ইন্দ্রাণী হাজৰিকা
অধ্যায় ১ :
সকলো দিনৰ দৰে সেই দিনটোও গাঁওখনৰ পৰা দীঘলীয়া ধোঁৱা উঠিছিল গৃহস্থলিৰ চুল্লীৰে। বাখৰিবোৰ চিঁচিঁ কৰি উৰি ফুৰিছিল আকাশত, আৰু বেলিৰ প্ৰথম ৰশ্মি গাঁওখনৰ কঁচা পথৰ ওপৰত সোনালী আভা ঢালি গৈছিল। গাঁওখনৰ উত্তৰ দিকেদি জুইপুৰ নদী বৈ গৈছিল, নদীৰ পাৰতেই মলতীৰ শৈশৱৰ সবটা আনন্দ লুকাই আছিল। গাঁওখনৰ অন্যান্য কিশোৰীৰ দৰে মলতীৰ দিনটোৰ আৰম্ভণি হৈছিল পানী আনিবলৈ নদীপাৰলৈ যোৱাৰ লগে লগে। কিন্তু পানী তোলা বা ঘৰৰ কামত সি সদায় ব্যস্ত নাছিল, মলতী আছিল একেবাৰে ভিন্ন। সি কেতিয়াবা মাটিৰ কলসী মাটিত ৰাখি আকাশলৈ চাই গান গাইছিল, কেতিয়াবা গছত জপিয়াই থকা মাকুৰাৰ জাল দেখি মুগ্ধ হৈছিল। সেই দিনটোত সি একেবাৰে নিৰিবিলি জপলঙীয়া গছত ৰোৱা পাথৰৰ ওপৰত বহি থকাৰ সময়ত কণ্ঠত উঠিছিল এক শুদ্ধ সুৰ। নদীৰ জোৱাৰত তাতে প্রতিধ্বনি ধৰি উঠিছিল—এ যেন গাঁওখনৰ সকলো নিঃশব্দতাৰে ভৰি থকা প্ৰকৃতি সুৰবোৰ শোনিবলৈ থমকি ৰ’ল। মলতীৰ গাওঁটোত কণ্ঠৰ মিঠা সুৰৰ পৰা অনেক লোকে ইতিমধ্যে মুগ্ধ হৈছিল, কিন্তু মলতীৰ নিজৰ ভাবনাত সেয়া কোনো খ্যাতি নহয়, মাত্ৰ আনন্দৰ উৎস।
এনেই সময়ত, সুৰটোৰ মাজতেই, বনৰ দিকৰ পৰা উৰি আহি উপস্থিত হল এক অদ্ভুত বনবিহাঙ। শালিক জাতীয় সেই পাখিটোৰ চকুত আছিল অপূৰ্ব দীপ্তি। কালচে-নীলচে পালক, মসৃণ ডিঙি, আৰু সুৰজকিরণত চকচকীয়া ডানাৰে সি যেন কোনো জাদুময় দিশৰ পৰা আহি পৰা অতিথি। মলতী প্ৰথমে আঁতৰি উঠিলেও, পাখিটো একেবাৰে শান্তভাৱে ওচৰ পাথৰটোত বহি পৰিল। আশ্চৰ্যজনকভাবে, মলতীৰ গানৰ সুৰটোৰ লগে লগে পাখিটোৰ কণ্ঠৰ মিঠা সিসাই ধ্বনি উঠিবলৈ ধৰিল—যেন সুৰত সুৰ মেলাইছে। প্ৰথমতে মলতী ভবা নাছিল, কিন্তু কেতিয়াবা সুৰ টানিলে সেয়াও টানিলে, সুৰ হেঁচালে সেয়াও হেঁচালে। এয়া কোনো কাকতাল নহয়, সত্যিই যেন প্ৰকৃতিৰ দুটা সত্তা একে তালত মিলি গ’ল। মলতীৰ চকুত ভৰি উঠিল বিস্ময়ৰ উজ্বল আলো। কিশোৰী হৃদয়ত জন্ম ল’লে এক অচিনাকী টান—এই পাখিটো সাধাৰণ পাখি নহয়, কিবা আছে ইয়াৰ অন্তৰত, যি যেন মানুহৰ দৰে বুজিব পাৰে, সুৰৰ মাজত হৃদয়ৰ স্পন্দন চিনিব পাৰে।
দিনটোত সুৰজে আকাশত দীঘলীয়া আঁচোৰ মাৰি গাঁওখনত জোনাকনি ৰঙ ঢালি দিছিল। গাঁওখনৰ মানুহে নিজৰ কাম-কাজত মগ্ন হৈ থকাৰ মাজত মলতী হৃদয়ত এক গোপন গোপন উল্লাসেৰে ভৰি পৰিছিল। নদীৰ পাৰত এই অদ্ভুত সাক্ষাৎ—এনেকুৱা সাক্ষাৎ যি তেওঁৰ সপোনতো আহি নাছিল। সি ভাবিছিল হয়তো এয়া একেবাৰে কল্পনা, কিন্তু পাথৰৰ এক কাষত ওচৰে-পাছে উৰি ফুৰা সেই বনবিহাঙ আৰু সুৰ মিলাই গোৱা সেই গোপন সঙ্গীতই প্ৰমাণ কৰিছিল—এয়া বাস্তৱ। সেই দিনটোত সি ঘৰত উভতি অহাৰ সময়ত হাঁপৰ মেলা চকুত জোনাকনি উজ্বল উল্লাস আছিল। মা-এ সুধিলেও সি কোনো উত্তৰ নিদিয়ে, কাৰণ কিদৰে বুজাব—এটা সাধাৰণ পাখিৰ লগত তেওঁৰ অদ্ভুত সখ্যতা গঢ়ি উঠিছে। তেতিয়াৰ পৰা মলতীৰ মনে জন্ম ল’লে এক সুপ্ত প্ৰশ্ন: প্ৰকৃতিৰ এই সখ্য কি কেৱল কাকতাল নে কোনো গভীৰ গোপন সংযোগ? সেয়া ভাবি, সি সেদিন ৰাতি দীৰ্ঘ নিশ্বাস ল’ই শুৱাই পৰিল, হৃদয়ত খচখচাই উঠিল এক অনিৰ্বচনীয় আনন্দৰ সপোন।
অধ্যায় ২ :
সেদিনৰ অদ্ভুত সাক্ষাতৰ পিছতেই মলতীৰ দিনচৰ্যাই যেন নৱ ৰূপ ল’লে। সি আগতে নদীৰ পাৰত যেতিয়া যেতো, সেয়া হয়তো পানী তোলাৰ বাবে বা একান্ত নিঃসঙ্গতা উপভোগ কৰিবলৈ। কিন্তু এতিয়া সেই যাত্ৰা এক অদ্ভুত উত্তেজনা আৰু গুপ্ত প্ৰত্যাশাৰে ভৰি পৰিছিল। প্ৰতিদিন পুৱা, ঘৰৰ কাম-কাজ শেষ কৰাৰ লগে লগে সি কলসী লৈ নদীপাৰলৈ যোৱা আৰম্ভ কৰিলে, কিন্তু চকুত থাকিল অদ্ভুত এক উজ্জ্বলতা। কলসী ভৰাৰ উদ্দেশ্যে আছিল বাহানা, আসল উদ্দেশ্যে আছিল সেই বনবিহাঙৰ লগত দেখা হওঁতে। আশ্চৰ্যজনকভাবে, পাখিটোও যেন নিৰ্দিষ্ট