অম্লান গগৈ
গুৱাহাটী শহৰৰ এক ব্যস্ত ৰাস্তাৰ কাষত দুখনী ডাঙৰ বটগছৰ ছাঁত দাঙি ধৰা, কেতিয়াবা বৰষুণত গন্ধমাখি থকা, আৰু শীতত কঁপি থকা সেই পুৰণি ভাড়া ঘৰখনৰ কথা কোৱা—যি ঘৰৰ গুৰিত দাঁত ভাঙি যোৱা ইটৰ মাজেৰে গছজোপা উলিয়াই উঠে, ভঙা দেওয়ালৰ মাজেৰে শামুক-গোখাদুৰ গতি চলে, আৰু কাষৰ কাষত থপথপাই থকা পুৰণি ছাঁয়াবৃক্ষই ইয়াক যেন একেবাৰে বিশেষত্ব দি ৰাখিছে। কেতিয়াবা গাড়ী, কেতিয়াবা ৰিক্সা, কেতিয়াবা কুকুৰৰ দল—সকলোৰে ভিৰত অতি সাধাৰণ দেখিবলৈ যোৱা এই ঘৰটোত কিন্তু ভিতৰতে যেন এক নাট্যশালাৰ দৰে কাহিনী চলি থাকে। ঘৰৰ ভাড়াতীয়সকল যেন একেকজন ভিন্ন ভিন্ন নাট্যপাত্ৰ—এজন কবি, যি প্ৰতিদিনে কাগজৰ ওপৰত শব্দৰ ৰঙ তুলিয়াই যায় কিন্তু ভাতৰ মেকুৰি ৰন্ধাৰ পাত্ৰলৈ হাবি মাৰি পোৱা নাই; এজন শিক্ষক, যাৰ জ্ঞান একেবাৰে মহাভাণ্ডাৰ কিন্তু জ্ঞান দিয়াৰ সময়ত কিবা “পাপী” ৰহস্যেৰে বাক্যৰ মাজত বেজালি কৰিছে; এজন সৰু দোকানীয়া, যি দিনৰ অতিৰিক্ত লেনদেনৰ সপোনত ওলালেও বাস্তৱত এপ্লেট চা আৰু দুটা চানাচুৰৰ পৰা আয় কৰিছে; এজন চেপেটা দাদাহাজুৰীয়া, যাৰ কণ্ঠস্বর শুনিলে পুৰা ৰাস্তাটোৰে বাখৰ চমকি উঠে আৰু নিজকে বাডি-মহল্লাৰ নেতা বুলি ভাৱে; আৰু এজন স্নাতক ছাত্র, যি দিনভৰ ম’বাইলত ভিডিও চাই, ড্ৰামা শুনি, কেতিয়াবা জ্ঞানী বুলি প্ৰমাণ দিব খোজে কিন্তু পৰীক্ষাৰ সময়ত আঙুলিও কঁপায়। এই পঞ্চপাণ্ডৱেৰে ভৰা ঘৰখনত প্ৰতিদিনে নতুন নতুন নাটক হৈ থাকে—কেতিয়াবা পানীৰ পাইপৰ সংকটত, কেতিয়াবা ভাড়াৰ দৰলৈ ল’ৰা-ছোৱালিৰ দৰে কথাকাটাকাটিত, কেতিয়াবা গেজেটৰ নতুন খবৰ লৈ দুনীয়াৰ বিষয়ত বিশ্লেষণত।
এদিন পুৱাই ঘৰখনৰ উঠোনত একেবাৰে বৈঠকী পৰিৱেশ সৃষ্টি হৈছিল। কবিজনে ভাৱুকতা আৰু উপমাৰে ভৰা কবিতা লিখি সোনকালে ছাপি দিব বুলি ঘোষণাৰে পৰিপূর্ণ হৈ উঠিছিল। শিক্ষকজন আঙুলী দাঙি কৈছিল—“এই কবিতা সমাজৰ প্ৰগতিৰ বাবে নহয়, এই কবিতা হ’ল ধোঁৱাত কুৰুলি কৰা।” দোকানীয়াজনে সোনকালে চিঞৰি উঠিছিল—“আপুনি কবিতা লিখক, মই চাবোন বিক্ৰী কৰিম; দুয়োটা একে, দুয়োটাই দিনত বিকায়, ৰাতি নাই হয়।” তেতিয়া দাদাহাজুৰীয়াজনে জোৰেৰে হাঁহি উঠিছিল আৰু নিজৰ বুকুত মাৰি কৈছিল—“মই একো কবিতা-দোকান নাই; মই ত’ আগবঢ়া মানুহ, সমাজ গঢ়া মোৰ কাম!” এই সবতে ছাত্রজনে মোবাইলৰ পৰা মুখ তুলাকৈ মৃদু স্বৰত কৈছিল—“অ’হো, আপোনালোকৰ তর্কবোৰ চোৱা, যেন IPL ৰ কমেণ্ট্ৰি।” কথাবোৰ শুনি সকলোৰে শ্বেতশুভ্ৰ উত্তেজনাই বাঢ়ি গ’ল। মুহূৰ্ততে উঠোনখন যেন এক ছ’ৰুমভৰা নাটক মঞ্চ হৈ পৰিল, যেখানে প্ৰতিজন ভাড়াতীয় নিজৰ লগত লগত ডায়লগ প্ৰদৰ্শন কৰি আছিল। এনে পৰিৱেশত কেতিয়াবা ৰাস্তাৰ মানুহও দাঁড়ি পৰি চমৎকাৰৰ লগত হাঁহি মাৰি গৈছিল। পুৰণি ঘৰৰ এঠাইৰ পৰা ভাঙি পৰা ছাদ, আন এঠাইৰ পৰা গৰুণীয়া পেটিকাৰ লগত লগত ভাঙি পৰা ফাৰ্ণিচাৰে যি পটভূমি সৃষ্টি কৰিছিল, সেইটোত ভাড়াতীয়সকলৰ কথোপকথনে যেন একেবাৰে চলচিট্ৰৰ দৰে লাগে।
কিন্তু এই সকলো নাটকৰ মাজতো, সেই পুৰণি ভাড়া ঘৰখনৰ এক বিশেষ গুণ আছিল—তেওঁলোকৰ মাজৰ ঝগড়া, ঠাট্টা, আৰু কাণ্ডকাৰখানা যতই বাঢ়ক, শেষত সকলোৰে হাঁহিতেই মিল খাই গৈছিল। কবিজন, যিয়ে সদায় সুধা-বৰ্ণনাৰ কবিতা লেখে, তেওঁৰ কবিতাৰ অন্তত দোকানীয়াই ঠাট্টা কৰি কয়—“বৰ্ণনা ভাল, কিন্তু ৰন্ধনীঘৰলৈ এটা বৰ্ণনা কবিতা লিখক, মই চাৰ দোকানত পঢ়িম।” শিক্ষকে সকলোৰে ভুল শুদ্ধ কৰি দিছিল, কিন্তু নিজৰ ভুল ধৰা পৰিলে হাতত থকা চশমাখন নামাই অচিন্ত্য হ’ব লগা মূখত পৰিণত কৰিছিল। দাদাহাজুৰীয়াই বেলেগ-ধৰণৰ উপদেশ দি সকলোকে দমাই ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু ছাত্রজনে মজা কৰি ভিডিঅ’ চেনেলৰ ৰেফাৰেন্সেৰে কথোপকথন কৰিব লৈলে তেওঁৰ গাম্ভীৰ্য একেবাৰে উধাও হৈ যোৱা। এইদৰে—পুৰণি ঘৰৰ এদিন, এটা মাত্ৰ দিন, বহু ৰঙ, বহু ঠাট্টা, বহু জ্বালাময় খিল্লিৰে পূৰ্ণ হৈ থাকিছিল। আৰু ইয়াৰে লগে লগে কাহিনীৰ মঞ্চ সাজি উঠিছিল—যাৰ পৰত পৰত আগলৈ ধৰা পৰিব বহু নতুন কাণ্ড।
