দৰঙৰ নিশা

অভিজিৎ তালুকদাৰ

১

দৰঙ জিলাৰ অন্তঃস্থলে এপাটি গাঁও, নাম শালমাৰা। গাঁওখনৰ জনসংখ্যা বেছি নহয়, দু’শজনৰ মতো মানুহে এতিয়াও হাল ধৰি, মাটিৰ ঘৰ আৰু ডাঙৰ উঠোনত জীৱন গঢ়ি তোলে। দিনত গাঁওখন শান্ত, কলকলীয়া শিশুৰ হাঁহি, কলঘৰীয়া ৰন্ধনৰ গন্ধ, আৰু হালচাষৰ মাটিৰ গন্ধেৰে ভৰি থাকে। কিন্তু ৰাতি নামিলেই যেন গাঁওখনৰ ওপৰত এযোৰ অদৃশ্য আঁৰ বিৰাজ কৰে। বিশেষকৈ বজ্ৰপাতৰ নিশাত গাঁওবাসীয়ে কেতিয়াও ঘৰবাৰিৰ বাহিৰ নাহে, সকলো দুৱাৰ-জানলা বন্ধ কৰি অন্ধকাৰত শুই থাকিব চেষ্টা কৰে। গাঁওৰ সেউজীয়া বন-জংঘলৰ মাজত থকা পুৰণি শ্মশানখনেই এই আঁতৰ-অন্ধকাৰৰ মূল উৎস। কাহিনী অনুসৰি প্ৰতিটো বজ্ৰপাতৰ সৈতে সেই শ্মশানখনৰ ওপৰত অদ্ভুত নীলা আলো জ্বলি উঠে, আৰু সেই আলোৱে যেন আকাশৰ বজ্ৰৰ সৈতে মিলি গাঁওখনৰ ওপৰত ভয়ৰ আৱৰ্তন সৃষ্টি কৰে।

পুৰণি গাঁওবাসীয়ে ক’লে, এই আলো কোনো সাধাৰণ আলো নহয়। তেওঁলোকৰ মতে, যিসকল গাঁওবাসী এই গাঁওত পুৰি থকা, তেওঁলোকৰ আত্মাই বজ্ৰপাতৰ সময়ত জাগি উঠে। যিমানেই যুগ পলায়, গপ-গল্পবোৰে জনমানসৰ মাজত শিকড় মেলি থৈছে। কোনো গছত বজ্ৰ পোৱাৰ শব্দত গৃহিণীয়ে আতঙ্কত সন্তানক বুকুত লয়, বৃদ্ধে প্ৰাৰ্থনা কৰে, আৰু তৰুণসকল সৰুদেখি শুনা ভয়ংকৰ গল্পবোৰ স্মৰণ কৰি কঁপিছে। নীলা আলো জ্বলিবলৈ আৰম্ভ হোৱাৰ লগে লগে মানুহে চিঞৰি মোমবাতি নিভাই, দেউতালৈ নাম ঘূৰাই, কোনোবাই শিষ কৰি শুই পৰে, আৰু কেইবাজনাই ভয়ত হাঁহ-বুকুৰ শব্দৰে ৰাতি কটাই। শ্মশানখনৰ পৰা যে আলো ওলাই আহে, সেয়া দৰঙৰ গঢ় খোৱা নদীটোৰ পৰা দূৰত নহয়, আৰু বজ্ৰপাতৰ শব্দে নদীৰ ঢৌকণীৰ সৈতে মিলা হৈ এক ভয়াবহ সংগীতৰ দৰে বাজি উঠে।

এই আলো দেখি কেইবাজনাৰ জীৱন পরিবর্তন হৈছে। কিছুমান লোক একে নেদেখা কিবা চমকানি দৰ্শনৰ কথা ক’লে—মানুহৰ দৰে শূন্য দৃষ্টি থকা আকাৰ, সিঁহত সঁচাকৈ ৰাতিৰ আকাশৰ মাজত ভাসি ফুৰে। কিছুমানৰ কথাত কুকুৰে তেন্তে গগৰাই, ধেনুৱে উঠোনৰ দৰজালৈ আহি হুইফুৰি কৰে, আৰু গৃহপালিত হাঁহ-মুৰ্গীয়েও আন্ধাৰ ঘৰখনত নিজে নিজে ডিঙি পাতি ফুৰে। বজ্ৰপাতৰ চকিত আভা আৰু শ্মশানৰ নীলা আলো মিলি এক অস্বাভাৱিক দৃশ্য গঢ়ে, যিয়ে গাঁওবাসীক ভয়ৰ সাগৰত নিমগ্ন কৰে। কিন্তু তাতো এক অদ্ভুত নিয়ম আছে—এই আলো কেবল বজ্ৰপাতৰ নিশাতেই দেখা যায়, আন দিনত শ্মশানখন পুৰণি, নিশ্চুপ, মাটিত গছৰ শেকুৰ বোৱাৰ দৰেই প্ৰকৃতিৰ সৈতে মিশি থাকে। এই নিয়মবোৰ গাঁওবাসীয়ে গোপনভাৱে মানি লৈছে, আৰু তেওঁলোকে বিশ্বাস কৰে—এটি অভিশপ্ত সত্য, যাক মানুহৰ হস্তক্ষেপেৰে নষ্ট নকৰাই উত্তম।

কিন্তু যুগযুগান্তৰ কাহিনীৰ মাজত এতিয়াও কিছুমানৰ বিশ্বাস আছে—এই আলো গধূলি ৰাতিৰ ভয়ৰ নিদৰ্শন নহয়, ই এক সঙ্কেত। এজন সাধকক পুৰি দিয়া হৈছিল বহু বছৰ আগতে, আৰু তেওঁৰ অপ্ৰাপ্ত বাসনা, শপত, আৰু যাতনা এই আলো ৰূপে বজ্ৰপাতৰ নিশাত প্ৰকাশ পাই থাকে। যদিও গাঁওবাসীয়ে একে নেজানিবা আৰু আলোচনা নকৰা বুলি ধৰি লৈছে, তথাপি কাহিনীৰ মাজেৰে ভয়, বিশ্বাস আৰু ধাৰ্মিক আৰ্হিৰ এক অদ্ভুত জড়াজড়ি গঢ়িছে। বজ্ৰপাতৰ প্ৰতিটো শব্দে, মাটিত পৰা বজ্ৰৰ ধ্বনিয়ে আৰু গগনৰ আঁৰ চিঞৰি থকা বিজুলীৰ উজ্জ্বলতাই যেন প্ৰমাণ দিয়ে—শ্মশানখনৰ ওপৰত জ্বলোৱা নীলা আলো এটাই গাঁওখনৰ গভীৰতম গোপন, যাক কেবল সাহসী বা অভিশপ্ত মানুহেই সন্মুখীন হ’ব পাৰে। সেই নিশাই “দৰঙৰ নিশা”—ভয়ৰ অন্তহীন দিশাৰম্ভ।

২

অৰ্ণৱ গুৱাহাটী নিউজ চেনেলৰ এজন জুবক, উদ্যমী সাংবাদিক। তেওঁ সদায়ে বুজি পাইছিল—সত্য সকলোতকৈ শক্তিশালী অস্ত্ৰ, আৰু সাংবাদিকতাৰ মূল কাম হ’ল সেই সত্যকেই লোকমাজত উন্মোচন কৰা। ক্ৰমে চলি থকা অনলাইন চেনেলৰ প্ৰতিযোগিতাত তেওঁক নিজৰ নাম সুৰক্ষিত কৰিব লাগিছিল। বহুত কষ্টেৰে শেহতীয়াকৈ কিছু গুরুত্বপূর্ণ খবৰ জনপ্ৰিয় কৰাত সফল হোৱা অৰ্ণৱে গুৱাহাটীৰ জনবহুল অফিসত বসি থাকোঁতেই “দৰঙৰ বজ্ৰপাতৰ নিশাৰ নীলা আলো” গপৰ কথা শুনিলে। প্ৰথমে তেওঁ একে হেঁপাহৰ গল্প বুলি উলটালে, কিন্তু চেনেলৰ প্ৰডিউচাৰে সৰলভাৱে কৈছিল—“এনেকুৱা গল্পেই এতিয়া জনতাৰ মন টানে। ৰহস্য, ভয়, আৰু গাঁওবাসীৰ কাহিনী মিশাই যদি সঁচাকৈ কিবা উন্মোচন কৰিব পাৰা, তেতিয়া চেনেলৰ ভিউ বৃদ্ধি হব।” সাংবাদিক হিচাপে এই দায়িত্বৰ পৰা আঁতৰিব নোৱাৰি অৰ্ণৱে গাঁওখনলৈ যোৱাৰ সিদ্ধান্ত ল’লে। তেওঁৰ মনত একে বিশ্বাস আছিল—গপ-গল্পত কিবা সত্য থাকিবই নোৱাৰিব, নিশ্চয় কিবা বৈজ্ঞানিক বা মানসিক ব্যাখ্যা থাকিব।

