ই আমাৰ শেষ নিশাৰ স্বাক্ষী হ’ব,” বননী ক’লে।

“শেষ নিশা?” জয়ন্ত আচৰিত।

“হয়। কাৰণ পুৱা আমি পাহাৰ এৰি যাব। মই ভাবিছোঁ গুৱাহাটীত উভতি যাম, মোৰ বহুদিনৰ আগৰ কবিতাবোৰ লৈ, আৰু তই তোৰ সংগীতৰ ডায়েৰী লৈ।”

জয়ন্ত চুপ থাকিল। ভিতৰত অলপ তীব্ৰতাৰ হাঁহি। “তই ভয় পাওঁছ নে?”

“ভয় নহয়… মই বিশ্বাস কৰোঁ—যদি এই কুঁহিপাতবোৰে আমাৰ প্ৰেমক বাচি ৰাখিব পাৰিছে, তেন্তে জগতৰ যিকোনো ঠাইত আমি একেলগে থাকিব পাৰিম। প্ৰেম কেতিয়াও ঠাই বা সময়ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰে।”

পুৱা। ৰ’দ পাহাৰৰ ওপৰেদি ওলাই আহিছে। কুঁহিপাতবোৰে শেষ নিশাৰ কথা ৰখাৰ দৰে একে ঠাইতে পৰি আছে। বননী আৰু জয়ন্তে ঘৰৰ সৰু সৰু জিনিসবোৰ পেক কৰিলে—ডায়েৰী, ছবি, গীতৰ কাগজ, আৰু সেই পখিলা টিপ থকা ৰেডিঅ’খন। ঘৰৰ শেষ কোণখনত বহি তেওঁলোকে এবাৰ চালে।

“তই ভাবিছ নে, আমি আকৌ এই ঠাইলৈ উভতি আহিম?” বননী সুধিলে।

“মই জানো—এই বন, এই গছ, এই জোন, আৰু এই কুঁহিপাত—সকলোৰে মাজত আমি সদায় থাকিম। ইহঁতে আমাৰ কথা মনত ৰাখিব।”

তেওঁলোকে বাহিৰলৈ ওলাই গ’ল। গাড়ীখন ওচৰত ৰখা। ডাঙৰ বাট। কিন্তু যাবলৈ মন নচায়। জয়ন্তে হাতত বননীৰ হাত ধৰিলে, আৰু চুপচাপ ক’লে—“আহ, যোৱা যাওঁ। মোৰ বুকুৰ ভিতৰত এই পাহাৰ সদায় লৈ যাম।”

গাড়ী চলিল। বাট মিচিকিয়া। বন উজাই গৈ থাকিল, জোন বাট সলালে। পাহাৰৰ দাঁতিত এখন পঁজাসলি চিঠিৰ দৰে সেই ঘৰখন দাঁড়ি থাকিল—স্মৃতিৰ দৰে, যি কেতিয়াও পুৰণি নহয়, মাথোঁ আগলি ৰোৱা।

গুৱাহাটীত উভতি গৈ দুয়ো নতুনকৈ জীৱন আৰম্ভ কৰিলে। বননী নতুন কবিতা লিখা আৰম্ভ কৰিলে, আৰু জয়ন্ত তেওঁৰ সংগীতত সেই শব্দবোৰেৰে সুৰ যোগ দিলে। তেওঁলোক কেতিয়াবা পাহাৰখনৰ কথা কয়, কেতিয়াবা চুপচাপ কুঁহিপাতবোৰৰ মাজত বহি থকা উজাগৰি ৰাতিৰ কথা।

কেতিয়াবা বননী চুপিচাপ ভাবে জয়ন্তক চিঠি লিখে, যিটো কেতিয়াও পঠিয়ায় না—

“জয়ন্ত,

কিছুমান কথা আছে, যি কোৱা নহ’ল।
সিহঁত কুঁহিপাত হৈ পৰি ৰ’ল।

কিন্তু তই জান, আমি সেই শব্দ—
যাক কবিতা বুলি কোৱা যায়,
কিন্তু কেতিয়াও শেষ শাৰী লিখা নহয়।

মই তোক মৰম কৰোঁ, সেই চুপচাপ ভালপোৱাৰ দৰে—
যি শব্দত নহয়, কিন্তু বতাহত বাজে।”

ঘৰৰ এখন আলমাৰিত এখন সাঁচি ৰখা বাকচ আছে। তাত এখন কুঁহিপাত পৰি থাকে—সেউজীয়া, আৰু তাৰ নিচেই নিচত লিখা থাকে: “J + B, Under the Sky, Always.”

তেওঁলোকে কোৱা নাছিল—কিন্তু সকলো জানিছিল।

সমাপ্ত