–
এদিন বেলিকৈ ঘৰৰ উঠোনখনত সকলো ভাড়াতীয় একেলগ হৈ বৈ আছিল। দিনটোত ভীষণ গৰম পৰিছিল, জুই পোহৰৰ দৰে পোৱালি সূৰ্যই ঘৰখনৰ বাট-মইনাৰ ফাঁকফোকৰত পকি-পকি সোমাই গৈছিল, আৰু মাটি মাটি গৰমেৰে ফুটিছিল। কবিজন খালি গামোচা লৈ ঘাম মোচি কবিতা লিখিবলৈ চেষ্টা কৰি আছিল, কিন্তু গৰমৰ প্ৰভাৱত শব্দবোৰ কেতিয়াবা “বেলকুনি, গৰম, ঘাম”ৰ চাৰিওফালে ঘূৰি থাকিল। শিক্ষকজনে খালি পানী খাই-খাই নিজকে ঠাণ্ডা ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰি আছিল, কিন্তু ইয়াৰ মাজতেই তেওঁ দাদাহাজুৰীয়াৰ সৈতে একো নকৰে মাত্ৰ তর্ক কৰি থাকিল। দোকানীয়াজনে ছাঁত বহি পানীৰ বোতল আৰু চানাচুৰ বিক্ৰী কৰাৰ অভিনৱ বেপাৰ আৰম্ভ কৰি দিছিল—“নিজে খাই থকা, লগতে বিক্ৰীও কৰা” ধৰণৰ। আরু সেইসময়তে হাজৰিকাদা—ঘৰৰ মালিক—এটা দমদমীয়া ভাৱত আগবঢ়ি আহিল। সিহঁতক চিৰপৰিচিত শাৰী কণ্ঠত তেওঁ কৈ উঠিল—“হে ভাড়াতীয়া সকলে, এই ঘৰখনৰ তলত এখনি ডাঙৰ গুপ্তধন আছে বুলি মোৰ হস্তলিখিত বুৰঞ্জী কিতাপত পঢ়া গ’ল।” তেওঁৰ মাত শুনি সকলো থ-হ’ব লগা হৈ পৰিল। কবিজনৰ কলম থমকি ৰ’ল, শিক্ষকজনে হাতৰ চশমা ঠিক কৰিলে, দোকানীয়াজনে চানাচুৰৰ পেকেট এৰাই দিছিল, ছাত্রজনে ম’বাইলৰ স্ক্ৰিন প’জ কৰি দাঙি ধৰা চকুৰে তাক চালে, আৰু দাদাহাজুৰীয়াই জোৰেৰে হাঁহি উঠি ক’লে—“গুপ্তধন? হাজৰিকাদা, আপুনি ক’ত খাই-খাই এই সপোন দেখিলে?”
হাজৰিকাদাই নিজৰ ঢঙত ক’লে—“সপোন নহয়, সত্যি কথা। মোৰ ডেকা বয়সৰ দিনত মোৰ পিতৃয়ে কোৱা আছিল—এই ঘৰখনৰ গুৰিত এখনি কাঠৰ বাকচ আছে, তাৰ ভিতৰত আছে তামোলপাত, দুটা চাহপাতৰ শুকান বীজ, আৰু হয়তো কিবা পুৰণি ৰৌপ্যৰ মূৰ্তি। কিন্তু সেই সময়ত আমি খনিবলৈ সাহস নকৰিলোঁ। এতিয়া মই বেছি বয়সৰ হ’লোঁ, মই ভাবিছোঁ যে—যেতিয়া এতিয়া মোৰ নিজৰ ভাড়াতীয়সকল আছে, তেওঁলোকে মোৰ লগত একেলগে এই গুপ্তধন খনিব পাৰিব।” হাজৰিকাদাৰ কথাবোৰ শুনি সকলোৰে চকুত হঠাৎ জ্যোতি জ্বলিবলৈ ধৰিলে। কবিজনে ভাবিলে—“ইয়াক লৈ মই এখনি কাব্যগ্রন্থ লিখিম—‘গুপ্তধনৰ কাহিনী’। পাঠক বহুত পাব।” শিক্ষকজনে চিন্তালে—“যদি সত্যিই ধন থাকে, তেন্তে এইটো ইতিহাসৰ এক বিশেষ আৱিষ্কাৰ। মোৰ নাম ‘গৱেষক হাজৰিকা’ বুলি খবৰপত্ৰত উঠিব।” দোকানীয়াজনে মনত গাণিতিক অংক চলালে—“যদি ৰৌপ্য-মূৰ্তি বিক্ৰী কৰোঁ, তেন্তে আমি এটা নতুন দোকান খুলিম—‘ধনৰ দোকান’। লাভ কিবা মচনীয়েই।” ছাত্রজনে তৎক্ষণাৎ কল্পনা কৰিলে ইউটিউব ভিডিঅ’—“গুপ্তধন পোৱা লাইভ স্ট্ৰীমিং”—দৰ্শকৰ সংখ্যা লাখে-লাখ হব বুলি ভাবি উত্তেজিত হ’ল। দাদাহাজুৰীয়াই হেঁপাহ কৰিলে যে, যদি ধন পোৱা যায়, তেন্তে সি ঘৰৰ ‘নেতা’ ৰূপে খ্যাতি পাব আৰু সকলোৰে ওপৰত অধিপতিত্ব গঢ়িব।
কিন্তু কথা আগবঢ়াৰ লগে লগে সন্দেহো জাগি উঠিল। শিক্ষকজনে আঁচল চেপি কৈ উঠিল—“হাজৰিকাদা, এই ধন যদি সত্যিই থাকে, তেন্তে এতিয়া পৰ্যন্ত কিয় নোখনিলে? কিয় এই বয়সলৈকে অপেক্ষা কৰিলে?” কবিজনে কবিতাৰ ধুনীয়া ভঙ্গীতেই সন্দেহ উত্থাপন কৰিলে—“ধন পোৱা, স্বপ্ন দেখা, কেতিয়াবা হয়, কেতিয়াবা নহয়।” দোকানীয়াই সৰল স্বৰত ক’লে—“আমি সকলো একেলগে খনিম, ধন যদি থাকে ভাল; নহ’লে কেতিয়াও অলপ মাটি পাই, তাৰ পৰা সৰু বাগিচা পাতিম।” ছাত্রজনে মজা কৰি ক’লে—“নহয়, যদি ধন নাপাও, মই ইউটিউবত ভিডিঅ’ আপলোড কৰি ক’ম—‘ফেক ধন, বাটমূৰ দুষ্টুমি’। তাৰপৰা আমি বিখ্যাত হব।” দাদাহাজুৰীয়াই মাত এৰি দিলে—“যদি ধন থাকেই, মই প্ৰথমে খনিম; আৰু ভাগ-বতৰা আমি ঠিক কৰিম।” এইদৰে ধনৰ কাহিনীৰ সৈতে লগতে একেলগে সোঁতবোৰ উঠিল সন্দেহ, উল্লাস, কল্পনা আৰু সন্দেহাত্মক হাঁহি। সেইদিনা ঘৰৰ উঠোনখনৰ বতাহ বেছি গৰমেৰে নহয়, কিন্তু অধিককৈ কথোপকথনৰ জ্বালাতেই উষ্ণ হৈ উঠিল। হাজৰিকাদাৰ এটা ঘোষণা—“এই ঘৰখনৰ তলত গুপ্তধন আছে”—সেই এক বাক্যই ভাড়াতীয়সকলৰ জীৱন একেবাৰে অন্য দিশলৈ টানি লৈ গ’ল। সঁচা নহয় কপট—তেওঁলোকৰ চকুত ধনৰ চকচকনি আৰু সন্দেহৰ ধোঁৱা একেলগে লুকাই-উঠিল।