দৰঙৰ শালমাৰা গাঁওখনলৈ যাত্ৰা কৰোঁতে অৰ্ণৱৰ মনত নানা চিন্তা ফুৰিছিল। গুৱাহাটীৰ হৈচৈপূৰ্ণ ৰাস্তাৰ পৰা প্ৰায় দুঘণ্টাৰ পথ, পিচৰ ৰাস্তাৰ পৰা হঠাতে মাটিৰ পথলৈ গৈ গাড়ী থমকি থমকি আগবাঢ়িছিল। বতৰো খঙাল, আকাশত মেঘৰ স্তৰ জমা হ’ল, আৰু বজ্ৰৰ হেঁপাহ-হাঁহি আভাস দিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। গাঁওখনলৈ দিছিলোতে সেউজীয়া ধানক্ষেত, সৰু সৰু নদীপথ, আৰু খোজেৰে হ’ল লগা দৰঙীয়া ৰঙৰ মাটি তেওঁৰ চকুত পৰিছিল। কাষত বহি থকা ড্ৰাইভাৰ জনে অৰ্ণৱক সাৱধান কৰি ক’লে—“বাবু, বজ্ৰপাতৰ ৰাতি আহিছে, আজি যদি শ্মশানলৈ যাব খোজা, ভাল নোকৰিবা। গাঁওবাসীয়ে ক’লে এইবাৰ আলো আৰু ডাঙৰ হ’ব।” ড্ৰাইভাৰৰ মুখত থকা ভয়ৰ আভাস দেখিও অৰ্ণৱে হাঁহি মাৰি কৈছিল—“গল্পই গল্প, আলো হ’ল বিদ্যুতৰ প্রতিফলন বা কিবা প্রাকৃতিক প্ৰক্ৰিয়া। মই সঁচা খবৰ বিচাৰিবলৈ আহিছো।” যদিও মুখত এই কথা ক’লে, তথাপি গাড়ীৰ উইণ্ডশিল্ডত বজ্ৰপাতৰ শব্দ আৰু দীঘল দীঘল আলোকৰেখাই তেওঁৰ বুকুত এক অস্বাভাৱিক চাপ সৃষ্টি কৰি গৈছিল।

গাঁওখনত আহি অৰ্ণৱে বুজিলে—এয়া সঁচাকৈয়ে ভয়ৰ আৱৰণত জীয়াই থকা ঠাই। মাটিৰ ঘৰবোৰত মানুহে তেওঁক সন্দেহৰ চকুৰে চালে, গাঁওৰ বুঢ়া মানুহে মুখৰ পৰা সৰু সৰু বুলি ফুচফুচাই কৈ থাকে। ক’ৰবাত সৰু পোৱালি মাতৰ লগে লগে মাতৃয়ে চিঞৰি কাষেৰে টানি লৈ যায়, যেন অৰ্ণৱ কোনো অভিশপ্ত গন্ধ লৈ আহিছে। তেওঁ প্ৰধানজনৰ ঘৰলৈ গৈ সাক্ষাৎকাৰ ল’লে। প্ৰধানৰ ভাষাত স্পষ্ট আছিল আতঙ্ক—“সাৰ, আমি বহু বছৰ ধৰি এই আলো দেখি আছো। আমাৰ গাঁওৰ মানুহে এই নিশাত বাহিৰ নাহে। যি মানুহ কেতিয়াবা প্ৰচেষ্টাৰে শ্মশানলৈ গৈছিল, তেওঁ বেছি দিন বাচি নাথাকে। কেতিয়াবা অসুখ, কেতিয়াবা অদ্ভুত দুর্ঘটনা।” অৰ্ণৱে টিপচই নিলেও তেওঁলোকৰ কণ্ঠত থকা দৃঢ়তা আৰু চকুত থকা ভয়ৰ ছাপ তেওঁৰ অন্তৰত এটা শীতল হাওঁ ফুকি গৈছিল।

ৰাতি নামি আহিল, গাঁওখনৰ উষ্মা-ভৰা পৰিৱেশ নিস্তব্ধ হ’ল। গধূলি আকাশত বাজি উঠা বজ্ৰৰ উজ্জ্বল আভাই গাঁওখনক এক অস্বাভাৱিক আলোতে ভৰাই তুলিছিল। অৰ্ণৱ কেমেৰা, ৰেকৰ্ডাৰ আৰু টর্চ লৈ সাজু হ’ল। তেওঁ স্পষ্টভাৱে মনত স্থিৰ কৰিলে—এই আলো যদি সঁচা হয়, সেয়া কেমেৰাত ধৰা পৰিবই। কিন্তু গাঁওবাসীৰ ভয় আৰু সতৰ্কবাণী তেওঁৰ মনত সদায়ে গুমুজি গলছিল। প্ৰতিটো বজ্ৰপাতৰ শব্দত তেওঁৰ বুকু গধূলিৰ ঢৌৰ দৰে কঁপি উঠিছিল। তথাপি সাংবাদিকৰ কৌতূহল আৰু দায়িত্বই তেওঁক আগবাঢ়াই লৈ গ’ল—গাঁওখনৰ সীমাৰ পৰা বেছি দূৰত নথকা শ্মশানলৈ। সঁচা সত্যৰ সন্ধানত তেওঁৰ এই আগমনেই হ’ব “দৰঙৰ নিশা”ৰ ভয়ঙ্কৰ কাহিনীৰ আৰম্ভণি।

৩

শালমাৰাৰ আঁতৰি থকা বাঁহবনৰ মাজত এজন বুঢ়া গুণীয়ে বাস কৰে। গাঁওখনৰ প্ৰায় সকলোয়ে তেওঁক ভয় আৰু ভক্তিৰ মিশ্ৰণত চায়। সেউজীয়া দাঁতল গছত ঘেৰাউ হোৱা এপাটি মাটিৰ ঘৰ, বহুকালৰ পৰা গুণীয়ে তাতেই সাধনা কৰি আহিছে। গাঁওখনত অসুখ-বিসুখ, ধৰ্মীয় কাৰ্য বা ভূত-প্ৰেতৰ ভয় যেতিয়া দেখা দিয়ে, তেতিয়া মানুহে তেওঁকেই যায়। অৰ্ণৱে বহুজনৰ পৰা শুনিছিল যে গুণীয়েই হয়তো সেই বজ্ৰপাতৰ নিশাৰ আলো সম্পৰ্কে কিবা জানিব পাৰে। সেয়েহে গাঁওলৈ অহাৰ দুদিনৰ মাথোঁ পাছত তেওঁ সাহস কৰি সেই ঘৰখনলৈ আগবাঢ়িলে। দুৱাৰখন ঠেলা মাত্ৰেই ভিতৰৰ পৰা ধোঁৱা আৰু জপজপীয়া দীঘল জপলিৰ গন্ধে তেওঁৰ বুকু চাপৰি গ’ল। গুণীয়ে উচপুখি কাষত বহি আছিল, চকুৰ ফাঁকত যেন শতাব্দীৰ গোপন সত্য লুকাই আছে।

অৰ্ণৱে সাৱধানত প্ৰশ্ন তুলিলে—“কাকু, এই গাঁওত প্ৰতিটো বজ্ৰপাতৰ নিশাত আলো দেখা যায় বুলি সকলোয়ে কয়। ই মানৱ কল্পনা নে সঁচা কোনো ঘটনা?” গুণীয়ে দীঘল শ্বাস লৈ, দীৰ্ঘ সময়ে নিৰবতাৰে তেওঁক চালে। তাৰপিছত ধীৰে ধীৰে কথা আৰম্ভ কৰিলে—“বাবা, এই গাঁওখনৰ ওপৰত অভিশাপ আছে। বহু বছৰ আগতে, যেতিয়া গাঁওখন এতিয়া দৰে নহয়, তেতিয়া মানুহে এজন তান্ত্ৰিকক গোপনে লৈ আহিছিল। সেই তান্ত্ৰিক অতি শক্তিশালী আছিল, বজ্ৰ-বিদ্যুতৰ মাজত সাধনা কৰি শক্তি আহৰণ কৰিছিল। গাঁওখনত খৰাং, অসুখ-বিসুখ আৰু মৃত্যুৰ মিছিল চলিছিল। তেতিয়াই গাঁওবাসীয়ে তান্ত্ৰিকৰ সৈতে এক গোপন চুক্তি কৰিলে—তেওঁক যদি পূৰ্ণপূৰ্বক পূজা-অৰ্পণ কৰা হয় আৰু বিশেষ নিশাত শ্মশানত মানৱ আত্মাৰ বলি দিয়া হয়, তেতিয়া গাঁওখনৰ বিপদ আঁতৰিব।”

