তেজস্বিনী

মীনাক্ষী কলিতা

১

বিকেল ৫টা মান হ’ব, গুৱাহাটীৰ দক্ষিণচৰালিত থকা চন্দ্ৰবিন্দু হস্পিতেলৰ আগত এখন সাদা টয়োটাৰ কেমেৰী হঠাৎ থমকি ৰ’ল। মাটি জুৰি গাড়ীৰ চাকা ঘূৰি থকাৰ শব্দতেও এনে এটা গুৰুত্বৰ অনুভৱ আছিল যেন ভিতৰত থকা মানুহজনে চিঞৰি ক’লে—”হেঁপাহৰ অন্ত হ’ব আজিৰে ৰাতিত!” ডাঃ সুজয় গগৈ, এগৰাকী যশস্বী নেফ্ৰলজিষ্ট, গাড়ীৰ পৰা নামি ক্লিনিকৰ ভিতৰলৈ গ’ল; তেওঁৰ মুখত এটা চিন্তাশীল, গম্ভীৰ ভাব, কিন্তু ফোনটোত বাৰে বাৰে চাব খোজা এটি মেসেজ—”জানোঁ, আপুনি আৰু পিছু হঠিব নোৱাৰিব। আজিৰে নিশা, এফ বেল্টোলি ডিপ’.” ঠিক এই সময়তে, ক্লিনিকৰ গেটৰ কেমেৰাত এক আচৰিত দৃশ্য ধৰা পৰিল—ডাঃ গগৈয়ে ভিতৰলৈ সোমোৱা মুহূৰ্ত্তত এটা ক’লা ভেন সাৱধানে আগবাঢ়ি আহি টয়োটাৰ কাষত ৰ’ল আৰু কেইমিনিটমান পিছতেই ডাঃ গগৈ উধাও। পৰিয়ালজনে বহু চেষ্টা কৰিও তেওঁক সন্ধান কৰিব পৰা নোৱাৰিলে।

ইয়াৰ ১৮ ঘণ্টা পিছত গুৱাহাটীৰ পাঞ্জাবী গালিৰ এখন ঘিঞ্চা চেম্বাৰত, অসম আৰক্ষীৰ ইন্সপেক্টৰ জয়ন্তী দাস নিজৰ টেবুলৰ ওপৰত এটা চকুপৰ্ষিত ৰিপোৰ্ট লৈ বহি আছিল। তেওঁৰ চুলি সামান্য উৰুলি পৰা, চকুত নীলা ছাঁ, কিন্তু দৃষ্টিখন তীক্ষ্ণ আৰু নিশ্চিত। বাহিৰে অসমীয়া বৃষ্টি পাতবোৰে বেদীৰ ওপৰত টিনৰ ছাঁত বজাইছিল—একঘেয়া শব্দ, যেন সময়েই থমকি আছে। সিৱিল হস্পিতেলত এটা ড্ৰাগ কেচৰ সফল অভিযানৰ পাছত সেয়ে নিশা অলপ বিৰাম ল’বলৈ বিচাৰিছিল। কিন্তু কেছটো আহিল: “ডাঃ সুজয় গগৈ, গুৱাহাটীৰ জনাজাত চিকিৎসক, ২৪ ঘণ্টা ধৰি সন্ধানহীন। পৰিয়ালজনে ৰিপোৰ্ট দিছে—কোনো ৰেণচম ফোন নাই, কোনো ব্যক্তিগত সত্রু নাই। কিন্তু সন্দেহজনক কাম-কাজ আছে তেওঁৰ শেষকালীন চেম্বাৰৰ লগত।” জয়ন্তীয়ে ফাইলখন বন্ধ কৰি ওপঙা ভাবে ক’লে, “এটা কিডনিপিং… কিন্তু সৰহভাগ কিডনেপ আজিকালি কেনেকৈ হ’ব পাৰে—অন্তৰ্ভুক্ত আৰু চিকিৎসালয়ৰ মাজত?” তেওঁ নিজৰ বেছিড্ৰাইভ খুলি পূৰ্বৰ কিছু কিডনি কেছ ৰিভিউ কৰিবলৈ ধৰিলে—অজানাকৈ এটা ট্ৰেণ্ড তাৰ চকুত পৰিল। আটাইতকৈ প্ৰধান কথা—এইবোৰ লোকসমূহ উধাও হোৱাৰ আগতে চিকিৎসাৰ নামত একেটা ক্লিনিকলৈ গৈছিল।

পৰদিনা পুৱা ৮:৩০ত, জয়ন্তীয়ে SI মুকুল কাকতক ফোন কৰি ক’লে—“NGO ‘জীৱন আলয়’ৰ ফাইলবোৰ লৈ আহাঁ, আৰু গগৈ দেৱৰ চেম্বাৰৰ আগৰ চি-চি টিভি ফুটেজ চাব লাগিব।” যেতিয়া সিসিটিভি ফুটেজ দেখা হ’ল, তেতিয়া ক’লা ভেনটো দেখা পোৱা গ’ল—নাম নম্বৰ কোনোটো স্পষ্ট নহয়, কিন্তু তাৰ নমুনা আৰু ৰুট চিহ্নাই কিবা বৃহৎ ষড়যন্ত্ৰৰ সূত্ৰপাতৰ সম্ভাৱনা দেখুৱাইছে। গগৈ দেৱৰ বোন পল্লৱীক জিজ্ঞাসাবাদ কৰোতে তেওঁ ক’লে—“ভাইয়ে ক’ৰবাত ক’ছিল যে তেওঁ বহু দৰিদ্ৰ ৰোগীক সহায় কৰাৰ এটা নতুন প্ৰকল্পত যোগদান কৰিছে, কিন্তু কোনোদিন স্পষ্ট কৈ ক’লে নাছিল।” জয়ন্তীয়ে তাৰপিছতেই সিদ্ধান্ত ললে—এই ঘটনা ব্যক্তিগত নিখোঁজৰ পৰিসীমাৰ বাহিৰে, এক বৃহৎ অপৰাধমূলক চক্রৰ অংশ। তদন্তৰ নতুন সূত্ৰপাত হ’ল—জয়ন্তী, যি নিজৰ গত জীৱনৰ ব্যক্তিগত ক্ষতি আৰু পুলিচ দায়িত্বৰ মাজত যুঁজ দিছে, এতিয়া পুনৰ এবাৰ সমাজৰ অন্তৰ্গত কদৰ্য মুখখন উদঘাটন কৰিবলৈ নামি পৰিল—এইবাৰ একেলগে এজন ডাক্তৰ, এজন অপৰাধী, আৰু এজন “সূত্ৰধৰ”ৰ বিৰুদ্ধে। “এইবাৰ মই পিছ নুফুৰোঁ…” তেওঁৰ নিজৰ ভাষাৰে, যেন শব্দৰ মাজেৰে উঠি অহা এক গোপন শপত।