–
গুপ্তধনৰ ঘোষণা হোৱাৰ পিছত মাত্ৰ এবেলিকালেও নোহোৱাকৈ গুৱাহাটী শহৰৰ সেই পুৰণি ভাড়া ঘৰখনৰ চারিওফালে যেন এক অদ্ভুত সোঁত উঠিল। প্ৰথমে কথা ফাটিল ঘৰৰ ভিতৰতেই—ভাড়াতীয়সকলৰ মাজত, কেতিয়াবা হাঁহি-ঠাট্টা, কেতিয়াবা গোপন কল্পনা, কেতিয়াবা সন্দেহৰ গন্ধ। কিন্তু এইদৰে কাষৰ গাঁত মাৰি থকা গুজব কি সৰহ দিন বন্ধ হৈ থাকিব নোৱাৰে! আগতে শিক্ষকে গম্ভীৰভাৱে এজন সজনেৰে ক’লে, “এই কথা বাহিৰত কওঁতে নালাগে।” কিন্তু দাদাহাজুৰীয়াই পাছদিনাই চাহৰ দোকানত বহি কফিৰ চুমুক মাৰি আত্মবিশ্বাসী স্বৰে ঘোষণা কৰিলে—“আহা, আমাৰ ভাড়া ঘৰখনত তলত গুপ্তধন আছে। মইয়েই খনিম, মইয়েই পাইম।” তাৰ লগে লগে চাহৰ দোকানৰ চিপচিপীয়া টেবুলৰ ওচৰত বহি থকা চিগাৰেটধূমুৱাই কাণে কাণে সেই কথাটো কাষৰ জনলৈ পঢ়াই দিলে। তাৰপৰা সেই কথাই আগ্নেয়গিৰিৰ ধোঁৱাৰ দৰে পুৰা পাড়া-প্ৰতিপাড়ালৈকে বিয়পি পৰিল। কিছুমান বুঢ়া মানুহে কৈ উঠিল—“হঁ’ই, বহু বছৰ আগত শুনা গ’ল যে ব্ৰিটিছ আমলত কিবা ধন গুপ্ত ৰাখিছিল।” আন কেউগৰাকী গম্ভীৰ ভঙ্গীত ক’লে—“হয়তো শিৱমন্দিৰৰ প্ৰাচীন দানবাকচ তাত লুকাই থকা।” এইদৰে গুজব একেপইতালৈকে মেলিল আৰু বতাহত ভাঁহি ফুৰিবলৈ ধৰিল।
কথাবোৰে অতি সোনকালে পঢ়াপড়ি গতি লৈ ঘৰৰ চৌহদত ভিৰ জমাবলৈ ধৰিলে। পুৱতিৰ পৰা সন্ধালৈকে কেতিয়াবা কৌতূহলী ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আহি ওচৰতে থিয় হৈ পৰে, কেতিয়াবা গৃহিণীসকল ফুচফুচনি কৰি আঙুলিয়াই দেখুৱাই যায়—“এই ঘৰেই সেই ঘৰ।” আনহাতে কিছু ল’ৰাজোৱাই ফুৰ্তিৰ মেল ধৰিলে—সিহঁতে কথাখিনি অতিমাত্ৰা কৰি ক’বলৈ ধৰিলে, “অ’হ, শুনিছোঁ টনটনীয়া বাকচ ভৰা সোন-ৰৌপ্য আছে। যে খনিব পাৰিব সি লাখপতি হ’ব।” এতিয়া এই গুপ্তধনৰ খবৰক কেবল মানসিক উল্লাসেই নহয়, এক প্ৰকাৰৰ সামাজিক উৎসৱত পৰিণত হ’ল। মাকৰ দুধ খোৱা পৰা ইটোৱে-সিটোৱে একেলগে আলোচনা কৰিবলৈ ধৰিলে—“ধন যদি থাকে, কিয়নো আমি ভাগ পাই নাপাম?” এনে কথাতেই ঘৰৰ ভাড়াতীয়সকলৰ হাঁহি-কান্দোন একেবাৰে মিশ্ৰ হৈ পৰিল। কবিজনে কৈ উঠিলে—“মোৰ কবিতা লেখা অসম্ভৱ হৈ পৰিছে। মই কবিতা লিখোঁ, মানুহ আহে ধন বিচাৰিবলৈ। মই কবি নে পাহাৰ খনোৱা মজদুৰ?” শিক্ষকজনে তদুপৰি মাথা চপাই ধৰি ক’বলৈ ধৰিলে—“মই পাঠ দিবলৈ কাষৰ ল’ৰা আহিছিল। কিন্তু তেওঁ পাঠ শিকিবলৈ নহয়, ধনৰ ঠিকনা বিচাৰিবলৈ আহিছিল!” দোকানীয়াজনে হাঁহি হাঁহি কৈছিল—“লাভ একো নহ’লেও আমাৰ দোকানৰ চানাচুৰ বিক্ৰী বেঢ়িছে। মানুহ ভিৰ মেলিছে, তৃষ্ণা লাগিছে, ক্ষুধা লাগিছে, মই বিক্ৰী কৰি উভতি আহিছোঁ।” কিন্তু এই সকলোৰে মাজতো বিড়ম্বনা আছিল ভয়ানক। কেতিয়াবা বাটত গোটেই পিঠা-ভাতৰ ভিৰৰ দৰে মানুহৰ সন্নিৱেশ হ’লেহে ঘৰৰ ভাড়াতীয়সকলৰ পলাই যাবলগীয়া অৱস্থা হ’ল।
অতি সোনকালে এই খবৰেই মিডিয়াৰ কাণলৈও গ’লে। এটা খবৰচেনেলৰ ৰিপ’ৰ্টাৰে মাইক লৈ আহি হাজৰিকাদাক জিগ্যেস কৰিলে—“আপুনি ক’ত ধন লুকাই আছে বুলি জানেনে? ইয়াৰ প্ৰমাণ কি?” হাজৰিকাদা, যি সাধাৰণতে গম্ভীৰ আৰু ধীৰভাৱে কথা কয়, এতিয়া অতি গৌৰৱেৰে ক’লে—“এইটো মোৰ পিতৃৰ পৰা শুনা কথা। মই শপত খাই কওঁ, এই ঘৰখন গুপ্তধনৰ ঘৰ।” মিডিয়াই কথাটোক ধৰি তৎক্ষণাৎ ব্রেকিং নিউজ কৰিলে—“গুৱাহাটী শহৰত পুৰণি ভাড়া ঘৰ, গুজব: গুপ্তধন লুকাই আছে!” খবৰটো বেলেগ চেনেলেও পুনঃপ্ৰচাৰ কৰিলে, আৰু ছ’চিয়েল মিডিয়াতো পুৰা ভাইৰেল হৈ পৰিল। ভিডিঅ’, ফটো, টিকটক—সকলোত সেই ভাড়া ঘৰটোৰ ছবি দেখা গ’ল। সেই খবৰ দেখিবলৈ পোৱা বহু মানুহে অহা-যোৱা আৰম্ভ কৰিলে, আনক আনক লৈ আহিলে। ভাড়াতীয়সকলৰ জীৱন একেবাৰে বিপন্ন হৈ পৰিল—সকলোৰে ঘৰৰ সন্মুখত ভিৰ, উঠোনত কেমেৰাৰ ফ্লেচ, জানালিৰ ফাঁকৰ পৰা উঁকি মৰা