সময়তে ওচৰলৈ উৰি আহিল। দিন দুয়েকত মলতী বুজি গ’ল—এই সাক্ষাৎ কাকতাল নহয়, এয়া যেন সেয়াও তেওঁৰ অপেক্ষাত থাকে। কোনো শব্দ, কোনো সৰল শুভেচ্ছাৰ আদান-প্ৰদান নহ’লেও, দুয়োজনৰ মাজত এক গভীৰ নীৰব সখ্যতা গঢ়ি উঠিল। কেতিয়াবা মলতী নদীৰ পাৰত বহি গান গাইছিলে, তেতিয়া পাখিটো একেবাৰে ওচৰ পাথৰত বহি সুৰ মিলাইছিল; কেতিয়াবা মলতী হাতত ধানৰ কেইটা দানা লৈ দিলে, পাখিটো কোনো ভয় নকৰাকৈ ওচৰলৈ আহি ঠোঁটত খাইছিল। মলতীৰ বিস্ময় আৰু আনন্দেৰে ভৰি পৰা চকুত তেতিয়াই উত্থিত হৈছিল এক নতুন জগতৰ ছবি।
দীর্ঘদিন ধৰি গাঁওখনত মানুহে কৈছিল—বনবিহাঙ অশুভ, এই পাখি কোনো ঘৰৰ চাৰিওফালে উৰি ফুৰিলে অকলশালী বতৰনি। কিন্তু মলতী সেই কথাত কোনো দিন বিশ্বাস ৰাখিছিল নাছিল। এতিয়া তেতিয়া এই বিশ্বাসক সি সম্পূৰ্ণৰূপে ভাঙি পেলাব বিচাৰিছিল। তেওঁ স্পষ্টকৈ বুজিছিল—এই পাখি ভয়ৰ নহয়, এয়া প্ৰেম আৰু স্নেহৰ নিদৰ্শন। দুয়োজনৰ মাজত সৃষ্ট হোৱা সখ্যতাই যেন মলতীৰ অন্তৰৰ এক শূন্যতাক পূৰ্ণ কৰিলে। পিতৃ এওঁৰ মৃত্যুৰ পিছত মলতীৰ মনে সদায় আছিল এক নিঃসঙ্গতা, যাক কোনো কথাৰে প্রকাশ কৰিব পৰা নাছিল। কিন্তু এই বনবিহাঙৰ লগত নীৰব বিনিময়ৰ মাজত মলতীয়ে অনুভৱ কৰিলে—এয়া কেৱল পাখি নহয়, যেন কোনো বহু পুরণি পৰিচিত সঙ্গী, যিজনে তেওঁৰ হৃদয়ৰ গভীৰতম শূন্যস্থানত হাত ৰাখি সান্ত্বনা দিব জানে। গাঁওখনৰ আন কিশোৰীসকলে যেতিয়া খেল-ধূলা বা নৃত্য-গীতে ব্যস্ত আছিল, মলতীৰ জীৱনৰ নিঃসঙ্গতা যেন এই পাখিৰ লগত মিলিত হৈ নতুন এক সুৰ গঢ়ি তুলিছিল।
দিনে দিনে এই অভ্যাসেই মলতীৰ জীৱনক এক নতুন পথত লৈ গ’ল। গাঁওবাসী লক্ষ্য কৰিলে—মলতী প্ৰায়শই নদীপাৰত বহি থাকে, কেতিয়াবা পাখিটোক কথা কৈ, কেতিয়াবা মাথোঁ চকুৰে তাক সাৱধানে চায়। কিন্তু সি জানিছিল—এয়া কোনো কল্পনা নহয়, এয়া সত্যিই এক গভীৰ বন্ধন। প্ৰকৃতিত গঢ়ি উঠা এই নৱ সখ্য মলতীৰ মনত এক বিস্ময়কৰ শান্তি আৰু শক্তি জন্মালে। পাখিটোত সি একেধৰণৰ আত্মীয়তা অনুভৱ কৰিছিল, যেন বহু জন্ম আগৰ কোনো সখ্যৰ পুনৰাগমন ঘটিছে। হয়তো ই মানৱ জীৱনৰ লগত জড়িত গোপন কোনো কাহিনী, হয়তো সি পুৰণি কোনো প্ৰেম, কোনো বন্ধুত্বৰ পুনৰ আবাহন। মলতী সেই অনুভৱত সঁপাই দিছিল নিজকে—নদীৰ গন্ধ, সোনালী বেলিৰ আলোক, আৰু বনবিহাঙৰ মিঠা সুৰত ভৰা সেই দিনবোৰে তেওঁৰ মনত গঢ়ি তুলিছিল এক নতুন জীৱনৰ সূচনা। গাঁওখনৰ শীতল পৱনৰ মাজত সি প্ৰতিদিনে অনুভৱ কৰিছিল—এয়া কেৱল সাধাৰণ পাখি নহয়, প্ৰকৃতিৰ পৰা আহি হোৱা এক গোপন দূত, যিয়ে তেওঁৰ অন্তৰৰ সুৰৰ লগত মিলাই দিছে চিৰন্তন এক প্ৰেমৰ গাথা।
অধ্যায় ৩ :
গাঁওখনৰ মানুহ সদায়েই পৰস্পৰৰ আচৰণৰ ওপৰত নিৰব দৃষ্টি ৰাখে। বিশেষকৈ কোনো কিশোৰী বা গৃহস্থ ঘৰৰ মেয়েক যদি বেলেগ কিছু কৰতে দেখা যায়, তেতিয়া তাতে দ্রুতই আলোচনা আৰম্ভ হয়। মলতীৰ ক্ষেত্ৰতো সেই কথাই ঘটিল। নদীপাৰৰ নিরিবিলি জাপলঙীয়া গছত প্ৰতিদিনে তেওঁৰ উপস্থিতি আৰু তাতেই সদায় দেখা দিয়া অদ্ভুত বনবিহাঙটোক গাঁওবাসী একেবাৰে উপেক্ষা কৰিব নোৱাৰিলে। প্ৰথমে কেইজনমান মানুহ মনে কৰিছিল—এইটো মাথোঁ কাকতাল, কিশোৰী এজনী গান গায়, পাখি এজন উপস্থিত হয়, তাত অশুভ কিছু নোহোৱাকৈও হয়। কিন্তু যেতিয়া দিন কেদিন নহয়, সপ্তাহকে সপ্তাহ সেই দৃশ্য পুনৰাবৃত্তি হ’ল, তেতিয়া সন্দেহৰ আঙুলি গাঁওবাসীৰ দিশে দিশে উঠিবলৈ ধৰিলে। ঘৰত-ঘৰত কথাবতৰা আৰম্ভ হ’ল—“মলতী প্রতিদিন কিয় নদীপাৰলৈ যায়?” “কিয় তাৰ লগত সেই বনবিহাঙ সদায় বহি থাকে?”—এতিয়া সকলোৰে মনত জন্ম হ’ল ভয় আৰু সন্দেহ।
