পাহাৰৰ কণ্ঠস্বর

তৃষ্ণা শইকীয়া

অধ্যায় ১: নতুন নিযুক্তি

হাফলঙ ষ্টেচনৰ শেষ গাড়ীখনত উঠি অমৃতাই পাহাৰলৈ যাত্ৰা কৰিছিল, একান্ত নীৰৱতাৰে। গাড়ীৰ জানালিৰ বাহিৰে কুঁৱলী ঢাকিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল দিগন্ত, আৰু ঘন পাহাৰবোৰ ধূসৰ চাদৰৰ তলত গোপন হৈ পৰিছিল। গাড়ীৰ ভিতৰত মাত্ৰ দুজন যাত্ৰী আছিল — এজন সৈনিক আৰু সি নিজেই। দিছপুৰৰ স্বাচ্ছন্দ্য, দ্ৰুতগতিৰে চলা জীৱন আৰু চহৰীয়া আওঁৰনি এৰি তেওঁ আহিছিল হাফলঙৰ পাৰৱৰ ফালে, য’ত তেওঁৰ নিযুক্তি হৈছিল এখন ৰাজ্যিক বিদ্যালয়ৰ শিক্ষক হিচাপে। সদায়ে চাকৰিৰ বাবে মাক-বাপেকৰ খঙ-চিন্তাৰ মাজত ডাঙৰ হোৱা অমৃতাৰ বাবে এই নিযুক্তিখন যেন এক অদ্ভুত নিৰ্বাচন আছিল — পাহাৰৰ ওচৰত গৈ জীৱনৰ মাজত থকা নিস্তব্ধতা আৰু কোনো অজান শক্তিৰ স্পৰ্শ বিচৰা যেন এক অন্তৰ্দৃষ্টি। গাড়ীখন থমকি পৰিল চূড়ান্ত ষ্টেচনত, আৰু কিছুমান কাঠৰ বাকচৰ মাজত তেওঁৰ দৰ্জি-জোলোঙা নামিছে, তলৰ পৰা পাহাৰৰ ঠাণ্ডা বতাহ এজাক চুই গ’ল তেওঁৰ ওঁঠ। এক নতুন অধ্যায় আৰম্ভ হ’বলৈ লৈছিল — কিন্তু অমৃতাৰ মনত আছিল এক অলেখ অনিশ্চয়তা, যেন কিবা এটা পাহাৰৰ ছাঁত অপেক্ষা কৰি আছিল।

গাঁওখনৰ নাম আছিল “মাঁজিপাৰ”, হাফলঙৰ পৰা প্ৰায় ছ’কিলোমিটাৰ উজাই। বিদ্যালয়ৰ এটা জিপে তেওঁক লৈ গ’ল, চালকৰ নাম আছিল তনয় — লাজুক, নিচেই কম কথা পঠিওৱা এটি ডিমাছা ল’ৰা। গাড়ীখন উজাই গৈ থকা পথত একাকাৰ হৈ পৰিছিল বন, দুয়োপাশে ওচৰত ওচৰতে থকা গছৰ ডালবোৰে সূৰ্যৰ কিৰণকো ঢাকি পেলাইছিল। পাহাৰীয়া বাতাসত এক অচিন চিন গন্ধ আছিল — নতমুখী ফুল অথবা এপ্লাট গালিচাত ওলমি থকা কাঠৰ তাজা গন্ধ। যেতিয়া তেওঁ গাঁওখনত সোমাল, তাৰ দৰ্জাত বহি থকা কেইজন মানুহৰ চকুত এটা চাপা বিস্ময়ৰ ছাঁ দেখা গৈছিল, যেন অমৃতাৰ আগমন এজন বহুকাল আগতে বতৰা পোৱা অতিথিৰ অপেক্ষাৰ সমাপ্তি। বিদ্যালয়খন দুটো শ্ৰেণী আৰু এবিধ পচা কাগজৰ গন্ধযুক্ত অফিচৰ সমাহাৰ — কিন্তু সেয়া অমৃতাৰ বাবে অলেখ কল্পনাৰ বাস্তবতা আছিল। তেওঁ বুজিছিল, ইয়াত জীৱন সহজ নহ’ব, কিন্তু ঠিক সেই অসহজতাৰে ঘঠিব এক নতুন চিনাকি। গাঁওবাসী মাত্ৰ কথাচৰ্চাতকৈ চাহৰ কাপ লৈ অলপ সময় থাকিবলৈ ইচ্ছা কৰিছিল — আৰু তেওঁলোকে অচিন চিন, কেতিয়াবা হিন্দীত, কেতিয়াবা নিজৰ মাতৃভাষাত ক’লে, “ৰাতি খুব বেছি ওলাই নাথাকিব, দিদি। পাহাৰৰ মাত শুনা যায়।”

প্ৰথম ৰাতিটো তুলনামূলকভাৱে শান্ত আছিল, যদিও অমৃতাৰ গভীৰ নিদ্ৰা নাহিল। বিদ্যালয়ৰ লগৰেই এটি সৰু দ’ৰ্মিটৰিত তেওঁ থাকিব লগা হৈছিল — কাঠৰ কুঁৰিকলিৰ তলত এটি টিনৰ খুন্দা ছাদ, য’ৰপৰা টপ-টপ কৰি পানী পৰি থকা শব্দ পিন্ধি পৰিছিল নিশাৰ বুকুত। তেও গোটেই নিশা বিছনাত এফালে সিফালে গোট খাই থাকিল, আৰু পাহাৰৰ বুকুৰ পৰা অহা এটি বতাহে যেন তেওঁক চেপি ধৰিছিল। নিশা প্ৰায় তিনি বজাৰ সময়ত তেওঁ হঠাৎ শুনিলে—এটি মৃদু ফুচফুচনি, যেন কিবা শব্দেই নহয়, কিন্তু নিজে নিজেই কাণে বাজি উঠিছে। তেওঁ কাণ পাতি থাকিল—আনকি শ্বাসো সাৰি ৰাখি। আৰু আকৌ শুনিলে—“অমৃ…তা…” শব্দটো বনৰ দিশৰ পৰা আহিছিল, একেধৰণে তেওঁৰ নাম মাতি থকা যেন, কিন্তু কণ্ঠটো আছিল চেনেহৰ নহয় — ঠাণ্ডা, ধীৰ আৰু উল্টা গম্ভীৰ। অমৃতাই একেবাৰেই বিছনাৰ পৰা উঠিবলৈ সাহস নকৰিলে। তেঁও কেবল তুলি থকা চকুৰে ছাদটো চাই থাকিল আৰু একো নকৰি শুনি থাকিল বতাহ, শব্দ আৰু ভিতৰত জন্ম লৈ থকা এখন পাহাৰীয়া ছাঁৰ কাহিনী, যি হয়তো কেৱল এই পাহাৰতে সেউজ হৈ আছে — অথবা তেওঁৰ ভিতৰতে জন্ম লবলৈ লৈছে।