মানুহ। কবিজনে ব্যথিত হৈ ক’লে—“মোৰ কবিতা এতিয়া মিডিয়াৰ ক’বৰেজত ডুবি গ’ল।” শিক্ষকে মুখেৰে গালি দি ক’লে—“অজ্ঞতা প্ৰসাৰ কৰি আছে এই খবৰ!” দোকানীয়াজনে হাঁহি ক’লে—“খবৰ ভালেই, মই দোকান খুলি এই ভিৰত চাহ বিক্ৰী কৰিম।” ছাত্রজনে খুচখুচীয়া ভঙত কৈছিল—“মই এইবোৰ ভিডিঅ’ কৰি ইউটিউবত আপলোড কৰিছোঁ, মোৰ চেনেল সাবস্ক্ৰাইবৰ হঠাৎ ১০০০ বাঢ়ি গ’ল!” কিন্তু দাদাহাজুৰীয়া গাম্ভীৰ্য ভঙ্গীত ঘোষণা কৰিলে—“এই ভিৰ আমি নিয়ন্ত্ৰণ কৰিম। ধন পোৱা পৰ্যন্ত মই নেতা।” কিন্তু সত্য কথা হ’ল—গুপ্তধনৰ কথা একেবাৰে এজনে ক’ৰাটোতেই পুৰা সমাজখনৰ বাবে এক উপহাস আৰু বিড়ম্বনা হৈ পৰিল।
–
গুৱাহাটী শহৰৰ মাজত থকা হাজৰিকাদাৰ সেই পুৰণি ভাড়া ঘৰখন হঠাৎ যেন এটা নাট্যশালাৰ দৰে হৈ পৰিলে। গুপ্তধনৰ গুজবে ভাড়াতীয়সকলক মাথোঁ উন্মাদ কৰি পেলাইছিল। এজন এজন ভাড়াতীয় নিজৰ মতত খনন অভিযান আৰম্ভ কৰিলে, আৰু সেই অভিযানৰ কাহিনী মাথোঁ ৰসাল আৰু বেয়া-পেট ধৰা হাস্যকৰ হ’ল। প্ৰথমে আৰম্ভ কৰিলে ঘৰৰ কবি—জয়ন্ত। জয়ন্ত মূলতে গভীৰ দার্শনিক ধৰণৰ কবিতা লিখে, কিন্তু গুপ্তধনৰ খবৰ পোৱাৰ পাছত তেওঁৰ কবিতাৰ শিৰোনামেই পালটে গ’ল। “মাটিৰ নিচে সোনালী সুৰ” বা “গুপ্ত ধনৰ গীত” দৰে অদ্ভুত নামৰ কবিতা লিখি লিখি তেওঁ হাতত টিপা, বেলচা লৈ ঘৰৰ তলৰ মাটি খনিবলৈ ধৰিলে। কবিতাৰ ছন্দৰ সৈতে তেওঁৰ খনন চলি থাকিল, কেতিয়াবা লাইন টানি কবিতা ক’লে—“যি মাটি খনিছোঁ, সোনেৰে ভৰি যাউঁ”—পাছত টিপা মাটিত থোকা খাই লপৰাই পৰিলে। ইয়াৰ ফলত অন্যান্য ভাড়াতীয়সকলো হো-হো কৰি হাঁহি মাৰি উঠিল। জয়ন্তৰ অভিযানৰ পৰা মাথোঁ পুৱৰ পঁহি আৰু হেঁপাহৰ ধূলি পোৱা গ’ল, কিন্তু তেওঁৰ বিশ্বাস আছিল—একদিনে এই কবিতাই গুপ্তধনৰ পথ দেখুৱাব।
অন্যফালে শিক্ষকে, বিনয়বাবু, যাৰ মাথোঁ কাগজ-কলমত বিশ্বাস, তেওঁ মাটি খনাৰ আগতেই মানচিত্ৰ আঁকিবলৈ ধৰিলে। সকলো ভাড়াতীয়ৰ ঘৰ-ঘৰৰ কাষৰ লগত সৰু-সৰু বিন্দু আঁকি, “এতিয়াহে বেলচা খনিব, এই দিশত ৯০ ডিগ্ৰী কোণ, তাত মাটিৰ তলত গুপ্তধন” বুলি ব্যাখ্যা দিবলৈ ধৰিলে। শিক্ষকৰ আখ্যান শুনি ভাড়াতীয়সকলো হেৰুৱাই গ’ল। কেতিয়াবা তেওঁ ব্লেকব’ৰ্ডত চকৰে গাণিতিক ফৰ্মুলাৰ দৰে ব্যাখ্যা দি কওঁতে, “এ-চ’ন ১২ ডিগ্ৰী, বি-চ’ন ১৫ ফুট খন, তাতেই সোন!” কিন্তু খনিলে মাথোঁ একেকটা ভাঙি পৰা ইটাৰ টুকুৰা আৰু জীৰ্ণ কেঁচা কাঠ। শিক্ষকৰ এই মাপ-জোখৰ কাণ্ডত ঘৰৰ সৰু ল’ৰা-ছোৱালিয়ে টোপোলা মাৰি হাঁহি মাৰিলে। ঘৰৰ বয়স্ক দাদাহাজুৰীয়াই হাঁফিয়াই ক’লে—“আহা, তোমাৰ মাপত ধন থাকিলে মই ইতিমধ্যে ৰাজধানী নিৰ্মাণ কৰি পেলাইছোঁ।” কিন্তু বিনয়বাবুৰ বিশ্বাসৰ সীমা নাছিল, তেওঁ যদিও সোন দেখা নাপালে, মানচিত্ৰবোৰ এতিয়া ভাড়াতীয়সকলৰ মাজত চিত্ৰকাৰ্যৰ দৰে প্ৰচলিত হ’ল।
আৰু এই খনন অভিযানে সৰ্বাধিক নাটকীয় ৰূপ ল’লে দোকানীয়া বেণুদাৰ হাতত। বেণুদা মূলতে এক সৰু পান-চাবোনৰ দোকান চলায়, কিন্তু গুপ্তধনৰ গুজবত তেওঁৰ ব্যৱসায়ী মগজুৰে একেবাৰে নতুন দিশ লৈ গ’ল। দোকানৰ আগত হঠাৎ তিনি দিনৰ ভিতৰতে নতুন বোর্ড উঠিল—“খনন বিশেষ সামগ্ৰী উপলব্ধ: মাটি খনাৰ বেলচা, কুৰুলি, কাগজৰ লাইট, বুট জুতা—সৰ্বস্ব একেটো দোকানত।” যেতিয়া পাড়া-প্ৰতিবেশী, মিডিয়া, আৰু কৌতূহলী মানুহ আহি ঘৰখনৰ ওচৰলৈ ভিৰ কৰিলে, বেণুদাই দৰদাম কৰি সামগ্ৰী বিক্ৰী কৰিবলৈ ধৰিলে। ফলত, ঘৰৰ ভিতৰৰ গুপ্তধন নোপোৱা হলেও, দোকানীৰ সৰু দোকানখনত ধনৰ হিঙুলীয়া ধাৰা বহি গ’ল। আনহাতে ছাত্ৰ জনী—ৰাজু—তেওঁৰ অভিযান আৰম্ভ কৰিলে একেবাৰে আধুনিক পদ্ধতিত। ইউটিউব টিউটোৰিয়েল চাই কিমানবোৰ বৈজ্ঞানিক যন্ত্ৰপাতি বনাব পাৰি, তেনে প্ৰয়াস কৰিলে। কেতিয়াবা প্লাষ্টিকৰ বতলৰ পৰা “মেটাল ডিটেক্টৰ” বনালে, কেতিয়াবা মোবাইলৰ ট’ৰ্চৰ সহায়ত “এক্স-ৰে” ব্যৱস্থা সাজিলে। ফলত, যন্ত্ৰপাতিৰ শব্দেৰে ঘৰৰ ভিতৰ একেবাৰে বিজ্ঞান প্ৰদৰ্শনীৰ দৰে হৈ পৰিল। কিন্তু এই টিউটোৰিয়েলৰ ফলত পোৱা গ’ল মাথোঁ ফিউজ হোৱা বাল্ব, চিঞৰ পকেটত বেৰঙীয়া টেপ, আৰু কাষৰ ঘৰৰ ওচৰলৈ যোৱা খনন গৰখা। সকলোৰে অভিযানত শেষত কোনো গুপ্তধন নোপোৱা গেলেও, ভাড়াতীয়সকলৰ মাজত খিল্লি, ঠাট্টা আৰু ৰসিকতাৰ গৰিমাই গুপ্তধনৰ স্থান দখল কৰিলে। এইদৰে “খনন অভিযান” আৰম্ভ হৈ পুৰণি ঘৰখনো এদিনৰ ভিতৰতে হাঁহি-ধুমুহাৰ থলুৱা নাট্যশালাত পৰিণত হ’ল।