গাঁওখনত বহুকালৰ পৰম্পৰাগত বিশ্বাস আছিল—বনবিহাঙ অশুভ। যেতিয়া কোনো ঘৰৰ আঙণত এই পাখি উপস্থিত হয়, তেতিয়া সেই ঘৰত কোনো না কোনো বিপদ নামি আহে বুলি বহুদিনৰ ধাৰণা। মৃত্যুৰ আগমনী বার্তা বুলি পুৰণি মানুহে সেয়া মানি আহিছিল। এতিয়া সেই ধাৰণাই পুনৰ জাগি উঠিল। কেইজনমান বৃদ্ধ-প্ৰবীণ ব্যক্তি বিশেষকৈ উল্লেখ কৰিলে—“আমাৰ শৈশৱতো এই বনবিহাঙ দেখা গৈছিল, তাৰ পাছতে গাঁওখনত মহামাৰী আহিছিল।” আন এজন ক’লে—“মলতীৰ বাবাৰ মৃত্যুৰ পিছত এই পাখিটো উপস্থিত হৈছে, হয়তো আৰু কিবা বিপদ অনিব।” এই ধৰণৰ আলোচনা-সমালোচনাই গাঁওখনৰ পৰিৱেশত ভীতিৰ আবহ সৃষ্টি কৰিলে। শিশু-বৃদ্ধ সকলোৱে পাখিটোক সন্দেহৰ চকুত চাবলৈ ধৰিলে। যেতিয়া ক’ৰবাত পাখিটো উৰি ফুৰিছিল, লোকে তাত ঢিল মাৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, যদিও মলতীৰ ওচৰত তাক কোনোদিন ক্ষতি কৰিব নোৱাৰিছিল। গাঁওবাসীৰ মনত শংকা আৰু ভয় দুই একেলগে বাঢ়ি উঠিল, আৰু মলতীৰ নামেই একেবাৰে মুখত-মুখে উচ্চাৰিত হ’বলৈ ধৰিলে।
অৱশেষত কেইজনমান গাঁওবাসী একদিন মলতীৰ ঘৰলৈ আহি তেওঁৰ মাকক স্পষ্টকৈ ক’লে—“এয়াক নিয়ন্ত্ৰণ কৰক। মলতী প্রতিদিন নদীপাৰলৈ একেলগে যায় আৰু সেই বনবিহাঙৰ সৈতে বহে। ইয়াৰ ফল গাঁওখনকেই ভোগিব লাগিব। এতিয়া সময়ত সাবধান নহ’লে আগত বিপদ হব।” মলতীৰ মা সেই কথা শুনি তীব্ৰভাবে ভয় পেলালে। তেখেতে স্বামীৰ মৃত্যুৰ পিছতে একেবাৰে নিঃস্ব আৰু দুর্বল হোৱা দেহ-মন লৈ ছোৱালীৰ ওপৰতেই নিৰ্ভৰ কৰিছিল। এতিয়া গাঁওবাসীৰ কণ্ঠৰ কঠোৰতা আৰু সন্দেহৰ আঙুলি তাক দিশাহীন কৰিলে। মলতী ঘৰত থাকোতে তেওঁ কাণে কাণে বুজাবলৈ চেষ্টা কৰিলে—“বেটী, তুমি অধিক নদীপাৰলৈ নাযাবা, লোকেরা ভাল বুলি নকয়।” কিন্তু মলতী মাতৃৰ ভয় বুঝি থওঁতে, তেওঁৰ অন্তৰ পৰা গঢ়ি উঠিল দৃঢ় প্ৰতিবাদ—পাখিটো অশুভ নহয়, পাখিটো সঁচাকৈয়েই তেওঁৰ নিঃসঙ্গ জীৱনৰ একমাত্র সঙ্গী। কিন্তু সমাজৰ ভিৰভূত বিশ্বাসৰ ওপৰত তেওঁৰ এই ব্যাখ্যা কেতিয়াও সহজে গ্ৰহণ নকৰিব বুলি মলতীয়ে বুজি পেলালে। গাঁওখনৰ সন্দেহ যেন এতিয়া তেওঁৰ জীৱনক আৱৰি ধৰিলে, আৰু এই নীৰব সখ্যতাই এতিয়া মলতীৰ বাবে আনন্দৰ লগতে এক গভীৰ দ্বন্দ্বৰ উৎস হৈ পৰিল।
অধ্যায় ৪ :
গাঁওবাসীৰ শঙ্কা আৰু কথাবাৰ্তাই মলতীৰ মাতৃক গভীৰভাবে প্ৰভাৱিত কৰিছিল। স্বামীৰ মৃত্যুৰ পিছত গৃহস্থালীৰ সকলো দায়িত্ব আৰু ছোৱালীৰ ভবিষ্যৎ একমুঠে বুকুত ধৰি বেছি সচেতন হোৱা এই মহিলাই সমাজৰ কথাৰ ওজন বেছি বুজি পাইছিল। এজনী গাঁওবধূৰ জীৱনত গাঁওবাসীৰ সমালোচনাই কিমান কঠোৰ পৰিণতি আনিব পাৰে, সি নিজে অভিজ্ঞতাৰে জানিছিল। সেইকাৰণে যেতিয়া গাঁওৰ কেইজনমান প্ৰবীণ মানুহৰ মুখেৰে সোনকালে শুনিলে—“তোমাৰ ছোৱালীক নিয়ন্ত্ৰণ কৰা, নাইবা বিপদ নামিব”—তেতিয়া তেওঁৰ অন্তৰত তীব্ৰ ভয় জন্মিল। কালি যি মলতীক স্নেহভৰা দৃষ্টিৰে চাইছিল, আজিৰ দিনত তেওঁকেই জনী গাঁওবাসীৰ মুখেৰে সতর্কবাণী শুনিলে। ঘৰত উভতি আহি তেওঁ মলতীক ধমকাওঁতে গলত কপন কপন শব্দ উঠিল—“মলতী, তই এতিয়াৰে পৰা নদীপাৰলৈ যাবি নে। লোকৰ কথা খুব বেয়া। সি পাখিটো অশুভ বুলি সকলো কয়। মোৰো বুকু কাঁপে, মোৰো মন ভয় কৰে।” মাতৃৰ চকুত তেতিয়া চকুপানীৰ চিকমিকানি।
মলতীৰ মনত মাতৃৰ এই ভয়ক লৈ এক অদ্ভুত বেদনা আৰু প্ৰতিবাদ উত্থিত হ’ল। গাঁওবাসীয়ে যি দেখিছে সি মাত্ৰ বাহ্যিক দৃশ্য, কিন্তু এই পাখিটোৰ সৈতে তেওঁৰ সখ্যই হৈছে অন্তৰৰ শূন্যতাৰ এক প্ৰত্যয়ী সান্ত্বনা। এই বন্ধুত্বত কিবা অশুভ নাই, উল্টো এই সখ্যই তেওঁৰ অন্তৰত নতুন জীৱনৰ সুৰ তুলিছে। মলতী মাতৃৰ হাত ধৰি শান্তভাৱে, কিন্তু দৃঢ় স্বৰে কৈ উঠিল—“আই, পাখি মানে অশুভ নহয়। পাখি মানে প্ৰকৃতিৰ প্ৰেম। তেখেতে মোৰ গানত সুৰ মেলায়, মোৰ হাতৰ ধান খায়, মোৰ মনত সান্ত্বনা আনে। তেখেতে যদি অশুভ হয়, তেন্তে সকলো ফুল, সকলো গছ, সকলো প্ৰকৃতিই অশুভ হব।” তেওঁৰ মাতৃ চকুপানী ভৰা চকুত থমকি থাকিলেও, গাঁওবাসীৰ সমালোচনা আৰু কুসংস্কাৰৰ ভাৰ বেছি শক্তিশালী হৈ পৰিছিল। তেওঁ ক’বলৈ ধৰিলে—“বেটী, সমাজৰ সন্মুখত আপুনি মাত্ৰ নাহে, মইও আছোঁ। গাঁওখন যদি অঙ্গুলি তোলে, মই ক’ত মুখ দেখাম?” কিন্তু প্ৰথমবাৰৰ বাবে মলতীৰ মুখত দেখা গ’ল দৃঢ় প্ৰতিবাদৰ এক আভা—সি স্পষ্টকৈ ঘোষণা কৰিলে যে সমাজৰ ভয়ত প্ৰকৃতিৰ প্ৰেম ত্যাগ কৰিব পৰা নাই।