অৰ্ণৱ তেজেৰে গা কঁপি উঠিলেও কণ্ঠ দৃঢ় কৰি প্ৰশ্ন তুলিলে—“মানে গাঁওবাসীয়ে তান্ত্ৰিকৰ সৈতে বলি দিছিল?” গুণীয়ে মূৰ নাৰায়ে ক’লে—“হয়, এই গাঁওখনৰ ইতিহাসত ই এক ডাঙৰ পাপ। মানুহৰ প্ৰাণ দিয়া হৈছিল গোপনে, কেতিয়াবা পথহেৰুৱা যাত্ৰীক, কেতিয়াবা সমাজৰ দ্বাৰা অগ্রাহ্য কাহাক। বহু বছৰ সেই চুক্তি চলিছিল। বজ্ৰপাতৰ নিশাত বলি দিয়া হ’লেই গাঁওখনত শস্য ফলিছিল, ৰোগ-শোক কমিছিল। কিন্তু যেতিয়া মানুহ ধন-সম্পত্তিৰ লোভত পৰিল, বলি দিয়া বন্ধ কৰিলে, তেতিয়াই চুক্তি ভঙা হ’ল। তান্ত্ৰিকক শেষত গাঁওবাসীয়ে দোষাৰোপ কৰি পুৰি দিছিল শ্মশানখনতেই। মৃত্যুৰ আগতে তেওঁ শপত লৈছিল—‘প্ৰতিটো বজ্ৰপাতৰ নিশাত মই উত্থিত হ’ম, আৰু মোৰ অসমাপ্ত চুক্তি গাঁওখনক অভিশাপ ৰূপে ভোগাব।’ সেই দিনৰ পাছতই শ্মশানখনৰ ওপৰত নীলা আলো দেখা আৰম্ভ হয়।”

গুণীয়ে কথা শেষ কৰাত ঘৰৰ ভিতৰত এক অদ্ভুত নিৰৱতা নামি আহিল। বহুত দূৰত বজ্ৰপাতৰ শব্দ আৰু বজ্ৰৰ তেজী আলো গুণীয়ৰ কণ্ঠৰ ভয়ংকৰ কাহিনীৰ সৈতে মিলি এক শীতলতা সৃষ্টি কৰিছিল। অৰ্ণৱৰ হাতত থকা ৰেকৰ্ডাৰে সকলো শব্দ বন্দী কৰি ৰাখিছিল, কিন্তু তেওঁৰ বুকুত উঠি থকা ভয়ক কোনো যন্ত্রে বন্দী কৰিব নোৱাৰিলে। তেওঁ হঠাতে অনুভৱ কৰিলে—ইফালে অহাৰ মূল উদ্দেশ্য, বিজ্ঞান আৰু যুক্তিৰ ওপৰত ভৰসা কৰা সাংবাদিকতা, ইয়াত ভাঙি পৰিছে। এই গপত হয়তো কিছুমান সঁচা আছে, অথবা হয়তো ভয়ৰ মাজেৰে গঢ়ি উঠা কল্পনা; কিন্তু গুণীয়ৰ চকুত যি সত্যৰ জ্যোতি তেওঁৰ মনত গভীৰ প্ৰশ্ন জাগালে। গাঁওখনৰ ইতিহাসত লুকাই থকা এই “ভাঙি যোৱা চুক্তি”হে বজ্ৰপাতৰ নিশাৰ আলোৰ মূল, আৰু অৰ্ণৱ এতিয়া জানে—তেওঁ এই সত্যৰ অনুসন্ধানত যেতিয়া সোমাইছে, তেতিয়া তাৰ পৰা আঁতৰাই আহিব নোৱাৰিব।

৪

অৰ্ণৱে গুণীয়াৰ পৰা শুণাৰ কাহিনী কাগজত নথিভুক্ত কৰিলে যদিও তেওঁৰ অন্তৰত সঠিক উত্তর নাছিল। যুক্তিবাদী মনটোতে সদায়ে একে কথা গুঞ্জৰাইছিল—“প্ৰত্যেক ঘটনাৰ বৈজ্ঞানিক ব্যাখ্যা থাকে।” কিন্তু গাঁওবাসীৰ আতঙ্কিত মুখ আৰু গুণীয়াৰ অটল কণ্ঠই তেওঁক এই ভাৱনাৰ আঁচলৰ পৰা বিচ্ছিন্ন কৰি ৰাখিছিল। দিনটো উজুপাতিয়েই কাটি দিছিল, গাঁওখনৰ বাটত ঘূৰি ফটো তুলিছিল, গাঁওবাসীৰ সাক্ষাৎকাৰ ল’ইছিল। কিন্তু সন্ধিয়া নামি আহিবলৈ লগাতেই বুকুৰ মাজত এটা অচেনা চাপ অনুভৱ কৰিলে। তেওঁ প্ৰস্তুতি লৈছিল—কেমেৰা, ৰেকৰ্ডাৰ, ট্ৰাইপড আৰু টর্চলাইট। সাংবাদিক হিচাপে তেওঁৰ কৰ্তব্য আছিল, এই আলো যদি সত্য হয়, তেতিয়া প্ৰমাণ সাঙুৰি জনতালৈ উন্মুক্ত কৰা। সেই ৰাতিটোত আকাশ কালবৈশাখীৰ দৰে খঙাল, মেঘৰ গর্জন আৰু হঠাৎ হঠাৎ বজ্ৰপাতৰ তেজী আভাই গাঁওখনক আলো-অন্ধকাৰৰ খেলনাত সজাই তুলিছিল। অৰ্ণৱে বুকুৰ ধুকধুকনি দমাই গাঁওখনৰ সিমানতে থকা শ্মশানলৈ একেলগে আগবাঢ়ি গ’ল।

শ্মশানখনক ঘেৰাও কৰি থকা গছবোৰত বজ্ৰৰ আভা পৰাৰ লগে লগে পাতবোৰ কঁপি উঠিছিল, যেন কিবা অদৃশ্য হাওঁৱাই তাৰ মাজেৰে পাৰ হৈ গৈছে। অৰ্ণৱে কেমেৰা ট্ৰাইপডত স্থাপন কৰিলে, ৰাতি-দেখা মোডত চালু কৰি কিছুমান ফ্রেম বন্দী কৰি ৰাখিলে। প্ৰথম এক-দু মিনিটত কোনো অস্বাভাৱিক ঘটনা দেখা নাপালেও ভয়ৰ চাপ দিনে দিনে তীব্ৰ হৈ উঠিছিল। দূৰত কুকুৰৰ গগৰা, জোপোহাত কিবা গতিৰ শব্দ, আৰু শ্মশানৰ শুকান পাতৰ মাজেৰে হাওঁৱাৰ কঁপনি তেওঁৰ বুকুত সঁচাকৈয়ে তীব্ৰতা আনিছিল। সময় গড়াই গ’ল, বজ্ৰপাতৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পালে, আৰু হঠাৎ—অৰ্ণৱৰ কেমেৰা কোনো হাত নথকাকৈ ফ্ল্যাশ কৰিলে। এক পলকীয়া আলোৱে তেওঁৰ মুখ সজাই তুলিলে, আৰু তাৰ পিছতেই দূৰত, শ্মশানখনৰ মাজমজিয়াত, এক অদ্ভুত নীলা আভা জ্বলি উঠিল।

সেই মুহূৰ্তটো যেন সময় থমকি ৰ’ল। অৰ্ণৱে কেমেৰাৰ ফ্ৰেমৰ পৰা সেই দৃশ্য ধৰা পৰাৰ লগে লগে বুকুত ঠাণ্ডা ঢৌ এটা গজি গ’ল। আলোত শ্মশানখনৰ শুকান গছবোৰ যেন পিশাচৰ হাতৰ দৰে দাঙি উঠিছিল, আৰু দীৰ্ঘ সময় ধৰি শুই থকা গৰ্ভীৰ মাটি কেঁপাই তুলিছিল। সেই নীলা আভা সাধাৰণ আলোৱেৰে মিল খোৱা নাছিল—ইতিমধ্যে বজ্ৰৰ তেজী সাদা আলোত ভিন্ন, একেবাৰে স্থিৰ, তবুও ক্ৰমশঃ গাঢ় হৈ উঠা এক আলো। অৰ্ণৱে কণ্ঠ শুকাই গ’লেও প্ৰচেষ্টাৰে কেমেৰাৰ দিশত চাহি থাকিল। দৃশ্যত যেন কিবা আকাৰ গঢ়ি উঠিছিল—মানুহৰ দৰে, কিন্তু সম্পূৰ্ণ নোহোৱা, একে সময়ত স্পষ্ট আৰু অস্পষ্ট। ট্ৰাইপডত থকা কেমেৰাই সেই দৃশ্য ৰেকৰ্ড কৰি থৈছিল, কিন্তু অৰ্ণৱৰ চকুত যি ধৰা পৰিছিল, সেয়া যান্ত্ৰিক চোখেও সম্পূৰ্ণৰূপে ধৰা পাব নোৱাৰিছিল।