–
ভাড়াঘৰখনত দিনকেইটাৰ পৰা গুপ্তধনৰ গুজব আৰু খনন-খননীৰ নাটকত সকলো ভাড়াতীয়ৰ ভেটা-বাচা চূড়ান্ত হৈ পৰিছিল। কবিয়ে কবিতা লিখি মাটি খন্দা চলাইছিল, শিক্ষকে কিতাপ-মানচিত্ৰৰ মাজতে “বৈজ্ঞানিক খনন” চলাইছিল, দোকানীয়ে লাভৰ আশাত চাবোন-পানী বিক্ৰী কৰি যন্ত্ৰপাতি কিনিছিল, আৰু স্নাতক ছাত্ৰজনে ইউটিউব টিউটোৰিয়েলৰ পৰা শিকা প্ৰযুক্তি প্ৰয়োগ কৰি নিজৰ ভাগ্য বিচাৰি ফুৰিছিল। ঠিক তেতিয়াই, সন্ধিয়াৰ লগে লগে ভাড়াতীয়সকলৰ মাজত শংকাজনক এটা দৃশ্য দেখা গ’ল। সৰু দোকানীয়া জনে গোপনে এটা দৰাৰ দৰে পুৰণি বস্তা কঁধত লৈ গৈ ঘৰৰ পিছফালৰ গলিৰে উভতি আহিছিল। সেয়া দেখিবলৈ পাওঁতেই আন ভাড়াতীয়সকলৰ চকুত জ্যোতি উঠিল। “পালে! নিশ্চয় পালে গুপ্তধন!”—শিক্ষকে কপালত থাপ দিয়াৰ দৰে ক’লে। কবিয়ে গম্ভীৰ ভাৱে কোৱা ধৰিলে—“চুপ, ইহঁতে মোৰ কবিতাৰ সপোনৰ ধন আগতে পাই গ’ল!” ছাত্ৰজনেও খঙৰ ভঙী দেখুৱাই ক’লে—“দেখিছা নেকি! মই ইউটিউব টিউটোৰিয়েল চাই এতিয়ালৈ খনিম খনিম বুলি হাবি-ডাবি কৰিলো, কিন্তু ধন ক’ৰতে গ’ল? দোকানীয়েই চুৰাই নিলে।” মুঠতে, এঘৰৰ ভিতৰতে সন্দেহ, হিংসা, আৰু অস্থিৰতাৰ ঘূর্ণিঝড় উঠি পৰিল।
ৰাতি পৰাই তেওঁলোকৰ “গুপ্ত তদন্ত অভিযান” আৰম্ভ হ’ল। চেপেটা দাদাহাজুৰীয়াই নেতৃত্ব ল’লে—তেওঁৰো ভাব ধৰি ধৰি বহি থকা বুলি ক’ব পৰা নাছিল, তেওঁৰো মনত আছিল—“এই দোকানীয়ে এতিয়া ভাগ্যৰ ধন পাই গ’ল, আৰু মই এৰি গ’লো?” তেওঁবোৰ মূৰত টর্চলাইট, হাতে লাঠি, আৰু কিছুমানৰ হাতে পুৰণি ডাণ্ডা লৈ দোকানীৰ ঘৰৰ ওচৰত সমবেত হ’ল। “বাহিৰলৈ যা! সত্য স্বীকাৰ কৰ!”—শিক্ষকে ভঙালীয়া কণ্ঠত হাঁহাকাৰ কৰিলে। দোকানীয়ে আঁতৰাই পেলাবলৈ চেষ্টাৰে ক’লে—“আৰে! ধন মানে কি? মই মাথোঁ হাটৰ পৰা কিবা সামগ্ৰী কঢ়িয়াই আনিছো।” কিন্তু তেওঁলোকৰ কাণত কথাখিনি প্ৰৱেশেই নকৰিলে। কবিয়ে ভাৱে-প্ৰণোদিত ভঙীত ক’লে—“তুমি মোৰ কবিতাৰ ধন চুৰি কৰিলে, মানে মোৰ আত্মাৰ সপোন চুৰি কৰিলে!” স্নাতক ছাত্ৰই ফোনত ভিডিঅ’ ৰেকৰ্ড কৰিব ধৰিলে, যাতে প্ৰমাণ হ’ব—“এই যে চোৰক ধৰা পৰিছে।” মুঠতে, এটা অস্থিৰ কোর্ট-মাৰ্শেলৰ দৰে ভাঙোন-ভাঙোন পৰিস্থিতি সৃষ্টি হ’ল। দোকানীয়ক ঘেৰাও কৰি প্ৰতিজনেই নিজৰ যুক্তি দি বতৰা আৰম্ভ কৰিলে—কোনো জনৰ অভিযোগ, কোনো জনৰ হুমকি, আৰু কোনো জনৰ কপট নাটকীয়তা।
অবশেষত, যেতিয়া দোকানীয়ে অধিক প্ৰচণ্ড খঙৰ ভঙী নোহোৱা কৰি, কিন্তু বহুত ভয়ৰ মাজতে বস্তাখিনি মূৰত টানি আনে, তেতিয়াহে সৰহকৈ পৰিস্ফুট হ’ল সঁচাটো। বস্তাৰ ভিতৰত পইসা, সোন, বা ৰত্ন নাছিল; বস্তাত আছিল কেৱল হাটৰ পৰা কঢ়িয়াই অনা আলু, চাউল আৰু কিছুমান সাধারণ খাদ্য সামগ্ৰী! দৃশ্যটো দেখি সকলে একে সময়তে হতভম্ব আৰু কিঞ্চিত লজ্জিত হ’ল। কবিয়ে কপাল চুটি ক’লে—“আহা, আলুত ধনৰ প্ৰতীক বিচাৰি পোৱা মোৰ ভুল হ’ল।” শিক্ষকে খঙত লাজ ঢাকিবলৈ চেষ্টা কৰি ক’লে—“বৈজ্ঞানিক তদন্তৰ ফলত এইটো আগতেই ধৰা পৰিলহেঁতেন।” ছাত্ৰজনে হেঁপাহ ভঙা হাঁহি এটা মাৰি ভিডিঅ’টো ডিলিট কৰি দিলে। আৰু চেপেটা দাদাহাজুৰীয়াই ভঙালীয়া হাঁহি এটা দি ক’লে—“ধনতো নাপালোঁ, কিন্তু আলু-চাউল পালে, কিমানতো ভাল খাই যাব পাৰিম।” মুঠতে, ভাড়াঘৰখনৰ গুপ্তধনৰ নাটক এইবাৰো হাস্যকৰ ভুল-বোঝাপড়াৰ মাজেৰে খাৰিজ হ’ল। যদিও ধন-রত্ন নাপালেও, প্ৰতিজন ভাড়াতীয়ৰ হৃদয়ত নতুনকৈ এটা প্ৰশ্ন জাগিল—আখিৰি সঁচাকৈয়ে এই পুৰণি ঘৰখনত গুপ্তধন আছেনে, নে সকলোতে মাথোঁ গুজব আৰু বেয়া ধাৰণাই পোহৰ মেলিছে?