এই ক্ষণটো আছিল মলতীৰ জীৱনৰ এক মোড়। এতিয়ালৈকে সি গাঁওবাসীৰ চাপেৰে নিঃশব্দে থকাৰ অভ্যাস কৰিছে, কিন্তু আজিৰ দিনত সি প্ৰথমবাৰৰ বাবে সমাজৰ বিৰুদ্ধে নিজৰ মত প্ৰকাশ কৰিলে। তেওঁৰ এই সাহসী উক্তিয়ে মাকে স্তব্ধ কৰিলে, যদিও হৃদয়ত গুপ্তভাৱে কিবা গৰ্বৰ সুৰও ধ্বনিত হ’ল। গাঁওখনত যেতিয়া লোকে কুসংস্কাৰৰ জইকাৰ কৰে, তেতিয়া এজন কিশোৰীয়ে নীৰব কণ্ঠত সত্য উচ্চাৰণ কৰাৰ দৃশ্য একেবাৰে আশ্চৰ্য্যজনক। নদীপাৰত গঢ়ি উঠা এই সখ্যই মলতীক দিছে দৃঢ়তাৰ বল, যিয়ে তেওঁক প্ৰথমবাৰৰ বাবে সমাজৰ কণ্ঠৰ বিৰুদ্ধে থিয় হ’বলৈ সাহসী কৰিছে। সেই ৰাতি মলতী নিজৰ সৰু খাটত শুই থাকোতে অনুভৱ কৰিলে—তেওঁৰ গান, প্ৰকৃতি আৰু সেই বনবিহাঙৰ সখ্যই এক প্ৰেমৰ বাঁধনী, যাক কোনো কুসংস্কাৰ, কোনো সন্দেহ ভাঙি উলিয়াব নোৱাৰে। এই প্ৰতিবাদী মনোভাবই তেওঁৰ জীৱনৰ পথক নতুন দিশত লৈ গ’ল, আৰু গাঁওখনৰ আঁচলত এক নতুন দ্বন্দ্বৰ আগমনী সুৰ বজাতেই ৰাতিৰ আকাশত জোনাকনি উজ্বল কৰি উভতি আহিল।
অধ্যায় ৫ :
মলতীৰ জীৱনৰ প্রতিটো দিন এক নতুন ৰং লৈ উদিত হ’বলৈ ধৰিলে। সমাজৰ সন্দেহ, মাতৃৰ আতঙ্ক—এই সকলোবোৰৰ মাজতো তেওঁৰ অন্তৰত এক অদ্ভুত স্নিগ্ধতা জন্মিছিল। যেতিয়া সি নদীপাৰত একেলগে বহি গান গায়, বনবিহাঙটোৰ মিঠা সুৰ মিলোৱা সেই ক্ষণত তেওঁ অনুভৱ কৰিছিল—এই মুহূৰ্তটো তেওঁৰ নিঃসঙ্গ জীৱনৰ একেবাৰে সম্পূর্ণ আনন্দৰ উৎস। সি জানিছিল, মানুহে হয়তো তাক বুজিব নোৱাৰে, কিন্তু তেওঁ যি পায়, সেই অনুভৱৰ গভীৰতা তেওঁ ছাড়া অন্য কোনোৰে হৃদয়ত প্ৰতিধ্বনিত নহয়। কেতিয়াবা পাখিটোক সি বন্ধু বুলি ভাবে, যাৰ সৈতে কথা নকৰে বুলিও নীৰবতাৰে বহু কথা বিনিময় হয়। কেতিয়াবা তাক সখী বুলি ভাবে, যাৰ সান্নিধ্যত তেওঁৰ হৃদয়ৰ চাপ, ভয়, যন্ত্রণা সকলো উজাই দিয়ে। পাখিটো তেওঁৰ মুখত গোপন হাঁহি আনে, একলগে কান্দিবলৈও প্ৰেৰণা দিয়ে।
এই সখ্যতাত মলতীৰ মনত সৃষ্টি হৈছিল বহুত ৰূপ। কোনোদিন সি ভাবিছিল—এই পাখিটো যেন তেওঁৰ ভাই, যিজনে সুৰক্ষাৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰে তাৰ ওচৰত উপস্থিত হয়। গাঁওখনৰ সন্দেহ আৰু সমাজৰ ভিৰৰ মাজত সি এই পাখিৰ ওচৰত গ’লে নিজৰ নিস্তব্ধ গোপনীয়তাৰ পৰা একান্ত শান্তি বিচাৰি পায়। কিন্তু কোনোদিন মলতীৰ অন্তৰৰ গভীৰতম কোণত জন্ম দিছিল অন্য ধৰণৰ অনুভূতি। যেতিয়া সি নদীপাৰত গান গায় আৰু পাখিটো সুৰ মিলায়, তেতিয়া তেওঁৰ হৃদয়ত এক অদ্ভুত টান অনুভূত হয়—যেন কোনো গোপন প্ৰেমৰ ডাকে তেওঁৰ অন্তৰক উজাই দিয়ে। এই প্ৰেম সাৰীৰ নহয়, কোনো নাম নাই, কোনো আশা-আকাংক্ষা নাই, কিন্তু হৃদয়ৰ অন্তৰঙ্গত এক বিস্ময়কৰ উষ্ণতা জ্বলাই তোলে। সি বুজিছিল এই সম্পর্ক অবাস্তব—পাখি আৰু মানুহৰ মাজত প্ৰেমৰ কল্পনা অসম্ভব। তথাপি হৃদয়ৰ ভাষা কেতিয়াও যুক্তিৰ দাস নহয়। মলতীৰ হৃদয় তেতিয়া পূৰ্ণ হৈ পৰিছিল এক নিখুঁত প্ৰেমৰ উচ্ছ্বাসত।