২

পুৱা ৭টা। জয়ন্তী দাসৰ টেবুলত পুৱাৰ চাহৰ লগত থিয় হৈ থকা আছিল পল্লৱীৰ দিয়া এটা বিশেষ ক্লু—ডাঃ সুজয় গগৈৰ ফোনৰ কল লিষ্টত থকা এক অজানা নম্বৰ: +91-9359xxxxx1। নম্বৰটো কোনো নামত পঞ্জীয়ন হোৱা নাই, কিন্তু কাল ৰাতিৰ কলৰ সময় আৰু এটা ক্ষুদ্ৰ বাৰ্তাই সন্দেহৰ বীজ সুমাই দিলে। বার্তাটো আছিল—“হতাহতি নকৰিব, আপোনাৰ দায়িত্ব মাথোঁ আৰম্ভ হৈছে। FB-Depot. 9PM.” FB-Depot মানে হ’ব পাৰে বেল্টোলা ৰেলৱে ফ্ৰেইট ডিপ’। জয়ন্তীয়ে নিজৰ সহকৰ্মী SI মুকুল কাকতৰ সৈতে সেই ডিপ’টোৰ চাৰিওফালে সিধা মনত তদাৰক কৰিবলৈ যায়। সৰু লাগিলে নালাগে, কিন্তু এনে লোকচৰ্চাৰ বাহিৰে থকা স্থানবোৰতে সাধাৰণতে বৃহৎ অপৰাধৰ আঁচ লুকাই থাকে।

তদন্তৰ পাছত তেওঁলোকে ফ্ৰেইট ডিপ’টোৰ এক কেবিনত এটা ৰক্তৰ দাগ থকা টিপ পাই। মাটিৰ তলত চাপি ৰখা আছিল এটি ছেৰা চিকিৎসালয়ৰ ব্ৰোছাৰ—“প্ৰিয়া কেয়াৰ ক্লিনিক: সস্তা ডায়ালিছিছ, সস্তা আশা”। ঠিক এই নামটো আগতে এজন দৰিদ্ৰ ৰোগীৰ মৃত্যু কেচত পোৱা গৈছিল। জয়ন্তীয়ে অনলাইনত ক্লিনিকটোৰ বিষয়ে খনন কৰিলে—অফিচিয়েল ডাটা অনুসৰি, ৩ বছৰ আগতে মুকলি হ’লেও তাৰ পঞ্জীয়ন এখন NGO-ৰ অধীনত হৈছিল—”জীৱন আলয়”। ই NGO বুলি নাম থাকিলেও, কোনো আৰ্থিক খতিয়ান নাই, কোনো বাৎসৰিক প্ৰতিবেদন নাই—যেন কাৰ্যকৰী, কিন্তু অদৃশ্য। মুকুল কয়—”মেম, ইয়াৰ পেছফালে কিবা ডাঙৰ ৰাজনীতি আছে। কিয়নো তদন্ততে দেখা গৈছে, এই NGO-ৰ পৰিচালনা সমিতিত এজন প্রাক্তন স্বাস্থ্য মন্ত্ৰীৰ পুত্ৰ ৰাজীৱ বৰুৱা আছে।” জয়ন্তীৰ চকুত উৰাহি পৰে। ৰাজীৱ বৰুৱা—এক সময়ত বহুচৰ্চিত নেতা, বৰ্তমান এখন বেসৰকাৰী মেডিকেল ট্ৰাষ্টৰ মুখ্য কৰ্ত্তা। তেওঁৰ নামেই আগতে কেইবাটাও স্বাস্থ্য কেলেংকাৰীত জড়িত আছিল, কিন্তু কেতিয়াও অভিযুক্ত নহ’ল। “এতিয়া মই বুজিছোঁ, কিয় কিছুমান লোক ক’বলৈ ভয় কৰে,” জয়ন্তীয়ে থমকি ক’লে।

তদন্তৰ দিশে বৰ্তমানে চেনি আহিছে—এটা সু-সংগঠিত কিডনি চোৰা চক্র, য’ত জড়িত আছে চিকিৎসক, NGO, আৰু হয়তো চৰকাৰী স্তৰৰ কোনো লিংক। বেল্টোলাৰ ওপৰত তদন্ত চলি থাকোতেই, জয়ন্তীয়ে নিজৰ সহায়ত এমাহ আগতে নিখোঁজ হোৱা এনেকুৱা কেইজন দৰিদ্ৰ ৰোগীৰ কেছ ৰিভিউ কৰে। সকলোৰে সাধাৰণ মিল: “প্ৰিয়া কেয়াৰ ক্লিনিক”, “জীৱন আলয়”, আৰু অপৰিসীম দুৰ্ভাগ্য। তদন্তৰ মাজতে একদিন গগন বৰুৱা নামৰ এজন লোকক লগ ধৰে—যি “প্ৰিয়া কেয়াৰ” ক্লিনিকৰ চতুৰ্থ শাখাৰ মেনেজাৰ আছিল। জয়ন্তী তেওঁৰ মুখত মিঠা হাঁহিৰে সুধে, “আপোনালোক ৰোগীৰ সস্তা চিকিৎসা কৰে, নহয়নে? কিয়নো কিছুমান ৰোগী চিকিতসাৰ পাছত আকৌ কেতিয়াও দেখা পোৱা নাযায়।” গগনৰ মুখ বিবৰ্ণ হয়। যদিও প্ৰত্যক্ষ স্বীকাৰোক্তি নোপায়, কিন্তু তেওঁৰ চকুত এটা অস্থিৰতা দেখা যায়—যেন তেওঁ এক বৃহৎ ষড়যন্ত্ৰৰ নিতান্ত এজন পয়ন। জয়ন্তীয়ে সিদ্ধান্ত লয়—তেওঁক নজৰত ৰাখিব লাগিব, কাৰণ গগন হয়তো পথ দেখুৱাব পাৰে সেই “সূত্ৰধৰ”লৈ, যিয়ে সকলো নাটকৰ পৰ্দাৰ আঁৰে আঁৰে আছে। সেই নিশা জয়ন্তীৰ মনত মাত্ৰ এটা কথা আছিল—“যদি এই যুদ্ধত মোৰ হেৰোৱা জয় ৰক্ষা দিব পাৰে, মই ৰণভূমি এৰি নাযাম।”