অধ্যায় ২: কাষৰ বনৰ পৰা অহা শব্দ

পুৱা সোঁতবোৰ কুঁৱলীৰে ঢাকা আছিল। গাঁওখনৰ ওপৰেদি সূৰ্যটো উঠিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু কুয়াশাৰ পৰ্দাই যেন দিনটোক ৰক্ষা কৰি ৰাখিছিল। অমৃতাই অলপ পোনপটীয়াকৈ উঠি, নিজকে ব্যস্ত ৰাখিবলৈ বিদ্যালয়লৈ ওলাই গৈছিল। সৰু-সুৰা পঢ়ুৱৈ কেইজনমানৰ চকুত তেওঁৰ উপস্থিতিত একো পোহৰৰ ছাঁ দেখা গৈছিল — তেওঁলোকৰ জীৱনত হয়তো এই প্ৰথম কোনো মানুহ আহিছিল যি সিহঁতক দিশ দেখুৱাব। দিনটো নিজে নিজেই পাৰ হৈ গ’ল — পাঠদান, চক্ৰ আঁকা, মাত-বোল, কিন্তু অমৃতাৰ মনৰ ভিতৰত ৰাতিৰ শব্দটো চকুৰপিন্ধি ঘূৰি ফুৰিছিল। গাঁওখনৰ মানুহবোৰ বেলিকা পানীৰ কলপানীত দেখা পালে তেওঁৰ লগত ভদ্রতা কৰিছিল, কিন্তু তেওঁৰ চকুত দেখা সুধনীকো খুব স্বাভাৱিকভাৱে এৰাই গৈছিল। আৰু ৰাতি, বিদ্যালয়ৰ কুঁৰিকলি ঘৰখনৰ ভিতৰতে, বাতিটো নুমাই দি বিছনাত পৰি থাকোঁতেই, সেই শব্দটো আকৌ আহিল—এইবাৰ অলপ বেছি স্পষ্ট আৰু অলপ বেছি ওচৰতে—“অমৃ…তা।”

তেওঁ বিছনাৰ পৰা উঠি খিৰিকিখনলৈ আগবাঢ়িল, কুঁৱলী আৰু জোনাকৰ মাজত বনখন নিস্তব্ধ হৈ আছিল — কিন্তু ঠিক সেই নীৰৱতাত এটা কৃত্ৰিম শব্দ আছিল, যেন কিবা এক পুনৰাবৃত্তি—এক ধৰণৰ আত্মসাত কৰা কণ্ঠ। অমৃতাই কেঁচা গলত মাত দিলে, “কেইজন…?” কিন্তু কোনো উত্তৰ নাহিল। কেৱল অলপ পিছতে এবাৰ শুনা গ’ল—একেদৰে তেওঁৰ নাম, অলপ চেপ্টা, অলপ টান, যেন কোনো পাহাৰৰ মাজৰ মুখেৰে ওলাই আহি পুনৰ পাহাৰৰ বুকুত সোমাই গ’ল। নিশা গৰ্ভগৃহৰ দৰে গা-ঠাণ্ডা হৈ পৰিল, আৰু তেঁও অনুভৱ কৰিলে — এই শব্দ কেৱল শোনাতকৈ বেছি কিছুমান ক’ব খুজিছে। তেঁও এফালে চাই থাকিল — বনখনৰ মাজেৰে এক ছাঁ অলপ সৰি গ’ল যেন দেখিল। বাতাহ বাগৰিল, আৰু সৈতে এবাৰ কেঁচা গোঙনি শুনা গ’ল — যেন মাত, যেন নিশ্বাস, যেন স্মৃতি। অমৃতাই খিৰিকি বন্ধ কৰি বিছনালৈ উভতি আহিল, কিন্তু বুকুৰ তলত এখন ঘৰুৱা পৰিচিত হিম-জগত গঢ়ি উঠিছিল।

পুৱতি দিনা বিদ্যালয়ৰ পাছত তেঁও পোনে পোনে বুঢ়া লুইতৰ ওচৰলৈ গৈছিল — গাঁওখনৰ আটাইতকৈ পুৰণি মানুহ। বুঢ়া লুইতৰ চকুত অলপ অলপ কুঁৱলী লগা দৃষ্টিৰ লগতে এটা কাষেৰে সদায় পাহাৰলৈ চাই থকা অভ্যাস আছিল। অমৃতাই সুধিলে — “বনৰপৰা অহা মাত…সেয়া বাস্তৱ?” বুঢ়া লুইতে পাহাৰৰ ওপৰেদি চাই ক’লে — “সেয়া মাথোঁ বতাহে নহয় দেউতি। এই পাহাৰত কিছু শব্দ আত্মাৰ দৰে ঘূৰে।” অমৃতাই ওচৰ চাপি ক’লে — “কিন্তু সেই শব্দ… মোৰ নাম মাতিছিল।” বুঢ়া লুইতৰ মুখ কঁপালে — “বহুত বছৰ আগতে… এই পাহাৰত এওঁজনী ছোৱালী হারাই গৈছিল। সেই ছোৱালীৰ পিছত কেইবাজনো মানুহ একেদৰে নিজৰ নাম শুনি পাহাৰলৈ গৈ হেৰাই গ’ল। সিহঁতক আকৌ কেতিয়াও দেখা নগ’ল।” অমৃতাৰ বুকু খহ খহাই উঠিল। সি ক’লে — “তেওঁলোক ক’লৈ গ’ল?” বুঢ়া লুইতে মৃদু হাঁহি দিলে, কিন্তু সেই হাঁহিৰ মাজত আছিল এক হিম-স্নান কৌতুক — “জানিব খুজিছা? তেতিয়া শুনা — পাহাৰৰ মাত যাক পছন্দ কৰে, সি পাহাৰ হে হয়। মানুহ হৈ উভতি আহে নে, সেইটো সুধা মাততে… কেতিয়াও নুশুনা।”