দিনে দিনে এই অন্তৰঙ্গ মুহূৰ্তবোৰ মলতীৰ জীৱনক নতুন ৰূপ দিলে। গাঁওখনৰ চাপ আৰু সমাজৰ কণ্ঠত সি যদিও বহুত বাৰ ব্যাকুল হৈছিল, কিন্তু পাখিটোৰ সান্নিধ্যে তেওঁ সকলো যন্ত্রণা বিসৰি গৈছিল। সন্ধিয়া বতাহত যেতিয়া নদীৰ পানী সোনালী আভাত চকচক কৰি উঠে, তেতিয়া মলতী অনুভৱ কৰিছিল—প্ৰকৃতি যেন তেওঁলোকৰ মাজৰ এই গোপন সম্পর্কৰ সাক্ষী। পাখিটোৰ চকুত এক অনির্বচনীয় মায়া আছিল, আৰু মলতীৰ মুখত সেই চকুত চালে উঠে গোপন হাঁহি। তেওঁ জানিছিল এই সখ্য সমাজৰ কাৰণে গোপন, আৰু এই প্ৰেম অদৃশ্য, অশ্ৰাব্য। তথাপিও এই প্ৰেমই তেওঁৰ অন্তৰ সম্পূর্ণ পূৰ্ণ কৰি তুলিছিল। হয়তো কোনো দিন মানুহৰ ভিৰে সি একান্ত নিঃসঙ্গ হ’ব, কিন্তু এই অন্তৰঙ্গ মুহূৰ্তবোৰ তেওঁৰ জীৱনত চিৰন্তন হৈ ৰ’ব—যেন এক নীৰব কাব্য, যাৰ প্রতিটো পংক্তি বনবিহাঙৰ সুৰত লিখা। মলতীৰ হৃদয়ৰ এই গোপন সম্পদই তেওঁৰ জীৱনৰ শূন্যতাক উজ্বলাই তুলিছিল, আৰু সেয়া কোনো যুক্তি বা সমাজৰ কণ্ঠেৰে কেতিয়াও মুছি পেলাব নোৱাৰিব।
অধ্যায় ৬ :
গাঁওখনত মলতীৰ নামত এক প্ৰকাৰৰ কটূক্তি বাটৰ পৰা ঘৰত, আঙণৰ পৰা খেতিখামাৰত প্ৰতিধ্বনিত হ’বলৈ ধৰিলে। আগতে কেৱল চুপচাপ সন্দেহ আছিল, কিন্তু এতিয়া সেই সন্দেহ মুখে-মুখে অপমানৰ শব্দৰূপে প্ৰকাশ পোৱাৰ দিন আহি পৰিল। কিছুমান যুৱক বাটত দেখি হাঁহিছিল—“আহিল অশুভ কন্যা, লগত তাৰ কালো ছাঁ।” আনহাতে মাকপাকো কটাক্ষ নিক্ষেপ কৰিলে—“ছোৱালীক যদি ৰখা নাজানো, গাঁওখনৰ মঙ্গলত ব্যাঘাত হ’ব।” এই ধৰণৰ কথাই মলতীৰ অন্তৰত জ্বালা জন্মাই তুলিছিল। সি জানিছিল, এই অপবাদৰ কোনো যুক্তি নাই, তথাপিও সমাজৰ চাপ একেবাৰে সহ্যৰ সীমা অতিক্ৰম কৰি গ’ল। মলতীৰ প্ৰকৃত সখী নাই, যাৰ সৈতে মনৰ বেদনা ভাগ কৰিব, সেইকাৰণে পাখিটোতেই সি নিজৰ সকলো কথা উজাই দিছিল। কিন্তু এতিয়া যেতিয়া এই সখ্যই তেওঁৰ অপমানৰ কাৰণ হৈ পৰিল, তেতিয়া মলতীৰ বুকুত এক কঠিন যন্ত্রণা জাগি উঠিল।
এদিন গাঁওৰ কেইজনমান যুৱকে নদীপাৰত মলতীক গান গাই থকা অৱস্থাত দেখিলে। তেখেতৰ ওচৰত সেই বনবিহাঙ উপস্থিত হৈ সুৰ মিলাইছিল। এই দৃশ্য দেখিয়েই তেখেতসকলে ক্ষোভ প্ৰকাশ কৰিলে—“এই অশুভ পাখিটোক গাঁওৰ পৰা তাড়াই দিব লাগিব।” মুহূৰ্ততে ঢিল সুমুৱাই বনবিহাঙটোৰ দিশে নিক্ষেপ কৰিলে। পাখিটো ভয়ত উৰিব খুজিলেও, এটা ঢিলে তাৰ গাত গুৰি লাগিল। মলতীৰ চকুত তৎক্ষণাৎ চকুপানী নেমি আহিল। সি চিঞৰি উঠিল—“ৰ’ব! কোনো ক্ষতি নিদিবা তাক!” কিন্তু গাঁওৰ লোকে শোনাব নোৱাৰিলে, তেওঁলোকৰ মতে পাখিটো যত দূৰ তাড়াই পঠিওৱা যায়, তত গাঁওখনৰ মঙ্গল। আহত বনবিহাঙ এক সময়ত আকাশত গা বাটল, কিন্তু কষ্টৰ আখৰৰ দৰে তাৰ ওড়নিতো মলতীৰ হৃদয়ত গাঢ় ক্ষত ছাপি গ’ল। সেদিন সন্ধিয়া মলতী নদীপাৰত বহি অবিৰত কান্দিলে। তেওঁৰ মুখত প্ৰতিবাদৰ আগুনিও জ্বলিছিল, কিন্তু সেদিন সেই আগুনি সিক্ত হৈছিল অশ্ৰুধাৰাত।
তথাপি আশ্চৰ্যজনক কথা হ’ল—দুদিনৰ ভিতৰে বনবিহাঙটোৱে পুনৰ ওলাই আহিল, যেন কোনো কথা নথকা প্ৰতিজ্ঞাৰে মলতীৰ ওচৰলৈ উৰি আহিল। গাত এখনও আঘাতৰ ক্ষত স্পষ্ট আছিল, কিন্তু তাক তাড়াবলৈ মানুহৰ হস্তক্ষেপক উপেক্ষা কৰি সি পুনৰ মলতীৰ হাতত বহিল। এই দৃশ্যই মলতীৰ অন্তৰত এক অদম্য দৃঢ়তা জন্মালে। সি অনুভৱ কৰিলে—সত্যিকাৰ সখ্য, সত্যিকাৰ প্ৰেম কোনো ঢিলৰ আঘাতত নষ্ট নহয়। গাঁওবাসীৰ কটূক্তি, সমাজৰ চাপ, কুসংস্কাৰ—এইবোৰ মাত্ৰ অজ্ঞতাৰ ফল। পাখিটোৱে যি প্ৰেমে পুনৰ ওলাই আহিছে, তাক অশুভ বুলি ক’ব কিয়? মলতীৰ বুকুত জন্মালে দৃঢ় প্ৰতিজ্ঞা—“এতিয়া মই প্ৰমাণ কৰিম, এই বিশ্বাস ভুল। প্ৰকৃতিৰ প্ৰেমক সমাজৰ ভয়-ভ্ৰান্তি কেতিয়াও নষ্ট কৰিব নোৱাৰে।” অশ্রুৱেৰে সিক্ত মুখত হাঁহি ফুটিল, আৰু সেই দিনটোৰ পৰা মলতী আগৰ যি নিঃশব্দ সখী আছিল, তাতকৈ বেছি দৃঢ়, সাহসী হ’ল—এজন মানৱীৰ ৰূপত যিজনে সমাজৰ চাপক প্ৰেমৰ শক্তিৰে প্ৰতিহত কৰিব পাৰিব।
অধ্যায় ৭ :