এক মিনিটৰ ভিতৰতেই আভা হ্ৰাস পেলাবলৈ ধৰিলে, যেন কোনো অদৃশ্য শক্তিয়ে আলো আঁতৰাই লৈ গৈছে। অৰ্ণৱে হাতত থকা টর্চ টিপি শ্মশানখনৰ ভিতৰলৈ কিছু দূৰ আগবাঢ়িলে, কিন্তু তেতিয়াই বজ্ৰৰ শব্দে আকাশ কাঁপালে আৰু উশাহ টানিবলৈও গগণৰ ফাঁকৰ পৰা বৰষুণ নামিবলৈ ধৰিলে। তেজপালিত ঠাণ্ডা বৰষুণৰ ফোঁটাবোৰ কেমেৰাৰ লেন্সত পৰি টিপটিপ শব্দ কৰিলে। অৰ্ণৱে আতুৰতাৰে ট্ৰাইপডৰ পৰা কেমেৰা উঠাই লৈ চাদৰত মেৰাই থলে। গাঁওলৈ ঘূৰি আহি তেওঁৰ বুকু কঁপি থাকিলেও চকুত অদ্ভুত এক উত্তেজনা জ্বলি উঠিছিল। তেওঁ জানিছিল—সত্যৰ প্ৰথম প্ৰমাণ আজিৰ ৰাতিয়েই ধৰা পৰিল। কিন্তু সেইসঙ্গে এটা গভীৰ ভয়ো বঢ়ি আহিছিল—এইটো কি কেৱল আলো, নে সেই ভাঙি যোৱা চুক্তিৰ অভিশপ্ত প্ৰতিশ্ৰুতিৰ সঁচা ছাঁ? সেই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ বিচাৰি অৰ্ণৱে নিজৰ প্ৰথম অভিজ্ঞতাৰ ৰাতি অস্থিৰতাৰে কটালে।

৫

অৰ্ণৱৰ প্ৰথম অভিজ্ঞতাই তেওঁৰ অন্তৰত এক অদ্ভুত দ্বন্দ্ব সৃষ্টি কৰিছিল। সাংবাদিক হিচাপে তেওঁ সঁচাকৈয়ে এক মূল্যবান প্ৰমাণ সংগ্ৰহ কৰিছিল—কেমেৰাত ধৰা পৰা সেই অদ্ভুত নীলা আভা। কিন্তু ব্যক্তিগতভাৱে তেওঁৰ বুকুত ভয় আৰু অস্থিৰতা সলনি হৈ উঠিছিল। গাঁওবাসীয়ে যি কথা কৈছিল, গুণীয়ে যি শপত আৰু চুক্তিৰ কাহিনী শুনাইছিল, সকলোৰে মাজত এই আভাই যেন একে সঁচা ছাঁ এঁকি গ’ল। তথাপি যুক্তিৰ মানুষ অৰ্ণৱে স্থিৰ কৰিলে—এনে কাহিনীৰ মূলে কোনো প্ৰমাণ থাকিবই। গাঁওখনৰ আশেপাশে ঘূৰি বেড়োঁতে তেওঁলোকৰ পৰা শুনিলে, শ্মশানখনৰ কাষৰ জংঘলৰ মাজত এজন প্ৰাচীন দেউল আছিল, বৰষুণ আৰু সময়ৰ প্ৰকোপত যি এতিয়া ধ্বংসস্তূপত পৰিণত হৈছে। বহুদিন ধৰি মানুহে সেই ঠাইলৈ নাযায়; গাঁওবাসীৰ মতে, সেয়া “অভিশপ্ত মাটি”। অৰ্ণৱে কোনো বিলম্ব নকৰি সেদিনাই সেই পথত গ’লে।

দেউলখনলৈ যোৱাৰ বাট সুগম নহ’ল। জংঘলৰ মাজেৰে জোকা-সাপৰ ভয় কৰি আগবাঢ়িবলৈ লাগিল। গাঁওৰ এজন তৰুণক সেৱা-মজুৰি দি সঙ্গী হিচাপে লৈছিল, কিন্তু পথৰ আধাৰত সেইজন তৰুণে ভয়ত আঁতৰি গ’ল। একেলগে বাটৰ আগত গা-গছৰ তলত উজাৰি থকা ধ্বংসস্তূপ অৰ্ণৱৰ চকুত পৰিল। শিল-ইটৰ টুকুৰা আৰু ভাঙি পৰা স্তম্ভৰ মাজেৰে মাটিত গাঢ় শেকুৰেৰে ভৰি লোৱা গছবোৰে ঠাইখনক যেন গিলি ল’ব খুজিছে। দেউলখনৰ ভিতৰলৈ ঢুকি অৰ্ণৱে তেনেই কঁপি উঠিল, কাৰণ গোটেই প্ৰাচীৰখনত পুৰণি খোদাইবোৰ স্পষ্ট দেখিব পৰা যায়। সিংহ, সৰ্প, আৰু অদ্ভুত আকাৰৰ মানুহৰ মূৰ্তিৰ লগে লগে এটা বিশেষ শিলৰ ওপৰত খোদাই হৈ আছিল এক শীতল বাক্য—“প্ৰতিশোধৰ আত্মা শুই আছে।”

অৰ্ণৱৰ বুকুত যেন বজ্ৰ পৰিল। শব্দবোৰ তেনে সাধাৰণ নাছিল, যেন শতাব্দী পুৰণি সতর্কীকৰণ, যি মানুহে এতিয়াও পঢ়িলে বুকু কঁপে। তেওঁ শিলৰ স্পৰ্শ কৰিলে, আৰু হাতৰ তালুত এক শীতল অনুভৱ গজি গ’ল, যেন ভিতৰৰ পৰা কোনো নিস্তব্ধ সুৰ উঠি আহিছে। প্ৰাচীৰত খোদাই থকা অদ্ভুত প্রতীকবোৰ অধ্যয়ন কৰি তেওঁ সন্দেহ কৰিলে—এই দেউলখন কোনো সাধাৰণ উপাসনালয় নহয়, ই এক গুপ্ত সাধনাৰ ক্ষেত্ৰ আছিল। তান্ত্ৰিকৰ কাহিনী গুণীয়ে যি কৈছিল, তাৰ প্ৰতিটো কথা ইয়াত প্ৰমাণ হৈ দাঁতিয়াই আছে যেন লাগিল। তেওঁ কেমেৰা উঠাই ধ্বংসস্তূপৰ প্ৰতিটো কোণ ফ্ৰেমত বন্দী কৰিলে। কিন্তু মনৰ ভিতৰত এটা ভয় কঢ়িওৱা সত্য গুমুজি গ’ল—যদি প্ৰকৃততে কোনো আত্মা ইয়াত শুই থাকে, তেন্তে তেওঁৰ উপস্থিতিত কি সঁচাকৈয়ে সি জাগি উঠিব নে?