অধ্যায় ৩: কুঁৱলীৰ মাজত গাধুলি

চূড়ান্ত শীতৰ দিনবোৰ হ’লেও, সেই দিনটো অলপ বেছি ঠাণ্ডা লাগিছিল। গধূলি নামি অহাৰ লগে লগে গাঁওখনৰ ওপৰত কুঁৱলী পাতেৰে বিছাৰি পৰিছিল। অমৃতাই বিদ্যালয়ৰ কাম সমাপ্ত কৰি ঘূৰি আহি ঘৰ পালোঁতেই অনুভৱ কৰিলে — বাতাসত আজি কিবা এটা বেলেগ আছে। তেওঁৰ কাষৰ ৰাস্তাটো অলপ উজাই গৈ বনলৈ মিলাই যোৱা, সেই দিশে আজিৰ কুঁৱলী যেন অলপ বেছি ঘন আছিল। গাঁওৰ লোকবোৰেও অলপ বেছি সোনকালেই ঘৰ সোমাইছিল যেন — হ’ব পাৰে যিকোনো গাঁৱৰ গধূলি যেন স্বাভাৱিকভাৱে গোপন কথা লুকুৱাব খুজে, কিন্তু আজিৰ নিশাটো অমৃতাৰ বাবে বেলেগ আছিল। তেওঁ নিজৰ চকুত সেই শব্দটোক লৈ কিছুমান যুক্তি বিচাৰিছিল, আৰু প্ৰমাণ বিচাৰি একো পোৱা নাযাব, সেইটো জানিলেও — সুধি থাকিবলৈ নিজক থামাব পৰা নাছিল। সেয়েহে তেওঁ ওলাই পৰিছিল — গধূলি, কুঁৱলীৰ মাজেদি, সেই পথটোলৈ য’ত শব্দটো ওলাইছিল।

পথখনৰ কাষত থকা সৰু পুখুৰীখনৰ ওচৰত আহি অমৃতাই থমকি গ’ল। পানীত কুঁৱলীৰ ছাঁ, জোনৰ অশুভ কিৰণ, আৰু নিজ মুখৰ এক আধা ছায়া। ঠিক তেতিয়াই, পিছফালৰ বনখনৰ মাজৰ পৰা আকৌ একে ফুসফুসনি—“অমৃ…তা।” কিন্তু আজিৰ মাতটো অলপ বেছি জীৱন্ত, যেন কোনো দম ধৰা মানুহৰ কণ্ঠ। তেওঁ চকু মেলি ঠাণ্ডা বতাহৰ মাজত অলপ সময় থাকিল — আৰু ওচৰৰ গছজোপাৰ মাজত এটা ডাল যেন গতি কৰিছিল। তেওঁ সাহসেৰে এক পাইল আগবাঢ়ি গ’লে — কিন্তু পাহাৰৰ কুঁৱলী তেওঁৰ দৃষ্টি ধুবলাই পেলালে। হঠাৎ — অতি চেনা শব্দ: সি নিজেই ক’লে যেন — “মই আহিছোঁ।” কিন্তু তেঁও মুখ খুলি ক’লে নাছিল। শব্দটো আছিল ঠিক তেওঁৰ গল, ঠিক তেওঁৰ মেলো, কিন্তু বনৰ মাজৰ পৰা আহিছিল। শৰীৰটো ঠাণ্ডা হৈ পৰিল, কেঁচা কঁপন উঠিল বুকুৰ মাজত, আৰু সি উভতি গ’ল — একেখন পথেদি, য’ত জোনাক আৰু কুঁৱলী হাত ধৰি থকা যেন অনুভৱ হৈছিল।

ঘৰত ঘূৰি অহাৰ পাছতো সেই শব্দটো তেওঁৰ মনৰ মাজত ঘূৰি থাকিল। তেওঁ আয়নাত চাই থাকিল — নিজকে, নিজৰ চকুৰ গভীৰতাক। “মই কিমান জানো নিজক?” — প্ৰশ্নটো অলপ চেপি আহিল। বুঢ়া লুইতৰ কথা, সেই আত্মাৰ কাহিনী, আৰু সেই মাত — এইবোৰ সকলো একেটা বিন্দুত মিলি গৈছিল যেন। নিশা বিছনাত পৰি থাকোঁতে আকৌ তেওঁৰ কাণত বাজিল—“অমৃতা, তুমি পাহাৰখন চিনা?”। এইবাৰ মাতটো মায়াময় আছিল, যেন এক স্নেহময় অথচ ধ্বংসাত্মক সুৰেৰে মাতি আছে। অমৃতাই চকু মেলি থাকিল — কিন্তু এইবাৰ ভিতৰৰ দৃষ্টি পাহাৰৰ ফালে। কুঁৱলীৰ মাজৰ পৰা কেৱল শব্দ নহয় — স্মৃতি, সোঁৱৰণী, আৰু নিজৰ এক অলেখ আত্ম পৰিচয় বাজি উঠিছিল। তেঁও জানিছিল, এই গাঁৱৰ, এই পাহাৰৰ, এই বনখনৰ লগত তেওঁৰ সম্পৰ্ক কেতিয়াবা কোনোদিন গঢ়ি উঠিছিল — আৰু সেই ইতিহাসে এতিয়া মাত দি আছে।

অধ্যায় ৪: বুঢ়া লুইতৰ গল্প

পুৱা সূৰ্যৰ কিৰণে পাহাৰৰ মূৰ খুলি দিছিল, কিন্তু গাঁৱৰ মাজত সেই উষ্মা কেতিয়াও সম্পূৰ্ণভাৱে নপৰে। বিদ্যালয়লৈ যাবলৈ সাজু হৈ থাকোঁতেই অমৃতাই মনস্থিৰ কৰিলে — আজি পুনৰ বুঢ়া লুইতৰ ওচৰত যাব লাগিব। তেওঁ জানিছিল — এই পাহাৰ, এই শব্দ, আৰু সেই আত্মাৰ সতৰ্কতা কোনো কল্পনা নহয়। মানুহে যি কল্পনা বুলি এৰাই যায়, অনেক সময়ত সেয়াই হয় পাহাৰৰ সঁচা মাত। পাঠদান শেষ হোৱাৰ লগে লগে তেওঁ বাট ল’ল লুইতৰ কুঁড়ি ঘৰটোলৈ। গাঁওখনৰ একেবাৰে শেষপ্রান্তত থকা ঘৰটোত কোনো শব্দ নাছিল — কেৱল গছৰ পাতৰ মাজেৰে এবাৰ বতাহ লাগিল, যেন সেয়াই বুঢ়া লুইতৰ অনুমতিৰ চিঠি।