–
পুৰণি ঘৰখনত শুই থকা ৰাতিপুৱাৰ নিৰ্জনতাত হঠাৎ এটা ভয়ানক চিঞৰ ভাঙি পৰে। স্নাতক ছাত্ৰজনৰ কোঠালিৰ পৰা ওলাই আহে সেই চিঞৰ—“আহাহাহা! ভুত!”। বাকী ভাড়াতীয়সকলে ততালিকে হাবি-ডাবি কৰি ওলাই আহে, এজনৰ গামোচা মাথাত, এজনৰ খালি গা, আৰু কবিজনে মাথোঁ এটা বোৰখাৰ পোহৰেৰে। সকলোৱে দেখিবলৈ পায় ছাত্ৰজনে কাঁপি-কাঁপি দেখুৱাইছে—“চকুৰ আগত মেচে ধোৱাৰেৰে তৈরি হোৱা এবিধ সাদা মানুহৰ দৰে আকাৰ!”। কথাটো শুনি শিক্ষকে কপালত হাত দি কয়—“এওঁকহে অতপৰা কল্পনা, পঢ়ি-পঢ়ি বুজাব নোৱাৰিলোঁ।” কিন্তু তাৰ মাজতেই দোকানীয়ে কপাল মাৰি কয়—“আরে, তলৰ গুপ্তধনৰ ৰক্ষা কৰে ভুত! এইটো নতুন পইন্ত।” ইমানতে দাদাহাজুৰীয়াই ধুনো ধুনো কৰি ভয়ৰ প্ৰভাৱ বঢ়াই দিয়ে—“মই এই ঘৰখনৰ আগতে এই ধৰণৰ কাহিনী শুনিছিলোঁ।” ফলত সকলোৰে বুকুত কম্পন, কিন্তু চকুত চকচক উজলি উঠে—ভুত থাকিলে ধনো থাকিবই।
পৰদিনা নিশা নতুন কাণ্ড আৰম্ভ হয়। ছাত্ৰজনে ঠিক কৰে—ইউটিউবত যেতিয়া ‘Ghost Hunting Tutorial’ আছে, তেতিয়া তেওঁলোকে “ভুত ধৰা অভিযান” আৰম্ভ কৰিবই। কবিজনে বিশেষ ভুতৰ কবিতা লিখে—“অন্ধকাৰৰ মাজত, মাটি তলৰ গোপন কথা…”। শিক্ষকে টেবুলত মানচিত্ৰ সাজে, ক’ত ভুত থাকিব পাৰে, ক’ত গুপ্তধনৰ চিহ্ন থাকিব পাৰে। দোকানীয়ে ভুত ধৰা সামগ্ৰী ক্ৰয়ৰ বাবে নতুন আইডিয়া বের কৰে—ধুপ, ধুনো, ধোঁৱা উৎপাদন কৰা পেট্ৰোমেক্স, আৰু বাটিৰ কাগজৰ মুখোশ। দাদাহাজুৰীয়াই নিজকে একেবাৰে ওস্তাদ তান্ত্ৰিক হিচাপে ঘোষণা কৰে। তেওঁ টোল-মাখনি কৰি মাটিৰ ওপৰত ৰঙা চুনৰ দাগ দিয়ে আৰু কয়—“ভুত আহি এই দাগৰ ভিতৰতে ফঁসিব।” ইয়াৰ ফলত গোটেই ঘৰখন মেলামেশা ধুনো-ধূৱাৰ বগা মেঘত ভৰি পৰে। পাড়ৰ মানুহো একেলগে আহি দাঁড়ায়—ভুত ধৰা লাইভ শো চলি আছে যেন। মিডিয়াও মাইক্রোফোন লৈ আহে আৰু হেঁপাহত প্ৰশ্ন সুধে—“সঁচাকৈ ভুত আছে নে?”। ভাড়াতীয়সকলে গম্ভীৰ মুখেৰে কপালে তেল মাৰি কয়—“অৱশ্যে আছে, আপুনি নিশা এযোৰেই থাকি চাওক।”
তৃতীয় ৰাতি, মাৰাত্মক নাটক হয়। শিক্ষকে মানচিত্ৰত চিহ্নিত কৰি কয়—“এই খোপাটিত ভুত ফঁসিব।” দোকানীয়ে চাবোন-পানী ঢালি ধোঁৱা উত্পাদন কৰে, কবিজনে উচ্চস্বৰে কবিতা পঢ়ে, আৰু ছাত্ৰজনে মোবাইলত লাইভ ষ্ট্ৰীম আৰম্ভ কৰে। হঠাৎ দাদাহাজুৰীয়াই চিঞৰি উঠে—“আহিল ভুত! ধন পাহৰা আছেহে!”। সকলোয়ে গাপ মাৰি ক’ত ভুত দেখিবলৈ চেষ্টা কৰে, কিন্তু ধোঁৱাৰ মাজত মাথোঁ ওচৰত থকা ছায়াটো বেছি দীঘল লাগি আছিল। ভিৰত থকা কিছুমানে ভয়তে পালাই যায়, কিছুমানে ভিডিও তোলে, আৰু কিছুমানে হাহাকাৰেৰে চাপে। শেষত স্পষ্ট হয়—“ভুত” বুলি ধৰা সেই ছায়াটো আছিল পাড়ৰ এজনে কাকতী, যি ৰাতিপুৱাত ভাঙি যোৱা জানালিৰ ফাঁকৰ পৰা গছত ওলমি থকা কাপোৰ উলিয়াবলৈ আহিছিল। কাকতীও ততালিকে ক্ৰোধেৰে গালি দিয়ে—“তোমালোকৰ ভুত-ভুতত মোৰ কাপোৰৰ শুৱা গ’ল।” সেয়ে পৰিস্ফুট হোৱাৰ লগে লগে সকলো হাহাকাৰেৰে ভাঙি পৰে। কিন্তু দাদাহাজুৰীয়াই হঁহাকৈ কৈ উঠে—“এইবোৰ প্ৰহসন নহয়, গুপ্তধনক পাহৰা কৰা প্ৰকৃত ভুত তেতিয়াহে দেখা দিব যেতিয়া আমাক সত্যিকাৰ বীৰত্ব প্ৰদৰ্শন কৰিব লগা হ’ব।” আৰু এই কথাৰে, ভাড়াতীয়সকলৰ ভিতৰত নতুনকৈ হুলস্থুল চিন্তা উথলি উঠে—ভুত যদি সঁচাকৈ থাকে, তেতিয়া ধনো নিশ্চিত সঁচা। গল্পটো ইয়াৰে নাটকীয় ৰূপ লৈ নতুন কাণ্ডৰ ভূমিকা সৃষ্টি কৰে।
–
ঘৰৰ ভাড়াতীয়সকলৰ জীৱন যেতিয়া গুপ্তধনৰ গুজবেৰে ভৰা হৈ পৰিল, তেতিয়া সকলোৰে আচৰণত একেবাৰে অদ্ভুত পৰিবৰ্তন দেখা দিলে। একেদৰে ৰাতি-দিনি ধন খনন কৰি পোৱাৰ চিন্তাত ব্যস্ত হৈ পৰিলেও, বেছিভাগে নিজৰ স্বাৰ্থৰ কথা ভাবিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। একেলগে কাম কৰিলেই যে সঠিক ফল পাব, এই বুদ্ধি সকলোৱে আঙুলিৰে চেপি ৰাখিলে। সেয়েহে অতি সোনকালে ভাড়াতীয়সকলৰ মাজত সৰু-সৰু দ্বন্দ্ব দেখা দিলে। কবি কুমুদে ভাবে—”আমি কবিতাত গুপ্ত সংকেত পাইছো,” আৰু শিক্ষকজন ভাবে—”নাই, মানচিত্ৰটো কেৱল মোৰ হাতেই পড়িব পাৰিব।” দোকানীয়ে ভাবে, নিজৰ টকা লগত নাথাকিলে কোনোবাই একে খনন কৰিব নোৱাৰে, সেয়েহে মইয়ে সকলো যন্ত্ৰপাতিৰ ব্যৱস্থা কৰিম আৰু তাৰ মূৰত মোৰ অধিপত্য থাকিব। ছাত্ৰৰো একেবাৰে ভিন্ন চিন্তা—তেওঁ ইউটিউবত দেখা ভিডিঅ’ অনুসৰি খনন শাস্ত্ৰৰ “মাষ্টাৰ” বুলি ভাবিবলৈ ধৰিলে। এই সকলোতে পৰস্পৰৰ ওপৰত একেবাৰে সন্দেহৰ ছাঁ পৰিল। এজনৰ সাফল্যৰ সম্ভাৱনা আনজনৰ বাবে হিংসা হৈ পৰিল। এদিন কুমুদৰ খনন ক্ষেত্ৰৰ ওচৰত কেইটা কাগজৰ আঁচনি দেখা পোৱা যায়, আৰু শিক্ষকে একেবাৰে দৃঢ়ভাৱে ভাবে যে সেই আঁচনিত গুপ্ত মানচিত্ৰ আছে। যদিও কাগজবোৰত কেৱল কবিতাৰ ৰাফ লেখনীৰে ভৰা আছিল, তথাপিও বুজা নাযায়, বাকি সকলে ভাবিলে—”এই কবিয়ে নিশ্চয় ধনৰ গুপ্ত সংকেত উলিয়াই পেলাইছে!”