৩

জয়ন্তীৰ কেম্পিউটাৰৰ স্ক্ৰীনত কালি নিশাৰ জব্দ কৰা ডাটা। “প্ৰিয়া কেয়াৰ ক্লিনিক”ৰ ফাইলচমূহত দেখা গ’ল—মাত্ৰ চাৰি মাহৰ ভিতৰতে ২৭ জন ৰোগীৰ ডায়ালিছিছ হৈছে, যাৰ পৰা ১৬ জনে কোনো পুনৰ অনুসন্ধান নকৰে, আৰু ৬ জন ৰোগীৰ পৰিয়ালে অভিযোগ দিছিল—কিন্তু প্ৰতিটো অভিযোগ “চমু চিকিৎসা পোৱাত অপুষ্টি-সংক্রান্ত মৃত্যু” বুলি গেটপাচ কৰি দিয়া হৈছে। জয়ন্তীৰ অলপ যেন বুকু জুৰি আহিল—এনে ঠাণ্ডা ৰূপত মানুহৰ অঙ্গ ব্যৱসায়? এই বিষয়ে ৰাজ্যিক স্বাস্থ্য বিভাগে কেতিয়াও অনুসন্ধান নকৰিল কিয়? তাৰ পাছতেই তেওঁ চ’ৰ্চ কৰে “জীৱন আলয়” NGO-ৰ ব‍্যৱস্থাপক পৰিচালনা সমিতিৰ লিংক। এখন সম্পূৰ্ণ চেন গঢ়ি উঠে: চিকিৎসক, স্বাস্থ্য কৰ্মচাৰী, অসাধু NGO-কাৰী, আৰু ওপৰৰ স্তৰৰ ‘উচ্চ সংযোগ’—যাৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত আছে এজন প্ৰাক্তন মন্ত্ৰীৰ পুত্ৰ ৰাজীৱ বৰুৱা। ইমেইল অনুসন্ধানত জয়ন্তী এটা কাগজ পায়—ৰাজীৱে গগৈ দেৱক দিয়া এটা ‘গভীন চিকিৎসা সহায় প্ৰকল্প’ৰ চুক্তি চিঠি। সেই চুক্তি হৈছিল ‘ডায়ালিছিছ ৱেলফেয়াৰ ইনিচিয়েটিভ’ নামত, যি NGO ৰ স্বত্বাধীন।

এদিন পিছত গগন বৰুৱাক পুনৰ জিজ্ঞাসাবাদৰ বাবে থানালৈ অনা হয়। জয়ন্তীয়ে লগত গোপনে এটা অডিঅ’ ৰেকৰ্ডিং উপকৰণ ৰাখে। কথোপকথন সহজে আৰম্ভ হয়, কিন্তু জয়ন্তীয়ে যেতিয়া সুধে—“আপুনি জানেনে, কিডনি সংলগ্ন চিকিৎসাত অসমত কিমান অঙ্গ অবৈধভাৱে স্থানান্তৰ হয়?”—গগনৰ চকু ফুৰফুৰাই উঠে। অলপ সময়ত গগনে মিচিকিয়াই ক’লে—”মেম, চিকিৎসা আৰু ৰাজনীতি যেতিয়া একে কনটেইনাৰত থাকে, তেতিয়া কিডনি নহয়, হৃদয়ো উধাও হ’ব পাৰে।” এই শীতল উক্তিতেই জয়ন্তীৰ সন্দেহ নিশ্চিত হয়—গগন মাত্ৰ মধ্যবিন্দু। তেওঁ জানে গগনক প্ৰেৰণ কৰা হৈছে গোপন তথ্য নাপোহাৰ বাবে। তদন্ত অধিক গভীৰ হ’ব লাগিব, কিন্তু গগন যেন ঠিক আগভাগত অজানাকৈ কিবা খবৰ পায়, কাৰণ পৰদিনা তেওঁৰ দেহটো উদ্ধাৰ হয় চিলচিলাৰ ওচৰৰ ড্ৰেইনত—মূৰ ফুটা, ওঁঠত কোনো কথাৰ শেষ হাসি। জয়ন্তীয়ে ছাইৰ পৰা আগ্নি চিনি পায়—”যি কথাৰে গগনে আৰম্ভ কৰিছিল, সেই কথাটোৱেই তেওঁৰ শেষ হ’ল।”

তেওঁ গগনৰ মোবাইলৰ পৰা জব্দ কৰা এক হুইছেলব্লোয়াৰ-মেইল খন ওপঙা ভাবে চায়—লিখা আছিল: “DR. RD — He chooses. Rajiv approves. I just follow. Help me before I disappear.” জয়ন্তীৰ বুকু হেঁপ-হেঁপাই উঠে—”Dr. RD”… ডাঃ ৰণজয় দত্ত? গুৱাহাটীৰ এখন নামী চিকিৎসালয়ৰ প্ৰাক্তন চাৰ্জন, যিয়ে এখন স্বতন্ত্ৰ অর্গান ট্ৰান্সপ্লাণ্ট ইউনিট খুলি কিছুদিনতে বন্ধ কৰি দিয়ে, আৰু তাৰপিছত সকলো পোনপটীয়াকৈ নিঃশব্দ হয়। তেওঁলোকৰ মাজত কেতিয়াবা কথা হৈছিল, বহু আগতে। কিন্তু এতিয়া, প্ৰতিটো ক্লু সেইজনৰ ফালেই নির্দেশ কৰে। জয়ন্তীয়ে নিজৰ কেবিনৰ এক কোণত ৰখা পত্নীৰ এখন পুৰণি ফটোলৈ চাই ভাবে—”যদি তেঁও কালি গম পায় যে মই এই যুঁজটোত নামিলোঁ, তেঁও ক’ব—তুমি তেজস্বিনী, তুমিতো থমকি যোৱাৰ জাতিৰ নহয়!” জয়ন্তীয়ে তেওঁৰ হেঙত খোপা বান্ধে, একেবাৰে নতুন যুদ্ধৰ বাবে সাজু হয়। এইবাৰ যুদ্ধ কেবল অপৰাধীসকলৰ বিপক্ষে নহয়, কিন্তু সেই সমাজিক মুখোশৰ বিপক্ষে, যিয়ে চিকিৎসাৰ নামত মৃত্যুক বেচি ফুৰে।