লুইত বহি আছিল কাঠৰ এখন ঠাণ্ডা বেঞ্চত, পাহাৰৰ ওপৰেদি চাই। অমৃতাই ওচৰ চাপি ক’লে, “মই আকৌ শুনিছোঁ… আৰু এইবাৰ মই মোৰ গল শুনিলোঁ।” বুঢ়া লুইত কোনো বিস্ময় নেদেখুৱাই মাত্ৰ ক’লে, “তুমি বুজিছা, পাহাৰ কেনেকৈ মাত দেয়?” সি অলপ ৰৈ ক’লে, “পাহাৰ মনত ৰাখে। মানে যি মানুহে তাত কেতিয়াবা কিবা এৰিছে — স্মৃতি, দুখ, অসমাপ্ত কথা — সেইবোৰ পাহাৰে সংগ্ৰহ কৰি ৰাখে। আৰু বহু সময় পিচত সেই পাহাৰেই সেই মানুহক মাত দিয়ে। কেতিয়াবা মাতটো যেন আত্মাৰ, কিন্তু সেয়া পাহাৰৰ নিজ কণ্ঠ।” অমৃতাৰ বুকু খহ খহাই উঠিল। সি সুধিলে — “কিন্তু মই কেতিয়াবা এই গাঁওলৈ আহিছিলোঁ নেকি? মই সেই পাহাৰৰ লগত যুক্ত হব পাৰে নেকি?” বুঢ়া লুইতে চকু আধা কৰি ক’লে, “মই জানো তুমি পাহাৰৰ হালধীয়া কাপোৰত ওলমি থকা সৰুটি ছোৱালী আছিলা। বহুত আগতে অহা আছিলা, এটা বৰষুণৰ দিনত। তেতিয়া তোমাৰ মাক লগত আছিল।”

এই কথা শুনি অমৃতাৰ মনত সোঁৱৰণীৰ ধোঁৱা উঠিল — এটা হালধীয়া বৰষুণৰ দিন, এটা জোনাকীয়া ৰাতি, আৰু গছৰ ছাঁৰ তলত এটা ওলমি থকা কঁকাল-পাটিৰ শব্দ। সি চকু বন্ধ কৰিলে, আৰু স্পষ্টকৈ অনুভৱ কৰিলে — এটা মাকৰ কণ্ঠস্বর, “এই পাহাৰেই তোমাৰ ঘৰ… পাহাৰ তোমাক মাতিব।” সি চকু খুলিল — “তেওঁ ক’লে ‘মাতিব’?” বুঢ়া লুইত মৃদু হাঁহি দিলে, “সেই কথাটোৱেই মই আজিও পাহাৰলৈ চাই থাকোঁ… কাক মাতিছে, কাক আকৌ নোতাইছে… আৰু কাক পাহাৰেহে কৰি পেলালে।”

এই কথোপকথনে অমৃতাৰ ভিতৰত এটা গভীৰ ঢৌ তুলিলে। তেওঁ বুজিবলৈ ধৰিলে — ইয়াত কেৱল ভূত বা অতিপ্ৰাকৃতৰ কথা নহয়, ইয়াত আছে তেওঁৰ নিজৰ অতীত, তেওঁৰ জীৱনৰ অজান অধ্যায়। তেওঁ জানে, এতিয়া ঘূৰি থকাৰ পথ নাই। পাহাৰ, গাঁও, আৰু সেই মাত — এইবোৰৰে মাজত লুকাই আছে তেওঁৰ পৰিচয়ৰ চাবিকাঠি। আৰু সেই চাবিকাঠি বিচাৰি তেওঁ অন্ধকাৰ পথেদি আগবাঢ়িব লাগিব — যি পথ পাহাৰৰ বুকুৰ ফালি কোনো অতীতৰ দুৱাৰ খুলিব।

অধ্যায় ৫: গোপন পুথি

বিকেলত বিদ্যালয়খনৰ পাছে-পিছত থকা পুৰণি ঘৰৰ খুন্দা দুৱাৰখন খুলি অমৃতাই ভিতৰত সোমালে। ঘৰত পোক-পতংগৰ গন্ধ, বেয়া হোৱাৰ অৱস্থাত থকা বেঞ্চ, আৰু ছাঁৰ মাজত লুকাই থকা বাতৰি কাগজৰ বান্ধ আছিল। এই ঘৰত ক’বলৈ যোৱা হৈছে নে একো নোহোৱা হৈছে — সেই সন্দেহটো অমৃতাৰ বুকুত সদায় আছিল। কিন্তু বুঢ়া লুইতৰ কথা শুনি অমৃতাৰ চকুত যেন এক নবীন দৃষ্টি জ্বলি উঠিছিল, আৰু তেঁও সিদ্ধান্ত ল’ল — এতিয়া পাহাৰৰ মাতৰ খোজত আগবাঢ়িব লাগিব। বুকু দবদবাই উঠি থাকিলেও, তেওঁ হাতেৰে ধূলিৰ তলৰ পৰা এটা কপৌলীয়া কাঠৰ বাকচ টানি উলিয়ালে। বাকচখনৰ ভিতৰত আছিল কেইবাটাও পচা খাতা — ডাইৰি, তালপাতৰ পুথি, আৰু ফিতাৰে বান্ধি থোৱা কিছু ধূসৰ কাগজ।

তেওঁ চচুৱাই এটা পাত উলিয়াই পঢ়িবলৈ ধৰিলে — লিখা আছিল ডিমাছা আৰু অসমীয়া উভয় ভাষাত, কিন্তু কিছুমান শব্দ আছিল প্ৰাচীন ব্ৰাহ্মী অথবা সাংখ্যা-মুৰি লিপিৰ সৈতে। যেতিয়া সি এটা পাতত আহিল, চকু পাতল হৈ গ’ল। তাত লিখা আছিল — “আত্মা নিজে নাহে, মাতৰ আঁৰে আঁৰে আহে।” তলত থকা বাক্যটোয়েই অমৃতাৰ শ্বাস বন্ধ কৰিলে — “অমলিকা, তুমি পাহাৰৰ সন্তান। কেতিয়াবা মাত পাম, আৰু তোমাৰ জৰিয়তে মোৰ স্বৰ্থ পূৰ্ণ হ’ব।” সি চকু মেলি থাকিল — অমলিকা নামটো তেওঁৰ মাকৰ আছিল। হৃদয়টো গৰগৰাই উঠিল। এনে পুথি, এনে ভাষা, এনে নাম… কেনেকৈ ইয়াত উপস্থিত? তেওঁৰ মাক, যাক সি সদায় এজন সাধাৰণ গৃহিণী হিচাপে জানিছিল, তেওঁ পাহাৰৰ সৈতে যুক্ত আছিল?