গাঁওখনৰ শান্ত জীৱনক হঠাৎ এক অশান্ত অন্ধকাৰ আৱৰি ধৰিলে। কোনোবাৰ ভয়ংকৰ জ্বৰ গাঁওজুৰি ছড়ি পৰিল, আনবাৰ হঠাৎ কোনোজন মান্যগণ্য লোকৰ মৃত্যু সংবাদ আকাশে আকাশে উৰিব ধৰিলে। কেৱল কেইদিনৰ ভিতৰতে ঘৰেঘৰে কান্দোনৰ শব্দ, পূজা-পাঠৰ ধোঁৱা আৰু ওঝা-কৰ্তাৰ মন্ত্র উচ্চাৰণ গাঁওখনত এক ভয়ংকৰ পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰিলে। কেৱল চিকিৎসা বা বিজ্ঞানৰ দিশলৈ কোৱাটো গাঁওবাসীৰ অভ্যাস নহয়, তেওঁলোকৰ চিৰাচৰিত বিশ্বাস আছিল—অশুভ আত্মা বা অপয়া ছাঁই এয়া ঘটাইছে। সঁচাকৈয়ে কাক দোষ দিয়া যায়, তাৰ বিচাৰ কৰোতে কেৱল এজনৰেই নাম গাঁওখনৰ মুখে-মুখে ঘূৰি ফুৰিবলৈ ধৰিলে—“বনবিহাঙ।” মানুহে ক’বলৈ ধৰিলে, “যেতিয়াৰে পৰা সেই পাখিটো মলতীৰ লগত বহিবলৈ ধৰিছে, তেতিয়াৰে পৰা গাঁওখনত শান্তি নাই। মৃত্যু, অসুখ—সকলো অশুভেই তাৰ লগে লগে আহিছে।” এই কথাবোৰ আগতে শঙ্কা হিচাপে উচ্চাৰণ হৈছিল, কিন্তু এতিয়া সংকটৰ সময়ত সেই শঙ্কাই ভয়ংকৰ দৃঢ় বিশ্বাসৰ ৰূপ ল’লে।
আলহীজনৰ মৃত্যু পৰৱৰ্তী দিনা গাঁওৰ প্ৰবীণসকলে মন্দিৰৰ আঙণত বৈ গম্ভীৰ সিদ্ধান্ত ল’লে। কেৱল কথাবাৰ্তাৰে নহয়, আচল পদক্ষেপৰ প্ৰয়োজন বুলি সকলে ধ্বনি তুলিলে। এজন ওঝাই উচ্চস্বৰে ক’লে—“অশুভ শক্তি যদি গাঁওখনৰ পৰা আঁতৰাবলৈ হয়, পাখিটোক মৰিবলৈ দিব লাগিব। নচেত্ৰ এই মহামাৰী যাব নোৱাৰে।” আন এজন বৃদ্ধ মাত দিলে—“যত দিন সেই বনবিহাঙ মলতীৰ ওচৰত আহি বহিব, তত দিন গাঁওখনৰ ওপৰত কালো ছাঁ পৰি থাকিব।” গাঁওবাসীসকলৰ মুখে-মুখে একমাত্ৰ সিদ্ধান্তেৰে প্রতিধ্বনিত হ’ল—“পাখিটোক মাৰিব লাগিব।” সেই দিনৰ পৰা পাখিটোৰ ওপৰত এক প্ৰাণঘাতী ষড়যন্ত্ৰ আৰম্ভ হ’ল। কেইজনমান যুৱক ঢিল আৰু জাল লৈ নদীপাৰত ওলাবলৈ ধৰিলে। মলতীৰ মূৰত যেন আকাশ ভাঙি পৰিল। তেওঁ স্পষ্টকৈ অনুভৱ কৰিলে—এয়া কেৱল এটা সংকট নহয়, এটা নিৰ্মম পৰীক্ষা, য’ত তেওঁৰ সখী, তেওঁৰ প্ৰেম, তেওঁৰ নিঃসঙ্গতাৰ সান্ত্বনা—সেই বনবিহাঙৰ জীৱনেই গাঁওখনৰ কুসংস্কাৰৰ বলি হ’বলৈ থিয় হৈ আছে।
মলতী নিৰাশা আৰু ভয়েৰে আৱৰিত হ’লেও তেওঁৰ অন্তৰত এক উন্মত্ত প্ৰতিজ্ঞাৰ জন্ম হ’ল। “নোংৰা বিশ্বাসত মোৰ সখী মরিব নোৱাৰিব”—এই বাক্য যেন বুকুৰ ভিতৰত বজ্ৰৰ ধ্বনিৰ দৰে প্ৰতিধ্বনিত হ’ল। সি দিন-ৰাতি বনবিহাঙটোৰ লগত থকা চেষ্টা কৰিলে, পাখিটো ওলাই আহিলে তেওঁৰ হাতত ধান দি খুৱাইছিল, মাথোঁ জাল আৰু ঢিলৰ পৰা আঁতৰাই ৰাখিবলৈ। তেওঁ গাঁওবাসীকও ভিক্ষা কৰি কৈছিল—“অশুভ নহয়, তেওঁ মোৰ বন্ধু। মোৰ গানত সুৰ মেলায়, মোৰ মনত শান্তি আনে।” কিন্তু গাঁওবাসীৰ কাণত সেই কথা কোনো প্রভাব পেলাব নোৱাৰিলে। তেওঁলোকৰ মূৰত মহামাৰীৰ ভয়, মৃত্যু সংবাদৰ শোক, কুসংস্কাৰৰ আঁকোৰা ধাৰণা—এইবোৰে মিলি মানুহক অন্ধ কৰি তুলিছিল। যেতিয়া জাল আৰু ঢিল লৈ গাঁওবাসী পাখিটোক ধৰা বা মারিবলৈ নদীপাৰলৈ ওলাই আহিছিল, মলতী বুকু আগবঢ়াই দাঁত-নখৰে লড়িবলৈ প্ৰস্তুত হ’ল। তেওঁৰ চকুত চকুপানীৰ দীঘল ধারা, মুখত ভৰপূৰ বেদনা, কিন্তু অন্তৰত দৃঢ় প্রতিজ্ঞাৰ আগুনি—যেন সি ঘোষণা কৰিছে, “এয়া কেৱল এজন পাখিৰ জীৱনৰ লড়াই নহয়, এয়া প্ৰেম আৰু কুসংস্কাৰৰ সংঘাত।” আৰু সেই সংঘাতত মলতীৰ মন একেবাৰে ভাঙি নপৰাকৈ দৃঢ় হৈ পৰিল।
অধ্যায় ৮ :
সেই ৰাতিটো যেন গাঁওখনৰ আকাশত গাঢ় অন্ধকাৰ নেমি আহিছিল। মলতী আগৰ দৰে নদীপাৰৰ ওচৰত বহি অপেক্ষা কৰিছিল, হাতে ধানৰ দানা লৈ, ঠোঁটত অর্ধেক ৰচনা কৰা এক সুৰ। কিন্তু সেদিন কোনো পৰিচিত ডানাৰ শব্দ শুনা নাযায়, কোনো কালো পাখি নেমি আহে। প্রথমতে সি ভাবে—হয়তো ঢিলৰ আঘাতত বা বৰষুণৰ কাৰণে কষ্ট পাই ক’ত অকলে বিশ্ৰাম ল’লে। কিন্তু ঘণ্টা দুই পাৰ হোৱাৰ পাছতো যেতিয়া বনবিহাঙ নাহিল, মলতীৰ অন্তৰত এক অচিন বেদনা উথলি উঠিল। সি নদীৰ পানীৰ ওপৰত চকু মেলি বহু সময় বহি থাকিল, ভাবিলে—হয়তো পানীৰ ঢৌত হঠাৎ প্রতিফলনৰ দৰে পাখিটো দেখা দিব। কিন্তু প্রতিফলনৰ ঠাইত মাথোঁ চকুপানীৰ লাহে লাহে গড়ি যোৱা বিন্দুবোৰেই জ্বলজ্বল কৰি উঠিল। সেই ৰাতি মলতীৰ বুকু যেন প্ৰাণভৰি ফাটি যাব লগা হ’ল। গাঁওবাসী হয়তো তেওঁৰ সখীজনক ধৰিবলৈ সক্ষম হৈছে, হয়তো হত্যা কৰিছে—এই ভাবনাই তেওঁৰ মগজুত এক ধৰণৰ শূন্যতা সৃষ্টি কৰিলে।