৪

শান্ত দুপুর। অসম আৰক্ষীৰ সদর দপ্তৰৰ কনফাৰেন্স ৰূমত এখন গোপন বৈঠক চলি আছে। ইন্সপেক্টৰ জয়ন্তী দাস এখন ৰাউণ্ড টেবুলৰ দাঁতিত বহি আছে—চকুত তীব্ৰ দৃষ্টিভংগী, আগত খোলা এখন ফাইল, শীৰ্ষত নামটো—”Dr. Ranajoy Dutta”। সন্মুখত বহি আছে SP বিপ্লৱ গগৈ, যি জয়ন্তীৰ অভিজ্ঞতা আৰু নিৰ্ভীকতা জানে। “জয়ন্তী, তুমি নিশ্চিত যে এই ৰণজয় দত্ত কিডনি চোৰা চক্রৰ কেন্দ্ৰবিন্দু?”—বিপ্লৱৰ সোধা। জয়ন্তীয়ে গম্ভীৰস্বৰে ক’লে, “ৰিপোৰ্ট আৰু ক্লু অনুযায়ী—ডাঃ দত্তই অঙ্গ বাছনি কৰে, ৰাজীৱ বৰুৱা অনুমোদন দিয়ে, আৰু গগন বৰুৱা যেন অপাৰেটিং ম্যানেজাৰ আছিল। গগন আকৌ হত্যাৰ শিকাৰ হৈছে, কিয়নো তেওঁ বাহিৰলৈ তথ্য ওলাই যাওঁতে ভয় পাইছিল।” জয়ন্তীৰ কথাত ঘৰত চাপৰ দৰে বেজে উঠে, কিন্তু বিপ্লৱ গম্ভীৰ থাকে। তেওঁ ক’লে—”প্ৰমাণ লাগে। ডাঃ দত্ত বৰ্তমানে কোনো সক্ৰিয় পজিচনত নাই। তেওঁ আছে নিজৰ গৃহত—তেওঁৰ ওপৰত কোনো অভিযোগ নাই। যদি তুমি ধাৰণা ঠিক হয়, সেই ছাঁয়াৰ পিচত কোনে আছে সেইটোও ওলাই আহিব লাগিব।”

তদন্তৰ গতি আগবাঢ়ে, জয়ন্তী নিজৰ ছদ্মবেশত এক নতুন অভিযানত নামে। তেওঁ NGO “জীৱন আলয়”ৰ সৈতে ৰোগী সাজি সংযোগ স্থাপন কৰে। ছদ্মনামে ভৰ্তি হয় “প্ৰিয়া কেয়াৰ” ক্লিনিকত। সেইখিনিতে তেওঁ সঁচাকৈয়ে চাবলৈ পায়—কি ভয়ানকভাৱে নথিপত্ৰ বিহীন অপাৰেচন চলি আছে। ৰোগীক “অন্তৰীক্ষ চিকিৎসা সহায়”ৰ নামত স্ফুৰণীয় ঔষধ দিয়া হয়, আৰু তাৰ পাছতে তেওঁলোকৰ পৰিসৰ বিলুপ্ত হয়। ভিতৰত ডাঃ দত্ত নিজে দেখা নাদিয়ে, কিন্তু তেওঁৰ নাম খৰচ হৈ চিকিৎসকসকল যি ভয়ত থাকে, তাৰ পৰা বুজা যায়—তেওঁ কাৰ। জয়ন্তীৰো বুকু সংকোচিত হয়, কিয়নো তেওঁৰ নিজৰ সুৰক্ষাও হুমকিৰ মুখত। তাৰ মাজতে তেওঁ জানে—পল্লৱী, যি তেওঁৰ ভাইৰ সন্ধানত সহায় কৰিছিল, সেই পল্লৱীও নিশাই উধাও। পল্লৱীৰ ফোন শেষকৈ লোকেট কৰা হৈছিল ৰঙিয়া বাওঁহাটৰ ওচৰত এখন বন্ধ হোৱা নাৰ্ছিং হোমৰ কাষত।

জয়ন্তী সিদ্ধান্ত লয়—এইবাৰ খোলাখুলি অভিযান চলাব। তেওঁ মুকুল আৰু অন্য দুইগৰাকী বিশ্বস্ত SI লৈ নিশা ৯ বাজি ৩৮ মিনিটত সেই নাৰ্ছিং হোমত হানা দিয়ে। ভিতৰত অন্ধকাৰ, গন্ধ আছে ৰাসায়নিক ঔষধৰ, আৰু এটা বৰফেৰে ঠাণ্ডা কৰা কনটেইনাৰ—য’ত সংগ্ৰহ হৈ আছে অজানাকৈ ৩টা কিডনি। একোখন ডায়েৰীৰ ফটোকপি লগত পায়—সেইখিনিতে নাম লিখা—“Patient #14: Pallavi Devi. Status: Unfit. Reject.” জয়ন্তীৰ ভিতৰ উৰি যায়, “Reject মানে কি? সজীৱ মানুহজনী অবাঞ্ছিত হ’ল?” ঠিক তেতিয়াই শুব্ধ ধ্বনিৰে এজনৰ কণ্ঠস্বর, বন্দুকৰ মুখ জয়ন্তীৰ কাষত—“আপুনি অলপ বেছি জানে।” জয়ন্তীৰ চকু মেলি থাকিলেও মন জাগ্ৰত—কাৰণ তেখেত জানে, এই ‘সূত্ৰধৰ’জনো মোৰ মাজতে আছে। আৰু যুদ্ধ এতিয়া মুখামুখি। এইবাৰ কেৱল তদন্ত নহয়, তেজস্বিনীৰ অস্তিত্ব নিজে প্ৰশ্নৰ সন্মুখীন—আৰু সেই উত্তৰ তেওঁ দিব এক অগ্নিপথেৰে।