সন্ধিয়া জোন উঠে আৰু অমৃতা সেই কুঁৱলীৰ মাজত বহি ভাবিবলৈ ধৰিলে। হাতত থকা পুথিখন চেপি ধৰি তেওঁ অনুভৱ কৰিলে — এটা আত্মা বহুদিন ধৰি অপেক্ষা কৰি আছিল। এই আত্মা কেতিয়াবা কোনো হিংস্ৰ অস্তিত্ব, কেতিয়াবা নিজ সন্তান বিচৰা এটা সত্তা, কেতিয়াবা নিজ নাম পুনৰ শোনাৰ তীব্ৰ আকাংক্ষা। আৰু সেই আত্মাৰ সৈতে যুক্ত আছিল তেওঁৰ মাক, আৰু এতিয়া — তেওঁ নিজে। সেয়া তেওঁক কেনেকৈ বিচাৰিছে? সহায়ৰ বাবে নে… আধিপত্যৰ বাবে? তেওঁ পুথিখন বন্ধ কৰিলে, কিন্তু তেওঁৰ বুকুত সঞ্চিত হল এক শক্তি — যি একেখন পাহাৰৰ বুকুত থাকি বহুকাল ধৰি যেন অমৃতাক মাতি আছিল। আৰু সি জানিল — এই মাত এতিয়া তাৰ ভিতৰৰ অংশ, আৰু সেয়া থামিব নোৱাৰিব, যতদিন তেওঁ নিজে পাহাৰৰ সত্য উন্মোচন নকৰে।

অধ্যায় ৬: পাহাৰৰ সোঁৱৰণী

পুথিখন পঢ়াৰ পৰা ঘূৰি অহাৰ পিছত অমৃতাৰ মনত এক অচিন চিন কোমলতা আৰু অস্থিৰতাৰ সন্ধি লাগি আছিল। নিশা বিছনাত পৰি থাকোঁতেই সি চকু বন্ধ কৰিলে — আৰু ঠিক তেতিয়াই, স্মৃতিৰ দুৱাৰ খুলিল। এটা দৃশ্য ওলাই আহিল, য’ত পাঁচ বছৰীয়া এটি ছোৱালী, হালধীয়া কাপোৰত আবৃত, হাতত মাকৰ হাত ধৰি এখন পাহাৰীয়া গাঁৱলৈ উঠি গৈ আছে। সেই গাঁও — মাঁজিপাৰ। সোঁৱৰণীখন কুঁৱলীৰে ঢকা, কিন্তু এটা মুখ স্পষ্ট — তেওঁৰ মাক, অমলিকা, ক’ব লাগিব নালাগে অকণো, কেৱল চকুৰে ক’লে — “এই পাহাৰেই তোমাৰ ঘৰ, অমৃতা। তোমাক মাতিব, কিন্তু তাক কেতিয়াও পাহাৰ বুলি নেদেখিবা, তাক তুমি বুলি চিনিবা।” সেই কথাবোৰ শুনিয়েই অমৃতা চকু খুলিলে, গা গমগম কৰি উঠিল। কেতিয়াবা কিবা এটা পাহাৰত এৰি অহা হৈছিল। কেতিয়াবা কোনো চুক্তি, কোনো সপোন, অথবা কোনো আত্মীয়তা পাহাৰৰ বুকুত সুঁচৰাই আহিছিল। সেয়া সপোন নে সঁচা?

অমৃতাই সিদিনা বিদ্যালয়লৈ নাযোৱাৰ সিদ্ধান্ত ল’লে। সি গাঁওখনৰ শেহৰ কোণত থকা পুখুৰীটোৰ ওচৰত বহি থাকিল — য’ত অগণন ছাঁ জোনৰ পোহৰত ওলমি থাকে। মাকৰ কথাবোৰ যেন পাহাৰৰ পৰা বাজি উঠিছিল — “পাহাৰ তোমাক মাতিব…”। সেয়া কিবা গভীৰ আত্মীয়তা, কিবা আত্ম-চিনাকি যাৰ পৰা সি বহু দূৰলৈ আহি পৰিছিল। সি স্থিৰ কৰিলে — লুইতৰ ওচৰত আকৌ এবাৰ যাব লাগিব। লুইত তাক অলপ চমকি চাই ক’লে, “তুমি এতিয়া শুনিব পাৰা। যি শুনে, সি পাহাৰৰ সন্তান। মোৰ ত্ৰিশ বছৰীয়া জীৱনত কেইটামান মানুহ এই মাত পায়, কিন্তু সকলোৰে সৈতে পাহাৰ কথা ক’ব নোৱাৰে। তুমি যদি শুনা পাচিলেই বুজা — সেই মাত তোমাৰ বাবে।” অমৃতাই ক’লে — “মই সঁচাকৈ ইয়ালৈ আহিছিলোঁ, মই পাহাৰৰ সন্তান?” লুইত মূৰ জপিয়াই ক’লে — “তোমাৰ মাক এই গাঁওতে এজনী সাধিকা আছিল। সি পাহাৰৰ মাত শুনিছিল। আৰু এতিয়া সেই মাত তোমাৰ মাজে বাজিছে।”

বিকেলত অমৃতাই জিপেৰে উঠি গৈ পথাৰ পাৰ হৈ এখন খঙালি, খহি পৰা গুহালৈ আহিল — যি গাঁৱৰ ওপৰেদি থকা পাহাৰখনৰ কাষেৰে গৈছিল। কিবা এটা মনৰ শক্তিয়ে তেওঁক সেই দিশে টানি লৈ গৈছিল, যেন বহু আগৰ চিনাকি পথ। বনৰ মাজত পোনে পোনে বগা চুলিৰ এটি পখিলা ওলাল, সি চকুত দৃষ্টি পেলালে। পিছতেই এক গন্ধ — হালধীয়া গন্ধ, যেন মাকৰ গায়েক দিয়া এখন আঁচলৰ গন্ধ। তাৰ পাছতেই — আকৌ সেই মাত — “অমৃতা… তুমি ঘূৰি আহিলা?” এইবাৰ শব্দত কোনো শঙ্কা নাছিল, কেবল আদৰ, স্নেহ, আৰু গভীৰ সোঁৱৰণী। অমৃতাই চকু বন্ধ কৰিলে, আৰু গুহাৰ মুখত থিয় হৈ চকুলোৰে পাহাৰখন চাই থাকিল। সেই মুহূৰ্তত সি জানিলে — সি কেৱল শিক্ষক নহয়, সি পাহাৰৰ সন্তান, পাহাৰৰ মাত শুনা এটি চূড়ান্ত গাঁঠনি, যি এতিয়া আগত ভাঙিবলৈ চাই।