তেওঁ বেলেগে ধ্বংসস্তূপৰ মাজত খোজ ল’ই গঢ় ধৰা ভাঙি পৰা প্ৰতিমূৰ্তিসমূহলৈ গৈছিল। ক’ত যেন পুৰণি আগুনীৰ ছাইৰ দাগ, ক’ত বা মানৱ কঙ্কালৰ অতি ক্ষয়িষ্ণু অৱশেষ। স্পষ্ট আছিল—ই এক সাধাৰণ ধৰ্মীয় স্থান নহয়, বরঞ্চ বলিৰ ক্ষেত্ৰ। এই স্থানতে গাঁওবাসীয়ে আৰু তান্ত্ৰিকৰ মাজত চুক্তিৰ অংশ ৰূপে বলি চলিছিল। খোদাই কৰা বাক্যটোৱে সেই সত্যক অধিক ভয়ংকৰ কৰি তুলিছিল। অৰ্ণৱে নিজৰ নোটবুকত লিখিলে—“প্ৰতিশোধৰ আত্মা শুই আছে—এই বাক্যেই গাঁওখনৰ সমস্ত ভয়ৰ মূল। ই কেবল শব্দ নহয়, ই এজন মৃত্যুৰ সপত, এজন অনাহুত শক্তিৰ আগমনৰ ঘোষণা।” শীতল হাওঁৱাই দেউলখনৰ মাজেৰে বগাই যোৱা পৰত তেওঁৰ দেহত কাঁইট থিয় হৈ উঠিল। তেওঁ কেতিয়াবা মনত কৰা সাংবাদিকীয় উদ্যম অকলশৰীয়া হৈ গ’ল; এতিয়া তেওঁৰ বুকুত তীব্ৰ ভয় আৰু কৌতূহলৰ মিশ্ৰণ একেলগে উথলি উঠিছিল।

অৰ্ণৱ জানিছিল, এই ধ্বংসস্তূপ আৰু খোদাই কৰা সতর্কীকৰণ সঁচাকৈয়ে তেওঁৰ তদন্তৰ দিশক পাল্টাই দিলে। এতিয়ালৈকে গাঁওবাসীৰ কাহিনী আৰু গুণীয়াৰ গল্পক তেওঁ কল্পনা বুলি গণ্য কৰিছিল, কিন্তু এতিয়া শিলৰ ওপৰত খোদাই কৰা বাক্য তেওঁৰ যুক্তিৰ সকলো প্ৰাচীৰ ভাঙি পেলাইছিল। সূৰ্য পশ্চিমলৈ নামি গল, বন-জংঘলৰ মাজত আঁতৰিপৰা ধোঁৱাই ঠাইখনক অধিক ভয়ংকৰ কৰি তুলিলে। দূৰত বজ্ৰপাতৰ শব্দ গগন কাঁপাই তুলিছিল। অৰ্ণৱ ধ্বংসস্তূপৰ পৰা ওলাল, কিন্তু তেওঁৰ অন্তৰত সেই বাক্য সদায়ে ধ্বনি তুলিছিল—“প্ৰতিশোধৰ আত্মা শুই আছে।” ই যেন মাথোঁ সতর্কীকৰণ নহয়, ভবিষ্যতৰ সংকেত, যাক তেওঁক আৰু গাঁওখনক মুখামুখি কৰিব লাগিব। সেই মুহূৰ্ততেই অৰ্ণৱ বুজি পাইছিল—তেওঁ এফালে সাংবাদিক, কিন্তু এতিয়া একেলগে অভিশপ্ত কাহিনীৰ অংশীভূত হৈ পৰিছে।

৬

অৰ্ণৱ গাঁওলৈ উভতি আহি ৰাতি গাঁওৰ অতিথিশালাৰ সৰু এযুটিয়া কোঠাত থিতাও ধৰিলে। দিনটোৰ তদন্তত গোৱা ধ্বংসস্তূপ আৰু শিলত খোদাই কৰা বাক্যই তেওঁৰ মনত অস্থিৰতা জন্মাইছিল। কাগজত লিখা শব্দবোৰ কিবা সৰল বৰ্ণমালা নহয়, ই যেনো এক জীবন্ত সতর্কীকৰণ। দিনটোৰ ক্লান্তিৰ পাছত তেওঁ বিছনাত পৰি গ’লেও চকু এফালিও গুজিব পৰা নাছিল। বজ্ৰপাতৰ গৰ্জন গাঁওখনৰ শূন্য আকাশত ঘূৰি ঘূৰি বজাই থাকিল। হঠাতে, অৰ্ণৱ এক অদ্ভুত সপোনৰ ভেতৰত পা দিলে। তেওঁৰ সামৰ্থ্যৰে গম পোৱা নাযায়, কিন্তু তেওঁ এক প্ৰচণ্ড গৰম অনুভৱ কৰিলে, যেন আগুনীৰ ভিতৰত থিয় আছে। সপোনত তেওঁ দেখিলে—শ্মশানখনত শুই থকা মৃতদেহবোৰ একে একে উত্থিত হৈ আছে। মৃতদেহবোৰৰ চকুৰে কোনো দৃষ্টি নাছিল, মুখত কোনো আকাৰ নাছিল, কিন্তু সেই শূন্যতাই ভয়ংকৰ। তেওঁক লক্ষ্য কৰি মৃতদেহবোৰৰ মুখ খুলি ৰক্তাক্ত চিঞৰ উঠিল।

সপোনৰ ভয়ংকৰ দৃশ্যৰ মাজত অৰ্ণৱ নিজৰ কেমেৰা লৈ ফটোগ্ৰাফ ল’বলৈ চেষ্টা কৰিলে। কেমেৰাৰ ফ্ল্যাশেৰে হঠাতে এক মুখহীন আকৃতি ধৰা পৰিল—শৰীৰ আছিল, কিন্তু মুখৰ ঠাইত কেবল অন্ধকাৰৰ এক গহ্বৰ। আকৃতিখনে ধীৰে ধীৰে তেওঁৰ ওচৰলৈ আগবাঢ়ি আহি কঁপাই দিলে। অৰ্ণৱে চিঞৰিব খুজিলেও স্বপ্নৰ দুনিয়াত তেওঁৰ স্বৰ যেন গিলি গ’ল। হঠাতে বজ্ৰপাতৰ প্ৰচণ্ড শব্দে তেওঁক বিছনাৰ পৰা উঠাই দিলে। শ্বাস গৰম, গাত ঘাম, আৰু বুকুৰ ধপধপনিত তেওঁ বুজি পাইছিল—এইটো মাথোঁ সপোন নহয়। সেই অভিজ্ঞতাই তেওঁৰ অন্তৰত গুঢ় ভয়ৰ এক হাতছানি এঁকিছে। তেওঁ টেবুলৰ ওপৰত ৰখা কেমেৰাটো লৈ ফাইলবোৰ চাবলৈ লগ লাগিল।

কেমেৰাৰ স্ক্ৰিনত যি ছবিবোৰ ধৰা পৰিছিল, তাক চাই অৰ্ণৱৰ হাত কঁপি উঠিল। দিনটোৰ ধ্বংসস্তূপত তোলা ছবিসমূহৰ মাজত দুটা ছবিত অদ্ভুত ছাঁ দেখা গৈছিল। প্ৰথমটোত শিলৰ ওপৰত লিখা “প্ৰতিশোধৰ আত্মা শুই আছে” বাক্যটো জ্বলন্ত ৰূপত উজ্জ্বল হৈ উঠিছিল, যেন ছবিখন নিজেই জীয়াই উঠিছে। আৰু দ্বিতীয়টোত মুখহীন আকৃতিখনৰ ধোঁৱাৰ দৰে আভা স্পষ্ট দেখা গৈছিল। অৰ্ণৱে মনত কৰিলে—ই সম্ভৱ নহয়, তেওঁৰ ফটোগ্ৰাফিত এয়া ভুল বা আলো-ছাঁৰ খেলা। কিন্তু অন্তৰত সেই সপোনৰ ভয়ংকৰতা আৰু ছবিখনৰ প্ৰতিচ্ছবিয়ে একে কথা কৈছিল—ই কেবল গপ নহয়, ই কোনো গভীৰ সত্য। গাঁওবাসীয়ে যি বিশ্বাস কৰি আহিছে, সেই ভয়ই সত্যৰ মূৰত জীয়াই আছে।

অৰ্ণৱ এতিয়া বুজিলে, সাংবাদিকীয় সন্দেহ আৰু যুক্তিৰে সকলো ব্যাখ্যা কৰিব নোৱাৰি। তেওঁৰ অন্তৰত শীতলতা নামি আহিল, যেন কোনো অদৃশ্য হাত তেওঁৰ বুকুত ধৰি ৰাখিছে। কোঠাটোৰ জানলিৰ পাৰ্শ্বৰ পৰা বজ্ৰপাতৰ পোহৰে শূন্য আকাশ ফাটি পৰি মাটিত পৰিছিল, যেন প্রকৃতিয়ে তেওঁৰ অনুভৱক প্ৰমাণ দিব খোজিছে। তেওঁ নিজৰ ডায়েৰীত লিখিলে—“আজিৰ পৰাই মই স্বীকাৰ কৰিছো, ইয়াত কিবা আছে। সপোনে মোৰ মনত যি দেখুৱালে, আৰু কেমেৰাত ধৰা পৰা মুখহীন আকৃতি—ই কোনো কল্পনা নহয়। গপটোৰ আঁৰত এক গুঢ় ভয় আছে, যি গাঁওখনৰ বতাহত জীয়াই আছে। মই সাংবাদিক হিচাপে নহয়, মানুহ হিচাপে এতিয়া এই সত্যৰ প্ৰতি বিশ্বাসী হৈ পৰিছো।” শব্দবোৰ লিখি গৈছিল, কিন্তু হাতৰ আঙুলিসমূহ তেনেই কঁপি আছিল। তেওঁ জানিছিল—এই গপ সঁচা, আৰু ইয়াৰ পিছফালে থিয় আছে এক অনামা ভয়, যি এতিয়াই তেওঁৰ জীৱনলৈ হাত ছানি দিছে।