এই সন্দেহ আৰু প্রতিদ্বন্দ্বিতাই শেহত সঠিক ষড়যন্ত্ৰলৈ গঢ় ল’বলৈ ধৰিলে। কবিয়ে ৰাতি-ৰাতি নিজৰ খনন ক্ষেত্ৰৰ চাৰিওফালে কেঁচা বাঁহেৰে ঘেৰাবোৰ সাজিলে। শিক্ষকে চোৰকৈ কবিৰ কামত গুপ্তচৰবৃত্তি কৰিবলৈ এজন ছাত্ৰক প্রলোভন দিলে—”যদি মানচিত্ৰৰ বিষয়ে অলপ তথ্য বিচাৰি আন, মই পৰীক্ষাত তোক বোনাছ মার্কছ দিয়ম।” দোকানীয়ে আন দলেৰে মিলি শিক্ষকৰ মানচিত্ৰ নকল কৰি চকচকা নতুন একটো “নকল মানচিত্ৰ” প্ৰস্তুত কৰি বাকি লোকক ভুল পথে লৈ যাবলৈ ষড়যন্ত্ৰ কৰিলে। এনে অৱস্থাত প্ৰতিজনেই নিজৰ সৰ্বস্বশক্তি প্ৰয়োগ কৰি ধনখন লাভ কৰিবলৈ গুপ্ত ষড়যন্ত্ৰত লিপ্ত হৈ পৰিলে। কেতিয়াবা ৰাতি কিবা ঠাইত মাটি খনন্দৈ হঠাৎ ভাঙি পৰা, আনৰ কামে চোৰাই চোৱা, অথবা কোনো এক বিশেষ কাগজ গোপনে চুৰি কৰাটো যেন নিয়মীয়া ঘটনা হৈ পৰিলে। ভাড়াতীয়সকলৰ দৈনন্দিন জীৱন ধন-পিছত লুকোচুৰিত পৰিণত হ’ল, আৰু পৰস্পৰৰ বিশ্বাসৰ পৰিবৰ্তে হিংসা আৰু প্রতিদ্বন্দ্বিতা তেওঁলোকৰ মন-প্ৰাণৰ মূৰত জুৰি ধৰিলে।
কাণ্ডবোৰ দিনক দিনে একেবাৰে হাস্যকৰ ৰূপ ল’ব ধৰিলে। এজন কবিয়ে ৰাতি ক’ৰিড’ৰত কবিতা পঢ়ি থাকিল, আৰু তাৰ ছাঁ বতৰনিৰ তলত একেবাৰে ৰহস্যময় দেখাত লাগিল। সেই ছাঁ চাই শিক্ষকে ভাবে—”নিশ্চয় এয়া গুপ্ত সংকেতৰ ভাষা।” আনহাতে দোকানীয়ে তাৰ দৃশ্য ভিডিঅ’ কৰি পাড়িত দেখুৱাই কয়—”চাওকচাওক, এই কবিয়েই গুপ্ত ধনৰ পাহৰোৱাজন!” অন্যপিনে ছাত্ৰজনৰো অদ্ভুত দশা। ইউটিউবত গুপ্তধন খননৰ ভিডিঅ’ চাই তেওঁ পুৰণি ভাঙি যোৱা যন্ত্ৰ-পাতি সাজি এনে এটা যন্ত্র তৈরি কৰিলে, যাক দেখিলেই সকলো হাবি-ডাবি খাই উঠিল। কিন্তু সেই যন্ত্ৰৰ প্ৰভাৱত খনন ক্ষেত্ৰত গাদ গাদ ধূলি-মাটি উৰিল আৰু ভাড়াতীয়সকলে কাষৰ ঘৰলৈ মাটি বোৰ বোৱাই নিবলগীয়া হ’ল। এতিয়া এই প্রতিদ্বন্দ্বিতা আৰু ষড়যন্ত্ৰত সকলোৰে দৃষ্টি ধনখনৰ পৰা সৰিও গৈ একে আনক পৰাস্ত কৰাৰ দিকত কেন্দ্ৰিত হ’ল। প্ৰতিজনে ভাবে—“আমি নহ’লে ধনকোনো পোৱা নাযাব, আৰু যিকোনো প্ৰকাৰে আনৰ আগত আমি অগ্ৰগণ্য হব লাগিব।” কিন্তু ফলত সকলোৰে জীৱন একেবাৰে গোটেই পৰিসৰৰ হাছ্যৰ বস্তু হৈ পৰিল। প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা আৰু ষড়যন্ত্ৰত জড়াই পৰি ভাড়াতীয়সকলৰ ভিতৰত মাত্ৰ বিভেদ, সন্দেহ আৰু হাস্যকৰ কাণ্ডকাৰখানাই থিতাপি গঢ়িলে।
–
ঘৰৰ আঙণখনত যেতিয়া দৰগাৰ কথাখিনি উন্মোচিত হ’ল, ভাড়াতীয়সকলৰ চকু-মন দুয়োটা একেবাৰে কঁপি উঠিল। মাথোঁ ক’ত যে গুপ্তধন আছে বুলি ধৰি লৈ, কিমান দিন ধৰি মাটি খনিলে, কিমান ষড়যন্ত্র, সন্দেহ, নাটক চলালে—তাতো মাথোঁ এটা মিচা ধারণা। হাজৰিকাদাৰ মূল বক্তব্য আছিল—“এই ঘৰখন মোৰ জীৱনৰ ধন, ইয়াক যতনেৰে ৰখা”—কিন্তু তেওঁলোকৰ মনৰ কল্পনা আৰু গুজবৰ ঢৌ সেই কথাক একেবাৰে বেলেগ খাতলৈ লৈ গৈছিল। ক’ত হাবি-ডাবি হৈ “মানচিত্ৰ”, “ভুত”, “তান্ত্ৰিক”—সকলো এতিয়া একেবাৰে বিদ্ৰুপৰ দৰে মনত উকি মাৰিছিল। বিশেষকৈ কবিয়ে যেতিয়া নিজৰ কবিতা-খনৰ খণ্ডাংশ পুনৰ মনত পৰি পঢ়িলে—“ধনৰ সপোনত মাটি খনোঁ”—তেতিয়া তেওঁ নিজৰেই ওপৰত হাঁহি পেলাবলৈ বাধ্য হ’ল। ছাত্ৰজন ইউটিউব টিউটোৰিয়েল চাই পঢ়া “খনন বিদ্যা”ৰ সবাকেইটা বেয়া লগা স্মৃতি মনেৰে ৰখা বেছি প্ৰিয় নহ’ল। দোকানীয়ে বেচা চাবোন-পানী আৰু ধুনো-ধোঁৱাৰ ধোঁৱাই তেওঁলোকৰ নাক মাৰি দিলে, আৰু এতিয়া সেই সকলোবোৰকে হেঁপাহৰ লগত গোটাই মাথোঁ এক অপূৰ্ব অযৌক্তিক অভিজ্ঞতা হিচাপে বৰ্ণনা কৰিব পাৰিল।
দৰগাই একেবাৰে গম্ভীৰভাৱে সকলোকে বুজাই ক’লে—মানুহে যদি কোনো কথাক সঁচা বুলি ধৰি লৈ, তাতকৈ বেলেগ বিপজ্জনক কিবা নাই। গুজব, সন্দেহ আৰু লোভ—এই তিনিটাই তেওঁলোকক মূৰ্খ কৰি পেলাইছিল। হাজৰিকাদাই মুচকি হাঁহি দৰগাৰ কথাখিনি বুজি লৈ ক’লে—“মই বৰষুণেৰে ভিজি ভিজি ইটাৰে ইটাৰ জোৰা এই ঘৰখনক নিজৰ জীৱনৰ ধন বুলি কৈছিলোঁ। সেয়াই তোমালোকে গুপ্তধন বুলি ধৰি লৈ গোটেই হুলস্থুল কৰিছা।” সেয়া শুনি ভাড়াতীয়সকলৰ মুখ একেবাৰে ক’লা মেঘৰ দৰে গম্ভীৰ হৈ পৰিল। প্ৰতিজনেই নিজৰ আচৰণৰ কথা ভাবিবলৈ ধৰিলে। কবিয়ে ভাবিলে—যদি তেওঁলোক এই বেয়া চিন্তাধাৰা আৰু কল্পনা বাদ দি একেলগে ঘৰখন যত্নত ৰাখিলে, তেতিয়াহে ঘৰৰ প্ৰতিটো ইটাই হয়তো গুপ্তধনৰ দৰে মূল্যবান হৈ থাকিল হেতেন। দোকানীয়ে পোহৰ পালে—ব্যৱসায়ৰ চকুত মাথোঁ লাভ-লোকচান দেখা বেছি দুঃখজনক। শিক্ষকে নিজৰ আঁকা মানচিত্ৰখনৰ পোনপটীয়া ভুল বুজিলে। একে সময়তে সকলোৰে মনত এজনীয়া উপলব্ধি জাগিল—সঁচা গুপ্তধন হৈছে সৰল মন, বিশ্বাস আৰু একেলগে সুখেৰে বসবাস।