অধ্যায় ৭: আঁৰ-পাতালৰ পথ

ৰাতিৰ পৰা গোহালিৰ দৰে গম্ভীৰ জোন উলাইছিল, আৰু অমৃতাই বুজিছিল — এই নিশাই সি বতৰাটো পাৰ হ’ব য’ত সপোন, সোঁৱৰণী আৰু বাস্তৱে একে আঁৰে উজাই যাব। লুইতৰ সহায়ত সি তনয় নামৰ জিপচালকজনৰ লগ পাইছিল — যি স্বভাৱতে স্থিৰ, ক’চা আৰু বহু কথা নকৰে। কিন্তু যেতিয়া অমৃতাই তেওঁৰ মাতৰ কথা, পুথিৰ কথা, আৰু নিজ মাত শুনাৰ কথা ক’লে, তনয়ে অলপ সময় চুপ থাকি মাথোঁ ক’লে — “মোক তোমাৰ লগত লৈ যাওক। মই জানো এই পথ। মই ঘূৰিছো এদিন… কিন্তু ভিতৰলৈ সোমাব নোৱাৰিছিলোঁ।” সেই গালি পাহাৰৰ বুকুৰ গুহালৈ গৈছিল। এক পুৰণি গুহা — যি বহু শতাব্দী আগতে বনছোৱালীৰ মুৰ দিয়া পাহাৰৰ আঁৰত এটা আত্মাৰ আশ্ৰয় হিচাপে গঢ়ি উঠিছিল। অন্ধকাৰ, আর্দ্ৰতা আৰু স্থবিৰতাৰে ভৰা সেই গুহা যেন উভতি আহা শব্দৰ কাষত এখন খোলা কিতাপ আছিল।

অমৃতা আৰু তনয়ে গুহাৰ মুখত থিয় দিয়া মুহূৰ্ততে শীতল বতাহৰ এক ধাক্কাই তেওঁলোকক পিছ ফাললৈ টানিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। কিন্তু অমৃতাৰ বুকুত এবাৰ শব্দ বাজি উঠিল — “অভয়… তুমি পাহাৰৰ নাতনি।” আৰু সেই হিয়াৰ সুৰৰ লগত তেওঁ গুহাৰ ভিতৰত পা দিলে। ভিতৰত শীত, ছাঁ আৰু শব্দৰ সৈতে এটা উদ্ভট নিৰৱতা আছিল। এটা ঠাণ্ডা পাথৰৰ তলত কোনোবা আত্মাৰ নিশ্বাস বাজি আছিল যেন। আৰু হঠাৎ, এক হালধীয়া আভা — যেন মোমবাতিৰ আলো, যেন স্মৃতিৰ পোহৰ। অমৃতাই তনয়ৰ হাত ধৰি আগবাঢ়িল — আৰু দেখিলে, গুহাৰ মাজভাগত এবিধ গছ, গছখনৰ দাঁতিত ওলমি থকা এগৰাকী নারী — তেঁও চিঞৰিলে, “মা!” সি অমলিকা আছিল — কিন্তু সেয়া কিছুমান ধোঁৱা আৰু পোহৰৰ সংমিশ্ৰণে গঢ়ি তোলা এটা আত্মা — যিয়ে মাথোঁ চকু মেলি থাকি ক’লে — “মোৰ সন্তান, মই ঘূৰিব খুজিছিলোঁ, কিন্তু পাহাৰ মোক আশ্ৰয় দিলে। এতিয়া তুমি মুক্তি আনিবা।”

গুহাৰ ওপৰত হঠাৎ এক বিকট শব্দ — যেন কিবা দহাই উঠিল, যেন পাহাৰ শুই থকা অগ্নিমূৰ্তি হৈ জাগি উঠিল। তনয়ে পিছ ফাললৈ চালে — গুহাৰ প্ৰবেশ পথ হঠাৎ কুঁৱলীৰে ঢাকি গ’ল, আৰু অন্ধকাৰ ঘনাই আহিল। অমৃতা আগবাঢ়ি গ’ল — আত্মা-অমলিকাৰ ওচৰলৈ। আত্মাই ক’লে — “এই পাহাৰৰ বুকুত আটাইতকৈ ডাঙৰ সত্য লুকাই আছে — যে মই তোমাক পাহাৰত এৰিছিলোঁ… মোৰ আত্মা, তোমাৰ ভিতৰত মিলিব খুজিছিল। এতিয়া তুমি শুনা, পাহাৰৰ মাত কেতিয়াও কেৱল ভয় নহয়, কেতিয়াবা সেয়া মুক্তিৰ হাত। মোক আত্মাৰ পৰা মুক্তি দিয়া।” সেই মুহূর্তত, অমৃতাৰ কাষৰ পৰা তনয়ে আত্মাৰ পৰা পিচ সৰিবলৈ চেষ্টা কৰিলে — কিন্তু এক বিকট তেজৰঙা পোহৰে তাক আটকালে। আত্মাই ক’লে — “তুমি নহ’বা। সি মোৰ সন্তান, সি মোৰ মাত শুনে, সি পাহাৰৰ অংশ।”

অধ্যায় ৮: মুখে মুখে অমৃতা

গুহাৰ গা-ঠাণ্ডা বায়ু, অন্ধকাৰৰ বুকুত বাজি থকা তেজৰঙা পোহৰ আৰু সেই পোহৰৰ মাজত থিয় হৈ থকা আত্মা-অমলিকা — সকলোবোৰে যেন সময় আৰু চেতনা দুয়োটি গিলি পেলাইছিল। অমৃতাই তলত চালে — গুহাৰ মাটিত এখন পোহৰৰ গোল চক্ৰত নিজৰ ছাঁ দেখা গৈছিল। ছাঁটো ঘূৰি চাই আছিল — সেই ছাঁৰ চকুত আছিল দুখ, কিন্তু ঠিক তেনে দুখ, যি কোনোজনী মায়েৰো চকুত দেখা যায়। তনয় পিছফাললৈ সৰিছিল, কিন্তু সি হঠাৎ থমকি ৰ’ল — যেন কোনো অপাৰ শক্তিয়ে তেওঁৰ গাত হাত থৈ দিলে। অমৃতাই আগবাঢ়ি মাত দিলে — “মা, তুমি মই হৈ উঠিছা?” আত্মাই মূৰ জপিয়ালে — “মই পাহাৰৰ শক্তিৰ লগত জড়িত হৈ পৰিছিলোঁ। তোক এৰিছিলোঁ পাহাৰৰ ওচৰত — যাতে তই পাহাৰ হৈ উঠিবি। এতিয়া তোক চিনি পাইছোঁ, অমৃতা — তই মোৰ মাত শুনা সন্তান।”