পৰৱৰ্তী দিনবোৰ মলতীৰ জীৱনত একেবাৰে নিঃসঙ্গতাৰ আঘাত হ’ল। যেতিয়া প্ৰভাতৰ ৰঙা সুৰ্য্যোদয় নদীপাৰৰ পানীত আঁকিব লাগিছিল, তেতিয়া মলতীৰ মুখত কোনো হাঁহি ফুটিছিল নে? নাহি। সি হাতে ধান লৈ বহিলেও, ওচৰলৈ কোনো ডানাৰ শব্দ আহিল নে? নাহি। একে একে দিনবোৰ বাঢ়ি গ’ল, কিন্তু বনবিহাঙটোৰ কোনো খবৰ নাহিল। গাঁওবাসীও হাঁহিছিল—“দেখিলা নে, এতিয়া শান্তি আহিছে। অশুভ পাখিটো নথকা মানেই গাঁওখন মঙ্গলত।” কিন্তু মলতীৰ বাবে এই কথাবোৰ যেন কাষত ছুৰিৰ আঘাত। সি কোনো গান গাই নোৱাৰে, গলা খুলিবই নোৱাৰে। যেতিয়া ঠোঁটত সুৰ আসিব খুজে, তেতিয়া চকুত চকুপানীৰ ধুমুহা আহি গলায় শুকাই পেলাইছিল। গানবিহীন মলতী যেন শুকাই যোৱা বকুলফুল, সেউজীয়া বনহীন এচৰণী, পানীবিহীন এক নদী। গাঁওবাসীলৈ হয়তো শান্তি আহিছিল, কিন্তু মলতীৰ অন্তৰত জন্ম লৈছিল এক মহাশূন্যতা, য’ত কোনো সুৰ, কোনো উড়ন, কোনো আনন্দৰ সলনি মাথোঁ থমকাই থকা বেদনাই ঘূৰি বেড়াইছিল।
ৰাতিপুৱাতো সি প্ৰত্যেকবাৰ আশা কৰি সজাগ হ’ল—হয়তো আজি ডানাৰ শব্দত জাগিব, হয়তো আজি পুনৰ সুৰ মিলিব। কিন্তু প্ৰতিদিন সেই আশা ভগ্নস্বপ্ন হৈ পৰিছিল। মলতীৰ বুকুত আগতকৈ অধিক ক্ষোভ জন্মাইছিল গাঁওবাসীৰ প্ৰতি—সি ভাবিছিল, যদি সত্যিই তেওঁলোক বনবিহাঙটোক মাৰি পেলাইছে, তেন্তে সেই পাপৰ বোঝা সিহঁতৰ ওপৰত চিৰকাল থাকিব। কিন্তু সেই ক্ষোভৰ মাজতো এক অদ্ভুত ভৰসা লুকাই থাকিছিল—পাখিটো হয়তো মৰা নাই, হয়তো ক’তবা গভীৰ বনবিহীন ঠাইত আহত অৱস্থাত বিশ্ৰাম লৈছে। তথাপিও নিঃসঙ্গতাৰ বেদনাই দিনক দিনে তেওঁক অবসন্ন কৰি তুলিছিল। গানৰ সুৰ গাইতে নোৱাৰা মলতীৰ মুখত আঁচলবোৰ শুকাই গ’ল, চকুৰ তলত ছাঁ বাঢ়ি গ’ল। গাঁওখনৰ জীৱন আগৰ দৰে চলি থাকিলেও, মলতীৰ জীৱনত সময় যেন থমকি ৰ’ল। ডানাৰ শব্দ নাহিলে সুৰ নাই, সুৰ নাহিলে জীৱন নাই—এনে অনুভৱেই তেওঁৰ বুকুত জুইৰ দৰে জ্বলিছিল।
অধ্যায় ৯ :
দীঘল দিনৰ অনন্ত অপেক্ষা আৰু অসহায় নৈঃশব্দ্যত ঢাক খোৱা মলতীৰ জীৱনত হঠাৎ এটা সোনালী প্ৰভাত আহি পৰিল। সেদিনো আগৰ দৰে সি নদীপাৰৰ ওচৰত বহি আছিল—নিদ্ৰাহীন চকুৰ তলত গভীৰ ক’লা ছাঁ, মুখত শুকান হাঁহিৰ নামোচৰ। হাতত ধানৰ দানা লৈ থকাতো অভ্যাস হৈ পৰিছিল, যদিও বহুদিন ধৰি কোনো ডানাৰ শব্দ কাণত নপৰিছিল। কিন্তু সেদিনে আচমকা আকাশৰ পৰা পৰিচিত এক গুঞ্জন কাণত পৰিল, যেন বতাহত খেলা কৰা আনন্দৰ সুৰ। মলতী একেবাৰে স্তব্ধ হৈ গ’ল, বুকুৰ ধুকধুকনি এক মুহূর্তৰ বাবে থমকি ৰ’ল। তাৰপিছত দেখা দিলে—সেই বনবিহাঙ! কালচে চকচকে পাখিৰেৰে, দীপ্ত ডানাৰ লগে লগে শুৱনি সুৰেৰে উৰি আহি সোজাকৈ মলতীৰ ওচৰত বহি পৰিল। পাখিটো সম্পূর্ণ সুস্থ, কোনো আঘাত নাই, কোনো ভয় নাই, যেন লাজুক হাঁহিৰেৰে মলতীৰ অপেক্ষাৰ প্ৰতি উত্তর দি আহিছে। সেই মুহূৰ্তত মলতীৰ বুকুৰ ভাঙি যোৱা টুকুৰাবোৰ একেলগে মিলি গ’ল; চকুপানীৰ ধাৰাই বুকুৰ জুই নেভাই আনন্দৰ নদী বগাই নিলে।
গাঁওবাসীহঁতে দূৰৰ পৰা এই দৃশ্য উপভোগ কৰিছিল। বহুতৰ চকুত বিস্ময়ৰ ঝিলিক, আন কেইজনৰ মুখত নিঃশব্দ প্রশ্ন। যি পাখিক অশুভ বুলি ত্যাজ্য কৰা হৈছিল, যাৰ আগমনৰ সৈতে মৃত্যু আৰু মহামাৰী জড়িত বুলি কোৱা হৈছিল—সেই পাখিটো কেনেকৈ এনে অকৃত্ৰিম ভালবাসাৰ সৈতে এজন কিশোৰীৰ ওচৰলৈ উৰি আহিব পাৰে? লোকৰ মুখত সুধা জাগিলে—“অশুভ হলে কি এনে স্নেহ? যদি মৃত্যুৰ দূত হয়, তেন্তে মলতীৰ মুখত আনন্দৰ জ্যোতি কেনেকৈ দীপ্তি পেলাব পাৰে?” বয়োজ্যেষ্ঠসকলো নিঃশব্দ হৈ পৰিল। তেওঁলোকৰ হৃদয়ৰ গভীৰতাত এটা চিঙৰি থকা সত্য ধ্বনিত হ’ল—প্ৰকৃতিৰ প্ৰতিটো প্ৰাণ, প্ৰতিটো ডানাৰ শব্দ নিজেই এক আশীৰ্বাদ, এক সুর। কুসংস্কাৰৰ আঁৰলৈ লুকাই থোৱা ভয় আৰু সন্দেহে তেওঁলোকক অন্ধ কৰি তুলিছিল। কিন্তু সেই দিনা, মলতীৰ চকুপানীৰ দীপ্তি আৰু বনবিহাঙটোৰ নৱীন উৰানে তেওঁলোকৰ অন্ধত্ব আঁতৰাই দিলে।