শেষত, এই অভিজ্ঞতাই সকলোকে এক ধৰণৰ হাঁহি আৰু লাজৰ মাজত এৰি দিলে। ঘৰখনৰ আঙণত দৰগাই যাব লগা হ’ল, কিন্তু যাবৰ আগতে তেওঁ এটা মাত্ৰ বাক্য এৰি গ’ল—“ধন মানে কেবল মাটিৰ তলত নহয়, ধন মানে তোমালোকে যদি একেলগে শান্তিৰে থকাটো শিকা।” এই বাক্যটো সকলোৰে হৃদয়ত বাজি উঠিল। গুজবত গতি পাই গোটেই পাড়িখনে যে কিমান বিদ্ৰুপৰ পৰিস্থিতিত পৰিছিল, তাৰ জোৱাৰ এতিয়া কমিবলৈ ধৰিলে। শিশুসকল, যিসকলে ধনৰ গুজবত খেল-কৌতুক কৰিছিল, এতিয়া নিজৰ আঁকোৰা সপোনলৈ ঘূৰি গ’ল। মায়েকসকলে ঘৰ-কৰ্মত মন দিলে। ভাড়াতীয়সকলে ঘৰৰ প্ৰতি নতুন মৰম অনুভৱ কৰিলে। হাজৰিকাদাই বুকুতে এটা শান্তিৰ নিশ্বাস ল’লে, যেন তেওঁৰ কথাখিনি অবশেষত সঁচা অৰ্থত ধৰা পৰিল। ঘটনাটোৱে একেবাৰে সকলোকে এটা শিক্ষা দি গ’ল—যেতিয়া মানুহে গুজবত বিশ্বাস কৰে, তেতিয়া মাটিৰেৰে গোটেই জীৱনক হাবি-ডাবি কৰি পেলায়। কিন্তু সঁচা উপলব্ধি হ’লে, সেই গুজব একেবাৰে হাঁহি আৰু শিকাৰ দিশে লৈ যায়। এদিনৰ এই উন্মোচনে দেখুৱালে—ধনৰ সপোনত মাটি খনিব নালাগে, সপোন খনিব লাগে একেলগে সুখেৰে বাস কৰাৰ।
–
ঘৰৰ বাটচৰা আৰু প্ৰাচীৰবোৰত যেতিয়া সজীৱ খনন অভিযানৰ আঁচ পৰি গৈছিল, তাৰ প্ৰতি ইঞ্চি যেন এক হাস্যকৰ স্মৃতি বহন কৰি আছিল। কোনোবাই গাত লোটাকৰ দৰে খনিছিল, কোনোবাই বৈজ্ঞানিক যন্ত্ৰপাতিৰ ধৰণত অশান্তি সৃষ্টিৰে নিয়োজিত হৈছিল। কিন্তু এতিয়া সেই অযুত ব্যস্ততা আৰু বিভ্ৰান্তিৰ অন্তত এক নতুন শান্তি আহি পৰিল। ধন নহয়, কোনো গুপ্ত সম্পদো নহয়, কিন্তু এটা মহামূল্য ধন যেন তেওলোক পালে—সেইটো হৈছে বন্ধুত্ব আৰু সখ্য। ভাড়াতীয়সকলত পূৰ্বতে থকা বিভাজন, দলে-দলে ষড়যন্ত্র, নকল মানচিত্ৰৰ দ্বন্দ্ব—এইবোৰ যেন একেবাৰে গলি গৈছিল। সকলো একত্ৰে সিদ্ধান্ত ললে—যেতিয়া মাটি এতিয়া খন্দি খন্দি কাবু কৰিলে, কিয় নে নতুনকৈ এটা বাগিচা পাতি নালাগে? সেই সিদ্ধান্ততেই যেন জীৱনৰ এক নতুন বীজ বপন হ’ল। প্ৰতিজনে নিজৰ মতে গছৰ চাৰা আনিলে, কোনোবাই গন্ধবাহক ফুল, কোনোবাই ফলৰ গছ, কোনোবাই আবার বগা-বগা গাঁথনিৰ লতাবোৰ।
এদিনৰ অন্তত যেতিয়া ঘৰৰ আগমুৰত সেই নতুন বাগিচাৰ আকৃতি ধৰি উঠিল, সকলোৱে যেন নতুন আনন্দত গাহৰি পৰিল। শিশুৰা মাটি খুঁটি খেলিবলৈ লাগিল, মহিলাসকলে পানী সিঞ্চন কৰি ল’ৰা-ছোৱালীবোৰক বাগিচাৰ কাহিনী ক’লে, আৰু হাজৰিকাদা মুচকি হাঁহি মৰমভৰা কণ্ঠত ক’লে—“মই যিটো ধনৰ কথা কৈছিলোঁ, তাক এতিয়াই পালে তোমালোকে। এই ঘৰৰ পৰস্পৰৰ সখ্য আৰু এই মাটিৰ বাগিচা—এয়াই সঁচা সম্পদ।” সকলোৰে হাঁহি-ধুমুহা বগা-নীল আকাশত মেলা গুজি গ’ল, আৰু কেতিয়াবা ভুত, কেতিয়াবা ষড়যন্ত্র, কেতিয়াবা অযথা ধনৰ লোভ—সেই সকলো যেন পৰিহাসৰ দৰে বাগিচাৰ পাতত শুকাই পৰিল। এতিয়া প্ৰতিটো গছৰ সজীৱতা, প্ৰতিটো ফুলৰ ৰং আৰু গন্ধ যেন এক নতুন অধ্যায়ৰ সূচনা কৰি দিলে।
শেষত এইটো নিশ্চিত হ’ল যে, ধন নাপালেও তেওঁলোকে সকলোৰে মাজত গঢ়ি উঠা বন্ধুত্ব আৰু একতাৰ দৰে সম্পদ কেতিয়াও নোহোৱা। বাগিচাৰ লাহে-লাহে উজলি উঠা ৰঙেৰে আৰু সুৰভিত নতুন জীৱনে সকলোকে আঁকোৰি ধৰিলে। সন্ধিয়া নামি আহিলে ভাড়াতীয়সকলে একত্ৰে বহি গল্প-গুজৰান চলালে, কোনোবাই কবিতাৰে, কোনোবাই গানেৰে, কোনোবাই হাঁহি-ঠাট্টাৰে মুহূৰ্তবোৰ ভৰাই তুলিলে। যেতিয়া শীতল বতাহ ফুলৰ গন্ধেৰে মেলিছিল, ঘৰৰ আঙণত যেন সুখৰ এক জ্যোতি ভৰি পৰিছিল। অতীতৰ ভুল-বোঝাপৰা আৰু হুলস্থুলত হাঁহিৰে সমাধি দিয়া হ’ল, আৰু তেওঁৰ পৰিৱৰ্তে গঢ়ি উঠিল এক মজবুত সেতু—বন্ধুত্ব আৰু পৰস্পৰ বিশ্বাসৰ। গল্পৰ শেষত, কোনো গুপ্ত ধন নোহোৱাকৈ, ঘৰৰ আঙণত সকলোৰে মিলি গঢ়া উল্লাসই আছিল সঁচাকৈ ধনৰ দৰে মূল্যবান।
___