সেই মুহূৰ্ততেই গুহাৰ মাজত এবাৰ বিকট শব্দ, যেন মাটিৰ পৰা কোনো ছাঁ ওলাল। আৰু অমৃতাৰ সন্মুখত থিয় হৈ পৰিল আন এটা “অমৃতা” — ঠিক তাৰ নিচিনাকৈ, তাৰ চকু, তাৰ মুখৰেখা, আৰু তাৰ গলা। এই “অমৃতা” চুপে চুপে ক’লে — “মই সেই অমৃতা, যাক পাহাৰে গঢ়ি তোলা। মই সেই ছাঁ, যি তোকে ৰাতিপুৱা মাতিছিল। মোৰ আত্মা তোৰ লগত। এতিয়া তই যি সিদ্ধান্ত লবি, তাৰ ওপৰতে পাহাৰৰ ভাগ্য নিৰ্ভৰ কৰিব।” অমৃতাৰ চকুত চকু লগালে — তাৰ অন্তৰ আত্মাই স্পষ্ট অনুভৱ কৰিলে, এইটো কোনো ভয়ংকৰ জীৱ নাছিল, এইটো আছিল আত্মাৰ পুনৰাবৃত্তি — যেন কোনো শক্তিয়ে অমৃতাৰ অস্তিত্বৰ এক ধাৰ পুনৰ সৃষ্টি কৰিছে।

তনয়ে চিঞৰি উঠিলে — “এনে হ’ব নোৱাৰে! ই কে? ই অমৃতা নহয়! ই ছাঁ!” কিন্তু আত্মা-অমলিকাই সুঁচৰাই ক’লে — “ছাঁ নহয়… এইটো সঁচা ‘মই’, যি অমৃতাৰ অন্তৰৰ মাজত আছিল। আমাৰ আত্মা ভাগ হ’ল, সময়ৰ লগত, সত্যৰ লগত… এতিয়া তোক বাচনি কৰিব লাগিব, অমৃতা। তোকে যদি নিজক চিনিবা লাগে, তই কাক কবি ‘মই’?” গুহাৰ দেওলত শব্দ বজিবলৈ ধৰিলে — যেন পাহাৰেই হাঁহি উঠিছে। দুজন অমৃতা মুখামুখি — এটা আত্মাৰ বাহক, আৰু আনটো জীৱন্ত তেজৰ মাটি। অমৃতাই ক’ব লাগিল — “তুমি মোৰ ভিতৰৰ সত্য, মোৰ ছাঁ, মোৰ পাহাৰ। কিন্তু মই সঁচা মই। মই অমৃতা — মাৰ সন্তান, পাহাৰৰ সন্তান, কিন্তু মই জীৱিত। মই তোমাক অস্বীকাৰ নকো, কিন্তু মই তই নহয়।”

এই ঘোষণা গুহাৰ বুকুত ঢৌ তুলিলে — ছাঁ-অমৃতাৰ মুখত হাঁহি আহিল, যেন বহুদিনৰ প্ৰত্যাশিত উত্তৰ পালে। সি ক’লে — “তই নিজৰ পৰিচয় জানিলে, এতিয়া মই শান্ত হব পাৰিম।” আৰু সেয়া এক ধোঁৱা হৈ মিলাই গ’ল, গুহাৰ দেওলত এটা নীলা আভা ৰাখি। অমৃতাই মাটিত বহি কান্দি উঠিল, আৰু আত্মা-অমলিকাই ওচৰ চাপি মাত দিলে — “তই মোক মুক্তি দিলে, তই মোক চিনিলে। এতিয়া পাহাৰ মুক্ত।”

অধ্যায় ৯: মুক্তিৰ বতাহ

পাহাৰৰ বুকুত নিশাৰ অন্তিম স্তব্ধতাই ক্ৰমে গলি গলি উজলি উঠিল। গুহাৰ মাজত অমৃতাই হেঁপাহ ভৰি বহি থাকিল, চকুপানীত অৱশ হস্ত আৰু প্ৰাণ। সি বুজি উঠিব পৰা নাই—এই মুহূর্তটো সঁচা নে কোনো সুদীৰ্ঘ সপোনৰ অন্তিম দৃশ্য। আত্মা-অমলিকা—তেওঁৰ মাক—এতিয়া যেন জোনাকৰ কোমল পোহৰৰ দৰে চকুত মেলি হাঁহি মাৰি আছিল। গুহাৰ দেওলত থকা নীলা আভা এফালে একে একে সৰি পৰি অন্ধকাৰক নুমুৱাই দিছিল। অমৃতাই মুখত হাত দি ভাবিলে—“এই পাহাৰৰ ভিতৰত মই মোৰ মাকক উভতাই পাওঁতে কি হেৰুৱালোঁ? মোৰ ছাঁ? মোৰ নিজকে?” তনয়, যি এতিয়ালৈ একো কথাও ক’ব পৰা নাছিল, কাষ চেপি ক’লে, “তুমি পাহাৰৰ মাত শুনিলা, আৰু সেই মাতত সকলো সঁচা পাইলা। এতিয়া… পাহাৰ তোমাৰ। এই পাহাৰ তুমাৰ ঘৰ।”

তেওঁলোকে গুহাৰ পৰা ওলাই অহাৰ লগে লগে দেখিলে—বনখনৰ পাতে পাতে এবিধ নতুন শব্দ উঠি আছিল। পাহাৰৰ ওপৰত থকা কুঁৱলী সৰি গৈ আকাশত সূৰ্যৰ প্ৰথম পোহৰ পৰিছে, আৰু গাঁওখন যেন এটা ভিন্ন ৰূপত জাগি উঠিছে। অমৃতাৰ চকুত দেখা গাঁও, তেওঁ যি গাঁও পঢ়ুৱাইছিল, যি শিশুবোৰক চিনিছিল, সেইবোৰক নতুনকৈ অনুভৱ কৰিলে। গাঁওবাসী বহুজনেই পাহাৰৰ অভিশাপ, মাত আৰু অতিপ্ৰাকৃতৰ বিষয়ে কথা ক’লেও—সিহঁত কেতিয়াও জানিব পৰা নাছিল যে এই গাঁৱৰ বুকুত একেটা আত্মাৰ শতাব্দীজুৰি অপেক্ষা আছিল। অমৃতা গাঁওখনৰ মাজেদি খোজ পেলাই ঘূৰি আহিছিল—যাৰ প্ৰত্যেকটা পথ, প্ৰত্যেকটা গছ আৰু হ’বলৈ দিয়া প্ৰতিটো মাত এতিয়া তেওঁৰ বাবে চেনা হৈ পৰিছিল। তেওঁ জানিছিল, তেওঁৰ এই মাত শুনাৰ ক্ষমতা, এই আত্মীয়তাৰ বন্ধন, কেবল ভয় অথবা অলৌকিকতা নহয়—সেয়া আছিল মৰম, চিহ্ন, আৰু ইতিহাসৰ ওপৰত গঢ়ি উঠা এক অন্তৰ্নিহিত সম্পৰ্ক।