৫

জয়ন্তীৰ চকু খুলিলত প্ৰথমতে কিবা কণী মাটি যেন দেখাত লাগিল। যিটো আধা-অন্ধকাৰ কোঠালিত তেওঁ জ্ঞান ফিরে পাইছিল, সেইখিনিতে সময়, শব্দ আৰু স্থান একেলগে ভেঙি পৰিছিল যেন। ওচৰত এজন পুলিচ কনস্টেবুল, SI অম্লানৰ মুখৰ পৰা বিন্দু-বিন্দু ৰক্ত বৈ আছে। দুজনকেইজনকে বন্দী কৰি ৰখা হৈছে—নাৰ্ছিং হোমটোৰ তলত থকা এখন অজ্ঞাত কক্ষত, যাক বাহিৰৰ পৰা ধাতুৰে সাঁচি মাটিৰ তলত থোৱা হৈছে। জয়ন্তীৰ হাতত ড্ৰিপৰ সূঁচ, গাত বিষ, কিন্তু মন সম্পূৰ্ণ জাগ্ৰত। তিনি ঘণ্টা আগত তেওঁ যিজন অস্ত্ৰধাৰী লোকৰ কণ্ঠ শুনিছিল, তেওঁ আছিল ডাঃ ৰণজয় দত্ত নিজে—অচিনাকি সুৰত ক’লে, “আপুনি সঁচাকৈয়ে সাহসী। কিন্তু সাহসে যদি সত্যৰ আঁৰৰ আঁচ পায়, তেতিয়া ভয় হয়।” জয়ন্তীয়ে ঠিক সেই সময়তে উপলব্ধি কৰিছিল—এই অভিযান এতিয়া তেওঁৰ জীৱনৰ শেষ মাইলচিহ্নত আহি ঠেকিছে। তেওঁ নত নহ’ব, কিন্তু আত্মঘাতী সাহসো চলিব নোৱাৰে।

ইফালে, SP বিপ্লৱ গগৈৰ টীমে জয়ন্তীৰ লোকেটৰ শেষ সিগনেল পোৱাৰ পিছত এখন পূৰ্ণমানৱ সন্ধান অভিযান আৰম্ভ কৰে। তেওঁলোকে ৰঙিয়া অঞ্চলৰ পৰা সন্দেহজনক ফ্রেইট ভেন এখন আটক কৰে—য’ত আছিল চিকিৎসা সামগ্রীৰ বাকচৰ ভিতৰত কিডনি ৰক্ষাৰ ‘বায়োআইচ’ কনটেইনাৰ। কাগজত সব ঠিকঠাক যেন, কিন্তু QR কোড স্কেন কৰোতে দেখা যায়—ৰিপোর্টসমূহ Forged। বিপ্লৱ জানে, জয়ন্তী একেবাৰে ঠিক দিশে আছিল। মুকুলৰ ঘাড়ৰ কাষেৰে কেতিয়াবা বিষাক্ত ৰক্ত বৈ গৈছে, কিন্তু তেওঁ মৰেনি—এই একমাত্র সাক্ষী। মুকুল কোৱা মতে, “ডাঃ দত্ত সদায় নিজৰ মুখ দেখুৱাই একো নকৰে, কেবাজনীয়া লোকৰ দ্বাৰা কাম কৰায়। কিন্তু সেই নিশা তেওঁ নিজে উপস্থিত আছিল—মানে তেওঁ ভয় পাইছে। আৰু ভয় যেতিয়া ক্ষমতাৰ গাৰ্ড ল’য়ে, তেতিয়া বিপদেৰে অধিক সত্য ওলায়।”

ঠিক ৪৮ ঘণ্টাৰ পাছত, গোপনে GPS-এনাবল্ড ড্ৰোনৰ সহায়ত জয়ন্তীৰ লোকেশ্যন নিশ্চিত হয়। এটা এন্টি-ট্ৰাফিকিং স্পেচিয়েল টীম হানা দিয়ে নাৰ্ছিং হোমত। গেট ভাঙি ভিতৰ সোমাই, শ শ চিকিৎসা কাগজপত্র, পৰিত্যক্ত ফাইল, আৰু এটা স্নায়বিক ঘৰৰ চিত্ৰ যেন ভয়ানক দৃশ্য দেখা যায়—অঙ্গ সংলগ্ন চিকিৎসাৰ নামত ৰোগীক “Reject” আৰু “Fit” বুলি শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হৈছিল। অন্তত ১৭ জন লোক এই গোপন চিকিৎসালয়ৰ পৰা সন্ধানহীন হৈ গৈছিল। জয়ন্তী আৰু SI অম্লানক উদ্ধাৰ কৰা হয়, যদিও দুয়ো পীড়িত, কিন্তু জয়ন্তীৰ চকুত তখন জ্বলি উঠে এক বিধ্বংসী উগ্ৰতা—“মই এতিয়া নিশ্চিন্ত যে, মই যাৰ সন্ধান কৰিছোঁ, তেওঁ মানুহ নহয়। তেওঁ চিকিৎসা বিদ্যাৰ আত্মা বিক্ৰী কৰা এখন ছায়া। আৰু মই সেই ছায়াটো পোহৰত উলিয়াই অনিব।” ৰাতিপুৱা হৈ আহে। অসম দিগন্তত ৰঙা আভা উঠে, যেন সৃষ্টিৰ এক নতুন আহ্বান। জয়ন্তীয়ে বুকুৰ পাঁজিত ব্যথা লৈ উঠি বহে—এইবাৰ যুদ্ধ হৈছে ব্যতিক্ৰম—এতিয়া কেৱল কিডনি চোৰা চক্র নহয়, কিন্তু সমাজৰ সম্মুখত এক মুখোশ খোলাৰ লড়াই। আৰু এইবাৰ, তেজস্বিনী নামটি যেন তেওঁৰ চোতালত ৰক্তাক্ষৰে খোদিত।