৭

অৰ্ণৱে গাঁওখনৰ গহীন দিশত থকা এটা পুৰণি বাঁহৰ ঘৰলৈ যাত্ৰা কৰিলে। গাঁওবাসীয়ে কৈছিল, সেই ঘৰটোত এজনী বুঢ়া মহিলা থাকে, যি এই গাঁওখনৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সাক্ষী। তেওঁৰ মুখত সময়ৰ দাগ, চকুত শতাব্দীৰ গোপন স্মৃতিৰ আভা। অৰ্ণৱে সন্মানজনক ভাৱে প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিলে—“আপুনি এই আলো আৰু শ্মশানৰ গপ জানেনে?” মহিলা প্ৰথমতে চুপ থাকিল, মুখৰ ছাঁত এক প্ৰগাঢ় দুখ দেখা গ’ল। তেওঁ তললৈ চাই ধীৰে ক’লে—“এই গপত ভয় আছে, আৰু সত্যো আছে। বহুত বছৰৰ আগতে, আমাৰ গাঁৱৰ মাটিত এক সাধক আছিল। তেওঁ শ্মশানত সাধনা কৰিছিল। কেতিয়াবা বজ্ৰপাত নামিলে, গাঁওবাসী দূৰতে থাকিলেও সেই সাধক একেবাৰে শান্ত হৈ থিয় থাকিল।” মহিলাৰ কণ্ঠত গৌৰৱ আৰু আতঙ্ক দুয়ো শুনা গ’ল।

অৰ্ণৱে প্ৰশ্ন অব্যাহত ৰাখিল। মহিলাই ধীৰে ধীৰে অতীতৰ পাতা উলটিলে। সাধকজনৰ নাম আছিল ভৈৰৱনাথ। তেওঁ গাঁওখনত ধৰ্ম, সাধনা আৰু আধ্যাত্মিক শক্তিৰ বাবে বিখ্যাত আছিল। কিন্তু তেওঁৰ শক্তি সকলোবেলাত শুভ নহয়। তেওঁ গোপনে তান্ত্ৰিক সাধনা কৰিছিল আৰু গাঁওবাসী ক’ত জানিব নোৱৰা কিছুমান বলি প্ৰক্ৰিয়া চলাইছিল। একদিন গাঁওৰ লোকে ধৰি পেলালে—তেওঁ এজনী গৰিব বিধৱাক নিখোজ কৰি তান্ত্ৰিক আচার চলাইছিল বুলি সন্দেহ। গাঁওবাসীয়ে তেখেতক কঠোৰ শাস্তি দিবলৈ শ্মশানত লৈ গৈ জীৱন্তে পুৰি পেলাইছিল। কিন্তু মৃত্যুৰ আগত সাধক ভৈৰৱনাথে শপত ল’লে—“বজ্ৰপাত নামি আহিলে, মোৰ আত্মা পুনৰ জীয়াই উঠিব। মই প্ৰতি বজ্ৰপাতত এই শ্মশানত ফুৰিম।” এই বাক্যই গাঁওবাসীৰ ৰক্ত শীতল কৰি তুলিছিল। তাৰ পিছত সঁচাকৈ, প্ৰতিটো বজ্ৰপাতৰ ৰাতিত সেই অদ্ভুত আলোত গাঁওক কঁপাই তুলিছিল।

অৰ্ণৱে মহিলাৰ কথাবোৰ মনোযোগেৰে শুনি মনত এৰি নিদিলে। এতিয়ালৈকে তেওঁ যি শুনিছিল, সপোন আৰু ফটোগ্ৰাফত যি পাইছিল, তাক এই অতীতৰ উন্মোচনে অধিক গাঢ় কৰি তুলিলে। মহিলাই ক’লে—“এই আলো মাথোঁ ভয় নহয়। ই এক সঁচা সতর্কীকৰণ। সাধকৰ আত্মা এতিয়াও শান্ত নহয়। তেওঁ নিজৰ মৃত্যুৰ প্ৰতিশোধ বিচাৰিছে। যিমান দিন লোকে এই গপৰ সত্য অস্বীকাৰ কৰি থাকিব, তাতিমান দিন এই আলো জীয়াই থাকিব।” অৰ্ণৱৰ বুকুৰ মাজত এক তীব্ৰ চাপ অনুভূত হ’ল। তেওঁ কাগজত নাম, তাৰিখ আৰু সকলো লিখি ল’লে। এক মুহূৰ্তলৈ মনে হ’ল, সাংবাদিকীয় তদন্তৰ সীমানাৰ বাহিৰে গৈ তেওঁ এক গুঢ় আধ্যাত্মিক যাত্ৰাৰ ভিতৰত সোমাই পৰিছে।

মহিলাই তেওঁৰ হাতত এটা পুৰণি কাপোৰত মেৰোৱা বস্তা দিলে। ভিতৰত আছিল অতি পুৰণি এটা শিলালিপিৰ টুকুৰা। তাত খোদাই কৰা আছিল—“ভৈৰৱ শুই আছে, বজ্ৰত উত্থান হ’ব।” শব্দবোৰ অৰ্ণৱৰ হিয়াত বজ্ৰপাতৰ দৰে খুন্দি গ’ল। তেওঁ জানিছিল—ইতিহাস, গপ আৰু বাস্তৱতা এতিয়া একে শৃংখলাৰ অংশ। গাঁওবাসীৰ আতঙ্কৰ আঁৰত কেৱল অন্ধবিশ্বাস নাই, আছে অতীতৰ এক নিষ্ঠুৰ সত্য। সঁচা সাংবাদিক হিচাপে তেওঁ জানিছিল, ইয়াৰ আঁতৰ সমাধান বিচাৰি উলিয়াব লাগিব। কিন্তু মানুহ হিচাপে তেওঁৰ অন্তৰত ভয় আৰু অনিশ্চয়তাই তীব্ৰ আকাৰ লৈ উঠিছিল। তেওঁৰ মনত এটা প্ৰশ্ন বাজি উঠিল—“এই সাধকৰ আত্মাক প্ৰকৃততে শুই ৰাখিব পাৰিব নেকি?” আৰু সেই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ বিচাৰিবলৈ তেওঁক এতিয়া অধিক গভীৰ আঁধাৰত সোমাব লাগিব।

৮

অৰ্ণৱৰ তদন্ত যিমান গভীৰলৈ গৈছিল, তাতিমান স্পষ্ট হৈ পৰিছিল যে এই গপ কেৱল সাধক ভৈৰৱনাথৰ আত্মাৰ সীমাত সীমাবদ্ধ নহয়। গাঁওবাসীৰ মুখেৰে সংগৃহীত তথ্য, বুঢ়া মহিলাৰ শপথবাক্য আৰু শিলালিপিৰ খোদাই সকলোতে একে কথা প্ৰকাশ পোৱা গ’ল—অতীতত কৰা অন্যায়ৰ ফলত এই আলো আৰু ভয়ৰ পুনৰাবৃত্তি ঘটিছে। কিন্তু তাৰ মাজতে এক ভয়ংকৰ নতুন তথ্য তেওঁৰ ওচৰলৈ আহিল। গাঁওখনৰ এজন বয়োজ্যেষ্ঠ লোকে চুপচাপ অৰ্ণৱক কৈ দিছিল—“সেইদিনা সাধকক পুৰি থওঁতে, কেৱল গাঁওবাসীহে নহয়, আৰক্ষী আৰু কৰ্তৃপক্ষো জড়িত আছিল। তোৰ পিতৃ সেইসময় দৰঙত আৰক্ষী আছিল। তেওঁ নিজৰ হাতেও সেই অগ্নিকুণ্ডত অংশ লৈছিল।” এই বাক্য শুনি অৰ্ণৱৰ বুকুৰ ভিতৰটো যেন খালি হৈ পৰিল। সাধাৰণ সাংবাদিকীয় অনুসন্ধানৰ পৰা যাত্ৰাটো এতিয়া ব্যক্তিগত সঁচাৰ ভয়ানক উন্মোচনত পৰিণত হ’ল।