বিকেলত তেওঁ পুনৰ পুথিখন, যিটো তেওঁৰ পথ দেখুৱাইছিল, খুলি বহিল। এইবাৰ পৃষ্ঠা উলটাই তেওঁ দেখিলে—শেষ পৃষ্ঠাত মাকৰ হাতৰেই এখন চিঠি আছিল, সৰল অসমীয়াত লিখা:
“অমৃতা, যদি তুমি কেতিয়াবা এই পুথিখন খোলাহি, বুজিবা—তুমি ঘূৰি আহিছা। মই তোমাক পাহাৰৰ ওপৰত এৰিছিলোঁ কাৰণ মই জানিছিলোঁ—এই পাহাৰ, এই মাতেই তোমাক সঁচা কৰি তুলিব। মই জীৱনৰ অন্তিম পৰ্যন্ত জানিছিলোঁ—তুমি শুনিব পাৰিবা। আৰু শুনিলেই—তুমি মুক্ত কৰিবা। মই তোমাৰ ভিতৰত আছোঁ—জীৱিত, শব্দত, মাতত। মৰমেৰে, তোমাৰ মা, অমলিকা।”

চিঠিখন পঢ়ি থকাৰ সময়তে অমৃতাৰ চকু পানীত তিয়াই গ’ল। সি জানিলে—এইখিনি পাহাৰৰ ভিতৰত, এই সৰু গাঁৱৰ মাজত, আৰু এই অপৰিচিত বনবোৰৰ শ্বাসত—তেওঁ নিজৰ সোঁৱৰণী, নিজৰ মূল, আৰু নিজৰ আত্মাক উলিয়াই পেলালে। তেঁও জানিলে—পাহাৰৰ কণ্ঠস্বৰ কোনো হিংস্ৰ আত্মা নাছিল, সেয়া আছিল আত্মাৰ আকুলতা। আৰু এতিয়া, মুক্তিৰ পাৰত থিয় হৈ, অমৃতাই চ’লে—নতুন পথেদি, কিন্তু এইবাৰ গাঁৱৰ ভিতৰতে। যি পাহাৰ এতিয়া মাতিছিল, সেয়া তেওঁৰ অন্তৰৰ অংশ।

অধ্যায় ১০: শেষ সঁচা

হাফলঙৰ ওপৰত এখন মেঘ-গধূলি নামি আহিছিল, যেন আকাশেও পাহাৰৰ মুখৰ কথা শুনি ৰৈ গ’ল। অমৃতা এতিয়া গাঁৱৰ এজন শিক্ষক হৈ থাকিলেও—সি কেৱল পাঠদান নহয়, এক সত্যৰ বাহক। তেওঁ যে নিজৰ মাত শুনা সুঁৱৰণীৰে পাহাৰৰ অন্তৰাল উন্মোচন কৰিছিল, সেই কথা গাঁওবাসীয়ে অলপ অলপকৈ শুনি পাইছিল। গাঁওখনো এতিয়া অলপ সলনি হৈছিল—গভীৰ নিশাত “অমৃতা” বুলি মাতি থকা শব্দৰ সোঁতটো থেমে গৈছিল, যেন পাহাৰে নিজে হাঁপ মাৰিলে। কিন্তু কেতিয়াবা, নিশা জোনৰ পোহৰত, কুঁৱলীৰ মাজেৰে কিছুমান পখিলা উৰি যায়—সেইবোৰ অমৃতাৰ মাকৰ স্মৃতি যেন। সি প্ৰতিবাৰ জুইকাঠি জ্বলাই ভাত ৰন্ধা সময়তে সেই শব্দবোৰ মনে মনে শুনি ৰাখে—যেন পাহাৰ মাত্ৰ পাহাৰ নহয়, সেয়া তেওঁৰ লগৰ কথা ক’ব খোজে।

তিনিদিন পিছত, গাঁওৰ মানুহবোৰে একেটা বিস্ময় লক্ষ্য কৰিলে—স্কুলৰ পৰা পাহাৰেদি এটা পুৰণি পথ উন্মোচন হ’ল। সেই পথটো বহু আগতে লুকাই গ’ল বুলি ধৰা হৈছিল—য’ত বহু বছৰ আগতে কিছুমান মানুহ গ’ল আৰু ঘূৰি নাহিল। সেই পথৰ মাজত এখন পাথৰৰ ওপৰত খোদিত আছিল: “মোক শুনা বুলি ভাবিবা নালাগে, মই তহঁতৰ মাজতেই আছিলোঁ।” গাঁওবাসীয়ে ভাবিলে—এই কথা অমৃতাৰ নহয়, সেই আত্মাৰ—অমলিকাৰ। আৰু তাৰ পাছৰ দিনটোতেই গাঁওখনত এটা কাহিনী নতুনকৈ উঠি পৰিল: “যিটো পাহাৰ মাত দিয়ে, সেয়া কেতিয়াবা ভয় নহয়। সেয়া হ’ব পাৰে মায়ে মাত দিয়া নাম।”

অমৃতা বিদ্যালয়ৰ পৰা ওলাই পথেদি গ’ল, আৰু বনজোপাৰ কাষত থমকি ৰ’ল—ঠিক য’ৰ পৰা প্ৰথম বাৰ শুনিছিল সেই ফুসফুসনি: “অমৃ…তা…”। আজি কোনো শব্দ নাছিল। কেৱল নিশান্ত, দিগন্ত পৰ্যন্ত স্তব্ধতা। সি তললৈ চাই হাঁহি মাৰিলে—এই পাহাৰৰ বুকুত তেওঁ নিজক পুনৰ পালে। কেতিয়াবা আত্মা পাহাৰত বাস কৰে, কেতিয়াবা পাহাৰেই আত্মা হৈ যায়। আজিৰ দিনটোত অমৃতাই জানিলে—তেওঁ তেওঁৰ শিকনি নিদিলে কেৱল পঢ়ুৱৈক, সি পাহাৰকো শিকালে—মুক্তি মানে স্মৃতিৰ অন্ত নহয়, সেয়া সঁচা ৰূপত চিনাকি হোৱাৰ আৰম্ভ।

সূৰ্য অস্ত যায়, আকাশৰ ৰঙ সেউজীয়া পৰা গা-গৰম সোণালী হৈ পৰে। পাহাৰ, গাঁও আৰু অমৃতাৰ মাজত কোনো শব্দ নাই—কিন্তু সেই নীৰৱতাত এটা কণ্ঠ বাজি থাকে—পাহাৰৰ কণ্ঠস্বর।

____