৬

জয়ন্তী দাসৰ বৰ্তমান অস্তিত্ব একে সময়তে সাহস, বিষ আৰু প্ৰতিশোধৰ অনলত জ্বলন্ত। গুৱাহাটীৰ GMCH-ৰ এটা নিঃসঙ্গ কেবিনত চিকিৎসাধীন অৱস্থাতো তেওঁৰ হাতখনত কৃত্ৰিম ড্ৰিপ চলি আছে, কিন্তু আনহাতে লেপটপ এখন খোলা—ডাঃ ৰণজয় দত্ত, ৰাজীৱ বৰুৱা আৰু “জীৱন আলয়” NGO-ৰ সংযোগ বিশ্লেষণ কৰি ৰাতি পাৰ কৰি আছে। তেওঁ জানে, এতিয়া সময় সীমিত, প্ৰমাণ বিচাৰি পোৱাটো কঠিন, কিয়নো চক্রটো এতিয়া আঁতৰ হ’ব খুজিছে। চিকিৎসালয়ৰ গোপন চেম্বাৰৰ পৰা উদ্ধাৰ হোৱা কনটেইনাৰবোৰৰ পৰীক্ষা আৰু কাগজপত্র সকলো ফ’ৰ্জ। কাগজত সব ঠিক ঠাক, কিন্তু “যাক অনুগত জনতাৰ প্ৰয়োজনেৰে গঢ়া চিকিৎসা সংস্থাপন”- এই বুলি আত্মপ্রচাৰ কৰা সংগঠনটোৱে প্ৰকৃততে গঢ়ি তুলিছে এক “মানৱ অঙ্গৰ বেআইনী বজাৰ”। SI মুকুলে এজন ভয়াতুৰ ক্লাৰ্কক ধৰি আনে—নাম বিকাশ হাজৰিকা—ডাঃ দত্তৰ ক্লিনিকৰ সাৰ্ভাৰ মেনটেইন কৰা লোক। বিকাশে একো অকপটে ক’বলৈ সাহস নপায়, কিন্তু জয়ন্তীৰ সৰু গৰাকী ফাইলত থকা এটা অডিঅ’ পেচ কৰি দিয়া মাত্ৰ চিঞৰি উঠে—”মই তেনে কাম কৰিলো, কিয়নো মোৰ ছোৱালী অসুস্থ। তেওঁলোকে মোক ক’লে—কাজ কৰ, নহ’লে তোৰ ছোৱালীৰ চিকিৎসাও বন্ধ।”

সন্ধিয়াৰ পৰা জয়ন্তীয়ে এখন গুপ্ত অভিযানৰ প্রস্তুতি লয়। তেওঁ নিজৰ সংস্থাৰ ভিতৰৰ তিনিজন বিশ্বস্ত কৰ্মচাৰী লৈ ছদ্মবেশত এখন টীম গঠন কৰে—“অপারেচন অগ্নিতেজ”। উদ্দেশ্য—”জীৱন আলয়”ৰ সৈতে সংযুক্ত থকা বেআইনী অপাৰেশ্যন চলা এখন গোপন ফাৰ্মা গোডাউনৰ ফালেদি প্ৰৱেশ কৰা। সেই গোডাউন, যাৰ ঠিকনাৰ কোনো নাম নেই, কিন্তু চাৰিপাশে CCTV, এবং ভিতৰত আধুনিক চিকিৎসা যন্ত্ৰপাতি। তেওঁলোকে প্ৰমাণ সংগ্ৰহৰ বাবে গোপনে ৮টা ৰাতি সেই স্থানত প্ৰৱেশ কৰে। ভিতৰত আছিল ঠাণ্ডা কনটেইনাৰ, বাকচৰ ওপৰত লিখা—“HUMAN USE—SINGAPORE EXPORT 09/07/2025”। জয়ন্তীয়ে ভিতৰৰ এটা কাগজ খুলে, আৰু তাত পায় এটা নাম—Sujoy Gogoi—অর্থাৎ, নিখোঁজ হোৱা চিকিৎসক, পল্লৱীৰ ভাই, যাৰ তদন্তেৰে সম্পূৰ্ণ কাহিনী আৰম্ভ হৈছিল। এটা কিডনি ইতিমধ্যে ৰফতানিৰ প্ৰস্তুতিত আছিল। পিচে দুখজনকভাৱে—গগৈয়ে বাচি নাথাকে। তেওঁক অপাৰেশ্যনৰ সময়তে খুচুৰি অঙ্গৰ “ফেল্ড টেষ্ট”ত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। জয়ন্তীৰ বুকু চিঞৰি উঠে, কিন্তু মুখ অচঞ্চল থাকে। ৰণজয়ক এতিয়া জনসমুখত উলিয়াই আনি বিচাৰৰ আগত এই সম্পূৰ্ণ ‘অংগ ব্যাঙ্ক’ ব্যৱস্থাটোক মাটিত মিশাব লাগিব।

পৰদিনা পুৱা ৰাজ্যিক তদন্ত সংস্থাৰ সহায়ত জয়ন্তীৰ টীমে গোডাউনটোত হানা দিয়ে—বাকচে-বাকচে অপৰিষ্কৃত অঙ্গ, প্ৰস্তুত চিকিৎসা ৰেকৰ্ড, ফ’ৰ্জ্ড ID, আৰু দুজন বিদেশী নাগৰিক আটক হয়। সংবাদত বিষ্ফোৰণ হয়—“গুৱাহাটীত কিডনি চোৰা চক্র ভাঙি পেলালে অসম আৰক্ষীয়ে, চিকিৎসক আৰু NGO জড়িত।” ৰাজীৱ বৰুৱা একেবাৰে উধাও। জয়ন্তী জানে—এইবাৰ তেওঁক নিজে মুখামুখি হ’ব লাগিব ডাঃ ৰণজয় দত্তৰ সৈতে। আৰু তেওঁৰ হেঁচা অহা একেটা মূল কথা—এইবাৰ কেচটো কেৱল আইনী নহয়, ব্যক্তিগত। তেওঁ যি মানুহজনক সন্মান কৰিছিল, তেওঁৰেই হাতে গগৈ দেৱৰ দৰে অনেক নীৰিহ দৰিদ্ৰ ৰোগীৰ জীৱন নিঃশেষ হ’ল। আৰু সেই অন্ধকাৰৰ কাষেৰে তেওঁ এতিয়া অকলে পোহৰ ল’বলৈ আগবাঢ়ে—হাতত আইনৰ হাল আৰু হৃদয়ত প্ৰতিশোধৰ শপত লৈ।