অৰ্ণৱে ভাবিছিল—পিতৃ এজন সৎ আৰক্ষী, গাঁওৰ সুৰক্ষাৰক্ষক। কিন্তু এই সত্যে তেওঁৰ অন্তৰক লৈ গ’লে এক অদ্ভুত দ্বন্দ্বৰ মাজত। সাধক ভৈৰৱনাথৰ মৃত্যু যদি সত্যই অন্যায় আছিল, তেন্তে তেওঁৰ পিতৃও সেই অন্যায়ৰ অংশ। তেওঁ নিজে যাৰ ওপৰত শৈশৱৰ পৰা গৌৰৱ কৰিছিল, তেওঁ যাক আদৰ্শ বুলি ধৰি আগুৱাইছিল, সেই পিতৃই যদি এক অমানবিক শাস্তিৰ সাক্ষী আৰু অংশীদাৰ আছিল, তেন্তে অৰ্ণৱৰ জীৱনৰ মাটি একেবাৰে কঁপি উঠিব। তেওঁৰ মনত একে সময়তে বহু প্ৰশ্ন উত্থান ঘটিল—তেওঁৰ পিতৃ কি গাঁওবাসীৰ চাপৰ সন্মুখীন হৈছিল? নে সঁচাকৈ তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল যে সাধক পাপী আছিল? আৰু যদি সাধক পাপী আছিল, তেন্তে তেওঁৰ আত্মা এতিয়াও প্ৰতি বজ্ৰপাতত জীয়াই উঠাৰ সপত কিয় সঁচা হৈ পৰিছে?

তেওঁ ৰাতি গাঁওখনৰ নীলা আভা উজ্জ্বল হোৱা আকাশৰ তলত বহি একোটা ধূমপান কৰিলে। কেমেৰাৰ লেন্সেৰে ধৰা পোৱা মুখবিহীন আকাৰবোৰে যেন একে কথাই কৈ গৈছিল—“তোৰ অতীত আৰু বৰ্তমান একে ৰসত মিলি গৈছে।” তেওঁৰ সপোনবোৰো এতিয়াৰ পৰা অধিক ভয়ংকৰ হৈ পৰিল। এক ৰাতি সপোনত তেওঁ দেখিলে—একজন উৰ্ধ্বমুখী অগ্নিশিখাত চিঞৰি উঠিছে, আৰু তাৰ চাৰিওফালে মানুহৰ মুখত শীতল দৃষ্টিৰ উদাসীনতা। শিখাৰ মাজত এজনা মানুহে হাত মেলিছে—তেওঁৰ মুখ দেখা নাযায়, কিন্তু কণ্ঠৰ সুৰ ভয়ংকৰ পৰিচিত: “অৰ্ণৱ, মই কিয় এই আগুনত ভাগী হ’লোঁ?” সেই কণ্ঠ শুনি অৰ্ণৱ সপোনৰ ভিতৰতে কঁপি উঠিছিল, কাৰণ ই তেওঁৰ পিতৃৰ কণ্ঠৰ সৈতে মিলি গৈছিল।

অৰ্ণৱ জানিলে, এই যাত্ৰা কেৱল সাংবাদিকীয় অনুসন্ধানৰ পৰিসীমা নাই। এতিয়া ই তেওঁৰ পৰিয়ালৰ ইতিহাস, তেওঁৰ পিতৃৰ অতীত, আৰু গাঁওখনৰ অপৰাধৰ সমষ্টিগত পৰিণতি। তেওঁ হাতত থকা খাতাটোত লিখিলে—“সত্যৰ পথত যেতিয়া আগবাঢ়ো, তেতিয়া ভয়ৰ আঁধাৰো একেলগে বঢ়ি আহে। কিন্তু মোৰ সন্মুখত সত্যৰ দ্বাৰ খোলিবলৈ লাহে লাহে সময় আহি পৰিছে। মই পালাই নোৱাৰো, কাৰণ এই কাহিনী মোৰ নিজৰ পৰিয়ালৰ ৰক্তৰ সৈতে জড়িত।” সেই ৰাতি বজ্ৰপাতৰ আভাত উজ্জ্বল শ্মশানখনলৈ চাই তেওঁ এক দৃঢ় প্ৰতিজ্ঞা কৰিলে—“সত্য যিমানেই ভয়ংকৰ হওক, মই তাক উন্মোচন কৰিম।” আৰু সেই প্ৰতিজ্ঞাই তেওঁৰ তদন্তৰ পথক অধিক আঁধাৰ আৰু অধিক বিপজ্জনক মোড়লৈ লৈ গ’ল।

৯

আকাশত বজ্ৰৰ শব্দ একোটা যুদ্ধৰ ঢোলৰ দৰে কঁপি উঠিছিল। গাঁওখনৰ মানুহে সেই ৰাতি গৃহৰ পৰা বাহিৰ হ’বলৈ ভয় কৰি থাকে, কিবা অমঙ্গল হ’ব বুলি। কিন্তু অৰ্ণৱে জানিছিল—এইটো তেওঁৰ অন্তিম সন্মুখীনতাৰ ৰাতি। হাতে কেমেৰা, মনত অগণিত প্ৰশ্ন লৈ তেওঁ শ্মশানখনৰ পথত আগুৱাই গ’ল। সেই স্থানখন তেতিয়া বজ্ৰৰ চকোমকা আভাত আৰু শ্মশানত জ্বলি থকা দীপশিখাৰ মৃদু আলোতে ভয়ংকৰ দৃশ্যত পৰিণত হৈছিল। গাঁওবাসীয়ে দূৰত ভৰিৰ শব্দ শুনিছিল, কিন্তু ক’ত গৈছে অৰ্ণৱ—সেই কথা ক’ৰোতে নক’লে। যেন সৰ্বেই বুজি আছিল, তেওঁ আজি জীৱন্ততে শ্মশানৰ আঁধাৰত সত্যৰ সন্মুখীন হ’বলৈ গৈছে।

শ্মশানখনত প্ৰৱেশ কৰি অৰ্ণৱে কেমেৰাৰ ৰেকৰ্ড বুটামটো টিপিলে। কিছুমান সময় নীৰৱ হৈ ৰ’ল—কেৱল বজ্ৰৰ শব্দ, গছৰ ডালত বতাহৰ ফুঁকাৰ, আৰু দূৰত শ্মশানত থকা পাথৰৰ মাজত কেঁচা মাটিৰ গন্ধ। হঠাতে, কেমেৰাটোৰ স্ক্ৰীণ নিজে নিজেই টিপটিপাই উঠিল আৰু এটা নীলা আভা দূৰৰ পৰা গতি কৰি আহি অৰ্ণৱৰ সন্মুখত ৰৈ গ’ল। সেই আভাৰ মাজৰ পৰা এক মানৱ আকৃতি ধীরে ধীরে প্ৰকাশিত হ’ল। মুখত কোনো বৈশিষ্ট্য নাছিল, কিন্তু চকুৰ গভীৰ শূন্যতাৰ পৰা উত্থিত ভয় অৰ্ণৱৰ বুকুত কঁপি উঠিল। সাধকৰ আত্মা স্পষ্টভাৱে তেওঁৰ আগত উপস্থিত হৈছিল। শীতল এক কণ্ঠ আকাশৰ বজ্ৰৰ সৈতে মিলি গ’ল—“অৰ্ণৱ… তোৰ পিতৃৰ পাপ তই বহন কৰিছিস।”

এই বাক্যত অৰ্ণৱৰ সৰহেৰে শিহৰণ জুৰি গ’ল। তেওঁ অচিন্তিতভাৱে ক’লে, “মোৰ পিতৃ যদি ভুল কৰিছিল, মই তাৰ দায় কিয় বহন কৰিম? মই সাংবাদিক, মই কেৱল সত্য বিচাৰিবলৈ আহিছো!” কিন্তু আত্মাৰ কণ্ঠ যেন পাথৰৰ দৰে দৃঢ়—“সত্য বিচাৰিবলৈ আহিছে মানে শাস্তি ভোগ কৰিব লাগিব। যি পিতৃই এক নিৰ্দোষ সাধকক অগ্নিকুণ্ডত জীয়াই পুৰি দিলে, তাৰ ৰক্তৰ শপত আজিও বতৰলৈ ফুঁক মাৰি আছে। তোৰ শিৰায় সেই পিতৃৰ ৰক্ত বহি গৈছে। তই মোৰ ওপৰত কৰা অমানবিকতাৰ প্ৰজন্মৰ সলনি।” অৰ্ণৱ কেমেৰাৰ লেন্সত সেই আভা ধৰা ধৰিছিল, কিন্তু তেওঁৰ হাত কঁপিছিল। বতাহৰ প্ৰচণ্ড বেগত গছৰ ডালবোৰ ভাঙি ভাঙি পৰিছিল, আৰু বজ্ৰৰ একোটা চমক সেই আভাক অধিক উজ্জ্বল কৰি তুলিছিল।