মলতীৰ বুকুত সেই দিনা যি হাহি ফুটিল, সেইটো মাথোঁ তেওঁৰ ব্যক্তিগত সুখৰ নহয়, গাঁওখনৰ বিশ্বাসৰ ভাঙনি আৰু সত্যৰ জয়ৰ প্ৰতীক আছিল। পাখিটোৰ লগত মলতীৰ সখ্যতাৰ মুহূৰ্তবোৰ এতিয়া গোপন বা নিষিদ্ধ নহ’ল; সেইবোৰে প্ৰতিটো মানুহৰ হৃদয়ত প্ৰশ্ন তুলিলে—অশুভ বুলি যাক বিচাৰিছিলো, সি আদৌ অপয়া নে, নে আমাৰ ভালপোৱাৰ অভাৱেই তেওঁৰ পৰা আঁতৰি থাকিছিল? শিশুসকলে হাতত ধান লৈ মলতীৰ ওচৰলৈ আহি পাখিটোক খুৱাবলৈ চেষ্টা কৰিলে, মহিলাসকলে বিস্মিত চকুত দৃশ্যটো চাবলৈ লাগিল। যেন গাঁওখনত এটা নতুন ভোৰ উদয় হ’ল—য’ত কুসংস্কাৰৰ আঁৰ নাথাকে, য’ত প্ৰকৃতিৰ প্ৰাণীসকলৰ লগত মানৱৰ মেলবন্ধন থাকে। মলতীৰ চকুপানীয়ে সেই দিনা আনন্দৰ সুৰ গাঁথিলে, আৰু বনবিহাঙৰ উৰণে প্ৰমাণ কৰি দেখালে—প্ৰেম থাকিলে কোনোও প্ৰাণী অশুভ নহয়।
অধ্যায় ১০ :
গাঁওখনত যি কুসংস্কাৰ শতাব্দীজুৰি ঢাল হৈ পৰি আছিল, সেই ঢালক মলতীৰ দৃঢ়তা আৰু স্নেহে অচিৰেই ফাটি ফুকৰি উলিয়াই দিলে। যি মানুহবোৰ আগতে মলতীক “অশুভৰ সখী” বুলি হেয় কৰিছিল, তেওলোকেই এতিয়া নিৰৱ বিস্ময়ৰ দৃষ্টিত বনবিহাঙটোক চাই থাকিল। দিনে দিনে সিহঁতৰ অন্তৰত জন্ম ল’লে নতুন প্ৰশ্ন—“যদি সত্যিই অশুভ, তেন্তে কেনেকৈ মলতীৰ গানত সুৰ মেলায়? কেনেকৈ আঘাত পোৱাৰ পিছতো পুনৰ মলতীৰ ওচৰলৈ উৰি আহে? যদি মৃত্যু আনে, তেন্তে কিয় মলতীৰ জীৱনত পুনৰ আশা আৰু প্ৰেম বিয়লি দি গৈছে?” এই ধৰণৰ প্ৰশ্নৰ লগত লগত ভয় আৰু সন্দেহৰ প্ৰাচীৰ গড়গড়ীয়া ভাঙিবলৈ ধৰিলে। এজন এজনকৈ মানুহ আহি মলতীৰ ওচৰত বহিবলৈ ধৰিলে, পাখিটোক ধানৰ দানা দি চাবলৈ ধৰিলে। গাঁওখনৰ শিশুসকলে আনন্দত হাত তালি মাৰিলে, মহিলাসকলে হাঁহি হাঁহি দৃশ্যটো চাবলৈ লাগিল, আৰু বয়োজ্যেষ্ঠসকলোও মাথোঁৰ ভৰিত নিঃশব্দে কৈ উঠিল—“মলতী ঠিক আছিল।”
এনে পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰক্ৰিয়া সহজে নহ’ল। কিছুমান অন্ধবিশ্বাসত আঁকোৰি ধৰা মানুহ এতিয়াও “সাৱধান” বুলি সতর্কবাণী দিছিল, কিন্তু তেওঁলোকৰ স্বৰ আগৰ দৰে কড়া আৰু ভয়ঙ্কৰ নাছিল। কিয়নো প্ৰকৃতিৰ সজীৱ প্ৰমাণ, মলতীৰ চকুৰ দীপ্তি আৰু বনবিহাঙটোৰ উৰণে তেওঁলোকৰ কথাক অবাস্তৱ কৰি তুলিছিল। একেবাৰে যি গাঁওখনৰ ভেতৰত সোনকালে ভয়ৰ শিকড় পাতা আছিল, সেই গাঁওখনত এতিয়া স্নেহৰ বীজ উমলিবলৈ ধৰিলে। গাঁওবাসীৰ সঁচা বোধেৰে সিহঁতে বুজিলে—প্ৰকৃতিত কোনো অশুভ নাই; অশুভ মাথোঁ মানুহৰ মনত জন্ম লোৱা এক ধোঁৱা। যদি সেই ধোঁৱা কাঢ়ি দিয়া যায়, তেন্তে আকাশ শুদ্ধ হয়, প্ৰাণ একেলগে উৰণ মাৰে। মলতী আৰু বনবিহাঙৰ সখ্যতাই সেই ধোঁৱা উৰাই নিছিল।
শেষত গাঁওখনৰ ওপৰত নামিল এক নিৰ্মল সন্ধ্যা। নদীপাৰৰ কাষত মলতী বহি আছিল, ঠোঁটত সুৰ, চকুত দীপ্তি। বনবিহাঙটিও ওচৰতে ডানাবোৰ মেলি সুৰেৰে প্ৰতিধ্বনি তুলিছিল। যেন মানুহ আৰু প্ৰকৃতি একে সুৰত মিলি গৈছিল—মানৱপ্ৰেম আৰু প্ৰকৃতিপ্ৰেমৰ এক অদ্ভুত সংযোগ। গাঁওবাসী একেলগে সেই সুৰত মগ্ন হৈ ৰ’ল; তেওঁলোক বুজিলে যে সঁচা বিশ্বাস মানে ভয় নহয়, সঁচা বিশ্বাস মানে স্নেহ, সহমৰ্মিতা আৰু একতাৰ শক্তি। সেই দিনাই গাঁওখনত জন্ম ল’লে এটা নতুন যুগৰ বীজ—য’ত শিশুসকলে ডানাবোৰক প্ৰেমেৰে চাব, য’ত কিশোৰ-কিশোৰীসকলে প্ৰকৃতিৰ লগত সখ্যতা গঢ়িব, য’ত বয়োজ্যেষ্ঠসকলে কুসংস্কাৰৰ প্ৰাচীৰ ভাঙি আলোত হাঁহিব। মলতীৰ গান আৰু বনবিহাঙৰ সুৰ একেলগে মিলি সেই নতুন বীজত পানী ঢালিলে—এক অপূৰ্ব প্ৰেমগাথা, যি চিৰদিনে প্ৰমাণ কৰি থাকিব—ভালপোৱাই ভয়ক জয় কৰে।
***