৭

পুৱাৰ স্নিগ্ধ পোহৰৰ ভিতৰেও জয়ন্তী দাসৰ মুখত আছিল এক আগ্নিময় দৃঢ়তা। এতিয়া তেওঁ আন আগৰ দৰে নাছিল—এতিয়া তেওঁৰ ভিতৰত জ্বলি উঠিছে শুদ্ধ প্ৰতিশোধৰ অগ্নি। গুৱাহাটীৰ পূৰ্বাংশত এটা পুৰণি ক্লাব হাউচত তেওঁ এখন গোপন বৈঠক স্থাপন কৰে—SP বিপ্লৱ গগৈ, SI মুকুল, আৰু ৰাজ্যিক গোয়েন্দা সংস্থাৰ এগৰাকী উচ্চপদস্থ বিষয়াও উপস্থিত। বিষয়বস্তু—ডাঃ ৰণজয় দত্ত ক’ত, আৰু কেনেদৰে। চোৰা অঙ্গ ব্যৱসায়ৰ ৰাষ্ট্ৰীয় চেনত তেওঁৰ সংযোগ ধৰি ৰাজীৱ বৰুৱাৰ পাছলৈ যাব। তদন্তত এটা নতুন ক্লু আহে—এজন ব্যক্তিৰ ব্যাঙ্ক একাউণ্টৰ মাধ্যেমে এক বিশাল পৰিমাণৰ টকা প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল মালদ্বীপ, ছিংগাপুৰ আৰু দুবাইলৈ। সেই একাউণ্টৰ মালিক—”D. R. Dutta, Surgeon (Retd.)”। ডাঃ ৰণজয় বৰ্তমানে গুৱাহাটীত নাই—তেওঁ লুকাই আছে নগাঁও জিলাৰ নিকটবর্তী এখন গোপন ‘রিকভাৰী ক্লিনিক’-ত, য’ত আগতে এক ঘাঁটি আছিল ছায়া চিকিৎসাৰ।

জয়ন্তী নিজে সেই ক্লিনিকত অভিযান চলাবলৈ প্ৰস্তুতি লয়। তেওঁ নিজৰ ওচৰৰ বয়সলৈ হোৱা এজন নবীন মহিলা SI, লিলি বৰঠাকুৰক লৈ যায়। দুয়ো ছদ্মবেশত—এজন অসুস্থ আত্মীয়াক লৈ চিকিৎসাৰ খোজত অহা ‘আৰুণী দেৱী’ আৰু ‘মাধৱী’। ৰাতিপুৱা ১১টা ৪২ মিনিটত তেওঁলোকে সেই ক্লিনিকত প্ৰৱেশ কৰে—বাহিৰে উজ্জ্বল, ভিতৰত নিঃশব্দেৰে চলা নিষিদ্ধ চিকিৎসাৰ ছায়া। ৰিসেপচনিস্ট দ্ৰুতভাৱে তেওঁলোকক এখন ফৰ্ম দিবলৈ যায়—ৰোগীৰ নাম, ঠিকনা, আৰু “organ evaluation status” চিহ্নিত কৰিবলৈ থকা এখন বিশেষ বাকচ। জয়ন্তীয়ে চকু গঁজাই থকা দেখুৱাই থাকিলেও ভিতৰত ভিডিঅ’ পেন সংলগ্ন কৰি সকলো দৃশ্য ৰেকৰ্ড কৰে। ক্লিনিকটোৰ ভিতৰত তেওঁৰ গতি যেন পানীৰ দৰে—দেখিবলৈ শান্ত, কিন্তু বহন কৰে গোপন ঢৌ। কিছু সময়ৰ পাছত তেওঁলোকক এখন কেবিনত লৈ যোৱা হয়, য’ত সোমাই আহে—ডাঃ ৰণজয় দত্ত নিজে, চুলি চুপচুপীয়া, চকুত এক নির্মমতা।

ৰণজয় মিচিকি হাঁহি দিয়ে—“মনে নাই, আপুনি মোৰ ওচৰত এখন পেপাৰত সাক্ষাৎকাৰ লৈছিল, এই সমাজৰ ‘বদনামী চিকিৎসক’ হিচাপে। এতিয়া আপুনি সেই সমাজৰ নায়িকা, নহয়নে?” জয়ন্তীৰ শীতল উত্তৰ—“সত্যৰ ওচৰত আপুনি লাজ নপায়?” উত্তৰ বিচাৰি সময় নোহোৱা এই সংঘাত যেন টান টান নাটক। তেতিয়াই তেওঁ ক্লিনিকৰ ভিতৰৰ গোপন অংশত লৈ যায়—য’ত এখন কাঁচৰ চেম্বাৰত ৬টা কিডনি, ৩টা কলিজা, আৰু ২টা লাং অগণিত ফাইলৰ লগত ৰখা। জয়ন্তীয়ে ভিডিঅ’ ক্লিপটো লাইভ কৰে—SP গগৈৰ বাহিনী এতিয়াই ৰাওনা হৈছে। ঠিক সেই সময়তে ৰণজয়ৰ দ্বাৰা প্ৰেৰণ কৰা দুজন বডিগাৰ্ড সোমাই আহে—বন্দুক লৈ। কিন্তু জয়ন্তীয়ে তেওঁলোকক এক মুহূর্ততে নিষ্ক্ৰিয় কৰে—লিলি পেছলৈ যাই বাহিৰৰ সিকিউৰিটি ফিড ব্লক কৰে। ৰণজয় এতিয়া আটাইতকৈ সজীৱ—পিছ ফালে দাঙি ৰখা এবিধ ছুৰীৰ ফালে চাই, যেন অন্তিম প্ৰয়াস। জয়ন্তীয়ে আগবাঢ়ি গ’লে, ক’লে—“আপোনাৰ দৰে মানুহক হত্যা কৰাটোৱেই সহজ হ’ব, কিন্তু মই আপুনিৰ চিঞৰি উঠা মুখ দেখি বিচাৰ আগবঢ়াম। মৃত্যুৰ আগত আপোনাৰ অহংকাৰক উলংগ কৰাৰ দায়িত্ব মোৰ।” বাহিনী আহে। ৰণজয়ক হাতকড়া পৰে। তেওঁৰ মুখত প্ৰথমবাৰ স্থবিৰতা—কোনো উক্তি নাই। বাহিৰত জনতা চিঞৰি উঠে—”তেজস্বিনী জিন্দাবাদ!”।