অৰ্ণৱৰ বুকুত দ্বন্দ্বৰ এক মহাসমৰ আৰম্ভ হৈছিল। একেদৰে ভয়, দোষবোধ আৰু ক্রোধে তেওঁৰ মন দখল কৰিছিল। তেওঁৰ নয়নত অশ্ৰু উজলি উঠিল, আৰু তেওঁ উচ্চস্বৰত ক’লে—“মই মোৰ পিতৃ নহয়! মই মোৰ জীৱনৰ প্ৰতিটো মুহূৰ্তত সত্যৰ বাবে যুদ্ধ কৰিছো। যদি মই পাপৰ সন্তান, তেন্তে মই সেই পাপক শেষ কৰিম। তই যি শাস্তিৰ অপেক্ষাত আছে, মই সেইটো শেষ কৰিব। কিন্তু মোৰ ওপৰত দোষ চাপিবলৈ নোৱাৰিবি।” আত্মাৰ শূন্য চকুৰ আভা অৰ্ণৱৰ বুকুত সোমাই গৈছিল, আৰু মুহূৰ্তেকৰ বাবে বজ্ৰৰ শব্দ বন্ধ হৈ যোৱা দৰে অনুভূত হ’ল। সাধকৰ কণ্ঠ গম্ভীৰ হ’ল—“যদি তই সত্যই দায় নাকচ কৰিব বিচাৰে, তেন্তে মোৰ আত্মাক শান্তি দিয়াৰ উপায় বিচাৰ। নহ’লে, এই আভা প্ৰজন্মে প্ৰজন্মে বহি যাব।” এই বাক্যত অৰ্ণৱে উপলব্ধি কৰিলে—এই ৰাতি কেৱল ভয়ৰ নহয়, নিৰ্ণয়ৰ ৰাতিও বটে। শ্মশানখনৰ আকাশত বজ্ৰ পুনৰ গর্জন কৰিলে, আৰু আভাটোৰ মাজত অৰ্ণৱ একেবাৰে নিৰ্জন হৈ থিয় হৈ ৰ’ল, যেন সময়ই সেই মুহূৰ্তত স্থিৰ হৈ পৰিল।

১০

শ্মশানখনৰ মাজত বজ্ৰৰ কঁপনি আৰু শীতল বতাহত অৰ্ণৱে বুকু টান কৰি আগুৱাই গ’ল। তেওঁৰ দেহত ভয়ৰ ৰেণু ৰেণু গা ছমকৈ উঠিছিল, কিন্তু চকুৰ আভাত দৃঢ়তা জ্বলিছিল। সাধকৰ আত্মাৰ সন্মুখত গই তেওঁ অশ্ৰুভৰা চকুৰে ক’লে—“হয়, মোৰ পিতৃ দোষী আছিল। তেওঁ ভুল কৰিছিল। তাতে অমানবিক অত্যাচাৰ হৈছিল। কিন্তু মই তেওঁৰ পুত্ৰ, আৰু আজিৰ ৰাতি মই সেই দোষ স্বীকাৰ কৰিছো। মই নাছিলোঁ সেই সময়ত, কিন্তু আজিও সেই দাগ মোৰ শিৰাত বহি গৈছে। মই স্বীকাৰ কৰিছো।” কথাখিনি কৈ তেওঁ হাত মাটিত দিছিলে। শ্মশানখনৰ ভিজা মাটিত প্ৰণাম কৰি তেওঁ ধূলিৰে মুখত মাটি লগালে। সেই মুহূৰ্তত বজ্ৰৰ শব্দত আকাশ কঁপি উঠিল, আৰু সাধকৰ আভা যেন থমকি ৰ’ল। একোটা ধীৰে ধীৰে শান্ত হোৱাৰ অনুভূতি বতাহত বগাই গৈছিল।

আলোটোৱে এক মুহূৰ্তৰ বাবে নিভি গ’ল। শ্মশানখন আঁধাৰত তলতীয়া হৈ পৰিল। গাঁওখনৰ দূৰত থকা মানুহে তাক দেখিছিল—প্ৰথমবাৰৰ বাবে বজ্ৰপাতৰ নিশাত শ্মশানখনত নীলা আভা নিভি যোৱা। কিছুমানক গধূলিৰ স্বপ্নৰ দৰে মনে হৈছিল। গাঁওবাসীয়ে হাঁহি মুখে ক’লে—“সত্যই, বহু বছৰীয়া অভিশাপ শেষ হ’ল।” গাঁওখনৰ বাটত মানুহে গোপনে দেৱতা ধন্যবাদ জনালে। যেন অজান শক্তি মুক্তি পাই শূন্যত বিলীন হ’ল। অৰ্ণৱে নিজৰ বুকুত এক অভূতপূৰ্ব শান্তি অনুভৱ কৰিলে। তেওঁৰ মনত লাগিল—এই যাত্ৰাই তেওঁৰ সাংবাদিক জীৱনৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ প্ৰমাণ। যি ৰহস্যৰ সন্ধানত তেওঁ আহিছিল, সেয়া এক দুখৰ কাহিনী, আৰু আজিৰ নিশাই সেই কাহিনীৰ উপসংহাৰ।

কিন্তু, সময়ৰ কাষত সদায় অনিশ্চয়তা লুকাই থাকে। অৰ্ণৱৰ দেহত ক্লান্তিৰ কঁপি উঠিল। তেওঁ মাটিত বহি শ্বাস ফুৰাই লৈছিল। কেমেৰাটো মাটিত পেলাই দিছিল, আৰু তাৰ লেন্স আঁধাৰত স্থিৰ হৈ পৰিছিল। সেই সময়তে আকাশত পুনৰ বজ্ৰ চমকিলে, আৰু এক অদ্ভুত আভা আকাশৰ পৰা সোজাকৈ শ্মশানখনৰ মাটি ফালি ওলাল। শূন্যতাৰে ভৰা সেই আভা, নীলা আলোকৰ জোৱাৰে অৰ্ণৱৰ ওপৰত স্থিৰ হ’ল। তেওঁৰ দুচকু বিস্ফৰিত হ’ল, আৰু সেই আলোকত তেওঁৰ মুখ ধৰা পৰিল। সাধকৰ আত্মাৰ আভা নোহোৱা হ’লেও, শ্মশানখনৰ ওপৰত নতুন এক প্ৰতিফলন জন্ম ল’লে। সেই আভাত মুখ দেখা গৈছিল—অৰ্ণৱৰ মুখ, যি শূন্য চকুৰ দৰে আভাত প্ৰতিফলিত হৈ গ’ল।

শেষ দৃশ্যত শ্মশানখন পুনৰ আভাৰে জ্বলি উঠিল, গাঁওবাসীয়ে দূৰত ভয়ানক ভাৱে তাক প্ৰত্যক্ষ কৰিলে। তেওঁলোকে ভাবিছিল, অভিশাপ শেষ হ’ল, কিন্তু এই দৃশ্যই সকলো সন্দেহ উত্থাপন কৰিলে। এক সময়ত সাধকৰ আত্মাৰ প্ৰতিকৃতি আছিল যি, এতিয়া সেই প্ৰতিচ্ছবি অৰ্ণৱৰ মুখ লৈ প্ৰকাশ পাইছিল। এইবাৰ মুক্তি হ’লনে? নে কেৱল অভিশাপৰ নতুন অধ্যায় আৰম্ভ হ’ল? অৰ্ণৱ মাটিত অচেতন হৈ পৰি থাকিল, তেওঁৰ দেহ জীৱিত, কিন্তু তেওঁৰ মুখ নীলা আভাৰ মাজত বন্দী হৈ শ্মশানখনত চিৰস্থায়ী প্ৰতিফলন হৈ ৰ’ল। বজ্ৰপাতৰ শব্দেৰে আকাশ কঁপিছে, গাঁওখনত আতঙ্কেৰে মানুহে জানল বন্ধ কৰিছে। কেৱল এটা প্রশ্ন হাওঁফাওঁকৈ উৰি গৈছিল—অৰ্ণৱে সাধকক মুক্তি দিলে নে নিজৰ জীৱনক অভিশাপত পৰিণত কৰিলে? শ্মশানখনৰ ওপৰত সেই নীলা আভাই উত্তৰ দিছিল—কেতিয়াও মুক্তি আৰু অভিশাপৰ সীমা এতিয়া সহজে পৃথক কৰিব নোৱাৰি।

___