পোহৰৰ তলত বহুদিন লুকাই থকা অন্ধকাৰ আজি ধৰা পৰিছে। জয়ন্তীৰ চকুত আজি এক নিৰৱ হাসি—হয়তো এটা ছায়াৰ ওপৰত জয়, হয়তো নিজৰ ভিতৰৰ ভয়ত জয়। কেছটো এতিয়া কৌঁসুলী আৰু বিচাৰপতিৰ হাতত। কিন্তু মানুহবোৰ জানে—যিখিনি নথিপত্ৰত লেখা নোহোৱা সত্য, সেয়া এক মহিলাই সংগ্ৰহ কৰি তুলি আনে। এক তেজস্বিনী, যিয়ে সাহসেৰে সমাজৰ চকু খুলি দিয়ে। গল্প শেষ নহয়, কিন্তু নৱ সূচনা এখন সৃষ্টি হ’ল।

৮

চলি থকা গুৱাহাটীৰ নীলা আকাশখনৰ তলত গম্ভীৰ বৰষুণ নাহিলেও জয়ন্তী দাসৰ হৃদয়ত বৰষুণজাক নামিছে। ডাঃ ৰণজয় দত্তক গ্ৰেপ্তাৰৰ ছয় দিন পিছত মুখ্যমন্ত্ৰীৰ কাৰ্যালয়ৰ পৰা এক উচ্চ-স্তৰীয় বিবৃতি ওলাইছে—”অসমত কিডনি চোৰা চক্রৰ সৈতে জড়িত চিকিৎসা-স্বাস্থ্য আৰু NGO সংস্থাৰ ওপৰত অভিযান চলি আছে। ৰাজ্যিক স্বাস্থ্য দপ্তৰ পুনঃগঠন কৰা হ’ব।” সংবাদপত্র, নিউজ চেনেল, আৰু অনলাইন মিডিয়াত কেবাখনমান মুখৰ নাম—ডাঃ দত্ত, ৰাজীৱ বৰুৱা, আৰু “জীৱন আলয়”—একোখন কাগজত বিচাৰৰ মুখামুখি। কিন্তু জয়ন্তী জানে, ইয়াৰ ভিতৰত বহু নাম আছে, যিবোৰ সংবাদৰ পৃষ্ঠাত নাথাকে—যেনে পল্লৱী, গগন বৰুৱা, অথবা সেই দৰিদ্ৰ ৰোগীজন, যিজন “অযোগ্য” বুলি গোপনে অব্যৱহৃত কৰি পেলোৱা হৈছিল। ইহঁত প্ৰতিটো জনৰ ত্যাগ, কষ্ট আৰু আত্মবিলীনতাই আজিৰ জয়ক সম্ভব কৰিছে। জয়ন্তী একদিন অলপ পিছলৈ বহি সেই সকলো দুখবোৰক গাঁথনি বান্ধে—এক বিধ্বস্ত সংবেদনৰ মূৰত পৃষ্ঠাভূমি হ’ব যেন নতুন ন্যায়ৰ।

বৰ্তমানে অসম আৰক্ষীৰ তেজস্বিনী স্পেচিয়েল টাস্ক ফোর্স গঠন কৰা হৈছে—মানৱ অঙ্গ পাচাৰ, স্বাস্থ্য-অপৰাধ, আৰু NGO-কেলেংকাৰীৰ ওপৰত কটকটীয়া নজৰ ৰাখিবলে। ইয়াৰ অধীনত আছেন ইন্সপেক্টৰ জয়ন্তী দাস—অবিচল আৰু নিৰ্ভীক। এখন টেবুলত বহি, তেওঁ তাল মিলাই পৰ্যবেক্ষণ কৰে নতুন অনুসন্ধান—এইবাৰ পশ্চিম অসমত এখন নতুন ক্লিনিক সন্দেহৰ তলত। কিন্তু জয়ন্তীৰ একাংশ মন স্থিৰ নহয়। তেওঁ পিছে ঘৰলৈ উভতি যায়—এক সময়ৰ পুৰণি কাঠৰ আলমাৰিত পল্লৱীৰ এটা চিঠি ৰখা আছিল। “আপুনি যদি মোৰ ভাইক উদ্ধাৰ কৰিব নোৱাৰে, জানিব—আপুনি চেষ্টা কৰিছিল। এই সমাজত চেষ্টা কৰা মহিলা এটা নিজেই বিপ্লৱ।” জয়ন্তীৰ চকুত এক নীৰৱ অশ্ৰু আহে, কিয়নো তেওঁ জানে—পল্লৱীক বচাব পৰা নাছিল, কিন্তু তেওঁ পল্লৱীৰ দৰে বহু ৰাণীক নতুন আশাৰ সঁজুলি দিছিল। সেই একেবাৰেই নতুন ধৰণৰ নাৰীশক্তি—যাৰ অস্ত্ৰ হৈছে ন্যায়, আৰু হৃদয়ৰ ঢৌয়ে।

এদিন সন্ধিয়া, কামৰ পৰা উভতি আহি, জয়ন্তী একোখন পত্রিকা খুলে—তাত লিখা, “অসমত স্বাস্থ্য নীতি পুনৰ গঠন, জয়ন্তী দাসৰ নেতৃত্বত পঞ্চম অভিযান সফল”। বহুদিন পাছত তেওঁ আকাশলৈ চাই হাঁহে। বাইৰত উঠি আহিছে হালধীয়া বতাহ, ঘৰৰ ওচৰত গন্ধরাজ ফুলে—যেন শুদ্ধতাৰ মৃদু সুবাস। তেওঁৰ আগত বহু লড়াই আছে, কিন্তু এতিয়া তেওঁ জানে—সেই প্ৰতিটো যুঁজতেই তেওঁ অকলে নহয়। তেখেতৰ সাহস, চিনাকি আৰু যুঁজবোৰে বহুজনৰ মনে উদিত কৰিছে “তেজস্বিনী” নামটো—নাম নহয়, এটা চেতনাৰ প্ৰতীক। কামেৰে বান্ধ খুলি, কলমত সাহস আৰু আগত আন এক নতুন ৰাতি—যিখনত নাৰীসত্ত্বা মাথোঁ ছায়া নহয়, আকাশৰ জোন। এই ছিল তেজস্বিনীৰ শেষ বতৰ—য’ত ধূলিৰ মাজেৰে জন্ম লৈছিল এক নতুন পোহৰ।

[সমাপ্ত]